Ár 2002, miðvikudaginn 8. maí, kom úrskurðarnefnd skipulags- og byggingarmála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Skúlagötu 21 í Reykjavík.  Mættir voru allir aðalmenn, Ásgeir Magnússon hrl., formaður, Þorsteinn Þorsteinsson byggingarverkfræðingur og Ingibjörg Ingvadóttir lögfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 15/2001, kæra byggingarnefndar Menntaskólans í Reykjavík þá ákvörðun byggingarfulltrúa Reykjavíkur frá 6. mars 2001 um að fella úr gildi kvöð um niðurrif á húsinu nr. 4a við Amtmannsstíg í Reykjavík.

Á málið er nú lagður svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar skipulags- og byggingarmála, dags. 16. apríl 2001, kærir Árni Páll Árnason hdl., fyrir hönd byggingarnefndar Menntaskólans í Reykjavík, þá ákvörðun byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 6. mars 2001 að fella niður þinglýsta kvöð um niðurrif á húsinu nr. 4a við Amtmannsstíg í Reykjavík.  Borgarstjórn Reykjavíkur samþykkti ákvörðunina á fundi 15. mars 2001.  Kærandi gerir þá kröfu að umrædd ákvörðun verði felld úr gildi svo kvöðin standi óhögguð í þinglýsingarbókum.

Málavextir:  Hinn 26. júlí 1956 samþykkti byggingarnefnd Reykjavíkur, með skilyrði, byggingaruppdrátt af húsi á tveimur hæðum, 44,9 fermetra að grunnfleti, ásamt kjallara sem þáverandi eigandi fasteignarinnar að Amtmannsstíg 4a í Reykjavík hafði sótt um að fá að reisa á lóðinni.  Byggingarleyfi til handa lóðareiganda var gefið út hinn 31. júlí 1956 þar sem fram kemur að veitt sé leyfi til byggingar 44,9 fermetra einlyfts íbúðarhúss úr timbri á lóðinni Amtmannsstíg 4a en leyfið sé bundið því skilyrði að byggingin skuli fjarlægð af lóðinni þegar krafist verði, bæjarsjóði að kostnaðarlausu.  Þáverandi lóðareigandi ritaði samþykki sitt á byggingarleyfið og var kvöðinni þinglýst á fasteignina.

Við útgáfu byggingarleyfisins stóð lítið einlyft hús á lóðinni, um 21 fermetri, sem lóðareigandi bjó í.  Það hús ásamt um 20 fermetra lóðarspildu var selt byggingarnefnd Menntaskólans í Reykjavík, fyrir hönd ríkissjóðs, 1. maí 1963 og var í kaupsamningnum kveðið á um að kaupandi skyldi fjarlægja húsið af lóðinni fyrir árslok.

Núverandi eigandi lóðarinnar fékk hana við arftöku eftir föður sinn í árslok 1994 og fór í framhaldi af því að huga að endurbótum á húsinu.  Hafði þá rektor Menntaskólans samband við hann og benti á hina þinglýstu kvöð á húsinu.  Lóðareigandi taldi miklum vafa undirorpið að kvöðin ætti við um hús það sem nú stendur á lóðinni að Amtmannsstíg 4a og leitaði leiða til þess að fá kvöðinni aflétt.  Hinn 13. júlí 1999 fór lóðareigandi þess á leit við byggingarnefnd Reykjavíkur að umrædd kvöð yrði felld niður en þeirri beiðni var hafnað.  Með bréfi lögmanns lóðareiganda, dags. 1. mars 2001, var farið fram á að byggingarnefnd tæki málið upp að nýju á grundvelli raka og sjónarmiða sem tíunduð eru í bréfinu.  Í umsögn Borgarskipulags, dags. 5. mars 2001, til byggingarfulltrúa vegna málsins er fallist á beiðni lóðareiganda um afléttingu kvaðarinnar með þeim rökum að einsýnt sé að kvöðin hafi átt við annað hús á lóðinni sem löngu sé búið að fjarlægja.  Jafnframt kemur þar fram að fyrirhugað sé að taka lóðina undir framkvæmdir á vegum Menntaskólans í Reykjavík og sé því lagt til að húsið víki.  Byggingarfulltrúi samþykkti að aflétta umræddri kvöð af lóðinni hinn 6. mars 2001 og var sú niðurstaða samþykkt á fundi borgarstjórnar þann 15. mars sama ár.  Kvöðin var afmáð úr þinglýsingarbók hinn 22. mars 2001.

Kærandi fékk vitneskju um málalyktir hinn 22. mars 2001 og þar sem hann taldi hagsmunum sínum raskað með umræddri ákvörðun byggingarfulltrúa skaut hann málinu til úrskurðarnefndarinnar eins og að framan greinir.

Málsrök kæranda:  Kærandi mótmælir alfarið að umdeild kvöð eigi við um annað hús en það sem nú stendur á lóðinni nr. 4a við Amtmannsstíg.  Byggingarnefnd hafi samþykkt teikningar af húsinu á árinu 1996 með skilyrði og kvöðin sé tilgreind í byggingarleyfinu sem gefið hafi verið út fyrir byggingu hússins.  Fráleitt sé að halda því fram að kvöðin, sem samkvæmt orðanna hljóðan taki til nýbyggingar, eigi við um hús sem fyrir hafi verið á lóðinni.  Kærandi skírskotar til þess að fermetratala grunnflatar núverandi húss, 44,9 fermetrar, sé sú sama og tilgreind sé sem stærð þess húss sem kvöðin eigi við um samkvæmt byggingarleyfinu.  Ekkert sé óeðlilegt við að slík kvöð hafi verið lögð á nýbyggingu á þessum stað í ljósi þess að í lögum nr. 62/1949 sé m.a. heimild fyrir ríkisstjórnina að taka lóðina Amtmannsstíg 4a eignarnámi í þágu Menntaskólans í Reykjavík. 

Ljóst sé af öllum atvikum að umdeildri kvöð hafi verið ætlað að hvíla á húsi því sem nú standi á lóðinni að Amtmannsstíg 4a og hafi henni verið ranglega aflétt með ákvörðun byggingarfulltrúa hinn 6. mars 2001.

Andmæli lóðareiganda:  Lóðareigandi gerir þá kröfu að málinu verði vísað frá úrskurðarnefndinni og mótmælir jafnframt kröfu kæranda efnislega.

Umrædd kvöð sé einkaréttarlegur gerningur milli borgaryfirvalda og lóðareiganda enda hafi hún verið háð samþykki hans.  Það sé borgaryfirvalda að meta hvort kvöðinni sé fullnægt og henni aflétt.  Samningur um kvöðina eða afléttingu hennar feli ekki í sér ákvörðun er snerti skipulags- eða byggingarmál.  Möguleg eignarnámsheimild kæranda veiti honum enga heimild til íhlutunar um hina umdeildu kvöð eða um nýtingu lóðarinnar að öðru leyti enda hafi kærandi engin afskipti haft af byggingum á lóðinni í meira en hálfa öld.  Jafnvel þótt talið yrði að kærandi hafi átt hagsmuna að gæta í málinu hafi hann fyrirgert rétti sínum sökum tómlætis.  Þá telur lóðareigandi að ekki verði séð að 4. mgr. 39. gr. laga nr. 73/1997 veiti kæranda kæruheimild í máli þessu.  Hann hafi ekki sýnt fram á að með hinni kærðu ákvörðun hafi rétti hans verið hallað.  Af framangreindu verði ráðið að hin kærða ákvörðun falli utan verksviðs úrskurðarnefndarinnar og jafnframt að kærandi eigi engra hagsmuna að gæta vegna hinnar kærðu ákvörðunar.  Verði því að vísa kærunni frá úrskurðarnefndinni.

Lóðarhafi telur hina kærðu ákvörðun byggingarfulltrúa byggja á réttum efnislegum forsendum.  Skýrt sé kveðið á um í byggingarleyfinu frá 1956 að umdeild kvöð eigi við um einlyft íbúðarhús á lóðinni nr. 4a við Amtmannsstíg.  Teikningarnar sem samþykktar hafi verið í byggingarnefnd taki til tvílyfts húss með kjallara.  Augljóst sé því að kvöðin eigi við um húsið sem fyrir hafi verið á lóðinni en ekki það hús sem reist hafi verið samkvæmt hinum samþykktu teikningum.  Renni það stoðum undir þessa ályktun að í kaupsamningi um eldra húsið og lóðarspilduna frá 1963 sé sérstaklega tekið fram að kaupandi skuli fjarlægja húsið fyrir næstkomandi áramót.  Eina haldbæra skýringin á þessu óvenjulega ákvæði kaupsamningsins sé að með því hafi verið ætlunin að fullnægja kröfu borgaryfirvalda um brottflutning í samræmi við hina umdeildu kvöð.     

Málsrök borgaryfirvalda:  Reykjavíkurborg gerir þá kröfu að málinu verði vísað frá úrskurðarnefndinni en áskilur sér rétt til að koma að frekari rökum ef málið fái efnismeðferð.

Frávísunarkröfu sína styður Reykjavíkurborg þeim rökum að krafa kæranda eigi ekki undir úrskurðarnefnd skipulags- og byggingarmála.  Nefndin hafi ekki valdheimildir til þess að fjalla um málið né hlutast til um að hinni aflýstu kvöð verði þinglýst á nýjan leik á fasteignina.  Þá hafi nefndin heldur ekki valdheimildir til þess að kveða á um bótaskyldu vegna ákvarðana sem annars heyri undir hana.  Ágreining um þessi atriði verði kærandi að bera undir hina almennu dómstóla vilji hann fá úr þeim skorið.

Niðurstaða:  Hin kærða ákvörðun borgaryfirvalda fól í sér að felld var niður kvöð, sem á sínum tíma var lögð á fasteignina nr. 4a við Amtmannsstíg með samþykki þáverandi eiganda fasteignarinnar, þess efnis að bygging á lóðinni skyldi fjarlægð, ef krafist yrði, bæjarsjóði Reykjavíkur að kostnaðarlausu.

Aflétting kvaðarinnar felur hvorki í sér ákvörðun um skipulag umræddrar lóðar né ákvörðun sem fallið getur undir 4. kafla skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997 um mannvirki.  Umrædd kvöð varð til við samning borgaryfirvalda og lóðareiganda á sínum tíma eins og samþykki lóðareiganda á byggingarleyfinu ber með sér og var kvöðinni þinglýst.   Á umræddu svæði er ekki í gildi deiliskipulag og ekki er að kvöð þessari vikið í greinargerð gildandi aðalskipulags Reykjavíkur.  Verður kvöðin því ekki talin skipulagskvöð í skilningi 10. mgr. 2. gr. skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997 þar sem slíkar kvaðir verða einungis lagðar á í skipulagi.  Tilurð og efni kvaðarinnar er og á þann veg að telja verður ákvörðun um eftirgjöf hennar einkaréttarlegs eðlis er ráðist af samningssambandi lóðareiganda og borgaryfirvalda. 

Í 8. gr. skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997 kemur fram að hlutverk úrskurðarnefndarinnar sé að úrskurða í ágreiningsmálum um skipulags- og byggingarmál samkvæmt lögunum.  Málskotsákvæði 4. mgr. 39. gr. laganna verður að skýra í samræmi við fyrrgreinda 8. gr. þannig að einungis þeim ákvörðunum byggingaryfirvalda og sveitarstjórna er varða skipulags- eða byggingarmál verði skotið til úrskurðarnefndarinnar.  Að þessu virtu telur úrskurðarnefndin að hin kærða ákvörðun falli utan úrskurðarvalds nefndarinnar og beri þegar af þeirri ástæðu að vísa kærunni frá úrskurðarnefndinni.  Þar sem málið sætir frávísun verður ekki tekin afstaða til annarra málsástæðna sem færðar hafa verið fram í málinu.
 
Uppkvaðning úrskurðar í málinu hefur dregist verulega.  Valda því miklar annir og málafjöldi hjá úrskurðarnefndinni.

Úrskurðarorð:

Kærumáli þessu er vísað frá úrskurðarnefndinni.

____________________________________
Ásgeir Magnússon

___________________________             _____________________________
Þorsteinn Þorsteinsson                             Ingibjörg Ingvadóttir

Ár 2002, fimmtudaginn 18. apríl, kom úrskurðarnefnd skipulags- og byggingarmála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Skúlagötu 21 í Reykjavík.  Mættir voru Ásgeir Magnússon hrl., formaður, Þorsteinn Þorsteinsson byggingarverkfræðingur og Ingibjörg Ingvadóttir lögfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 3/2002, kæra E og J þá ákvörðun byggingar- og brunamálanefndar Hveragerðis frá 4. apríl 2001 um að veita byggingarleyfi fyrir einbýlishús að Kambahrauni 57 í Hveragerði.

Á málið er nú lagður svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar skipulags- og byggingarmála, dags. 29. janúar 2002, mótteknu sama dag, kæra E og J, sem eiga einbýlishús í byggingu að Kambahrauni 59 í Hveragerði, ákvörðun byggingar- og brunamálanefndar Hveragerðis frá 4. apríl 2001 um að veita byggingarleyfi fyrir einbýlishúsi að Kambahrauni 57 í Hveragerði.  Hin kærða ákvörðun var staðfest á fundi bæjarstjórnar Hveragerðis hinn 5. apríl 2001.  Kærendur gera þá kröfu aðallega að nefnt byggingarleyfi verði ógilt, en til vara að úrskurðarnefndin leggi fyrir byggingarnefndina að afturkalla leyfið þegar í stað, sbr. 4. gr. reglugerðar um úrskurðarnefnd samkvæmt 8 gr. skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997 frá 30. október 1997.  Jafnframt kröfðust kærendur þess að úrskurðarnefndin úrskurðaði um stöðvun framkvæmda á lóðinni svo fljótt sem við yrði komið, sbr. 5. gr. greindrar reglugerðar.

Með úrskurði uppkveðnum hinn 15. febrúar 2002 féllst úrskurðarnefndin á kröfu kærenda um stöðvun framkvæmda en málið er nú tekið til efnislegrar úrlausnar.

Málavextir:    Kærendur eru rétthafar að lóðinni nr. 59 við Kambahraun í Hveragerði og eiga þar hús í smíðum.  Á umræddu svæði er í gildi deiliskipulag, samþykkt í bæjarstjórn Hveragerðis hinn 13. apríl 2000, en auglýsing um gildistöku þess birtist í B-deild Stjórnartíðinda hinn 9. júní 2000.  Hinn 4. apríl 2001 veitti byggingar- og brunamálanefnd Hveragerðis leyfi til byggingar húss á lóðinni nr. 57. við Kambahraun.  Eru burðarvirki þess og ytri klæðning úr stáli.  Nokkur dráttur varð á að framkvæmdir hæfust við byggingu hússins og var komið fram í ársbyrjun 2002 er kærendur sáu fyrst burðargrind hússins fullmótaða, þannig að sjá mætti þakform þess og mænishæð.  Kærendum þótti hluti hússins óeðlilega hár og gerðu fyrirspurn til byggingarfulltrúa, með bréfi dags. 15. janúar 2002, um það hvort húsið stæðist reglur um hæðarmörk.  Erindi þessu svaraði byggingarfulltrúi með bréfi, dags. 16. janúar 2002, þar sem m.a. kemur fram að þakhalli hluta hússins sé nokkru meiri en leyfilegt sé og leiði það til þess að mænishæð verði tæplega 30 cm meiri en orðið hefði miðað við mesta leyfilegan þakhalla.

Að fengnum þessum upplýsingum vísuðu kærendur málinu til úrskurðarnefndarinnar með bréfi, dags. 29. janúar 2002, svo sem að framan greinir.

Eftir að kæra í máli þessu barst leitaði úrskurðarnefndin upplýsinga frá Skipulagsstofnun um skipulagsskilmála deiliskipulags umrædds svæðis.  Í greinargerð deiliskipulagsins eru m.a. ákvæði um þakhalla en ekkert er getið um hámark vegghæðar eða mænishæðar.  Í greinargerðinni segir hins vegar að hús skuli steinsteypt eða byggð úr timbri.  Úrskurðarnefndin leitaði þegar álits byggingarfulltrúa á þýðingu þessa ákvæðis skilmálanna með tilliti til þess að umrætt hús er að mestu byggt úr stáli.  Jafnframt var kærendum gert kunnugt um þetta ákvæði skilmálanna en það er ekki tekið upp í byggingar- og skipulagsskilmála, dags. 26. maí 2000, sem lóðarhafar á svæðinu virðast hafa fengið afhenta við úthlutun lóða.

Málsrök kærenda:  Kærendur benda á að eftir því sem næst verði komist muni ekki hafa verið veitt sérstakt skriflegt eða formlegt byggingarleyfi, heldur munnlegt eða þegjandi samþykki til framkvæmda.  Telji úrskurðarnefndin að byggingarleyfi sé ekki fyrir hendi, sé þess krafist að framkvæmdir verði stöðvaðar á þeim forsendum.

Kærendur telja að mænishæð umrædds húss verði a.m.k. 40 cm hærri en hún hefði orðið með mestum leyfilegum þakhalla samkvæmt skipulagsskilmálum.  Þá sé vegghæð hússins meiri en búast hafi mátt við, en í byggingar- og skipulagsskilmálum fyrir lóðirnar nr. 53-60 við Kambahraun segi að húsin skuli vera ein hæð og byggð í samræmi við ákvæði byggingarreglugerðar.  Í 74. gr. gildandi byggingarreglugerðar, nr. 441/1998, segi svo m.a.: „Ef vegghæð húss er ekki ákveðin í metrum, heldur tiltekið hve margar hæðir megi byggja, skal miðað við að í íbúðarhúsi sé hver hæð af gólfi og á annað 2,70-2,80 m, þó þannig að lofthæð verði aldrei minni en 2,50 m“. Vegghæð væntanlegs húss að Kambahrauni 57 sé hins vegar til muna meiri, hvort sem mælt sé samkvæmt teikningum eða þeim veruleika sem við blasi nú.

Húsið að Kambahrauni 57 sé í suðurátt frá stofugluggum húss kærenda.  Því byrgi sá kvistur, sem leyfður hefur verið, fyrir sól og sýn.  Þetta sé kærendum til verulegra miska og rýri verðgildi húss þeirra.  Loks megi telja líklegt að rými á efri hæð hússins verði innréttað og nýtt andstætt skipulagsskilmálum.

Með bréfi til úrskurðarnefndarinnar dags. 8. febrúar 2002, taka kærendur fram að til viðbótar því sem komi fram í kæru sé einnig byggt á því að byggingin að Kambahrauni 57 uppfylli ekki það skilyrði skilmála deiliskipulags að hús á skipulagssvæðinu skuli steypt eða byggð úr timbri.

Málsrök byggingarfulltrúa:  Í athugasemdum, sem byggingarfulltrúinn í Hveragerði hefur sent úrskurðarnefndinni segir að í Hveragerði hafi sá háttur verið hafður á veitingu byggingarleyfa að byggingarfulltrúi hafi sent umsækjendum bréf, sem kalla megi byggingarleyfisbréf, þar sem fram komi samþykkt byggingarnefndar, gjöld sem umsækjandi þurfi að greiða og upptalning á þeim skilyrðum sem umsækjandi þurfi að uppfylla áður en byggingarleyfið verði veitt.  Þegar umsækjandi hafi uppfyllt öll skilyrðin hafi byggingarfulltrúi heimilað að framkvæmdir mættu hefjast og sé þessi framkvæmd í samræmi við það sem víða tíðkist.

Hvað þakhalla varði sé bent á að engin ákvæði séu í byggingarskilmálum um hámark mænishæðar.  Væri þaksyllu við útvegg lyft um 30 cm en mænishæð haldið óbreyttri yrði þakhalli í samræmi við ákvæði byggingarskilmála.  Aðgerð sem þessi væri hins vegar engum til gagns en með henni væri hins vegar bætt úr þeim annmörkum sem kærendur benda á að séu á byggingunni að þessu leyti.

Um þá málsástæðu að byggingarefni hússins samræmist ekki skipulagsskilmálum tekur byggingarfulltrúinn fram að tilgangur þess að setja inn ákvæði um byggingarefni húsa í Hveragerðið hafi fyrst og fremst verið að forðast veik byggingarefni á hugsanlegu upptakasvæði jarðskjálfta.  Hugsunin hafi ekki verið sú að banna byggingarefni eins og t.d. stál sem smátt og smátt hafi verið að ryðja sér til rúms hér á landi.  Til að taka af allan vafa um almenn gæði byggingarefna sé í byggingarskilmálum deiliskipulags jafnan vísað til þess að byggingarefni skuli standast ákvæði gildandi byggingarreglugerðar, sbr. ákvæði í gr. 120 og 121 í reglugerðinni.  Þá sé ljóst að hús geti haft sama útlit og staðist öll ákvæði byggingarreglugerðar hvort sem þau séu byggð úr stáli eða timbri og sé ekki hægt að sjá að það varði hagsmuni nágranna hvort þessara byggingarefna sé notað.

Andmæli byggingarleyfishafa:  Með bréfi,  dags. 11. janúar 2002, reifar Ólafur Jóhannes Einarsson hdl., f.h. Othars Arnar Petersen hrl., sjónarmið byggingarleyfishafa er lúta að kröfu kærenda um að framkvæmdir við bygginguna verði stöðvaðar.

Byggingarleyfishafi telur að frávik frá ákvæðum skilmála hvað þakhalla varðar ekki vera þess eðlis að valda eigi því, að byggingarleyfi hans verði fellt úr gildi.  Sé sú afstaða byggð á því, að frávik þetta sé það smávægilegt, að það geti ekki talist valda ógildi.  Samkvæmt almennum reglum stjórnsýsluréttar valdi sérhver annmarki á stjórnvaldsákvörðun ekki sjálfkrafa ógildi hennar og verði að líta til þess að hagsmunir húsbyggjandans af því að halda áfram að reisa fyrirhugað hús í samræmi við teikningar séu afar mikilsverðir, þar sem lagt hafi verið í verulegan kostnað við húsbygginguna og undirbúning hennar.

Að því er varði hagsmuni kærenda sé vísað til gagna frá Fjölhönnun hf., sem sé aðalhönnuður að hinu umdeilda húsi, þar sem fram komi að aðrar útfærslur á húsinu, sem hefðu í hvívetna verið í samræmi við ákvæði byggingar- og skipulagsskilmála, hefðu haft í för með sér mun meira skerðingu á birtu og útsýni fyrir kærendur en það hús sem um sé deilt.  Þessi staðreynd sýni að hagsmunir kærenda af því að byggingarleyfið verði fellt úr gildi séu ekki það miklir að þeir geti réttlæt ógildingu byggingarleyfisins vegna jafns smávægilegs annmarka og hér um ræði.

Staðhæfingu kærenda um vegghæð telur byggingarleyfishafi ekki vera á rökum reista enda sé hún innan þeirra marka, sem kveðið sé á um í byggingarreglugerð, 2,70 – 2,80 m, en hugtakið vegghæð taki ekki til þaks íbúðarhúsa.  Vegna fullyrðinga í kæru sé tekið fram að þakrými það sem sé í húsinu verði ekki innréttað sem íbúðarhúsnæði heldur notað sem geymsla.

Hvað varði ákvæði deiliskipulagsgreinargerðar um að hús skuli vera steypt eða byggð úr timbri sé bent á að ákvæði þetta sé ekki að finna í skipulags- og byggingarskilmálum frá 26. maí 2000 og hafi byggingarleyfi fyrir hinu umdeilda húsi verið veitt án þess að gerð væri athugasemd við að það væri úr stáli.  Að mati byggingarleyfishafa geti það misræmi, sem þarna sé á milli, ekki valdið ógildi byggingarleyfis þess, sem hann hafi fengið útgefið og þegar hafið byggingarframkvæmdir í samræmi við.  Vísi hann í þessu sambandi til reglu stjórnsýsluréttar um réttmætar væntingar málsaðila og sérstaklega til þess, að ekki verði séð að hagsmunir annarra séu á nokkurn hátt fyrir borð bornir þrátt fyrir að honum verði leyft að reisa hús úr stáli.  Sé einnig vísað til þess, að byggingarefni það sem hann noti fullnægi skilyrðum 118. gr. byggingarreglugerðar nr. 441/1998.

Í ljósi framanritaðs telji byggingarleyfishafi ekki skilyrði til að fella byggingarleyfi hans úr gildi.

Vettvangsganga:  Úrskurðarnefndin kynnti sér aðstæður á vettvangi hinn 5. apríl 2002.  Viðstaddir voru kærendur, byggingarleyfishafi og byggingarfulltrúinn í Hveragerði.  Nefndarmenn og framkvæmdastjóri úrskurðarnefndarinnar kynntu sér aðstæður á vettvangi m.a. hvernig hin umdeilda nýbygging horfi við frá húsi og lóð kærenda.  Þá voru gerðar mælingar á vegg- og mænishæðum hinnar umdeildu byggingar.

Gagnaöflun:  Úrskurðarnefndin hefur að eigin frumkvæði aflað sér nánari upplýsinga og gagna um staðreyndir er varða hönnun hinnar umdeildu nýbyggingar.

Niðurstaða:  Enda þótt byggingarleyfi það sem um er deilt í máli þessu hafi verið veitt hinn 4. apríl 2001 verður við það að miða að kærendum hafi ekki mátt vera ljóst að fyrirhugað hús að Kambahrauni 57 kynni að raska lögvörðum hagsmunum þeirra fyrr en ráða mátti útlínur hússins af burðargrind þess, sem að sögn kærenda var ekki fyrr en í byrjun árs 2002.  Verður í tilvikum sem þessum að skýra ákvæði 4. mgr. 39. gr. skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997 á þann veg að upphaf kærufrests miðist við það tímamark þegar ætla verður að kæranda megi vera ljóst að gengið kunni að hafa verið gegn rétti hans með samþykkt byggingarnefndar eða sveitarstjórnar.  Er því fallist á að kæruheimild hafi verið fyrir hendi er kæra í máli þessu barst úrskurðarnefndinni hinn 29. janúar 2002.

Í máli þessu byggja kærendur aðallega á því að mænishæð og vegghæðir nýbyggingarinnar að Kambahrauni 57 séu meiri en búast hafi mátt við miðað við fyrirliggjandi gögn og að hætt sé við að rými sem samþykkt hafi verið sem geymslurými í þaki hússins verði nýtt sem íbúðarrými. Loks er á því byggt í málinu að gerð hússins sé andstæð ákvæðum deiliskipulagsgreinargerðar um þakhalla og byggingarefni húsa á svæðinu.

Við skoðun á vettvangi kom í ljós að vegghæð umdeilds húss er um 2,75 metrar mælt frá gólfplötu.  Er vegghæð hússins því í fullu samræmi við það sem almennt gerist um einlyft hús og jafnframt innan þeirra marka sem getið er í grein 74.1 í byggingarreglugerð nr. 441/1998.  Mænishæð hæsta hluta hússins er um 5,5 metrar, mælt frá gólfplötu og er það mat úrskurðarnefndarinnar að sú hæð sé ekki meiri en almennt megi búast við á einlyftu húsi með risþaki.   Þar sem engin ákvæði eru í deiliskipulagsskilmálum fyrir umrætt svæði um hámark húshæðar eða mænishæðar máttu kærendur búast við að á lóðum í nágrenni þeirra yrðu byggð hús sem hefðu álíka mænishæð og hið umdeilda hús.  Er það niðurstaða úrskurðarnefndarinnar að hvorki vegghæð né mænishæð hússins gangi gegn settum reglum eða lögvörðum hagsmunum kærenda.

Fyrir liggur að halli á þaki hins umdeilda húss er 22,6° og er því lítillega yfir efri mörkum samkvæmt skipulagsskilmálum, en þar er kveðið á um að þakhalli skuli vera 15-20°.  Þetta frávik telur úrskurðarnefndin óverulegt, enda leiðir það ekki til þess að húsið verði hærra en fyrirfram mátti búast við miðað við aðrar hönnunarforsendur.   Er það mat úrskurðarnefndarinnar að umrætt frávik frá skilmálum um þakhalla eigi ekki, eitt og sér, að leiða til ógildingar hins umdeilda byggingarleyfis.

Ekki verður fallist á það með kærendum að geymslurými í þaki, sem sýnt er teikningum að húsinu, sé ígildi 2. hæðar eða að hætt sé við að umrætt rými verði notað sem íbúðarrými.  Verður ráðið af teikningum að húsinu að ekki er gert ráð fyrir föstum stiga upp í þetta rými en auk þess er lofthæð þar langt undir þeim mörkum sem vera þyrfti til þess að um íbúðarrými gæti verið að ræða.  Þá er rými þetta óeinangrað og gólfflötur þess myndaður af niðurhengdu lofti aðalhæðar hússins og hefur því takmarkaða burðargetu.  Er rýmið í engu frábrugðið geymslurýmum sem algeng eru í þökum einlyftra húsa ef frá er talið hve stór gluggi er á rýminu.  Er það niðurstað úrskurðarnefndarinnar að umrætt rými verði ekki talið andstætt skipulagsskilmálum eða byggingarreglum og hefur tilvist þess því engin áhrif á gildi hins umdeilda byggingarleyfis.

Samkvæmt 2. mgr. 43. gr. skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997 skulu byggingarleyfisskyldar framkvæmdir vera í samræmi við staðfest aðalskipulag og samþykkt deiliskipulag.  Fyrir liggur að hús það sem um er deilt í máli þessu samræmist ekki ákvæðum um byggingarefni í samþykktu deiliskipulagi fyrir viðkomandi svæði.  Skiptir ekki máli þótt þessara ákvæða í skipulagsskilmálunum sé að engu getið í byggingar- og skipulagsskilmálum fyrir lóðir á umræddu svæði, dags. 26. maí 2000, enda er óheimilt að víkja frá skipulagsskilmálum í byggingar- og skipulagsskilmálum einstakra lóða.  Þar sem ekki var gætt lagaskilyrða að þessu leyti við útgáfu hins umdeilda byggingarleyfis verður ekki hjá því komist að fella það úr gildi, jafvel þótt fallast megi á að vandséð sé að efnisgerð hússins varði hagsmuni kærenda svo nokkru nemi.

Úrskurðarorð:

Ákvörðun byggingar- og brunamálanefndar Hveragerðis frá 4. apríl 2001, staðfest í bæjarstjórn 5. apríl 2001, um að veita byggingarleyfi fyrir einbýlishúsi að Kambahrauni 57 í Hveragerði er felld úr gildi.

____________________________________
Ásgeir Magnússon

______________________________               _______________________________
Þorsteinn Þorsteinsson                                     Ingibjörg Ingvadóttir

 

Ár 2002, fimmtudaginn 18. apríl, kom úrskurðarnefnd skipulags- og byggingarmála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Skúlagötu 21 í Reykjavík.  Mættir voru allir aðalmenn, Ásgeir Magnússon hrl., formaður, Þorsteinn Þorsteinsson byggingarverkfræðingur og Ingibjörg Ingvadóttir lögfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 55/2000, kæra húseigenda að Njálsgötu 42, Reykjavík, á ákvörðun byggingarnefndar Reykjavíkur frá 26. janúar 1995 um að veita byggingarleyfi fyrir svölum við húsið nr. 44 að Njálsgötu í Reykjavík.

Á málið er nú lagður svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar skipulags- og byggingarmála, dags. 20. september 2000, er nefndinni barst þann 21. september sama ár, kæra H og S, Njálsgötu 42, Reykjavík, þá ákvörðun byggingarnefndar Reykjavíkur frá 26. janúar 1995 að heimila byggingu svala við húsið nr. 44 við Njálsgötu í Reykjavík.  Borgarstjórn staðfesti ákvörðun byggingarnefndar hinn 2. febrúar 1995.  Kærendur gera þá kröfu að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi.

Málavextir:  Hinn 16. ágúst 1994 sótti eigandi hússins að Njálsgötu 44 um leyfi til tiltekinna breytinga á fasteign sinni, m.a. til að reisa svalir við húsið.  Nágrannar í húsunum nr. 18 við Vitastíg og nr. 42 og 43 við Njálsgötu samþykktu fyrir sitt leyti umræddar breytingar eins og þær voru sýndar á fyrirliggjandi teikningum.

Umsóknin var fyrst tekin fyrir á fundi byggingarnefndar Reykjavíkur 8. desember 1994 en afgreiðslu málsins var þá frestað.  Byggingarnefnd heimilaði síðan umbeðnar breytingar á fundi sínum hinn 26. janúar 1995 og staðfesti borgarstjórn þá afgreiðslu á fundi sínum hinn 2. febrúar 1995.

Úttekt á viðum þaks og portveggja hússins að Njálsgötu 44 var skráð í færslubækur byggingarfulltrúa þann 17. ágúst 1995 og 4. apríl 2000 er skráð að ris hússins hafi verið tekið í notkun ófullgert, trúlega á árinu 1996.  Hinn 21. júní 2000 var síðan samþykkt sérteikning af burðarþoli svala og staðfest ábyrgð iðnmeistara á framhaldi verksins í samræmi við byggingarleyfið frá árinu 1995.

Kærendur festu kaup á fasteigninni nr. 42 við Njálsgötu í nóvember 1999 og var eignin seld án þinglýstra kvaða.  Að eigin sögn var þeim ljóst að svalir yrðu reistar við húsið að Njálsgötu 44 en ekki kunnugt um umfang þeirra.

Umræddar svalir munu hafa verið reistar sumarið 2000 en ekki liggur fyrir nákvæm tímasetning á lokum framkvæmda.  Svalirnar eru reistar upp af vegg skúrs sem er áfastur húsinu að Njálsgötu 44 og stendur við lóðarmörk að húsi kærenda.

Kærendur töldu rétti sínum hallað með byggingu svalanna og skutu málinu til úrskurðarnefndarinnar eins og að framan greinir.

Málsrök kærenda:  Krafa kærenda, um að byggingarleyfið fyrir svölunum að Njálsgötu 44 verði fellt úr gildi er studd eftirgreindum rökum:

Í fyrsta lagi með því að húsráðendur að Njálsgötu 44 hafi ekki kynnt þeim hina umdeildu framkvæmd.

Í öðru lagi, að svalirnar séu allt of stórar miðað við aðstæður og nái að lóðarmörkum.  Hæð svalanna með handriði sé um 4,6 metrar og valdi mannvirkið töluverðum skugga í sundi milli húss kærenda og byggingarleyfishafa.  Þá telja kærendur óeðlilegt að heimilað sé að reisa svo háa byggingu á lóðarmörkum þegar á sama stað sé bannað að planta trjám sem verði hærri en 3,5 metrar.

Í þriðja lagi benda kærendur á að áhöld séu um að sjónarmiða um brunavarnir sé gætt þegar litið sé til þess að einungis 3,43 metrar skilji á milli húss þeirra og umræddra svala.

Í fjórða lagi er það mat kærenda að svalirnar séu ekki til fegurðarauka fyrir nánasta umhverfi.

Loks byggja kærendur kröfu sína á því að ósanngjarnt sé að umdeildar svalir séu byggðar í skjóli fimm ára byggingarleyfis.

Málsrök byggingarnefndar:  Byggingarnefnd bendir á að byggingarleyfið, sem veitt hafi verið m.a. fyrir byggingu hinna umdeildu svala á árinu 1995, hafi uppfyllt lagaskilyrði og sé í fullu gildi.  

Skilyrði gr. 13.1 í byggingarreglugerð nr. 44/1998 og samsvarandi ákvæðis í eldri byggingarreglugerð fyrir gildistöku byggingarleyfis hafi verið uppfyllt.  Framkvæmdir hafi sannanlega verið hafnar innan árs frá útgáfu byggingarleyfisins svo sem fram komi í bókun um úttekt á verkþætti um sjö mánuðum frá samþykkt byggingarnefndar á umdeildri framkvæmd.  Hins vegar hafi framkvæmdum þá ekki verið lokið.  Byggingarleyfið hafi því enn verið í gildi þegar framkvæmdir hófust við svalirnar sumarið 2000 í kjölfar samþykkis á burðarþolsteikningum þeirra og staðfestingar iðnmeistara.

Þá hafi kærendum verið ljóst að byggja ætti svalir við húsið að Njálsgötu 44 en þeir hafi hvorki mótmælt fyrirhugaðri framkvæmd né aflað sér upplýsinga um framkvæmdina hjá byggingaryfirvöldum eða byggingarleyfishafa.  Það sé ekki fyrr en með kæru til úrskurðarnefndarinnar hinn 20. september 2000 að þeir komi á framfæri athugasemdum sínum vegna svalanna en þá hafi framkvæmdum þegar verið lokið.  Kærendum hafi strax í upphafi verks mátt vera ljóst hver stærð svalanna yrði þar sem undirstöður þeirra séu byggðar á útvegg skúrs á lóðarmörkum.  Megi því ætla að kærufrestur hafi verið útrunninn er kæran barst úrskurðarnefndinni.  Verði því að telja, með vísan til 10. gr. byggingarreglugerðar nr. 44/1998, að kærendur hafi fyrirgert rétti sínum til þess að fá umdeilt byggingarleyfi fellt úr gildi.

Málsrök byggingarleyfishafa:  Úrskurðarnefndin hefur gefið byggingarleyfishafa kost á að neyta andmælaréttar í máli þessu.  Hefur hann kynnt sér fyrirliggjandi gögn og gerir þá kröfu að hið umdeilda byggingarleyfi verði látið standa óraskað.  Vísar hann um málsrök til greinargerðar skipulags- og byggingarnefndar Reykjavíkur í málinu.

Niðurstaða:  Ekki verður fallist á að vísa beri máli þessu frá á þeirri forsendu að kærufrestur hafi verið liðinn er kæran barst úrskurðarnefndinni.  Þykir rétt að kærendur njóti vafa um það hvenær ráða mátti útlit og umfang hinna umdeildu svala af framkvæmdunum, enda liggja ekki fyrir upplýsingar um lokaúttekt eða önnur gögn um það hvenær unnið var að gerð svalanna.  Verður upphaf kærufrests ekki heldur miðað við útgáfu byggingarleyfisins þegar haft er í huga að framkvæmdir samkvæmt því höfðu legið niðri um langt skeið áður en bygging svalanna var hafin og að kærendum var ekki kunnugt efni þess.

Byggingarleyfi það, sem um er deilt í máli þessu, var veitt fyrir gildistöku skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997.  Eiga því við um útgáfu þess eldri byggingarlög nr. 54/1978 með síðari breytingum og byggingarreglugerð nr. 177/1992 eins og henni hafði þá verið breytt með reglugerðum nr. 72/1993 og 371/1994.

Samkvæmt 2. mgr. greinar 3.1.1 í byggingarreglugerð nr. 177/1992 bar byggingarnefnd að kynna nágrönnum áform um nýbyggingar og viðbyggingar í þegar byggðum hverfum og gefa þeim kost á að tjá sig um áformin með a.m.k. eins mánaðar fyrirvara.  Ekki var frekar kveðið á um form grenndarkynningar skv. ákvæði þessu og verður að telja að heimilt hafi verið að leggja til grundvallar skriflegt samþykki nágranna við afgreiðslu byggingarleyfis, svo sem gert var í hinu kærða tilviki.  Verður því ekki talið að undirbúningi hinnar kærðu ákvörðunar hafi verið áfátt að þessu leyti.

Samkvæmt 15. gr. byggingarlaga nr. 54/1978 féll byggingarleyfi úr gildi ef framkvæmdir samkvæmt leyfinu hófust ekki innan 12 mánaða frá útgáfu þess.  Þá var byggingarnefnd og heimilt að fella byggingarleyfi úr gildi ef byggingarframkvæmdir stöðvuðust í eitt ár, en leyfi féll ekki sjálfkrafa niður af þeim ástæðum.  Eru hliðstæð ákvæði í 45. gr. núgildandi skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997.  Í máli þessu liggur fyrir að framkvæmdir hófust á grundvelli hins umdeilda byggingarleyfis innan árs frá útgáfu þess og að engin ákvörðun var tekin um niðurfellingu þess, enda þótt framkvæmdir hafi legið niðri um langt skeið.  Var byggingarleyfið því enn í gildi er framkvæmdum var fram haldið sumarið 2000 með byggingu hinna umdeildu svala.

Fyrir liggur að kærendur keyptu eignina að Njálsgötu 42 eftir að hið umdeilda byggingarleyfi hafði verið veitt með samþykki fyrri eiganda eignarinnar.  Virðist sem þeim hafi verið ókunnugt um tilvist samþykkisins eða a.m.k. um efni þess.  Þessar aðstæður leiða þó ekki til þess að kærendur geti krafist ógildingar byggingarleyfisins, enda ber ekki að lögum nauðsyn til að þinglýsa byggingarréttindum til að þau njóti lögverndar gagnvart grandlausum viðsemjendum um granneignir.

Svalir þær sem um er deilt í máli þessu eru byggðar yfir viðbyggingu sem er við húsið að Njálsgötu 44 og ná þær ekki nær húsi kærenda en umrædd viðbygging.  Þær hafa því ekki áhrif á bil það sem er milli húsanna.  Umrædd viðbygging nær að lóðarmörkum en að auki stendur hús kærenda nær lóðarmörkum en núgildandi reglur áskilja.  Umrædd hús munu hafa verið byggð á einhverju árabili eftir 1940 í samræmi við þær reglur er þá giltu.  Er á þessu svæði fjöldi bygginga sem með ýmsum hætti fullnægja ekki kröfum er síðar hafa komið til og varða fjarlægð frá lóðarmörkum og bil milli húsa.  Verður við það að miða að þegar byggingarleyfi var veitt fyrir hinum umdeildu svölum hafi byggingarnefnd verið rétt að líta til þessara aðstæðna og að ekki hafi verið tilefni til að gera athugasemdir við frágang svalanna, hvorki að því er varðar nálægð þeirra við hús kærenda né með tilliti til eldvarna, en umsókn um leyfi til byggingar svalanna var afgreidd athugasemdalaust af slökkviliðsstjóranum í Reykjavík. 

Eins og aðstæðum er háttað á svæðinu verður ekki heldur fallist á að skuggavarp eða útlit svalanna eigi að leiða til ógildingar byggingarleyfis.

Samkvæmt því sem að framan er rakið er kröfu kærenda um ógildingu hins umdeilda byggingarleyfis hafnað. 

Uppkvaðning úrskurðar í máli þessu hefur dregist verulega.  Valda því miklar annir og málafjöldi hjá úrskurðarnefndinni.

Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu kærenda um ógildingu á ákvörðun byggingarnefndar Reykjavíkur frá 26. janúar 1995, staðfestri í borgarstjórn 2. febrúar s.á., um að veita byggingarleyfi fyrir svölum við húsið nr. 44 að Njálsgötu í Reykjavík.

____________________________________
Ásgeir Magnússon

______________________________               _______________________________
Þorsteinn Þorsteinsson                                     Ingibjörg Ingvadóttir

 

Ár 2002, föstudaginn 12. apríl, kom úrskurðarnefnd skipulags- og byggingarmála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Skúlagötu 21 í Reykjavík.  Mættir voru allir aðalmenn, Ásgeir Magnússon hrl., formaður, Þorsteinn Þorsteinsson byggingarverkfræðingur og Ingibjörg Ingvadóttir lögfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 62/2000, kæra H á ákvörðun borgarráðs Reykjavíkur að fella út byggingarreit á lóðinni nr. 65 á Laugarnestanga í Reykjavík sem fólst í samþykki borgarráðs Reykjavíkur 12. september 2000 á tillögu að deiliskipulagi fyrir Laugarnes.

Á málið er nú lagður svofelldur

Úrskurður.

Með bréfi til úrskurðarnefndar skipulags- og byggingarmála, dags. 12. október 2000, er nefndinni barst sama dag, kærir Jón Steinar Gunnlaugsson hrl. f.h. H, Laugarnestanga 65, Reykjavík, þá ákvörðun borgarráðs Reykjavíkur sem fólst í samþykkt ráðsins á tillögu að deiliskipulagi fyrir Laugarnes hinn 12. september 2000, að fella út byggingarreit á lóð kæranda á Laugarnestanga 65, Reykjavík, sem kærandi kveður hafa verið samþykktan í skipulagsnefnd Reykjavíkurborgar 22. nóvember 1993 og gert hafi verið ráð fyrir á uppdráttum af lóðinni fyrir og eftir þá samþykkt.  Kærandi gerir þá kröfu að samþykkt borgarráðs Reykjavíkur frá 12. september 2000 verði felld úr gildi að því er varðar niðurfellingu á nefndum byggingarreit.

Málavextir:  Kærandi er eigandi að íbúðarhúsinu nr. 65 á Laugarnestanga í Reykjavík.  Húsið er um 182 fermetrar og stendur á 1380 fermetra lóð.  Auk þess er að sögn borgaryfirvalda gert ráð fyrir 36 fermetra viðbyggingu við húsið.  Á vestanverðum tanganum, nærri húsi kæranda, standa tvö önnur hús, Laugarnestangi 60 og 62.  Nokkru norðar á nesinu er listasafn Sigurjóns Ólafssonar. Í Aðalskipulagi Reykjavíkur 1996-2016 er Laugarnestanginn skilgreindur sem útivistarsvæði er nýtur hverfisverndar að undanskilinni húsaþyrpingunni á tanganum.

Árið 1990 unnu Reynir Adamsson og Gunnar Friðbjörnsson arkitektar tillögu að deiliskipulagi fyrir Laugarnestanga.  Í tillögunni, sem dagsett var 20. júní 1990, var gert ráð fyrir viðbyggingum fyrir vinnustofur við húsin nr. 62 og 65 á Laugarnestanga, um 100 fermetra vinnustofu á lóð kæranda norðan við hús hans og tveimur 100 fermetra vinnustofum við húsið nr. 62.  Borgarráð mun hafa ákveðið 3. júlí 1990 að auglýsa þessa tillögu sem deiliskipulag svæðisins en ekki kom til þess að tillagan yrði samþykkt.  Í desember 1990 sendi kærandi bréf til borgarverkfræðings þar sem hann m.a. lýsti þeirri ætlan sinni að sækja um leyfi til byggingar vinnustofu við norðurenda húss síns.

Hinn 11. mars 1991 samþykkti skipulagsnefnd lóðarafmörkun og viðbyggingu vinnustofu við Laugarnestanga 62 og var sú samþykkt staðfest í borgarráði 12. mars 1991.  Á afstöðumynd vegna viðbyggingarinnar er byggingarreitur sýndur norðan við hús kæranda.  Síðar var reist 162 fermetra vinnustofa við húsið að Laugarnestanga 62.

Hinn 10. júní 1991 samþykkti skipulagsnefnd viðbyggingu og sólskála austan og vestan megin við hús kæranda og var sú samþykkt staðfest í borgarráði hinn 23. júlí sama ár.  Á afstöðumynd á uppdrætti er sýndi téðar breytingar er byggingarreitur sýndur norður af húsinu Laugarnestanga 65.  Þá samþykkti skipulagsnefnd hinn 12. ágúst 1991 uppdrátt með tillögu að lóðarmörkum lóðarinnar Laugarnestanga 65 og staðfesti borgarráð þá ákvörðun hinn 20. ágúst sama ár.  Á uppdrættinum er umræddur byggingarreitur sýndur, svo og á afstöðumynd á byggingarnefndarteikningum af húsi kæranda sem samþykktar voru í byggingarnefnd þann 15. ágúst 1991 og á afstöðumynd frá árinu 1992.

Þann 27. janúar 1993 sótti kærandi um að fá að byggja vinnustofuna á byggingarreitnum.  Hafði hann þá látið teikna hana.  Við meðferð umsóknarinnar kom í ljós að fornminjar voru taldar vera á lóðinni norðan við hús kæranda á umræddum byggingarreit.  Þann 28. júní 1993 var farin skoðunarferð á staðinn í því skyni, að sögn kæranda, að fjalla um staðsetningu væntanlegrar vinnustofu og umfang hennar.  Í skoðunarferðinni tóku þátt, auk kæranda, borgarminjavörður og forstöðumaður Borgarskipulags.  Í framhaldi af þessari skoðun var gerð tillaga um breytt lóðarmörk, þannig að spildan með fornminjunum yrði utan þeirra en við lóðina yrði bætt spildu að sunnanverðu.  Fékk kærandi Pétur Jónsson landslagsarkitekt til þess að teikna þessar breytingar og var hin nýja afmörkun lóðarinnar samþykkt á fundi skipulagsnefndar 22. nóvember 1993.  Á teikningunum var gert ráð fyrir byggingarreit fyrir vinnustofu á suðurhluta lóðarinnar.  Þessi samþykkt mun ekki hafa verið staðfest af borgarráði.

Á sama fundi skipulagsnefndar þann 22. nóvember 1993 var samþykkt svonefnd forsögn að skipulagi Laugarnestanga.  Þar var ekki gert ráð fyrir nýjum byggingum á svæðinu.  Forsögnin var samþykkt í borgarráði 24. nóvember 1993 en síðar gerðar á henni breytingar, þar sem gert var ráð fyrir vinnustofum við húsin nr. 62 og 65.  Tillagan svo breytt virðist ekki hafa fengið samþykki borgarráðs en a.m.k. tvívegis verið vísað þaðan, annars vegar til Borgarskipulags samkvæmt bókun borgarráðs frá 12. janúar 1994 og hins vegar til skipulagsnefndar með bókun ráðsins frá 22. júní sama ár.

Þann 9. maí og 12. júlí 1996 bárust kæranda bréf frá Borgarskipulagi er vörðuðu afmörkun lóðarhans, en þeim fylgdi uppdráttur af lóðinni sem ekki gerði ráð fyrir byggingarreitnum undir vinnustofuna.  Kærandi gerði athugasemdir við brottfall byggingarreitsins í bréfi til skrifstofu borgarverkfræðings, dags. 3. desember 1996, og óskaði leiðréttingar á uppdrættinum.  Ekki barst svar frá borgaryfirvöldum við þessu bréfi kæranda.  Voru ný mörk lóðar kæranda samþykkt í skipulagsnefnd hinn 5. júlí 1996 og var sú ákvörðun staðfest í borgarráði 9. júlí sama ár.

Á fundi skipulags- og umferðarnefndar þann 19. júlí 1999 var samþykkt að auglýsa tillögu að deiliskipulagi Laugarness.  Borgarráð staðfesti afgreiðslu nefndarinnar á fundi sínum daginn eftir.  Var tillagan auglýst til kynningar frá 25. ágúst til 22. september 1999 með athugasemdafresti til 6. október það ár.  Í tillögunni var ekki gert ráð fyrir umræddum byggingarreit á lóð kæranda.  Gerði hann athugasemdir við brottfall reitsins í bréfi, dags. 19. september 1999.  Deiliskipulagstillagan var síðan tekin fyrir í skipulags- og umferðarnefnd þann 2. desember 1999 og voru þá kynntar athugasemdir og lögð fram umsögn um þær og málinu frestað.  Tillagan var tekin fyrir á ný á fundi nefndarinnar þann 26. júní 2000.  Höfðu þá verið gerðar ýmsar breytingar á henni, m.a. vegna athugasemda frá kæranda.  Ekki var þó fallist á að bæta inn hinum umdeilda byggingarreit.  Á fundinum var samþykkt að auglýsa tillöguna að nýju vegna fjölda og eðlis þeirra breytinga sem gerðar höfðu verið á henni.  Borgarráð staðfesti þessa afgreiðslu nefndarinnar á fundi sínum þann 27. júní 2000. 

Tillagan, með áorðnum breytingum, var til kynningar frá 5. júlí til 2. ágúst 2000 með athugasemdafresti til 16. ágúst sama ár.  Lögmaður kæranda mótmælti enn brottfalli byggingarreitsins í bréfi dags. 10. ágúst 2000.  Að liðnum athugasemdafresti var tillagan lögð fyrir skipulags- og umferðarnefnd þann 11. september 2000, og var eftirfarandi fært til bókar um tillöguna á fundinum:

“Inga Jóna Þórðardóttir bar upp eftirfarandi tillögu:
„Deiliskipulagstillagan verði samþykkt með þeirri breytingu að gert verði ráð fyrir byggingarreit fyrir vinnustofu listamanns, á lóðinni nr. 65, í samræmi við uppdrátt sem samþykktur var í skipulagsnefnd þann 22.11.93.“
Tillagan var felld með þremur atkvæðum fulltrúa R-lista gegn tveimur atkvæðum fulltrúa D-lista.

Fulltrúar R-lista óskuðu að eftirfarandi yrði bókað:
„Um alllanga hríð hefur deiliskipulag Laugarness verið til umfjöllunar innan borgarkerfisins. Í þeirri endurskoðun hefur verið lögð áhersla á mikilvægi svæðisins sem almenns útivistarsvæðis með góðu aðgengi almennings. Meirihluti skipulags- og umferðarnefndar telur tillögur um aukið byggingarmagn á kostnað almenns útivistarsvæðis því ekki koma til greina.“
Fulltrúar D-lista óskuðu að eftirfarandi yrði bókað:
„Það er misskilningur að tillagan feli í sér aukið byggingarmagn á kostnað almenns útivistarsvæðis. Tillagan felur í sér að skipulags- og umferðarnefnd staðfesti ákvörðun frá 22. nóv. 1993. Sú ákvörðun byggist á samkomulagi við lóðarhafa þar sem borgaryfirvöld höfðu frumkvæði að því að breyta lóðarmörkum til að færa byggingarreit sem sýndur hafði verið norðan við húsið en talið var að innan þess svæðis væri verið að finna fornminjar“.
Fulltrúar R-lista óskuðu að eftirfarandi yrði bókað: 
„Vakin er athygli á að umrædd samþykkt frá 1993 hlaut aldrei samþykki borgarráðs og telst því ekki endanleg samþykkt borgaryfirvalda“.
Framlögð tillaga að deiliskipulagi samþykkt með þremur atkvæðum fulltrúa R-lista.
Fulltrúar D-lista sátu hjá.
Vísað til borgarráðs.“

Borgarráð staðfesti afgreiðslu nefndarinnar á fundi sínum þann 12. september 2000 og sendi tillöguna til athugunar Skipulagsstofnunar sem með bréfi, dags. 1. nóvember 2000, tilkynnti að stofnunin legðist ekki gegn birtingu auglýsingar um gildistöku deiliskipulagsins.  Auglýsing um gildistöku þess var birt þann 24. nóvember 2000 í B-deild Stjórnartíðinda en jafnframt var afgreiðsla sveitarstjórnar á tillögunni birt í dagblöðum þann 10. nóvember það ár.

Með bréfi Borgarskipulags Reykjavíkur 15. september 2000 var kæranda tilkynnt um lyktir málsins og skaut hann málinu til úrskurðarnefndar skipulags- og byggingarmála með kæru, dags. 12. október 2000, eins og að framan greinir.

Málsrök kæranda:  Kærandi styður kröfu sína fyrir úrskurðarnefndinni með því að Reykjavíkurborg hafi verið búin að skuldbinda sig til að leyfa honum að byggja vinnustofu á lóð sinni.  Felist sú skuldbinding í fyrsta lagi í samþykktum borgaryfirvalda, m.a. borgarráðs, á árinu 1991 á teikningum þar sem byggingarreitur fyrir vinnustofuna hafi verið sýndur á lóð kæranda.  Í öðru lagi komi skuldbindingin fram í þeim breytingum sem gerðar hafi verið á lóðarmörkunum með samþykkt skipulagsnefndar 22. nóvember 1993, en þær hafi eingöngu helgast af því að færa umræddan byggingarreit til.  Síðan hafi þau lóðarmörk jafnan verið talin gilda, m.a. í deiliskipulaginu sem borgarráð hafi samþykkt 12. september 2000.  Í þriðja lagi séu borgaryfirvöld bundin af því að hafa haldið kæranda í þeirri trú árum saman að hann fengi að byggja þarna en hann hafi m.a. lagt í umtalsverðan kostnað til að undirbúa framkvæmdir sínar.  Í fjórða lagi hafi það verið tvímælalaus skylda Reykjavíkurborgar að láta kæranda njóta sama réttar til byggingar vinnustofu og nágrannar hans að Laugarnestanga 62 hafi notið.

Ljóst megi vera að sveitarstjórnir geti skuldbundið sig með beinum yfirlýsingum, sem og athöfnum sem til slíkra yfirlýsinga verði jafnað, til að leyfa einstökum borgurum tiltekna nýtingu lóða sinna þó að ekki hafi endanlega verið gengið frá deiliskipulagi á viðkomandi svæði.  Megi í því sambandi benda á að skv. 7. mgr. 43. gr. skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997 sé heimilt að veita byggingarleyfi án þess að fyrir liggi deiliskipulag.  Hljóti því að vera heimilt að gera það sem minna sé, þ.e.a.s. gefa skuldbindandi fyrirheit um nýtingu lands.  Feli slíkar skuldbindingar í sér skyldu fyrir viðkomandi sveitarstjórn til að vinna að skipulagi svæðisins í samræmi við skuldbindingu sína.  Ekki sé vafi á að þetta eigi við um rétt kæranda til byggingar vinnustofu á lóð hans að Laugarnestanga 65.  Hugsanlegt sé þó að sveitarstjórnum verði ógerlegt, vegna réttinda annarra borgara, að efna skuldbindingar sínar gagnvart einstökum lóðarhöfum, en svo sé ekki í máli kæranda.  Engir lögverndaðir hagsmunir réttlæti afstöðu meirihluta borgarstjórnar Reykjavíkur til málsins.  Þvert á móti verði ekki betur séð en hreinn geðþótti hafi ráðið afstöðu meirihluta borgarstjórnar í máli kæranda sem sé þekktur borgari og umdeildur og m.a. kunnur af pólitískri andstöðu við núverandi meirihluta borgarstjórnar.

Þær ástæður sem fram séu færðar fyrir afstöðu meirihlutans í bókuninni í skipulags- og umferðarnefnd 11. september 2000 séu ólögmætar.  Vinnustofan, sem um ræði, verði lágreist bygging á einni hæð og öll innan lóðarmarka kæranda.  Ekki verði séð hvernig bygging hennar eigi að geta hamlað nýtingu Laugarnestangans sem „almenns útivistarsvæðis með góðu aðgengi almennings“.  Telji kærandi að pólitísk óvild hafi ráðið niðurstöðu í máli hans.

Að lokum bendir kærandi á að það hljóti framar öðru að vera tilgangur með stofnun og starfsemi úrskurðarnefndar samkvæmt 8. gr. skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997 að opna leið til að hnekkja ákvörðunum í skipulags- og byggingarmálum, sem hafi þau dæmalausu einkenni sem raunin sé í þessu máli, svo menn fái notið þess réttar sem felist í hlutlægri stjórnsýsluframkvæmd.

Málsrök skipulags- og byggingarnefndar:  Skipulags- og byggingarnefnd Reykjavíkur gerir þá kröfu að kærunni verði vísað frá úrskurðarnefndinni en til vara, að samþykkt Reykjavíkurborgar á deiliskipulagstillögunni frá 12. september 2000 verði látin standa óbreytt.

Frávísunarkrafa skipulags- og byggingarnefndar er á því byggð að kröfugerð kæranda verði ekki skilin á annan hátt en að óskað sé eftir því að úrskurðarnefndin breyti deiliskipulaginu þannig að gert verði ráð fyrir byggingarreit fyrir vinnustofu listamanns á lóðinni nr. 65 við Laugarnestanga.  Úrskurðarnefndina bresti vald til að verða við slíkri kröfu enda fari hún ekki með skipulagsvald samkvæmt ákvæðum skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997 heldur sé það, hvað deiliskipulag varðar, alfarið falið sveitarstjórnum.  Enginn sé því bær til þess að breyta deiliskipulagi nema sveitarstjórn samkvæmt 26. gr. umræddra laga, sbr. og 23.- 25. gr. þeirra.  Úrskurðarnefndin geti annað tveggja, fellt skipulagið úr gildi eða staðfest það.  Kærandi setji hins vegar ekki fram kröfu um að skipulagið í heild verði fellt úr gildi og  beri af þeim sökum að vísa málinu frá.

Varakröfu sína um að samþykkt Reykjavíkurborgar á deiliskipulagstillögunni frá 12. september 2000 verði látin standa óbreytt styður skipulags- og byggingarnefnd eftirgreindum rökum:

Í fyrsta lagi er á því byggt að borgaryfirvöld hafi aldrei endanlega samþykkt umdeildan byggingarreit.  Fram til ársins 1993 hafi hvergi verið bókað sérstaklega um byggingarreitinn né gerð athugasemd við að hann væri sýndur á uppdráttum og teikningum.  Ástæða þessa sé sú að ekkert þeirra mála sem afgreidd hafi verið fram til þess tíma hafi snúist um byggingarreitinn.  Kærandi hafi á þessum tíma hvorki óskað eftir staðfestingu á tilvist reitsins né sótt um byggingarleyfi á grundvelli hans.  Orsökin fyrir því að reiturinn hafi verið sýndur á uppdráttum hafi verið sú að á þessum tíma hafi verið stuðst við deiliskipulagstillögu sem hafi verið til meðferðar hjá borgaryfirvöldum.  Uppdrættirnir, þannig fram settir, hafi einungis sýnt hvernig framkvæmdir sem sótt hafi verið um féllu að fyrirliggjandi tillögu að deiliskipulagi sem verið hafi til meðferðar.   Hafni borgaryfirvöld því alfarið að með þessu hafi verið tekin afstaða til reitsins og byggingarréttar umfram það sem umræddar afgreiðslur gefi til kynna.  Sú ályktun fái frekari stuðning í því að hvergi í þessum afgreiðslum sé vikið að byggingarskilmálum fyrir téðan reit.   Verði samþykkt borgarráðs frá 20. ágúst 1991, sem eingöngu eigi við um lóð kæranda, ekki skilin á annan veg en þann að þar sé aðeins verið að fallast á lóðarafmörkun með tilteknum skilmálum en ekki aðrar framkvæmdir.  Þá hafi tillaga um breytingar á lóðamörkum, sem samþykkt hafi verið í skipulagsnefnd þann 22. nóvember 1993, ekki verið staðfest í borgarráði og því ekki verið endanlega samþykkt af borgaryfirvöldum.  Ástæða þess hafi m.a. verið bókun umhverfismálaráðs frá 29. nóvember 1993 um að ljóst þyrfti að vera að með samþykkt lóðarinnar væri ekki verið að heimila nýbyggingar á henni.  Einnig verði ráðið af bókun skipulagsnefndar, sem fram komi á uppdrætti þeim er sýnt hafi hin breyttu lóðarmörk, að einungis hafi verið fjallað um lóðarmörkin og ekki annað.  Af málsgögnum verði og ráðið að borgaryfirvöld hafi á miðju ári 1993 ekki verið í neinum vafa um að engin samþykkt væri í gildi um byggingarreitinn.

Í öðru lagi er því mótmælt að góð trú kæranda, breyting á mörkum lóðar hans eða samskipti hans við embættismenn borgarinnar geti skuldbundið borgaryfirvöld til þess að taka tillit til umrædds byggingarreits í hinu kærða deiliskipulagi.  Ráða megi af gögnum að kæranda hafi verið ljóst á árinu 1993 að umdeild vinnustofa hafi ekki hlotið samþykki borgaryfirvalda.  Þá hafi í umsókn hans um vinnustofuna, skv. teikningum, dags. 1. janúar 1993, verið gert ráð fyrir að vinnustofan yrði staðsett fjær húsi en í deiliskipulagstillögunni hafi falist og form og stærð hennar verið annað.  Þetta bendi til þess að kærandi hafi ekki talið að fyrri hugmyndir hafi verið samþykktar enda hafi ekki verið sótt um breytingu frá þeim.

Borgaryfirrvöld mótmæli því ekki að þær breytingar sem skipulagsnefnd hafi samþykkt á lóðarmörkunum 1993, sem ekki hafi verið staðfest af borgarráði, hafi m.a. miðað að því að skapa svigrúm á lóð kæranda til að þar mætti byggja vinnustofu.  Í því hafi hins vegar ekki falist samþykki á því að hún yrði byggð frekar en sá bílskúr sem þar hafi verið sýndur eða verönd, sbr. orðalag samþykktarinnar.  Ástæðan að baki breytingu lóðarmarkanna hafi fyrst og fremst verið sú að færa fornminjarnar út fyrir lóð kæranda, enda augljóst að slíkar minjar takmörkuðu nýtingarmöguleika hans á lóðinni hvort sem leyft yrði að byggja þar vinnustofu eða ekki.   

Samskipti kæranda og einstakra embættismanna borgarinnar verði að meta í því ljósi að þeir hafi unnið í samræmi við fyrirliggjandi tillögu að deiliskipulagi og hugmyndir um nýtingu nessins og lóðarinnar.  Kæranda hafi hins vegar mátt vera ljóst að endanleg ákvörðun væri í höndum skipulagsnefndar og borgarráðs og væri sú vinna sem hann léti framkvæma því alfarið á hans áhættu.  Jafnvel þótt fallist væri á að samþykkt skipulagsnefndar frá 22. nóvember 1993 hafi falið í sér samþykkt á umræddum byggingaráfornum þá hafi hvorki embættismenn né skipulagsnefnd haft vald til þess að skuldbinda Reykjavíkurborg, sbr. 3. mgr. 64. gr. þágildandi sveitarstjórnarlaga nr. 8/1996, og breyti þar í engu góð trú kæranda.  Við þetta sé því að bæta að jafnvel þótt fallist væri á að borgaryfirvöld hefðu með einhverjum hætti skuldbundið sig gagnvart kæranda þá gildi það einu varðandi þá deiliskipulagsáætlun sem hér sé til umfjöllunar þar sem Reykjavíkurborg hefði verið heimilt að falla frá slíkri „skuldbindingu” við gerð deiliskipulags af svæðinu.

Í þriðja lagi hafna borgaryfirvöld því að með staðfestingu hins kærða deilskipulags hafi verið brotið gegn jafnræðisreglu stjórnsýslulaga og jafnræðissjónarmiðum stjórnsýsluréttarins gagnvart kæranda.  Er skírskotað til þess að kæranda hafi verið leyfðar umtalsverðar framkvæmdir og viðbyggingar við húsið að Laugarnestanga 65. Þannig hafi kæranda frá árinu 1991 verið heimilað að stækka hús sitt um samtals 62 fermetra og að reisa um 200 fermetra tréverönd fyrir framan húsið.  Þá hafi í hinu umdeilda deiliskipulagi verið samþykkt 36 fermetra viðbygging við hús hans.   Sé litið til þessa og þeirra framkvæmda sem aðrir á svæðinu hafi fengið leyfi til verði ekki séð að deiliskipulagstillagan brjóti jafnræðisreglu 11. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993.

Loks er því hafnað að ákvörðun Reykjavíkurborgar, um að gera ekki ráð fyrir byggingarreit fyrir vinnustofu á lóðinni nr. 65 við Laugarnestanga, byggi á ómálefnalegum sjónarmiðum, geðþótta eða pólitískri illfýsi borgaryfirvalda.  Um afturköllun á þeim reit hafi heldur ekki verið að ræða þar sem hann hafi aldrei verið samþykktur.  Deiliskipulagstillagan hafi byggt á stefnumörkun borgaryfirvalda fyrir svæðið sem lengi hafi legið fyrir.  Laugarnesið hafi þannig, skv. aðalskipulagi Reykjavíkur, verið almennt útivistarsvæði frá því að fyrsta aðalskipulagið hafi verið unnið fyrir Reykjavík á árinu 1965.  Í því hafi m.a. falist að halda bæri byggingarframkvæmdum og öðrum framkvæmdum á svæðinu í lágmarki enda slíku svæði fyrst og fremst ætluð til útivistar.  Allt frá gildistöku Aðalskipulags Reykjavíkur 1984-2004 hafi svæðið jafnframt verið borgarverndað og fallið undir almenna borgarvernd.  Stefnumörkun varðandi svæðið hafi því verið skýr í aðalskipulagsáætlunum borgarinnar um langan tíma, þ.e. að Laugarnes sé fyrst og fremst útivistarsvæði og framkvæmdum skuli haldið þar í lágmarki.  Í þemahefti með Aðalskipulagi Reykjavíkur 1996-2016, um umhverfi og útivist, sé þannig víða fjallað um Laugarnesið.  Þar sé Laugarnesið skilgreint sem verndarsvæði en á slíkum svæðum sé gert ráð fyrir að framkvæmdum verði haldið í lágmarki.  Til þessa alls sé vísað í greinargerð með deiliskipulagstillögunni.

Deiliskipulagstillagan, eins og hún hafi verið samþykkt, samræmist því framangreindri stefnumörkun borgaryfirvalda enda geri hún ráð fyrir að byggingarframkvæmdum verði haldið í lágmarki.   Í samræmi við þessa stefnumörkun hafi fyrsta tillagan sem auglýst hafi verið ekki gert ráð fyrir bryggjuverönd eða neinum nýjum viðbyggingum við hús kæranda eða húsið nr. 60 við Laugarnestanga.  Á grundvelli jafnræðissjónarmiða og til að koma til móts við athugasemdir kæranda og eiganda Laugarnestanga 60 hafi tillögunni verið breytt en ekki talið rétt, m.t.t. framangreindrar stefnumörkunar, að leyfa byggingu vinnustofu á lóðinni.  Bókanir meiri- og minnihluta skipulags- og umferðarnefndar breyti ekki framangreindri stefnumörkun sem tillagan byggi á og fram komi í henni.  Frekari byggingar á nesinu breyti ásýnd þess og tilfinningu manna fyrir svæðinu.  Byggingar nálægt fjörunni, sem sé eina fjaran innan Reykjavíkur á norður nesinu sem ekki sé manngerð, gætu þannig haft frekari áhrif í þá veru að almenningur teldi sig ekki velkominn þangað og þannig rýrt útivistargildi svæðisins.  Gildi þá einu þótt slíkar framkvæmdir væru innan lóðar kæranda. 

Reykjavíkurborg gerir að lokum fyrirvara við lögmæti úrskurðar í máli þessu m.t.t. hve langt fram úr þeim tíma, sem úrskurðarnefndinni er settur í 4. mgr. 8. gr. laga nr. 73/1997, málsmeðferðin hefur dregist.

Aðilar máls þessa hafa fært frekari rök fyrir kærunni annars vegar og hinni kærðu ákvörðun hins vegar.  Með vísun til 31. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 verður ekki gerð frekari grein fyrir þessum röksemdum aðila í úrskurði þessum, en úrskurðarnefndin hefur haft allar röksemdir þeirra til hliðsjónar við úrlausn málsins.

Umsögn Skipulagsstofunar:  Úrskurðarnefndin leitaði umsagnar Skipulagsstofnunar um kæruefni máls þessa.  Í umsögn stofnunarinnar kemur fram að Skipulagsstofnun hafi á sínum tíma yfirfarið gögn vegna umdeilds deiliskipulags og ekki gert athugasemdir við birtingu þess í B-deild Stjórnrtíðinda.  Hafi athugasemdir kæranda og svör við þeim þá þegar legið fyrir.  Ennfremur segir í bréfinu:

„Ljóst er að á því svæði sem um ræðir var ekki í gildi formlegt deiliskipulag áður en hið kærða deiliskipulag tók gildi.  Því hafði ekki verið tekin skipulagsákvörðun um heimild fyrir öðrum byggingum en þeim sem veitt hafði verið byggingarleyfi fyrir á svæðinu. Þó slík ákvörðun hefði legið fyrir telur Skipulagsstofnun að borgaryfirvöldum í Reykjavík hefði verið heimilt að breyta henni að uppfylltum kröfum skipulags- og byggingarlaga og skipulagsreglugerðar um málsmeðferð.  Stofnunin bendir á að skv. 33. gr. skipulags- og byggingarlaga getur sá, sem sýnt getur fram á að hann verði fyrir tjóni vegna gildistöku skipulags, sem veldur því að verðmæti fasteignar lækkar, nýtingarmöguleikar hennar skerðast frá því sem áður var heimilt eða hún rýrnar svo að hún nýtist ekki til sömu nota og áður, átt rétt á bótum úr sveitarsjóði.“

Vettvangsganga:  Úrskurðarnefndin kynnti sér aðstæður á vettvangi hinn 6. mars 2002.  Viðstaddir voru allir aðalmenn í nefndinni auk framkvæmdastjóra.  Þá voru á staðnum kærandinn og lögmaður hans, Jón Steinar Gunnlaugsson hrl. og fulltrúi frá Reykjavíkurborg.  Veittu þeir nefndarmönnum upplýsingar er málið varða.

Gagnaöflun:  Úrskurðarnefndin hefur af sjáfsdáðum aflað nokkurra nýrra gagna frá byggingaryfirvöldum og Fasteignamati ríkisins um stærðir húsanna að Laugarnestanga 60, 62 og 65 og um samþykktar breytingar á þeim.

Niðurstaða:  Í máli þessu gerir Reykjavíkurborg þá kröfu að kærunni verði vísað frá úrskurðarnefndinni vegna ágalla á kröfugerð kæranda.

Úrskurðarnefnd skipulags- og byggingarmála starfar á stjórnsýslusviði og gilda því ekki reglur dómstólaréttarfars um málsforræði aðila við meðferð mála hjá nefndinni heldur ákvæði stjórnsýslulaga.  Af því leiðir að nefndinni ber að skýra kröfugerð aðila eða leita skýringa á henni ef þurfa þykir.  Telur nefndin að ekki þurfi að skilja kröfugerð kæranda á þann veg að í henni felist krafa um breytingu á hinni kærðu ákvörðun heldur felist í henni krafa um ógildingu ákvörðunarinnar að því marki sem hún fari í bága við meintan rétt kæranda.  Verður kröfu Reykjavíkurborgar um frávísun því hafnað.

Eins og fyrr er rakið var um margra ára skeið gert ráð fyrir byggingarreit fyrir vinnustofu á lóð kæranda á uppdráttum og teikningum sem voru til meðferðar hjá borgaryfirvöldum, fyrst norðan við hús hans en síðar sunnan við það í kjölfar breytinga á lóðarmörkum sem samþykktar voru í skipulagsnefnd Reykjavíkur 22. nóvember 1993.  Þrátt fyrir þetta og að ætla megi að samskipti kæranda við borgaryfirvöld hafi vakið með honum góða trú um að hann fengi að byggja umrædda vinnustofu á lóð sinni verður að fallast á það með Reykjavíkurborg að engin ákvörðun um byggingarreitinn eða leyfi til byggingar vinnustofu á lóð kæranda hafi verið staðfest af borgarráði eða borgarstjórn, svo sem áskilið var samkvæmt 1. mgr. 4. gr. eldri skipulagslaga nr. 19/1964 og síðar samkvæmt 3. mgr. 23. gr. eða 7. mgr. 43. gr. núgildandi skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997.  Átti kærandi því ekki lögvarinn rétt til byggingar vinnustofunnar eða byggingaréttar fyrir henni á grundvelli lögformlegrar samþykktar.

Enda þótt sveitarstjórnum sé að lögum ætlað víðtækt vald til ákvarðana um skipulag sæta slíkar ákvarðanir ýmsum takmörkunum.  Þannig er í 4. mgr. 1. gr. skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997 kveðið á um að gæta beri þess í meðferð skipulags- og byggingarmála að réttur einstaklinga og lögaðila verði ekki fyrir borð borinn þótt hagur heildarinnar sé hafður að leiðarljósi.  Þá er í 4. mgr. 9. gr. sömu laga áskilið að leita skuli eftir föngum eftir sjónarmiðum íbúa og hagsmunaaðila við skipulagsgerð.  Þá ber jafnframt að gæta almennra reglna stjórnsýsluréttarins eftir því sem við á við gerð og undirbúning stjórnvaldsákvarðana á þessu sviði.

Meðal ríkra hagsmuna sem taka verður tillit til við skipulagsgerð eru bein og óbein lögvernduð eignarréttindi yfir landi, lóðum og mannvirkjum á skipulagssvæðinu.  Leiðir af reglum um lögvernd eignaréttinda og af ákvæði 4. mgr. 1. gr. laga nr. 73/1997 að verulegar skorður eru við því reistar að raska slíkum réttindum umfram það sem þörf  krefur með tilliti til hagsmuna heildarinnar og nauðsyn ber til svo náð verði fram lögmætum markmiðum sem í skipulagsáformum felast. 

Í byggingarskilmálum fyrir einstakar lóðir, sem tilgreindir eru á uppdrætti hins umdeilda deiliskipulags, er einungis gerð grein fyrir nýtingarhlutfalli lóðarinnar að Laugarnestanga nr. 60 og er það þar ákvarðað 0,3.  Miðað við þau gögn sem fyrir liggja er nýtingarhlutfall að Laugarnestanga 62 svipað, eða um 0,3, en á lóð kæranda um helmingi lægra eða um 0,15.  Er það jafnframt undir þeim mörkum sem Aðalskipulag Reykjavíkur 1996-2016 gerir ráð fyrir, en þar er við það miðað að nýtingarhlutfall einbýlishúsalóða sé á bilinu 0,2-0,4.  Í greinargerð aðalskipulagsins er að auki tekið fram að við ákvörðun nýtingarhlutfalls, þar sem byggð er fyrir, skuli m.a höfð hliðsjón af nýtingarhlutfalli aðliggjandi lóða.  Sú ákvörðun sem í deiliskipulaginu er fólgin um nýtingu á lóð kæranda sýnist því tvímælalaust fara gegn þeirri stefnu sem mörkuð er í Aðalskipulaginu Reykjavíkur varðandi nýtingarhlutfall lóða.

Af hálfu borgaryfirvalda hefur því verið haldið fram að málefnaleg rök hafi staðið til þess að takmarka rétt kæranda hvað þetta varðar.  Enda þótt svæði það sem liggur að íbúðarhúsalóðunum á Laugarnestanga sé skilgreint sem útivistarsvæði verður ekki talið að þær aðstæður réttlæti umrædda skerðingu.  Verður heldur ekki séð að framangreind sjónarmið hafi verið ráðandi við skipulagsgerð á umræddu svæði.  Má í því sambandi benda á að göngustígar þeir sem markaðir eru á uppdrætti deiliskipulagsins liggja mun fjær lóðarmörkum kæranda en t.d. mörkum lóðar hússins að Laugarnestanga 60, en á þeirri lóð eru í deiliskipulaginu heimilaðar töluverðar byggingaframkvæmdir.  Kemur og fram í svari borgaryfirvalda við athugasemd, sem fram kom við kynningu skipulagstillögunnar, að „…þær byggingar sem eru á nesinu hafa lítil sem engin áhrif á almenna notkun svæðisins til útivistar.“

Ekki verður heldur fallist á að almenn skírskotun til huglægs mats á ásýnd svæðisins eða á afstöðu almennings til aðgengis hafi átt að leiða til svo verulegrar takmörkunar á nýtingu lóðar kæranda sem í hinu kærða deiliskipulagi felst.  Verður ekki séð að þörf hafi verið áðurnefndrar takmörkunar á hagnýtingarrétti kæranda til þess að náð yrði lögmætum markmiðum um útivistarsvæði og umferð almennings um svæðið, sérstaklega þegar til þess er litið að takmörkun þessi gekk þvert á það sem kærandi mátti vænta miðað við forsögu málsins.

Með vísan til þess sem að framan er rakið er það mat úrskurðarnefndarinnar að við gerð hinnar umdeildu skipulagsákvörðunar hafi réttur kæranda verið skertur verulega umfram það sem þörf var á til að náð yrði lögmætum markmiðum og að ekki hafi verið gætt sem skyldi jafnræðis gagnvart eigendum nágrannalóðanna að Laugarnes tanga 60 og 62.   Einnig er það mat úrskurðarnefndarinnar að sú ákvörðun um nýtingu lóðar kæranda sem í skipulaginu felist sé ekki í samræmi við stefnumörkun Aðalskipulags Reykjavíkur 1996-2016 um nýtingarhlutfall. Hið umdeilda skipulag fullnægi því hvorki lagaskilyrðum, sbr. 2. mgr. 23. gr. laga nr. 73/1997 né kröfum stjórnsýsluréttarins um jafnræði og meðalhóf, sbr. 11. og 12. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993.

Samkvæmt því sem að framan er rakið er hin kærða ákvörðun haldin slíkum annmörkum að ógildingu varðar.  Með hliðsjón af kröfugerð kæranda og meðalhófsreglu stjórnsýsluréttarins verður látið við það sitja að ógilda hið umdeilda skipulag einungis að því er tekur til lóðar kæranda.  Telur úrskurðarnefndin slíka niðurstöðu rúmast innan heimilda 8. gr. skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997 og samræmast 26. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993.  Er það mat nefndarinnar að ákvörðun um ógildingu deiliskipulags tilgreindrar lóðar sé nægilega skýrt afmörkuð til þess að fullnægt sé kröfum um skýrleika stjórnsýsluúrskurða og að hin umdeilda skipulagsákvörðun geti að öðru leyti staðið óröskuð  án vandkvæða.  Þykir þessi niðurstaða og best samræmast hagsmunum annarra rétthafa á skipulagssvæðinu sem leiða rétt sinn af hinni umdeildu skipulagsákvörðun.

Uppkvaðning úrskurðar í máli þessu hefur dregist verulega.  Valda því miklar annir og málafjöldi hjá úrskurðarnefndinni.

Úrskurðarorð:

Deiliskipulag fyrir Laugarnes, sem samþykkt var af borgarráði Reykjavíkur 12. september 2000, er fellt úr gildi að því er varðar lóðina nr. 65 á Laugarnestanga í Reykjavík.

____________________________________
Ásgeir Magnússon

______________________________               _______________________________
Þorsteinn Þorsteinsson                                     Ingibjörg Ingvadóttir

 

Ár 2002, miðvikudaginn 20. mars, kom úrskurðarnefnd skipulags- og byggingarmála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Skúlagötu 21 í Reykjavík.  Mættir voru allir aðalmenn, Ásgeir Magnússon hrl., formaður, Þorsteinn Þorsteinsson byggingarverkfræðingur og Ingibjörg Ingvadóttir lögfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 33/2000, kæra Sendibílastöðvar Hafnarfjarðar hf. á ákvörðun byggingarnefndar Hafnarfjarðar frá 19. apríl 2000 um að synja umsókn kæranda frá 11. júní 1999 um leyfi til að setja innkeyrsludyr á vesturhlið hússins nr. 4 við Helluhraun í Hafnarfirði.

Á málið er nú lagður svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar skipulags- og byggingarmála, dags. 2. júní 2000, sem barst nefndinni sama dag, kærir Hlöðver Kjartansson hdl., f.h. Sendibílastöðvar Hafnarfjarðar hf., kt. 611089-1259, Helluhrauni 4, Hafnarfirði, þá ákvörðun byggingarnefndar Hafnarfjarðar frá 19. apríl 2000, að synja umsókn kæranda um leyfi til að setja innkeyrsludyr á vesturhlið hússins nr. 4. við Helluhraun, þ.e. þá hlið er snýr að Helluhrauni, samkvæmt teikningum Sæmundar Eiríkssonar dags. 22. febrúar 1999 og 7. mars 2000.  Bæjarstjórn Hafnarfjarðar staðfesti þessa ákvörðun byggingarnefndar hinn 2. maí 2000.  Kærandi gerir þá kröfu að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi.

Málavextir:  Kærandi er eigandi hluta fasteignarinnar að Helluhrauni 4 og starfrækir þar sendibílastöð.  Þaki hússins hallar frá vestri til austurs þannig að vegghæð að vestanverðu, andspænis Helluhrauni, er meiri en að austanverðu þar sem núverandi innkeyrsludyr kæranda eru.  Í suðurhluta hússins, þar sem vörubílastöð er til húsa, eru innkeyrsludyr sem snúa að Helluhrauni.  Fyrir liggur uppdráttur, merktur deiliskipulag fyrir iðnaðarhverfi austan Reykjavíkurvegar, sem Bjarki Jóhannesson gerði í júní 1984.  Á uppdráttinn er ritað samþykki bæjarstjórnar þann 5. mars 1985 en skipulagi er frestað á hluta svæðisins og er sá hluti afmarkaður með brotinni línu á uppdrættinum.

Hinn 11. júní 1999 sótti kærandi um leyfi bæjaryfirvalda til þess að setja innkeyrsludyr á vesturhlið hússins að Helluhrauni 4 og var ástæðan sú að kærandi taldi sig þurfa hærri innkeyrsludyr inn í húsnæði sitt en fyrir eru á austurhlið hússins.

Umsókn kæranda var fyrst tekin fyrir á fundi byggingarnefndar Hafnarfjarðar hinn 8. mars 2000. Á þeim fundi var afgreiðslu málsins frestað og ákveðið að vísa því til umsagnar gatnadeildar bæjarins.  Í áliti gatnadeildar, sem byggingarfulltrúa barst með bréfi, dags. 13. mars 2000, kom fram að gatnadeild gæti ekki fallist á viðbótarinnkeyrslu að húsinu frá Helluhrauni.  Lögmaður kæranda sendi bréf til byggingarnefndar, dags. 14. mars 2000, þar sem tíunduð eru rök fyrir umsókn kæranda.  Erindið var aftur tekið fyrir á fundi byggingarnefndar 22. mars 2000 og þá vísað til umsagnar skipulagsnefndar.  Skipulags- og umhverfisdeild gerði samantekt um málið, dags. 29. mars 2000, og í bréfi til byggingarnefndar, dags. 11. apríl 2000, lýsti skipulags- og umferðarnefnd sig mótfallna erindi kæranda.  Erindið var loks tekið til endanlegrar afgreiðslu á fundi byggingarnefndar hinn 19. apríl 2000, þar sem umsókn kæranda var hafnað, m.a. með vísan til umsagna skipulagsnefndar og gatnadeildar og þess að í deiliskipulagi sé ekki gert ráð fyrir útakstri framan við húsið.  Bæjarstjórn Hafnarfjarðar staðfesti þessa ákvörðun byggingarnefndar hinn 2. maí 2000 og var kæranda tilkynnt um þessi málalok með bréfi byggingarfulltrúa, dags. 3. maí 2000.  Kærandi vildi ekki una þessari niðurstöðu og skaut málinu til úrskurðarnefndar með bréfi, dags. 2. júní 2000, eins og að framan greinir.

Málsrök kæranda:  Kærandi telur rökstuðning bæjaryfirvalda fyrir synjun á umsókn hans ófullnægjandi enda hafi hann krafist rökstuðnings fyrir synjun með vísan til 21. gr., sbr. 20. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993.  Eigi þessi annmarki að leiða til ógildingar á hinni umdeildu ákvörðun.

Þá vísar kærandi til þess að synjun á umsókn hans feli í sér óheimila mismunun sem sé í því fólgin að öðrum á svæðinu, bæði austan og vestan við Helluhraun, hafi verið heimilað að setja fjölda innkeyrsludyra og aðkeyrslna að húsum sínum á þeirri hlið er snúi að götunni.  Meðal annars hafi verið heimilað að setja innkeyrsludyr er snúi að Helluhrauni á suðurhluta hússins að Helluhrauni 4 við hliðina á eignarhluta kæranda í húsinu.

Af hálfu kæranda er ennfremur dregið í efa að uppdráttur sá að deiliskipulagi sem fyrir liggi í málinu hafi gildi eða sé bindandi.  Fyrrnefndar innkeyrsludyr að Helluhrauni 4 og aðkeyrsluna að þeim sé ekki að finna á nefndum uppdrætti og á honum sé áritun um að skipulagi svæðisins hafi verið frestað með samþykki bæjarstjórnar þann 5. mars 1985.  Kærandi hafi kallað eftir nýju skipulagi fyrir hinn umdeilda reit eða gögnum um breytingu á deiliskipulaginu frá 1985 er heimilað hafi aðkeyrslu og innkeyrsludyr á suðurhluta hússins að Helluhrauni 4 en þessum fyrirspurnum hans hafi ekki verið svarað.

Kærandi kveður þá ástæðu búa að baki umsókn sinni um innkeyrsludyr á vesturhlið hússins að Helluhrauni 4, að innkeyrsludyr að austanverðu séu ekki nógu háar fyrir alla bíla kæranda, eða nánar tiltekið 5 af 25 bílum alls.  Þaki hússins halli frá vestri til austurs og þyrfti að rjúfa burðarbita og breyta þaki ef hækka ætti dyrnar á austurhlið og komi sú leið ekki til álita.  Hinar nýju dyr yrðu eingöngu notaðar til að koma þeim 5 bílum inn til nauðsynlegs viðhalds og viðgerða sem ekki geti nýtt núverandi innkeyrsludyr.  Óveruleg umferð yrði því um dyrnar í samanburði við stöðuga umferð handan götunnar þar sem rekin sé pústþjónusta og væntanlegur söluskáli með bílalúgu.  Þar að auki starfi skoðunarstöð í húsinu nr. 4 við Hjallahraun en á framhlið þess húss, er snúi að Helluhrauni, séu 12 innkeyrsludyr.  Sé á því byggt að sú viðbótartruflun á umferð um Helluhraun sem nýjar innkeyrsludyr hefðu í för með sér sé smáræði miðað við hagsmuni kæranda.  Synjun á umsókn hans fari því gegn meginreglu 3. málsl. 1. mgr. 1. gr. skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997, þar sem hagsmunir hans séu algerlega fyrir borð bornir.

Kærandi gerir þær athugasemdir við umsögn skipulags- og umhverfisdeildar, dags. 29. mars 2000, að útakstur um innkeyrsludyr BJB pústþjónustu, er snúi að Helluhrauni, sé ekki bannaður og eigi sér raunar stað.  Þá gefi skipulagsdeild sér ranga forsendu þegar hún byggi á því að í öðrum dæmum kæranda í bréfi hans til byggingarnefndar, dags. 14. mars 2000, sé gert ráð fyrir inn- og útkeyrslum, þ.e. að unnt sé að snúa bílum við innan lóðar og ekki sé hætta á að þeim sé bakkað út á götu.

Loks skírskotar kærandi til þess að gert hafi verið ráð fyrir því að bílum yrði bakkað inn um hinar nýju innkeyrsludyr og þeim síðan ekið beint áfram út um þær og inn á götuna.  Ekkert sé því til fyrirstöðu að finna lausn á umferð að og frá húsinu innan lóðarinnar með viðunandi hætti.  Kærandi sé reiðubúinn að haga breidd innkeyrslunnar eftir óskum bæjaryfirvalda og bendir á að ekki sé verið að fjölga aðkeyrslum að húsinu frá götu þar sem hún sé þegar til staðar.

Málsrök byggingarnefndar:  Byggingarnefnd Hafnarfjarðar sendi úrskurðarnefndinni athugasemdir sínar vegna kærunnar í bréfi, dags. 11. október 2001.  Þar kemur fram svohljóðandi bókun nefndarinnar á fundi hennar hinn 10. október 2001:  „Byggingarnefnd ítrekar afgreiðslu sína frá 19. apríl 2000 um synjun nefndarinnar á umsókninni og byggir hana á fyrrgreindum atriðum s.s. umsögn gatnadeildar frá 13.02.2000,(sic) umsögn skipulags- og umhverfisdeildar frá 29.03.2000 og afgreiðslu skipulags- og umferðardeildar frá 11. apríl 2000.“

Samkvæmt fyrirliggjandi gögnum frá bæjaryfirvöldum eru ástæður fyrir synjun umsóknar kæranda eftirfarandi:

Að gildandi deiliskipulag geri ekki ráð fyrir innkeyrslu að Helluhrauni 4 að umbeðnum innkeyrsludyrum.  Hins vegar sé gert ráð fyrir bílastæðum og innkeyrslum inn á lóðir austan megin við Helluhraun frá hliðargötum, enda séu húsin á svæðinu nokkuð nærri Helluhrauni.  Þessi tilhögun eigi að hindra að bílum sé bakkað beint út á götuna og þannig sköpuð mikil umferðarhætta, þar sem um fjölfarna götu sé að ræða.

Aðstæður á svæðinu séu á þann veg að handan götunnar sé bílalúgusala í uppbyggingu og pústþjónusta starfrækt, þannig að ein innkeyrsla til viðbótar verði að teljast mjög óæskileg.

Uppdrættir sýni fram á að ekki sé unnt að koma við að- og frákeyrslu við húsið innan lóðarinnar að Helluhrauni 4, enda sé í umsókn kæranda gert ráð fyrir 10 metra breiðri innkeyrslu inn á lóðina og sé það meiri breidd en á venjulegri götu.

Þá komi fram í samantekt skipulags- og umhverfisdeildar, dags. 29. mars 2000, að dæmi kæranda um innkeyrslur frá Helluhrauni í bréfi hans, dags. 14. mars 2000, séu ekki sambærileg við umsókn hans um innkeyrslu að Helluhrauni 4.  Í dæminu um innkeyrsludyr BJB pústþjónustunnar handan götunnar hafi verið farið fram á að keyrt væri í gegnum húsið svo ekki væri hætta á að bílum væri bakkað út á Helluhraunið.  Í öðrum dæmum kæranda eigi það alls staðar við að gert hafi verið ráð fyrir inn- og útkeyrslum þ.e. að bílum sé snúið við innan lóðar og því ekki hætta á að bakkað sé út á götuna.

Gagnaöflun:  Úrskurðarnefndin óskaði þess að bæjaryfirvöld könnuðu til hlítar hvort til væru frekari skipulagsgögn er vörðuðu það svæði er mál þetta snertir.  Fékk nefndin ný gögn í hendur hinn 11. mars 2002 og var þar um að ræða fjórar myndir frá svæðinu, uppdrátt að deiliskipulagi þess reits sem afmarkaður er með brotinni línu á fyrirliggjandi uppdrætti og skjal með yfirskriftinni „Iðnaðarhverfið milli Reykjavíkurvegar og Reykjanesbrautar, drög að stefnumörkun“ frá maí 1984.  Þá fylgdi uppdráttur sá er samþykktur var af bæjarstjórn 5. mars 1985 með áfestri bókun bæjarstjórnar.

Auk þess að afla framangreindra gagna hefur nefndin með óformlegum hætti kynnt sér aðstæður á svæðinu.

Niðurstaða:  Svo sem að framan greinir krefst kærandi þess að hin kærða ákvörðun byggingarnefndar Hafnarfjarðar frá 19. apríl 2000 verði ógilt sökum annmarka á málsmeðferð sem sé í því fólginn að rökstuðning hafi skort í bókun um ákvörðun byggingarnefndar og bæjarstjórnar í máli kæranda.

Í 2. mgr. 39. gr. skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997 er byggingarnefnd gert skylt að rökstyðja afgreiðslu á erindum sem henni berast.  Er þar hins vegar ekki kveðið nánar á um efni rökstuðnings.

Í bókun byggingarnefndar sem fól í sér hina kærðu ákvörðun er vísað til umsagna skipulagsnefndar og gatnadeildar um erindi kæranda.  Jafnframt er bókuð sú ástæða fyrir synjun erindisins að ekki sé gert ráð fyrir útakstri framan við hús kæranda í deiliskipulagi.  Kæranda var gerð grein fyrir framvindu málsins við meðferð umsóknarinnar, sbr. bréf byggingarfulltrúa, dags. 8. mars 2000 og 23. mars 2000.

Þó ekki verði gerðar sömu kröfur til rökstuðnings ákvarðana stjórnvalds á fyrsta stjórnsýslustigi og úrskurða stjórnvalds í kærumálum telur úrskurðarnefndin rökstuðning hinnar kærðu ákvörðunar vera áfátt sé horft til ákv. 22. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993.  Eins og hér stendur á þykir þó ekki rétt að láta þennan ágalla valda ógildi ákvörðunarinnar.

Ekki verður fallist á að sérstakur rökstuðningur hafi þurft að fylgja staðfestingu sveitarstjórnar á ákvörðun byggingarnefndar enda verður að líta svo á að staðfestingin feli í sér að sveitarstjórn samþykki afgreiðslu nefndarinnar og geri rök hennar að sínum.  Verður því ákvörðun byggingarnefndar ekki felld úr gildi af þessum sökum.

Skipulagsuppdrátturinn sem bæjarstjórn Hafnarfjarðar samþykkti hinn 5. mars 1985 og talinn er gilda fyrir umrætt svæði er að mörgu leyti ófullkominn.  Ekki er að finna á uppdrættinum nána útfærslu skipulags svo sem  breidd akbrauta og gangstétta, lóðamörk eða stærð og hæð bygginga svo sem áskilið var skv. 2. mgr. 11. gr. þágildandi skipulagslaga nr. 19/1964.  Þá verður ekki af uppdrættinum ráðið hvar inn- og útkeyrslur skuli vera.  Í áfestri bókun bæjarstjórnar Hafnarfjarðar við uppdrátt Bjarka Jóhannessonar af svæðinu sem úrskurðarnefndin fékk í hendur 11. mars 2002 segir: „Bæjarstjórn samþykkir að tillaga Bjarka Jóhannessonar að stefnumörkun um frekari uppbyggingu, bílastæði og gangstéttir í iðnaðar- og þjónustuhverfinu við Reykjavíkurveg verði höfð til hliðsjónar við frekari uppbyggingu húsa og frágang hverfisins. Tillagan er dags. júní 1984 á kortum merktum “Iðnaðarhverfi austan Reykjavíkurvegar”, blað nr. 1 og 2…“.  Samkvæmt framangreindu virðist ljóst að margnefndum uppdrætti hefur í raun aldrei verið ætlað að öðlast gildi sem deiliskipulag á viðkomandi svæði. Þegar við það bætist að hann fullnægir ekki þeim skilyrðum sem þágildandi byggingarlög kváðu á um þá er það niðurstaða úrskurðarnefndar að uppdrátturinn geti ekki talist hafa gildi sem deilskipulag heldur sé hér um að ræða drög eða vinnuplagg sem bæjarstjórn hafi samþykkt að hafa til hliðsjónar við uppbyggingu svæðisins.  Skírskotun byggingarnefndar til deiliskipulags til stuðnings synjun á erindi kæranda á því ekki við í máli þessu.

Framkvæmd skipulags á hinu umdeilda svæði ber með sér að mjög víða er þar ekið að húsum frá götu, m.a. að innkeyrsludyrum á húsinu að Helluhrauni 4.  Ljóst er að kærandi hefur hagsmuni af því að fá að gera hærri innkeyrsludyr á húsnæði sitt til þess að nýta viðhalds- og viðgerðaraðstöðu fyrir þá 5 bíla sem ekki geta nýtt dyr þær sem fyrir eru.  Úrskurðarnefndin fellst á þau sjónarmið kæranda að óhæfileg mismunun felist í synjun byggingarnefndar á erindi hans þegar litið er til þess hvernig framkvæmd skipulags- og umferðarmála er háttað á svæðinu. Er þá einkum horft til þess að eiganda eignarhluta í suðurhluta hússins að Helluhrauni 4 hafi verið heimilað að setja innkeyrsludyr á húsið er snúi að Helluhrauni, og verður ekki betur séð en aðstæður þar séu hinar sömu og hjá kæranda. Er það mat nefndarinnar að hin kærða ákvörðun sé því andstæð jafnræðisreglu sem fram kemur í 11. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993.

Þá verður ekki séð að hin takmarkaða umferð sem yrði um innkeyrsludyr á vesturhlið húss kæranda raski umferðaröryggi við Helluhraun umfram aðra umferð sem fylgir þjónustu- og atvinnustarfsemi í nærliggjandi húsum.  Eiga byggingaryfirvöld þess og kost að binda byggingarleyfi skilyrðum til þess að ná fram markmiðum um umferðaröryggi.

Með vísan til þess sem að framan er rakið er það niðurstaða úrskurðarnefndarinnar að fella beri hina kærðu ákvörðun úr gildi.

Uppkvaðning úrskurðar í máli þessu hefur dregist verulega.  Valda því miklar annir og málafjöldi hjá úrskurðarnefndinni auk tafa við gagnaöflun á lokastigi meðferðar málsins.

Úrskurðarorð:

Ákvörðun bygginganefndar Hafnarfjarðar frá 19. apríl 2000, með staðfestingu bæjarstjórnar frá 2. maí 2000, um synjun á umsókn kæranda frá 11. júní 1999, um leyfi til að setja innkeyrsludyr á vesturhlið hússins nr. 4 við Helluhraun, Hafnarfirði, er felld úr gildi.

____________________________________
Ásgeir Magnússon

______________________________               _______________________________
Þorsteinn Þorsteinsson                                     Ingibjörg Ingvadóttir

 

Ár 2002, föstudaginn 22. febrúar, kom úrskurðarnefnd skipulags- og byggingarmála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Skúlagötu 21 í Reykjavík.  Mættir voru allir aðalmenn, Ásgeir Magnússon hrl., formaður,  Þorsteinn Þorsteinsson byggingarverkfræðingur og Ingibjörg Ingvadóttir lögfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 61/2000, kæra fimm íbúa og eigenda fasteigna að Presthúsabraut 24 og 29, Vesturgötu 136 og 146 og Stillholti 1, Akranesi á ákvörðun byggingarnefndar Akraness frá 21. mars 2000 um að veita leyfi til byggingar iðnaðarhúss á lóðinni nr. 17 við Ægisbraut á Akranesi.

Á málið er nú lagður svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar skipulags- og byggingarmála, dags. 10. október 2000, sem barst nefndinni 12. sama mánaðar, kæra fimm íbúar og eigendur fasteigna að Presthúsabraut  24 og 29, Vesturgötu 136 og 146 og Stillholti 1 á Akranesi ákvörðun byggingarnefndar Akraness frá 21. mars 2000 um að veita leyfi til byggingar iðnaðarhúss á lóðinni nr. 17 við Ægisbraut á Akranesi.  Hin kærða ákvörðun var staðfest á fundi bæjarstjórnar Akraness 28. mars 2000.  Kærendur krefjast þess að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi.

Málavextir:  Ægisbraut liggur á kafla með sjó fram á norðvestanverðum Skipaskaga.  Milli sjávar og götu þessarar er mjótt ílangt svæði, sem um langt skeið mun hafa verið skilgreint iðnaðarsvæði í aðalskipulagi Akranesbæjar.  Er svo enn samkvæmt staðfestu aðalskipulagi bæjarins fyrir tímabilið 1992-2012.  Á lóðinni nr. 17 við Ægisbraut stóð bygging til ársins 1983 en hún mun þá hafa eyðilagst í sjávarflóðum af völdum óveðurs er þá gerði.  Stóð lóðin eftir það auð en sjóvarnargarður var byggður á fjörukambi í kjölfar flóðanna til varnar byggð og byggingarlóðum á svæðinu.  Handan Ægisbrautar, andspænis umræddri lóð og nokkrum aðliggjandi lóðum, er íbúðabyggð.  Eru iðnaðarhús á þessu svæði í mikilli nálægð við íbúðabyggðina en suðvestan hennar tekur við opið svæði meðfram götunni og er þar rýmra um.

Snemma árs 2000 var lóðinni nr. 17 við Ægisbraut úthlutað undir iðnaðarhúsnæði. Kemur fram í umsókn um lóðina að fyrir umsækjanda vaki að reisa á henni stálgrindahús til að reka í því vélaverkstæði.  Byggingarleyfi var veitt fyrir húsinu hinn 21. mars 2000 og munu framkvæmdir við bygginguna hafa hafist síðar um vorið.  Samkvæmt fyrirliggjandi gögnum fór úttekt fram á undirstöðum hinn 8. maí 2000 og mun burðarvirki hússins hafa verið reist síðar um sumarið og verið risið að mestu nærri mánaðarmótum júlí og ágúst að sögn kærenda.  Ekki verður séð að úttekt hafi verið gerð á burðarvirkinu en sérteikningar því tengdar voru til meðferðar hjá byggingarfulltrúa er komið var fram í september 2000.

Af málsgögnum verður ráðið að nokkrir íbúar í nágrenni nýbyggingarinnar hafi snúið sér til bæjaryfirvalda fljótlega eftir að í ljós var komið hve umfangsmikil og há byggingin yrði.  Fyrir liggur að fulltrúar íbúanna áttu fund með bæjarstjóra hinn 13. september  2000 og að í framhaldi af  þeim fundi fól hann byggingarfulltrúa að taka saman helstu gögn varðandi skipulag Ægisbrautar, meðferð málsins í byggingarnefnd, reglur um hávaða o. fl. varðandi málið. 

Með bréfi, dags. 26. september 2000, var fulltrúum nágrannanna tilkynnt um niðurstöðu þeirrar athugunar, sem bæjarstjóri hafið látið gera á málinu.  Kemur þar fram að um svæðið gildi aðalskipulag, sem geri ráð fyrir iðnaðarlóðum við götuna.  Unnar hafi verið teikningar að gatnahönnun og fyrirkomulagi lóða á svæðinu á árunum 1980-1986 og að byggingarskilmálar hafi verið samþykktir árið 1984 í kjölfar sjávarflóða á svæðinu.  Framangreindar reglur gildi varðandi svæðið og verði ekki annað séð en að umrædd bygging sé í samræmi við þær rúmu reglur sem á svæðinu gildi.

Kærendur kveða fulltrúa íbúanna hafa leitað upplýsinga hjá Skipulagsstofnun í framhaldi af þessu svari bæjarstjóra.  Hafi þá komið fram að réttur kynni að hafa verið á þeim brotinn.  Hafi þeir eftir það ákveðið að vísa málinu til úrskurðarnefndarinnar, svo sem gert hafi verið. 

Málsrök kærenda:  Af hálfu kærenda er á því byggt að með útgáfu hins umdeilda byggingarleyfis hafi verið brotið gegn ákvæði í gr. 12.5 í byggingarreglugerð nr. 441/1998  sem og ákvæði 7. mgr. 43 gr. skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997, þar sem gengið hafi verið framhjá ótvíræðum rétti þeirra til grenndarkynningar.  Einnig hafi verið brotið gegn ákvæði 6. mgr. 37. gr. skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997 þar sem ekki hafi verið farið eftir samþykkt bæjarstjórnar frá 1984 um byggingarefni í veggjum sem snúi að hafi. 

Kærendur árétta að þeir telji að lögmæltur kærufrestur hafi ekki verið liðinn er málinu hafi verið vísað til úrskurðarnefndarinnar þar sem þeir hafi snemma leitað skýringa bæjaryfirvalda en ekki fengið fullnægjandi svör eða leiðbeiningar. Til vara sé vísað til ákvæðis 28. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 um kærur sem berist að loknum kærufresti.

Málsrök byggingarnefndar:  Í greinargerð Tryggva Bjarnasonar hdl., f.h. byggingarnefndar Akraness, er fyrst að því vikið að úrskurðarnefndin skuli úrskurða um kæru innan tveggja mánaða, en heimilt sé henni við sérstakar aðstæður að lengja frestinn um einn mánuð, en þá skuli tilkynna hlutaðeigandi um það og hvenær úrskurðar sé að vænta, sbr. 4. gr. reglugerðar nr. 621/1997 um úrskurðarnefndina.  Kæra í máli þessu hafi borist úrskurðarnefndinni 12. október 2000 og séu lögákveðnir frestir til uppkvaðningar úrskurðar því löngu liðnir.  Málsmeðferðin hafi verið andstæð ákvæðum 4. gr. nefndrar reglugerðar og ennfremur 9. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 og sé það krafa byggingarnefndar að þegar af þessum ástæðum verði ekki hróflað við byggingarleyfinu.

Hvað varðar þá málsástæðu kærenda að grenndarkynning hafi átt að fara fram fyrir útgáfu hins umdeilda byggingarleyfis er tekið fram að ekki hafi verið leitað álits nágranna vegna byggingarinnar þar sem um hafi verið að ræða iðnaðarbyggingu á iðnaðarsvæði eins og fram komi í bréfi byggingar- og skipulagsfulltrúa, dags. 22. september 2000.  Í gildi séu byggingarskilmálar fyrir Ægisbraut, samþykktir af bæjarstjórn þann 17. apríl 1984.  Þessir skilmálar hafi verið settir í tilefni af því að sjór hafi gengið á land í óveðri árið áður og valdið tjóni á  byggingum, m.a. eyðilagt iðnaðarhús á lóðinni nr. 17 við Ægisbraut.  Síðar hafi verið reistur þar sjóvarnargarður.  Deiliskipulag fyrir þennan reit sé til endurskoðunar og verði þessir skilmálar þá endurskoðaðir.  Sé það afstaða byggingarnefndar að byggingin að Ægisbraut 17 sé í samræmi við þessar rúmu reglur.

Loks er á því byggt af hálfu byggingarnefndar að kærufrestur hafi verið liðinn er málinu hafi verið vísað til úrskurðarnefndarinnar.  Samkvæmt 1. mgr. 2. gr. reglugerðar nr. 621/1997 sé kærufrestur til úrskurðarnefndar einn mánuður frá því að kæranda hafi orðið kunnugt um þá samþykkt sem hann kæri.  Í bréfi kærenda komi fram  að þeim hafi verið orðið kunnugt um hæð og umfang hinnar umdeildu byggingar um mánaðarmótin júlí/ágúst 2000.  Það verði því að leggja til grundvallar að kærufrestur hafi í síðasta lagi byrjað að líða við það tímamark.  Kærufrestur hafi því verið liðinn þegar úrskurðarnefndin hafi móttekið kæruna þann 12. október 2000.  Beri því að vísa kærunni frá.

Af hálfu byggingarnefndar og bæjaryfirvalda sé ekki fallist á að fulltrúar þeirra hafi vanrækt leiðbeiningarskyldu sínar samkvæmt stjórnsýslulögum eða reynt að afvegaleiða kærendur.  Sé það og skoðun bæjaryfirvalda að ekki sé til að dreifa atvikum sem réttlæti það að nefndin taki málið til úrskurðar að liðnum kærufresti samkvæmt undantekningarákvæðum 1. og 2. tl. 1. mgr. 28. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993.

Andmæli byggingarleyfishafa:   Af hálfu byggingarleyfishafa er vísað til greinargerðar bæjaryfirvalda í málinu og þeirra sjónarmiða og kröfugerðar sem þar greinir.

Aðilar máls þessa hafa fært frekari rök fyrir sjónarmiðum sínum í málinu.  Með vísun til 31. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 verður ekki gerð nánari grein fyrir röksemdum aðila í úrskurði þessum, en úrskurðarnefndin hefur haft þær allar til hliðsjónar við úrlausn málsins.

Vettvangsganga:  Úrskurðarnefndin kynnti sér aðstæður á vettvangi hinn  8. febrúar 2002.  Viðstaddir voru allir aðalmenn í nefndinni auk framkvæmdastjóra.  Þá voru á staðnum fulltrúar kærenda og byggingar- og skipulagsfulltrúi Akraness og veittu þeir nefndarmönnum upplýsingar er málið varða.  Gengið var um svæðið og skoðað hvernig hin umdeildu nýbygging horfir við séð frá húsum kærenda.
 
Niðurstaða:  Í máli þessu kemur fyrst til úrlausnar hvort fallast beri á frávísunarkröfu byggingarnefndar Akraness, sem byggð er á því að kærufrestur hafi verið liðinn þegar kæra í máli þessu barst úrskurðarnefndinni.  Eins og að framan er getið skortir úttekt á burðarvirki hins umdeilda húss og eru því ekki fyrir hendi gögn um það hvenær það var reist en kærendur telja það hafa verið um mánaðarmótin júlí/ágúst 2000.  Ekki nýtur heldur gagna um það hvað kærendur aðhöfðust í málinu fyrr en hinn 13. september 2000, er fulltrúar íbúa áttu fund með bæjarstjóra um málið.  Sé upphaf kærufrests, sem er einn mánuður, miðað við 1. ágúst 2000, þegar kærendum var að eigin sögn orðið kunnugt um stærð og hæð hinnar umdeildu byggingar, var hann liðinn er þeir áttu fund með bæjarstjóra hinn 13. september 2000.  Skiptir þá ekki máli þótt erindi kærenda hafi eftir það verið tekið til athugunar af hálfu bæjaryfirvalda. Verður því að taka afstöðu til þess hvort taka eigi kæruna til meðferðar, allt að einu, með vísan til ákvæðis 28. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993.

Eins og síðar verður vikið að var hin kærða ákvörðun þess eðlis að bæjaryfirvöldum var skylt að hafa samráð við nágranna við gerð hennar og undirbúning.  Ef farið hefði verið að lögum hefði kærendum gefist kostur á að koma sjónarmiðum sínum að á meðan málið var enn á frumstigi.  Bæjaryfirvöldum hefði og borið að gera þeim grein fyrir ákvörðunum sínum í málinu og jafnframt að upplýsa þá um kæruheimild, kærufrest og kærustjórnvald, sbr. 2. tl. 2. mgr. 20. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1997.  Þar sem kærendum var hvorki leiðbeint með viðhlítandi hætti né réttrar aðferðar gætt af hálfu bæjaryfirvalda við undirbúning hinnar kærðu ákvörðunar verður bæði að telja afsakanlegt að kæra í málinu hafi borist of seint og jafnframt að veigamiklar ástæður mæli með því að kæran verði tekin til meðferðar.  Ber því með vísan til 1. og 2. tl. 1. mgr. 28. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 að hafna framkominni frávísunarkröfu í máli þessu og verður kæran tekin til efnislegrar úrlausnar.

Úrskurðarnefndin hafnar þeirri málsástæðu að dráttur, sem orðið hafi á uppkvaðningu úrskurðar í máli þessu, eigi að leiða til þess að ekki verði hróflað við hinni kærðu ákvörðun.  Sú skylda hvílir á úrskurðarnefndinni að ljúka meðferð þeirra mála sem til hennar er skotið, óháð því hvort það tekst innan lögboðins frests eða ekki.  Almennt er það ekki talið varða ógildi úrskurðar æðra stjórnvalds þótt uppkvaðning dragist fram yfir lögákveðin tímamörk.  Er sú regla þó ekki án undantekninga og hlýtur niðurstaða um þetta álitaefni að vera háð atvikum hverju sinni.  Er það viðfangsefni dómstóla, ef eftir er leitað, að skera úr ágreiningi í þessu efni en stjórnvaldið sjálft verður að jafnaði ekki krafið úrlausnar um réttaráhrif þeirra annmarka sem kunna að vera á málsmeðferð þess.

Í máli þessu er deilt um lögmæti byggingarleyfis sem veitt var til byggingar iðnaðarhúsnæðis á lóð í nágrenni við fasteignir kærenda.  Umrætt svæði er iðnaðarsvæði samkvæmt þeirri skilgreiningu landnotkunar sem sýnd er á staðfestum uppdrætti aðalskipulags Akranesbæjar.  Ekki verður séð að fjallað sé nánar um svæði þetta í greinargerð aðalskipulagsins.  Ekki er í gildi deiliskipulag fyrir svæðið enda verður ekki fallist á að byggingarskilmálar frá 1984 hafi gildi sem fullnægjandi skipulagsákvarðanir.

Samkvæmt 2. mgr. 23. gr. skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997 er það meginregla að gera skal deiliskipulag á grundvelli aðalskipulags fyrir einstök svæði eða reiti þar sem framkvæmdir eru fyrirhugaðar.  Skal byggingarleyfi og vera í samræmi við staðfest aðalskipulag og samþykkt deiliskipulag sbr. 2. mgr. 43. gr. laganna.

Í 3. mgr. 23. gr. sömu laga er undantekningarheimild sem kveður á um það að sveitarstjórn geti veitt heimild til framkvæmda í þegar byggðum hverfum þótt deiliskipulag liggi ekki fyrir, en áður skal þá fara fram grenndarkynning eins og nánar er kveðið á um í 7. mgr. 43. gr. laganna.  Hefur undantekningarheimild þessi verið skýrð á þann veg að einungis megi á grundvelli hennar heimila framkvæmdir er samræmist þeirri byggð sem fyrir sé á viðkomandi svæði, sbr. dóm Hæstaréttar frá 20. september 2001 í máli nr. 114/2001.

Bygging sú, sem um er deilt í máli þessu, fellur ekki að því byggðamynstri sem fyrir er á svæðinu.  Er hún til mikilla muna hærri en aðrar byggingar sem standa andspænis íbúðarhúsunum við Presthúsabraut og nálægar götur.  Eru grenndaráhrif hennar og miklu meiri en annarra bygginga á iðnaðarsvæðinu, ekki síst þegar tillit er tekið til þeirrar starfsemi sem fram fer í húsinu og um var vitað þegar leyfi til byggingarinnar var veitt. Samkvæmt framansögðu hefði því ekki verið unnt að veita leyfi fyrir umræddri byggingu að undangenginni grenndarkynninu, svo sem kærendur hafa talið, heldur hefði þurft að ljúka gerð deiliskipulags svæðisins til þess að unnt væri að taka umsókn lóðarhafa um leyfi fyrir umræddri byggingu til afgreiðslu í byggingarnefnd.   Samkvæmt 4. mgr. 9. gr. laga nr. 73/1997 hefði við skipulagsgerðina verið skylt að leita eftir sjónarmiðum og tillögum íbúa og annarra hagsmunaaðila auk þess sem gæta hefði þurft ákvæðis 10. gr. reglugerðar nr. 933/1999, um hávaða, með tilliti til þeirrar starfsemi sem áformuð var í húsinu.  Ekkert af þessu var gert.

Er það niðurstaða úrskurðarnefndarinnar að mjög hafi á það skort að gætt væri réttrar aðferðar við gerð og undirbúning hinnar umdeildu ákvörðunar og að hún fullnægi ekki lagaskilyrðum.  Hafi og með henni verið gengið freklega gegn lögvörðum hagsmunum kærenda.  Verður hin kærða ákvörðun því felld úr gildi.

Uppkvaðning úrskurðar í máli þessu hefur dregist verulega.  Valda því miklar annir og málafjöldi hjá úrskurðarnefndinni.

Úrskurðarorð:

Ákvörðun byggingarnefndar Akraness frá 21. mars 2000, sem staðfest var í bæjarstjórn 28. sama mánaðar, um að veita leyfi til byggingar iðnaðarhúss á lóðinni nr. 17 við Ægisbraut á Akranesi er felld úr gildi.

 

____________________________________
Ásgeir Magnússon

 

______________________________               _______________________________
Þorsteinn Þorsteinsson                                     Ingibjörg Ingvadóttir

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ár 2002, föstudaginn 15. febrúar, kom úrskurðarnefnd skipulags- og byggingarmála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Skúlagötu 21 í Reykjavík.  Mættir voru Ásgeir Magnússon hrl., formaður nefndarinnar og Þorsteinn Þorsteinsson byggingarverkfræðingur og Ingibjörg Ingvadóttir lögfræðingur, aðalmenn í nefndinni.

Fyrir var tekið mál nr. 3/2002, kæra E og J á ákvörðun byggingar- og brunamálanefndar Hveragerðis frá 4. apríl 2001 um að veita byggingarleyfi fyrir einbýlishús að Kambahrauni 57 í Hveragerði.

Á málið er nú lagður svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar skipulags- og byggingarmála, dags. 29. janúar 2002, sem barst nefndinni sama dag, kæra E og J, sem eiga einbýlishús í byggingu að Kambahrauni 59 í Hveragerði, ákvörðun byggingar- og brunamálanefndar Hveragerðis frá 4. apríl 2001 um að veita byggingarleyfi fyrir einbýlishúsi að Kambahrauni 57 í Hveragerði.  Hin kærða ákvörðun var staðfest á fundi bæjarstjórnar Hveragerðis hinn 5. apríl 2001.  Kærendur gera þá kröfu aðallega að nefnt byggingarleyfi verði ógilt, en til vara að úrskurðarnefndin leggi fyrir byggingarnefndina að afturkalla leyfið þegar í stað, sbr. 4. gr. reglugerðar um úrskurðarnefnd samkvæmt 8 gr. skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997 frá 30. október 1997.  Jafnframt krefjast kærendur þess að úrskurðarnefndin úrskurði um stöðvun framkvæmda á lóðinni svo fljótt sem við verði komið, sbr. 5. gr. greindrar reglugerðar.

Vegna kröfu kærenda um stöðvun framkvæmda var byggingarfulltrúanum í Hveragerði þegar í stað gert viðvart um kæruna og framkomnar kröfur.  Jafnframt var byggingarleyfishafa að Kambahrauni 57 veittur frestur til að neyta andmælaréttar í málinu til 8. febrúar 2002 en sá frestur var framlengdur til 11. sama mánaðar að beiðni lögmanns hans.

Athugasemdir byggingarfulltrúa og andmæli byggingarleyfishafa er lúta að kröfu kærenda um stöðvun framkvæmda hafa nú borist úrskurðarnefndinni og er málið nú tekið til úrskurðar um þá kröfu kærenda að framkvæmdir verði stöðvaðar.

Málavextir:  Í þessum þætti málsins verður einungis gerð stuttlega grein fyrir málavöxtum og aðeins að því marki er þýðingu hefur við ákvörðun um kröfu kærenda um stöðvun framkvæmda.

Eins og að framan greinir eru kærendur rétthafar að lóðinni nr. 59 við Kambahraun í Hveragerði og eiga þar hús í smíðum.  Á umræddu svæði er í gildi deiliskipulag, samþykkt í bæjarstjórn Hveragerðis hinn 13. apríl 2000, en auglýsing um gildistöku þess birtist í B-deild Stjórnartíðinda hinn 9. júní 2000.  Hinn 4. apríl 2001 veitti byggingar- og brunamálanefnd Hveragerðis leyfi til byggingar húss á lóðinni nr. 57. við Kambahraun.  Eru burðarvirki þess og ytri klæðning úr stáli.  Nokkur dráttur varð á að framkvæmdir hæfust við byggingu hússins og var komið fram í ársbyrjun 2002 er kærendur sáu fyrst burðargrind hússins fullmótaða, þannig að sjá mætti þakform þess og mænishæð.  Kærendum þótti hluti hússins óeðlilega hár og gerðu fyrirspurn til byggingarfulltrúa, með bréfi dags. 15. janúar 2002, um það hvort húsið stæðist reglur um hæðarmörk.  Erindi þessu svaraði byggingarfulltrúi með bréfi, dags. 16. janúar 2002, þar sem m.a. kemur fram að þakhalli hluta hússins sé nokkru meiri en leyfilegt sé og leiði það til þess að mænishæð verði tæplega 30 cm meiri en orðið hefði miðað við mesta leyfilegan þakhalla.

Að fengnum þessum upplýsingum vísuðu kærendur málinu til úrskurðarnefndarinnar með bréfi, dags. 29. janúar 2002, svo sem að framan greinir.

Eftir að kæra í máli þessu barst leitaði úrskurðarnefndin upplýsinga frá Skipulagsstofnun um skipulagsskilmála deiliskipulags umrædds svæðis.  Í greinargerð deiliskipulagsins eru m.a. ákvæði um þakhalla en ekkert er getið um hámark vegghæðar eða mænishæðar.  Í greinargerðinni segir hins vegar að hús skuli steinsteypt eða byggð úr timbri.  Úrskurðarnefndin leitaði þegar álits byggingarfulltrúa á þýðingu þessa ákvæðis skilmálanna með tilliti til þess að umrætt hús er að mestu byggt úr stáli.  Jafnframt var kærendum gert kunnugt um þetta ákvæði skilmálanna en það er ekki tekið upp í byggingar- og skipulagsskilmála, dags. 26. maí 2000, sem lóðarhafar á svæðinu virðast hafa fengið afhenta við úthlutun lóða.

Málsrök kærenda:  Kærendur benda á að eftir því sem næst verði komist muni ekki hafa verið veitt sérstakt skriflegt eða formlegt byggingarleyfi, heldur munnlegt eða þegjandi samþykki til framkvæmda.  Telji úrskurðarnefndin að byggingarleyfi sé ekki fyrir hendi, sé þess krafist að framkvæmdir verði stöðvaðar á þeim forsendum.

Kærendur telja að mænishæð umrædds húss verði a.m.k. 40 cm hærri en hún hefði orðið með mestum leyfilegum þakhalla samkvæmt skipulagsskilmálum.  Þá sé vegghæð hússins meiri en búast hafi mátt við, en í byggingar- og skipulagsskilmálum fyrir lóðirnar nr. 53-60 við Kambahraun segi að húsin skuli vera ein hæð og byggð í samræmi við ákvæði byggingarreglugerðar.  Í 74. gr. gildandi byggingarreglugerðar, nr. 441/1998, segi svo m.a.: „Ef vegghæð húss er ekki ákveðin í metrum, heldur tiltekið hve margar hæðir megi byggja, skal miðað við að í íbúðarhúsi sé hver hæð af gólfi og á annað 2,70-2,80 m, þó þannig að lofthæð verði aldrei minni en 2,50 m“. Vegghæð væntanlegs húss að Kambahrauni 57 sé hins vegar til muna meiri, hvort sem mælt sé samkvæmt teikningum eða þeim veruleika sem við blasi nú.

Húsið að Kambahrauni 57 sé í suðurátt frá stofugluggum húss kærenda.  Því byrgi sá kvistur, sem leyfður hefur verið, fyrir sól og sýn.  Þetta sé kærendum til verulegra miska og rýri verðgildi húss þeirra.  Loks megi telja líklegt að rými á efri hæð hússins verði innréttað og nýtt andstætt skipulagsskilmálum.

Með bréfi til úrskurðarnefndarinnar dags. 8. febrúar 2002, taka kærendur fram að til viðbótar því sem komi fram í kæru sé einnig byggt á því að byggingin að Kambahrauni 57 uppfylli ekki það skilyrði skilmála deiliskipulags að hús á skipulagssvæðinu skuli steypt eða byggð úr timbri.

Málsrök byggingarfulltrúa:  Í athugasemdum, sem byggingarfulltrúinn í Hveragerði hefur sent úrskurðarnefndinni segir að í Hveragerði hafi sá háttur verið hafður á veitingu byggingarleyfa að byggingarfulltrúi hafi sent umsækjendum bréf, sem kalla megi byggingarleyfisbréf, þar sem fram komi samþykkt byggingarnefndar, gjöld sem umsækjandi þurfi að greiða og upptalning á þeim skilyrðum sem umsækjandi þurfi að uppfylla áður en byggingarleyfið verði veitt.  Þegar umsækjandi hafi uppfyllt öll skilyrðin hafi byggingarfulltrúi heimilað að framkvæmdir mættu hefjast og sé þessi framkvæmd í samræmi við það sem víða tíðkist.

Hvað þakhalla varði sé bent á að engin ákvæði séu í byggingarskilmálum um hámark mænishæðar.  Væri þaksyllu við útvegg lyft um 30 cm en mænishæð haldið óbreyttri yrði þakhalli í samræmi við ákvæði byggingarskilmála.  Aðgerð sem þessi væri hins vegar engum til gagns en með henni væri hins vegar bætt úr þeim annmörkum sem kærendur benda á að séu á byggingunni að þessu leyti.

Um þá málsástæðu að byggingarefni hússins samræmist ekki skipulagsskilmálum tekur byggingarfulltrúinn fram að tilgangur þess að setja inn ákvæði um byggingarefni húsa í Hveragerðið hafi fyrst og fremst verið að forðast veik byggingarefni á hugsanlegu upptakasvæði jarðskjálfta.  Hugsunin hafi ekki verið sú að banna byggingarefni eins og t.d. stál sem smátt og smátt hafi verið að ryðja sér til rúms hér á landi.  Til að taka af allan vafa um almenn gæði byggingarefna sé í byggingarskilmálum deiliskipulags jafnan vísað til þess að byggingarefni skuli standast ákvæði gildandi byggingarreglugerðar, sbr. ákvæði í gr. 120 og 121 í reglugerðinni.  Þá sé ljóst að hús geti haft sama útlit og staðist öll ákvæði byggingarreglugerðar hvort sem þau séu byggð úr stáli eða timbri og sé ekki hægt að sjá að það varði hagsmuni nágranna hvort þessara byggingarefna sé notað.

Andmæli byggingarleyfishafa:  Með bréfi,  dags. 11. janúar 2002, reifar Ólafur Jóhannes Einarsson hdl., f.h. Othars Arnar Petersen hrl., sjónarmið byggingarleyfishafa er lúta að kröfu kærenda um að framkvæmdir við bygginguna verði stöðvaðar.

Byggingarleyfishafi telur að frávik frá ákvæðum skilmála hvað þakhalla varðar ekki vera þess eðlis að valda eigi því, að byggingarleyfi hans verði fellt úr gildi.  Sé sú afstaða byggð á því, að frávik þetta sé það smávægilegt, að það geti ekki talist valda ógildi.  Samkvæmt almennum reglum stjórnsýsluréttar valdi sérhver annmarki á stjórnvaldsákvörðun ekki sjálfkrafa ógildi hennar og verði að líta til þess að hagsmunir hans af því að halda áfram að reisa fyrirhugað hús í samræmi við teikningar séu afar mikilsverðir, þar sem lagt hafi verið í verulegan kostnað við húsbygginguna og undirbúning hennar.

Að því er varði hagsmuni kærenda sé vísað til gagna frá Fjölhönnun hf., sem sé aðalhönnuður að hinu umdeilda húsi, þar sem fram komi að aðrar útfærslur á húsinu, sem hefðu í hvívetna verið í samræmi við ákvæði byggingar- og skipulagsskilmála, hefðu haft í för með sér mun meira skerðingu á birtu og útsýni fyrir kærendur en það hús sem um sé deilt.  Þessi staðreynd sýni að hagsmunir kærenda af því að byggingarleyfið verði fellt úr gildi séu ekki það miklir að þeir geti réttlæt ógildingu byggingarleyfisins vegna jafns smávægilegs annmarka og hér um ræði.

Staðhæfingu kærenda um vegghæð telur byggingarleyfishafi ekki vera á rökum reista enda sé hún innan þeirra marka, sem kveðið sé á um í byggingarreglugerð, 2,70 – 2,80 m, en hugtakið vegghæð taki ekki til þaks íbúðarhúsa.  Vegna fullyrðinga í kæru sé tekið fram að þakrými það sem sé í húsinu verði ekki innréttað sem íbúðarhúsnæði heldur notað sem geymsla.

Hvað varði ákvæði deiliskipulagsgreinargerðar um að hús skuli vera steypt eða byggð úr timbri sé bent á að ákvæði þetta sé ekki að finna í skipulags- og byggingarskilmálum frá 26. maí 2000 og hafi byggingarleyfi fyrir hinu umdeilda húsi verði veitt án þess að gerð væri athugasemd við að það væri úr stáli.  Að mati byggingarleyfishafa geti það misræmi, sem þarna sé á milli, ekki valdið ógildi byggingarleyfis þess, sem hann hafi fengið útgefið og þegar hafið byggingarframkvæmdir í samræmi við.  Vísi hann í þessu sambandi til reglu stjórnsýsluréttar um réttmætar væntingar málsaðila og sérstaklega til þess, að ekki verði séð að hagsmunir annarra séu á nokkurn hátt fyrir borð bornir þrátt fyrir að honum verði leyft að reisa hús úr stáli.  Sé einnig vísað til þess, að byggingarefni það sem hann noti fullnægi skilyrðum 118. gr. byggingarreglugerðar nr. 441/1998.

Í ljósi framanritaðs telji byggingarleyfishafi ekki skilyrði til að fella byggingarleyfi hans úr gildi og þar af leiðandi beri einnig að hafna kröfum kærenda um að framkvæmdir við hús hans verði stöðvaðar.

Niðurstaða:  Enda þótt byggingarleyfi það sem um er deilt í máli þessu hafi verið veitt hinn 4. apríl 2001 verður við það að miða að kærendum hafi ekki mátt vera ljóst að fyrirhugað hús að Kambahrauni 57 kynni að raska lögvörðum hagsmunum þeirra fyrr en ráða mátti útlínur hússins af burðargrind þess, sem að sögn kærenda var ekki fyrr en í byrjun árs 2002.  Verður í tilvikum sem þessum að skýra ákvæði 4. mgr. 39. gr. skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997 á þann veg að upphaf kærufrests miðist við það tímamark þegar ætla verður að kæranda megi vera ljóst að gengið hafi verið gegn rétti hans með samþykkt byggingarnefndar eða sveitarstjórnar.  Er því fallist á að kæruheimild hafi verið fyrir hendi er kæra í máli þessu barst úrskurðarnefndinni hinn 29. janúar 2002.

Í máli þessu byggja kærendur aðallega á því að mænishæð og vegghæðir nýbyggingarinnar að Kambahrauni 57 séu meiri en búast hafi mátt við miðað við fyrirliggjandi gögn.  Þá er einnig á því byggt í málinu að gerð hússins sé andstæð ákvæðum deiliskipulagsgreinargerðar um byggingarefni húsa á svæðinu.

Af hálfu byggingarfulltrúa og byggingarleyfishafa er þessum sjónarmiðum mótmælt.  Hvorki vegghæð né mænishæð hússins sé meiri en búast hafi mátt við og skilgreiningu byggingarefnis í skipulagsskilmálum hafi ekki verið ætlað að útiloka vönduð byggingarefni á borð við stál.  Þá verði ekki séð að hagsmunir annarra séu fyrir borð bornir þótt lóðarhafa hafi verið leyft að byggja húsið úr stáli.

Samkvæmt 2. mgr. 43. gr. skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997 skulu byggingarleyfisskyldar framkvæmdir vera í samræmi við staðfest aðalskipulag og samþykkt deiliskipulag.  Fyrir liggur að hús það sem um er deilt í máli þessu samræmist ekki ákvæðum um byggingarefni í samþykktu deiliskipulagi fyrir viðkomandi svæði.  Verður því ekki séð að gætt hafi verið lagaskilyrða við útgáfu hins umdeilda byggingarleyfis.  Þykir af þessum ástæðum rétt að fallast á kröfu kærenda um að framkvæmdir við byggingu hússins verði stöðvaðar meðan kærumál þetta er til meðferðar fyrir úrskurðarnefndinni.

Úrskurðarorð:

Framkvæmdir við byggingu húss að Kambahrauni 57 í Hveragerði skulu stöðvaðar meðan kærumál þetta er til meðferðar fyrir úrskurðarnefndinni.

____________________________________
Ásgeir Magnússon

______________________________               _______________________________
Þorsteinn Þorsteinsson                                     Ingibjörg Ingvadóttir

 

Ár 2002, miðvikudaginn 13. febrúar, kom úrskurðarnefnd skipulags- og byggingarmála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Skúlagötu 21 í Reykjavík.  Mættir voru Ásgeir Magnússon hrl., formaður nefndarinnar, og Þorsteinn Þorsteinsson byggingarverkfræðingur og Ingibjörg Ingvadóttir lögfræðingur, aðalmenn í nefndinni.

Fyrir var tekið mál nr. 23/2000; kæra B, Sefgörðum 16, Seltjarnarnesi á meðferð byggingarnefndar Seltjarnarness á erindi kæranda varðandi skjólvegg og gróður á mörkum lóðanna nr. 16 og 24 við Sefgarða.

Á málið er nú lagður svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar skipulags- og byggingarmála, dags. 8. maí 2000, sem barst nefndinni sama dag, kærir B, Sefgörðum 16, Seltjarnarnesi meðferð byggingarnefndar Seltjarnarness á erindi kæranda varðandi skjólvegg og gróður á mörkum lóðanna nr. 16 og 24 við Sefgarða.  Í upphaflegu erindi sínu til úrskurðarnefndarinnar vísaði kærandi til 9. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 og krafðist aðstoðar nefndarinnar við að fá svör við erindi sínu til byggingarnefndar Seltjarnarness og að úrskurðarnefndin upplýsti byggingarnefnd um skyldur stjórnsýslunefnda m.a. til að veita leiðbeiningar og aðstoð. 

Með bréfi Jónasar Haraldssonar hdl. til úrskurðarnefndarinnar, dags. 20. desember 2000, gerir hann þær kröfur f.h. kæranda að úrskurður byggingarnefndar Seltjarnarness frá 22. febrúar 2000 verði ómerktur og að byggingarnefndinni verið gert að taka málið aftur fyrir og kveða upp úrskurð í samræmi við gildandi byggingarlög og byggingarreglugerð. 

Í greinargerð til úrskurðarnefndarinnar, dags. 16. nóvember 2001, sem kærandi lagði fram í tilefni af umsögn byggingarfulltrúans á Seltjarnarnesi, dags. 14. september 2001, um kæruefni málsins, gerir kærandi loks þær kröfur að úrskurðarnefndin taki efnislega afstöðu til þeirra krafna sem hann hafi haft uppi í bréfi til byggingarnefndar, dags. 2. júlí 1999.

Í umræddu bréfi leitaði kærandi í fyrsta lagi álits á því hvort skjólveggir á lóðamörkum Sefgarða 16 og 24, svo og á lóðamörkum Sefgarðar 24 og 26 væru í samræmi við lög og reglur, sem gilt hafi um slík mannvirki.  Síðan segir svo í bréfi kæranda:  „Sé svo ekki fer ég fram á flutning og réttan frágang skjólveggjanna til samræmis við gildandi reglur. Ennfremur verði öll tré á lóðamörkum Sefgarða 16 og 24 fjarlægð svo ganga megi þannig frá lóðamörkunum, að möl og annað lauslegt skríði ekki stöðugt niður hallann frá lóð Sefgarða 24 inn á lóð mína.“

Til vara er þess krafist sem fyrr að ákvörðun byggingarnefndar frá 22. febrúar 2000 verði ómerkt og byggingarnefnd gert að taka málið til nýrrar meðferðar.

Málavextir:  Kærandi er eigandi einbýlishúss að Sefgörðum 16 á Seltjarnarnesi og mun hafa byggt húsið á árinu 1979.  Þannig hagar til að vesturmörk lóðar kæranda liggja að mestu að baklóð hússins nr. 26 við Sefargarða og er lág timburgirðing að mestu milli lóðanna.  Þar sem lóðir standast ekki á til fulls liggja umrædd lóðamörk þó einnig að baklóð hússins nr. 24 við Sefgarða á 7,5-8 metra bili til norðurs frá suðvesturhorni lóðar kæranda.  Við upphaflegan frágang lóðar sinnar setti eigandi Sefgarða 24 niður nokkrar trjáplöntur á lóðamörkum þar sem lóð hans liggur að lóð kæranda en reisti síðar allháan skjólvegg úr timbri inni á lóð sinni, samsíða mörkum lóðanna, en í um það bil 30 cm fjarlægð fá þeim.  Kveður eigandi Sefgarða 24 þennan vegg hafa verið reistan á árinu 1979 en kærandi telur það hafa verið nokkru seinna, líklega fyrir 17-18 árum.  Eftir að umræddur veggur var reistur hefur eigandi Sefgarða 24 ekki getað komist um lóð sína að trjám þeim er hann hafði sett niður á lóðamörkum þar sem skjólveggurinn skilur ræmu þá er þau standa á frá lóðinni.  Kærandi kveðst hafa krafist lagfæringar á þessum frágangi fljótlega eftir að skjólveggirnir hafi verið reistir en á þeim tíma hafi hann ekki búið í húsi sínu heldur hafi það verið leigt út.  Hann hafi flutt í húsið á árinu 1991 og hafi ári síðar ítrekað kröfur sínar um úrbætur við byggingarfulltrúa.  Hafi honum þá verið tjáð að ekkert væri hægt að aðhafast í málinu, en við endurgerð skjólveggjanna skyldu þeir reistir í samræmi við gildandi reglur.  Kveðst kærandi hafa sæst á þetta að svo stöddu.  Hann kveðst hafa ítrekað kröfur sínar við byggingarfulltrúa á árinu 1994.

Með bréfi, dags. 2. júlí 1999, til byggingarnefndar Seltjarnarnesbæjar, kom kærandi á framfæri þeirri skoðun sinni að skjólveggirnir þörfnuðust orðið endurgerðar þar sem þeir væru farnir að sveiflast óeðlilega mikið í hvassviðrum.  Með vísan til þessa krafðist kærandi flutnings og rétts frágangs á skjólveggjunum til samræmis við gildandi reglur, ef byggingarnefndin teldi að skjólveggirnir væru ekki reistir í samræmi við lög og reglur, sem hefðu gilt og giltu um slík mannvirki.  Ennfremur krafðist hann þess þess að trén á lóðamörkunum yrðu fjarlægð, svo ganga mætti þannig frá lóðamörkum að möl og annað lauslegt skriði ekki stöðugt inn á lóð hans. 

Nokkrar bréfaskriftir urðu milli byggingaryfirvalda á Seltjarnarnesi og kæranda um erindi þetta og lyktaði þeim samskiptum með því að byggingarnefnd tók afstöðu til erindisins á fundi sínum hinn 22. febrúar 2000.  Er bókun nefndarinnar í málinu svohljóðandi:  „Byggingarnefnd úrskurðar:  Við endurgerð skjólveggjanna á mörkum lóðanna nr. 16 og nr. 24 og á mörkum lóðanna nr. 24 og 26 við Sefgarða skulu þeir reistir samkvæmt 67. gr. byggingarreglugerðar nr. 44/1998 (sic).  Aðilum málsins er bent á málsskotsrétt samkvæmt 10. gr. byggingarreglugerðar nr. 44/1998 (sic).“  Ákvörðun þessi var staðfest á fundi bæjarstjórnar Seltjarnarness hinn 23. febrúar 2000.

Með bréfi, dagsettu 9. mars 2000, fór kærandi fram á það við byggingarnefnd, að hún tæki nýja ákvörðun í málinu með vísan til þess að ákvörðun hennar frá 22. febrúar 2000 hefði ekki verið í samræmi við kröfugerð hans skv. bréfi, dagsettu 2. júlí 1999, auk þess sem ákvörðunin hefði verið órökstudd.

Þar sem ekkert svar barst frá byggingarnefnd við síðastnefndu erindi kæranda vísaði hann málinu til úrskurðarnefndarinnar með bréfi, dags. 5. maí 2000, svo sem að framan greinir.

Aðfararnótt hins 11. desember 2001 urðu skemmdir á hinum umdeilda skjólvegg í hvassviðri sem þá gekk yfir.  Samkvæmt upplýsingum byggingarfulltrúa, sem kvaddur var á staðinn, höfðu staurar brotnað í veggnum niður við jörð þannig að hann hallaðist verulega á kafla en langbönd héldu honum þó saman.  Eigandi veggjanna lét reisa þá við og styrkja til bráðabirgða á næstu dögum eftir foktjónið.
 
Málsrök kæranda:  Af hálfu kæranda er á því byggt að hinir umdeildu skjólveggir séu byggingarleyfisskylt mannvirki og hafi verið það á þeim tíma er þeir voru reistir.  Ekkert samráð hafi verið haft um gerð veggjanna og hafi byggingu þeirra verið mótmælt þegar í upphafi.  Hefðu sjónarmið reist á friðhelgi eignarréttarins átt að nægja í upphafi til þess að byggingaryfirvöld létu málið til sín taka en kærandi hafi sæst á að umbera hið óásættanlega ástand þar til kæmi að endurgerð veggjanna.  Hann hafi, með bréfi dags. 2. júlí 1999, vakið athygli byggingarnefndar Seltjarnarness á því að veggirnir þörfnuðust orðið endurgerðar enda væru þeir farnir að sveiflast óeðlilega mikið í hvassviðrum.  Frá þessum tíma hafi ekki einungis eignarréttarleg rök heldur einnig öryggissjónarmið staðið til þess að taka ætti kröfur hans til greina en öryggissjónarmið gangi sem rauður þráður gegnum ákvæði skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997 og byggingarreglugerðar nr. 441/1998.  Bendir kærandi á að markmið byggingarreglugerðarinnar sé m.a. að tryggja faglegan undirbúning og virkt eftirlit með því að kröfum um öryggi, endingu, útlit og hagkvæmni bygginga sé fullnægt.  Í 7. mgr. 9. gr. reglugerðarinnar sé byggingarfulltrúa lögð sú skylda á herðar að hafa eftir föngum eftirlit með því að viðhald húsa og mannvirkja sé viðhlítandi.  Í 5. mgr. 61. gr. séu tíunduð þau úrræði, sem byggingarfulltrúa beri að grípa til sé viðhaldi mannvirkis ábótavant, sbr. og 6. mgr. 61. gr., sbr. og 6. mgr. 68. gr. reglugerðarinnar. 

Þá telur kærandi að þar sem veggirnir samræmist ekki ákvæðum byggingarreglugerðar og hafi verið byggðir án samþykkis byggingarnefndar verði ekki við það unað að eiganda þeirra verði gefinn kostur á að gera á þeim lagfæringar með stoð í 3. mgr. 67. gr. byggingarreglugerðarinnar og komast þannig hjá því að afla tilskilinna leyfa fyrir þeirri gagngerðu endurgerð þeirra, sem framundan sé. 

Að því er varðar trjágróður á lóðamörkum bendir kærandi á að margnefndur skjólveggur skilji hann frá lóð eiganda trjánna og geti hann ekki komist að þeim nema um lóð kæranda.  Slík fyrirkomulag sé með öllu óviðunandi og að auki standi trén í vegi fyrir því að unnt sé að ganga þannig frá lóðamörkum að jarðvegur skríði ekki stöðugt inn á lóð kæranda vegna hæðarmunar lóðanna.

Um varakröfu sína um ómerkingu ákvörðunar byggingarnefndar frá 22. febrúar 2000 vísar kærandi til þess að rökstuðning hafi skort og brotið hafi verið gegn reglum um málshraða auk þess sem ákvörðunin hafi ekki tekið til þess erindis sem fyrir hafi legið frá kæranda.

Málsrök byggingarnefndar Seltjarnarness:  Í bréfi byggingarfulltrúa f.h. byggingarnefndar Seltjarnarness til úrskurðarnefndarinnar, dags. 14. september 2001, er á það bent að hinir umdeildu skjólveggir hafi verið reistir fyrir fjölmörgum árum.  Byggingarnefnd hafi ekki tekið undir kröfu kæranda um færslu skjólveggjanna en bent á að frágangur á lóðamörkum, hvort heldur sé með girðingu eða gróðri, sé háður samþykki beggja lóðarhafa og að við endurnýjun skuli veggirnir reistir samkvæmt núgildandi byggingarreglugerð.  Byggingarnefnd geri sér grein fyrir því að mál þetta snúist fyrst og fremst um stirðleika í samskiptum nágranna.  Byggingarfulltrúi hafi því boðið aðstoð sína við að koma á fundi með nágrönnum en því boði hafi ekki verið tekið.

Umræddir skjólveggir hafi verið reistir fyrir um 19 árum án þess að sótt hafi verið um leyfi en það eigi við um ýmsa aðra skjólveggi.  Byggingarnefnd hafi ekki í neinu slíkra tilfella farið fram á niðurrif enda viðurkennt að vindasamt sé á Seltjarnarnesi og því þörf á skjóli til þess að koma upp gróðri og til nýtingar lóða til útiveru.  Við skoðun byggingarfulltrúa á hinum umdeilda skjólvegg milli lóðanna nr. 16 og 24 við Sefgarða hafi ekki komið fram að hætta stafaði frá honum vegna lélegs frágangs.  Byggingarnefnd geti samkvæmt framansögðu ekki fallist á kröfu kæranda um að láta fjarlægja skjólvegg og gróður milli téðra lóða.

Andmæli eiganda Sefgarða 24:  Eiganda eignarinnar nr. 24 við Sefgarða var gefinn kostur á að andmæla kröfum kæranda í máli þessu.  Í bréfi til úrskurðarnefndarinnar, dags. 4. janúar 2002, kveður hann rangt með farið í greinargerð kæranda að skjólveggurinn hafi verið reistur fyrir 17-18 árum.  Hið rétta sé að hann hafi verið reistur á árinu 1979 og hafi hann því staðið í meira en 21 ár.  Hann kveðst ekki kannast við að hafa átt aðild að eignarréttarlegum ágreiningi við kæranda og sé sér ekki kunnugt um hvert kærandi kunni að hafa beint athugasemdum sínum um vegginn.  Umræddur skjólveggur liggi aðeins á stuttu bili að lóð kæranda en hann sé einnig á mörkum lóðanna nr. 18, 22 og 26 við Sefgarða og hafi ekki verið neinn ágreiningur um þessa skjólveggi.

Í nefndu bréfi kemur og fram að eigandi veggjanna telji að úrskurðarnefndinni beri að vísa máli þessu frá.  Nefndin eigi úrskurðarvald um ágreiningsmál um skipulags- og byggingarmál eftir lögum nr. 73/1997 en í málinu sé deilt um mannvirki sem reist hafi verið fyrir liðlega 20 árum í gildistíð þágildandi laga en kærandi byggi m.a. á því að veggirnir hafi verið reistir í andstöðu við þágildandi réttarheimildir.  Hvorki liggi fyrir niðurstaða stjórnvalds eða dómstóla um að eitthvað hafi verið athugavert við skjólveggina þegar þeir hafi verið reistir.  Þá hafi byggingaryfirvöld á Seltjarnarnesi ekki séð ástæðu til að gera athugasemdir við vegginn þótt þeim hafi að sjálfsögðu verið um hann kunnugt.

Verði ekki fallist á að vísa beri málinu frá verði að líta til þess hve lengi veggurinn hafi staðið átölulaust og þess sem fram hafi komið í máli kæranda að hann hafi sætt sig við það á árinu 1992 að ekkert yrði aðhafst varðandi vegginn.  Hann hafi síðan, að eigin sögn, ekki hreyft málinu fyrr en á árinu 1994 og þá aðeins munnlega við byggingarfulltrúa. Eftir það hafi málið legið í þagnargildi í fimm ár til viðbótar.  Kærandi hafi því í raun sætt sig við uppsetningu og tilvist umrædds skjólveggs í meira en 20 ár eða allt þar til í júlí 1999 er hann hafi ritað byggingarnefnd erindi vegna málsins.

Loks verði við úrlausn málsins að hafa í huga að hagsmunir kæranda af því að fá vegginn fjarlægðan eða færðan séu óverulegir en mikið rask og kostnaður væri því samfara.

Aðilar máls þessa hafa fært frekari rök fyrir sjónarmiðum sínum í málinu.  Með vísun til 31. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 verður ekki gerð frekari grein fyrir þessum röksemdum aðila í úrskurði þessum, en úrskurðarnefndin hefur haft allar röksemdir þeirra til hliðsjónar við úrlausn málsins.

Vettvangsganga:  Úrskurðarnefndin kynnti sér aðstæður á vettvangi hinn 1. febrúar 2002.  Viðstaddir voru allir aðalmenn í nefndinni auk framkvæmdastjóra.  Þá var fyrir á staðnum kærandinn og byggingarfulltrúinn á Seltjarnarnesi.  Ekki náðist til eiganda Sefgarða 24 er reynt var að boða hann til vettvangsgöngunnar og hittist hann ekki fyrir á staðnum.  Nefndarmenn skoðuðu hinn umdeilda skjólvegg og trjágróður og annað er málið varðar.

Niðurstaða:  Eins og að framan greinir er því haldið fram af hálfu eiganda Sefgarða 24 að vísa beri máli þessu frá úrskurðarnefndinni enda séu kröfur kæranda á því byggðar að óheimilt hafi verið að reisa hina umdeildu veggi á sínum tíma.  Síðan séu liðin liðlega 20 ár og sé því ekki um ágreining að ræða er sæti úrlausn úrskurðarnefndarinnar skv. 2. mgr. 8. gr. skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997.  Úrskurðarnefndin fellst ekki á þessi sjónarmið.  Eins og málatilbúnaði kæranda er háttað verður öðrum þræði að skilja hann svo að hann hafi leitað atbeina byggingaryfirvalda um að beitt yrði úrræðum er lúta að ástandi og viðhaldi mannvirkja.  Taka þessi ákvæði eðli máls samkvæmt til allra mannvirkja, óháð byggingartíma þeirra, og er úrskurðarnefndin bær að fjalla um þá ákvörðun sem byggingarnefnd Seltjarnarness tók í máli kæranda.

Ekki verður fallist á kröfu kæranda um að úrskurðarnefndin taki efnislega afstöðu til þeirra krafna, sem kærandi beindi til byggingarnefndar með bréfi sínu, dags. 2. júlí 1999, enda fælist í þeirri málsmeðferð að úrskurðarnefndin felldi úrskurð um efnisatriði, sem lægra sett stjórnvald hefur ekki tekið fullnægjandi ákvörðun um.  Það er hins vegar viðfangsefni úrskurðarnefndarinnar í máli þessu að fjalla um lögmæti þeirrar ákvörðunar byggingarnefndar sem til hennar var skotið.

Eins og að framan er rakið afgreiddi byggingarnefnd erindi kæranda á fundi sínum hinn 22. febrúar 2000.  Kærandi óskaði rökstuðnings fyrir hinni kærðu ákvörðun en því erindi var ekki svarað.  Með vísan til 3. mgr. 27. gr. og 4. mgr. 9. gr. stjórnsýslulaga verður að fallast á að kærufrestur hafi ekki verið liðinn og að kæruheimild hafi því verið fyrir hendi þegar kærandi vísaði málinu til úrskurðarnefndarinnar hinn 8. maí 2000.

Fallast má á með kæranda að hinni kærðu ákvörðun byggingarnefndar Seltjarnarness hafi verið verulega áfátt.  Á skortir að ákvörðunin sé rökstudd með fullnægjandi hætti en samkvæmt 2. mgr. 39. gr. skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997 ber byggingarnefnd að rökstyðja afgreiðslu á erindum sem til hennar berast.  Þá skortir á að í hinni kærðu ákvörðun væri tekin afstaða til kröfu kæranda um brottnám trjágróðurs á lóðamörkum.  Verður hin kærða ákvörðun því felld úr gildi og lagt fyrir byggingarnefnd að taka erindi kæranda til meðferðar að nýju til lögmætrar afgreiðslu.  Þykir kærandi eiga rétt á að fá úr því skorið hvort hann þurfi að sæta því að eigandi Sefgarða 24 eigi trjágróður utan skjólveggjarins, sem ekki verður komist að nema um lóð kæranda, svo og hvort þörf sé endurgerðar hins umdeilda skjólveggjar með tilliti til fokskemmda, sem nýlega urðu á honum.

Verulegur dráttur hefur orðið á uppkvaðningu úrskurðar í máli þessu.  Framan af var þess vænst að reynt yrði að sætta sjónarmið aðila fyrir milligöngu byggingarfulltrúa.  Þá hefur málið dregist vegna mikilla anna hjá úrskurðarnefndinni.

Úrskurðarorð:

Hin kærða ákvörðun byggingarnefndar Seltjarnarness frá 22. febrúar 2000, sem staðfest var á fundi bæjarstjórnar Seltjarnarness hinn 23. febrúar 2000, er felld úr gildi.  Lagt er fyrir byggingarnefnd að taka erindi kæranda til meðferðar að nýju til lögmætrar afgreiðslu.

Ár 2002, föstudaginn 11. janúar, kom úrskurðarnefnd skipulags- og byggingarmála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Skúlagötu 21 í Reykjavík.  Mættir voru allir aðalmenn; Ingimundur Einarsson, varalögreglustjóri í Reykjavík, Þorsteinn Þorsteinsson, byggingarverkfræðingur og Hólmfríður Snæbjörnsdóttir, lögfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 64/2000; kæra á ákvörðun skipulags- og byggingarnefndar Mosfellsbæjar frá 19. september 2000 um að synja umsókn kæranda um leyfi til að stækka íbúð á neðri hæð í húsinu nr. 25 við Súluhöfða í Mosfellsbæ.

Á málið er nú lagður svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar skipulags- og byggingarmála, dags. 16. október 2000, sem barst nefndinni hinn 18. sama mánaðar, kærir Magnús Ingi Erlingsson hdl., f.h. eiganda Súluhöfða 25 í Mosfellsbæ þá ákvörðun skipulags- og byggingarnefndar Mosfellsbæjar frá 19. september 2000 að synja umsókn hans um leyfi til breytinga á innra fyrirkomulagi neðri hæðar hússins að Súluhöfða 25 sem fela í sér stækkun á aukaíbúð í húsinu.  Hin kærða ákvörðun skipulags- og byggingarnefndar var staðfest á fundi bæjarstjórnar Mosfellsbæjar hinn 27. september 2000.  Kærandi krefst ógildingar hinnar kærðu ákvörðunar.

Málavextir:  Kærandi er eigandi fasteignarinnar nr. 25 við Súluhöfða í Mosfellsbæ.  Eignin er í nýlegu hverfi, Höfðahverfi, og er hverfið byggt eftir deiliskipulagi, sem samþykkt var af bæjarstjórn Mosfellsbæjar hinn 24. júní 1998.  Skilmálum þessum hefur eftir það verið breytt lítillega í fáein skipti og voru þeir samþykktir að nýju í heild sinni með áorðnum breytingum hinn 5. maí 1999.  Samkvæmt skipulagi þessu er lóð kæranda skilgreind sem lóð fyrir einbýlishús en heimild er í skipulagsskilmálum til þess að byggja einbýlishús með aukaíbúð á tilteknum lóðum og á sú heimild við um lóð kæranda.  Hefur heimild þessi verið nýtt og er samþykkt 100 m² aukaíbúð á neðri hæð hússins en aðalíbúð hússins er 301,4 m².

Undir lok ágústmánaðar 2000 sótti kærandi um leyfi til að breyta innra fyrirkomulagi neðri hæðar og stækka umrædda aukaíbúð í 138,8 m².  Erindinu var synjað á fundi skipulags- og byggingarnefndar Mosfellsbæjar hinn 5. september 2000 og vísaði nefndin til fyrri samþykktar skipulagsnefndar um takmörkun á stærð aukaíbúðar þar sem um væri að ræða einbýlishús með aukaíbúð en ekki tvíbýlishús.  Mun þar hafa verið átt við bókun sem gerð var á fundi skipulagsnefndar 16. nóvember 1999 í tengslum við afgreiðslu annars máls þar sem segir að skipulagsnefnd líti svo á  „…að aukaíbúð sé töluvert minni en aðalíbúð t.d. minni en 100 m².“ 

Þessari niðurstöðu vildi kærandi ekki una og ritaði lögmaður hans bréf, dags. 12. september 2000, til bæjarstjórnar Mosfellsbæjar þar sem hann m.a. beindi þeirri áskorun til bæjarstjórnar að hún felldi ákvörðun skipulags- og byggingarnefndar úr gildi og legði fyrir nefndina að fallast á umsókn kæranda.  Var erindi þetta tekið fyrir á fundi bæjarstjórnar hinn 13. september 2000 og þar samþykkt að vísa málinu aftur til meðferðar skipulags- og byggingarnefndar.  Málið var á ný tekið til meðferðar á fundi skipulags- og byggingarnefndar hinn 19. september 2000.  Synjaði nefndin erindi kæranda á ný með vísan til fyrri ályktunar um hámarksstærð aukaíbúðar og til túlkunar nefndarinnar á skipulagsskilmálum hverfisins.  Var sú ákvörðun nefndarinnar staðfest á fundi bæjarstjórnar hinn 27. september 2000 með hliðsjón af álitgerð Þórunnar Guðmundsdóttur hrl., dags. 26. september 2000, sem lögð var fram á fundinum en í nefndri álitsgerð er komist að þeirri niðurstöðu að ákvörðun skipulags- og byggingarnefndar um að synja erindi kæranda hafi verið lögmæt.  Skaut kærandi málinu til úrskurðarnefndarinnar með bréfi, dags. 16. október 2000, eins og að framan greinir.

Málsrök kæranda:  Af hálfu kæranda er á því byggt að engin málefnaleg rök eða lögmæt sjónarmið styðji hina kærðu ákvörðun og verði ekki séð annað en að skipulags- og byggingarnefnd hafi gengið mun lengra við að íþyngja honum en nauðsynlegt hafi verið til að ná fram nauðsynlegum markmiðum í stjórnsýslu.  Hafi þannig verið brotið gegn meðalhófsreglu stjórnsýsluréttarins með hinni kærðu ákvörðun.  Þá hafi ákvörðun skipulagsnefndar um hámarksstærð aukaíbúðar ekki verið kynnt kæranda og hafi andmælaréttur hans því verið brotinn við meðferð þeirrar stjórnsýsluákvörðunar.  Einnig hafi andmælaréttur hans verið brotinn með því að honum hafi ekki verið gefinn kostur á að tjá sig um álitsgerð lögmanns bæjarins sem lögð hafi verið til grundvallar við ákvörðun í málinu.

Skipulagsskilmálar kveði ekki á um hámarksstærð aukaíbúða og styðjist síðar tekin ákvörðun um takmörkun á stærð þeirra hvorki við skipulags- og byggingarlöggjöf né byggingarfræðileg rök.  Í umræddri ákvörðun felist þrenging á skipulagsskilmálum svæðisins sem lóðarhafar þurfi ekki að sæta, hún sé þar að auki ónákvæm og fullnægi ekki kröfum um skýrleika stjórnvaldsákvarðana og sé umrætt viðmið sveitarfélagsins hvorki hlutlægt né málefnalegt.  Ekki sé heldur ljóst að ákvörðun þessari hafi verið ætlað að hafa almenna skírskotun en fyrir liggi að henni hafi ekki verið fylgt eftir í framkvæmd eins og framlögð gögn beri með sér.  Þá megi skilja umrædda ákvörðun á þann veg að líta verði til heildarstærðar húss þegar ákvarðað er um stærð aukaíbúðar en verulegur stærðamunur sé á aðalíbúð og aukaíbúð í húsi kæranda, þótt fallist væri á umbeðna stækkun aukaíbúðarinnar.  Synjun byggingaryfirvalda á erindi hans orki því mjög tvímælis.

Þá verði ekki séð að rökstuðningur nefndarinnar um að um sé að ræða einbýlishús með aukaíbúð en ekki tvíbýlishús, byggist á lögmætum sjónarmiðum.

Loks er áréttað að umbeðin breyting leiði til mun betri nýtingar á rými í húsi kæranda og séu verulegir hagsmunir því tengdir að umbeðið leyfi verði veitt.

Málsrök bæjarstjórnar Mosfellsbæjar:  Þórunn Guðmundsdóttir hrl. hefur með bréfi, dags. 19. september 2001, gert grein fyrir sjónarmiðum bæjarstjórnar Mosfellsbæjar í máli þessu.  Er þess þar krafist að hin kærða ákvörðun verði staðfest.

Af hálfu bæjarstjórnar er hafnað þeirri fullyrðingu kæranda að andmælaréttur hafi verið á honum brotinn.  Er á það bent að hann hafi verið búinn að tjá sig um efni málsins áður en endanleg ákvörðun hafi verið tekin eins og ráða megi af bréfum hans, dags. 25. ágúst 2000 og 12. september 2000.  Því hafi legið fyrir í gögnum málsins afstaða hans og rök fyrir henni.  Auk þess verði að benda á að álitsgerð í málinu hafi einungis verið staðfesting á sjónarmiðum sem kæranda hafi áður verið kynnt af hálfu skipulags- og byggingarnefndar Mosfellsbæjar og síðan af bæjarstjórn, eða honum hafi mátt vera kunnugt um er hann keypti Súluhöfða 25 með því að kynna sér skipulags- og byggingarskilmála.  Hafi því ekkert sérstakt tilefni verið til þess að kynna kæranda álitsgerðina.

Af hálfu bæjarstjórnar er áréttað að sveitarstjórnum sé falið vald til að ráða málefnum sínum sjálf og sé sá réttur varinn af 78. gr. stjórnarskrárinnar nr. 33/1944.  Í skipulags- og byggingarlögum og síðan í byggingarreglugerð og skipulagsreglugerð sé sveitarstjórnum m.a. falið að gera aðalskipulag, deiliskipulag og semja skipulags- og byggingarskilmála fyrir ákveðin hverfi.  Í gr. 2.2. í skipulagsskilmálum fyrir Höfðahverfi komi fram að greiðsla gatnagerðargjalda teljist vera viðurkenning lóðarhafa á því að hann hafi kynnt sér skilmálana ítarlega og samþykkt að hlíta þeim.  Skipulags- og byggingarnefnd Mosfellsbæjar skeri úr ágreiningi um túlkun á skilmálunum samkvæmt gr. 2.8.  Húsið að Súluhöfða 25 sé að gerðinni E-2c skv. skilmálunum, þ.e. tveggja hæða einbýlishús neðan götu og í skilmálunum komi fram að aukaíbúð sé heimil í húsum af þessari gerð þar sem aðstæður leyfi.  Skipulags- og byggingarnefnd hafi tekið þá ívilnandi ákvörðun að taka umsókn kæranda um 100 m² aukaíbúð til greina.  Jafnframt hafi nefndin ákveðið að hámarksstærð aukaíbúða skuli vera 100 m².  Sú ákvörðun byggist á málefnalegum sjónarmiðum og gildi jafnt fyrir alla sem sæki um aukaíbúðir af sambærilegri gerð og að Súluhöfða 25.

Því er alfarið vísað á bug að jafnræðisregla stjórnsýsluréttarins hafi verið brotin í máli kæranda.  Það viðmið sem byggingar- og skipulagsnefnd hafi lagt til grundvallar við ákvörðun á stærð aukaíbúða hafi verið virt þó svo að í fjórum tilvikum hafi verið vikið lítillega frá því og aukaíbúð leyfð allt að 103,8 m², enda verði þau frávik að teljast innan skekkjumarka.  Viðmið skipulags- og byggingarnefndar hafi því verið hlutlægt og málefnalegt og afgreiðsla umsókna verið í samræmi við jafnræðisreglu stjórnsýsluréttarins.  Hefði umsókn kæranda um 138,8 m² aukaíbúð verið samþykkt hefði jafnræðisreglan aftur á móti verið brotin gagnvart þeim sem áður hefðu sótt um stærri aukaíbúðir en 100 m² í sambærilegum einbýlishúsum og verið hafnað.

Þá er á því byggt af hálfu Mosfellsbæjar að fasteignin að Súluhöfða 25 falli ekki undir skilgreiningu fjöleignarhúss skv. ákvæðum laga nr. 26/1994.  Sjónarmiðum kæranda um að einbýlishús með aukaíbúð og tvíbýlishús sé það sama sé því hafnað.  Súluhöfði 25 sé ekki fjöleignarhús með tveimur íbúðum heldur einbýlishús í séreign.  Verði að telja að hefði umsókn um stækkun aukaíbúðar í 138,8 m² verið tekin til greina hefði það falið í sér breytingu á deiliskipulagi og væri ekki í samræmi við skipulags- og byggingarskilmála fyrir Höfðahverfi.

Staðhæfingu kæranda um að meðalhófsregla stjórnsýsluréttarins hafi verið brotin er hafnað sem órökstuddri.

Aðilar máls þessa hafa fært frekari rök fyrir kærunni annars vegar og hinni kærðu ákvörðun hins vegar.  Með vísun til 31. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 verður ekki gerð frekari grein fyrir þessum röksemdum aðila í úrskurði þessum, en úrskurðarnefndin hefur haft allar röksemdir þeirra til hliðsjónar við úrlausn málsins.

Umsögn Skipulagsstofnunar:  Úrskurðarnefndin leitaði umsagnar Skipulagsstofnunar um álitaefni máls þessa.  Í umsögn stofnunarinnar, sem nefndinni hefur borist, segir m.a:  „Í gildi er deiliskipulag Mosfellsbær, vestursvæði, Höfðahverfi, sem samþykkt var í bæjarstjórn Mosfellsbæjar 24. júní 1998.  Að Súluhöfða 25 er skv. gildandi deiliskipulagi gert ráð fyrir húsagerð E-2c, „tveggja hæða einbýlishús neðan götu við Súluhöfða“.  Í greinargerð deiliskipulagsins segir að aukaíbúða sé heimil „þar sem aðstæður leyfa sbr. 1.4 hér að framan“.  Í lið 1.4. segir meðal annars að reikna megi með 5 íbúðum sem aukaíbúðum í tveggja hæða einbýlishúsum við Súluhöfða, þ.e. í öllum tveggja hæða einbýlishúsum við götuna.  Í deiliskipulaginu eru ekki settar stærðartakmarkanir á húsagerð E-2c, en varðandi sumar aðrar húsagerðir er í deiliskipulaginu gert ráð fyrir lágmarksstærð íbúða.  Í gögnum málsins kemur fram að byggingarnefnd Mosfellsbæjar hafi ákveðið með bókun að aukaíbúðir skyldu ekki vera stærri en 100 m² og hafi síðan hafnað öllum umsóknum um stærri aukaíbúðir. Þó kemur fram að a.m.k. 2 aukaíbúðir á svæðinu séu stærri en 100 m².

Skipulagsstofnun telur að ef fyrirhugað er að takmarka íbúðastærð á tilteknu svæði skuli það gert í deiliskipulagi.  Í gildandi deiliskipulagi Höfðahverfis í Mosfellsbæ er ekki kveðið á um stærðartakmarkanir svokallaðra aukaíbúða.  Skipulagsstofnun telur að stærðartakmarkanir verði einungis settar með formlegri breytingu deiliskipulags, þar sem þeim sem hagsmuna eiga að gæta sé gefinn kostur á að koma að sjónarmiðum sínum vegna málsins í samræmi við ákvæði skipulags- og byggingarlaga.  Stofnunin telur það ekki skipta máli varðandi heimildir til stærðartakmarkana að í deiliskipulaginu sé gert ráð fyrir „einbýlishúsi með aukaíbúð“ en ekki tvíbýlishúsi, eins og haldið er fram af hálfu sveitarstjórnar Mosfellsbæjar, þar sem beinlínis er gert ráð fyrir að tvær íbúðir geti verið í viðkomandi húsum. 

Skipulagsstofnun telur samkvæmt framangreindu að hin kærða ákvörðun byggingarnefndar Mosfellsbæjar frá 19. september 2000, sem staðfest var af sveitarstjórn þann 28. (sic) s.m., um synjun á leyfi fyrir stækkun aukaíbúðar þar sem hún yrði þá stærri en 100 m² hafi ekki verið lögmæt, þar sem í gildandi deiliskipulagi eru ekki settar takmarkanir við stærð slíkra íbúða.“

Niðurstaða:  Í máli þessu er deilt um lögmæti þeirrar ákvörðunar skipulags- og byggingarnefndar og bæjarstjórnar Mosfellsbæjar að synja umsókn kæranda um leyfi til stækkunar íbúðar á neðri hæð húss hans að Súluhöfða 25 í Mosfellsbæ.  Ákvörðun þessi var m.a. rökstudd með tilvísun til ályktunar skipulagsnefndar Mosfellsbæjar frá 16. nóvember 1999 sem gerð var í tengslum við afgreiðslu annars máls og er svohljóðandi:  „Skipulagsnefnd lítur á að aukaíbúð sé töluvert minni en aðalíbúð t.d. minni en 100 m².“  Verður ráðið af málatilbúnaði Mosfellsbæjar að litið sé á þessa ályktun sem einhvers konar skipulagsákvörðun sem hafi almennt gildi á skipulagssvæðinu.  Er og af hálfu Mosfellsbæjar vísað til stjórnarskrárvarins sjálfsákvörðunarréttar sveitarfélaga og ákvæðis í skipulagsskilmálum um að byggingarnefnd skeri úr um ágreining sem rísa kunni um túlkun einstakra ákvæða skilmálanna.  Loks verði ekki séð að húseign kæranda geti talist fjöleignarhús samkvæmt lagaskilgreiningu heldur sé um að ræða einbýlishús með aukaíbúð.  Leiði af öllu þessu að kærandi þurfi að una ákvörðun skipulags- og byggingarnefndar um álitaefni máls þessa.

Úrskurðarnefndin fellst ekki á framangreind sjónarmið.  Enda þótt í sjáfsákvörðunarrétti sveitarfélaga felist víðtækur réttur þeirra til forræðis í eigin málefnum eru þau eftir sem áður bundin af lögmætisreglu stjórnsýslunnar og þurfa ákvarðanir þeirra að vera reistar á ótvíræðum  lagagrundvelli og lögmætum sjónarmiðum.

Kærandi er rétthafi samkvæmt lóðarsamningi um lóðina að Súluhöfða 25.  Í því felst réttur honum til handa til þess að byggja á lóðinni og hagnýta sér eignina.  Nánar er réttur hans afmarkaður af réttarheimildum laga og reglugerða um skipulags- og byggingarmál og í samþykktum skipulagsskilmálum og sætir þeim takmörkunum sem þar greinir.  Skilmálar þessir heimila að á lóð hans megi reisa einbýlishús með „aukaíbúð“ en hvergi er í skilmálunum eða öðrum heimildum skilgreint hvað við sé átt með aukaíbúð.  Verður ekki lagður annar skilningur í þetta ákvæði skilmálanna en sá að í húsi kæranda megi vera tvær misstórar íbúðir og að húsið falli undir skilgreiningu um fjöleignarhús við það eitt að eignarhald að annarri íbúðinni breytist, sbr. 1. mgr. 1. gr. laga nr. 26/1994 um fjöleignarhús. Eru þess raunar dæmi að svonefndar aukaíbúðir í húsum á umræddu svæði hafi verið seldar frá aðaleign og hefur umræddum eignum þá verið skipt í tvo séreignarhluta og sameign með skiptayfirlýsingu eftir ákvæðum laga nr. 26/1994.  Með hliðsjón af þessu verður að leggja til grundvallar að þau réttindi sem tengjast svonefndri aukaíbúð í húsinu sæti ekki neinum sérstökum takmörkunum umfram það sem leiðir af skipulagsskilmálum og gengur og gerist um íbúðir almennt á svæðinu.

Í skipulagsskilmálum svæðisins er ekki að finna neinar takmarkanir á hámarksstærð íbúða, hvort sem um er að ræða aðal- eða aukaíbúðir.  Lóðarhafar þar gátu því vænst þess að fá leyfi til að byggja á lóðunum innan marka byggingarreita og í samræmi við ákvæði skilmálanna um húsgerð og reglur um nýtingarhlutfall en að öðru leyti án stærðartakmarkana.  Samkvæmt grein 5.4.1 í skipulagsreglugerð nr. 400/1998 fela skipulagsskilmálar í sér bindandi útfærslu stefnu og ákvæða aðalskipulags fyrir viðkomandi skipulagssvæði og gat skipulagsnefnd því ekki raskað rétti lóðarhafa með ályktun sinni frá 16. nóvember 1999 um hámarksstæð aukaíbúða.  Ályktunin var þar að auki óskýr og sætti hvorki auglýsingu né þeirri málsmeðferð sem áskilin er að lögum um skipulagsákvarðanir. Verður heldur ekki séð að nauðsyn hafi borið til þess að reisa þær skorður við stærð aukaíbúða sem gert var, en almennt gildir um skipulagsákvarðanir að gjalda verður varhug við tíðum og tilefnislausum breytingum þeirra með tilliti til réttaröryggis og eðlis slíkra ákvarðana.

Enda þótt byggingarnefnd sé í umræddum skipulagsskilmálum falið vald til þess að skera úr um ágreining um túlkun þeirra leiðir það ekki til þess að lóðarhafar, sem hafa skuldbundið sig til að hlíta skilmálunum, séu endanlega bundnir af niðurstöðu byggingarnefndar um slíkan ágreining.  Í því fælist að þeir teldust hafa afsalað sér málskotsrétti en slíkur skilningur væri í senn andstæður grundvallarreglum stjórnsýsluréttarins og ákvæðum skipulags- og byggingarlaga um kæruheimildir.  Verður ekki fallist á að umrætt ákvæði skilmálanna geti falið í sér slíkt víðtækt afsal almennra og lögvarinna réttinda.  Hefur umrætt ákvæði því enga þýðingu við úrlausn máls þessa.

Með hliðsjón af framansögðu er það niðurstaða úrskurðarnefndarinnar að skort hafi fullnægjandi lagastoð fyrir hinni kærðu ákvörðun og að ekki hafi verið gætt meðalhófs við meðferð málsins.  Verður hin kærða ákvörðun því felld úr gildi og lagt fyrir skipulags- og byggingarnefnd að taka umsókn kæranda til meðferðar að nýju og ljúka afgreiðslu erindis hans með hliðsjón af þeim sjónarmiðum sem að framan eru rakin.

Uppkvaðning úrskurðar í máli þessu hefur dregist verulega vegna mikilla anna hjá úrskurðarnefndinni.

Úrskurðarorð

Ákvörðun skipulags- og byggingarnefndar Mosfellsbæjar frá 19. september 2000, sem staðfest var af bæjarstjórn hinn 27. september 2000, um að synja umsókn kæranda um leyfi til að stækka íbúð á neðri hæð í húsinu nr. 25 við Súluhöfða í Mosfellsbæ er felld úr gildi.  Lagt er fyrir skipulags- og byggingarnefnd að taka umsókn kæranda til meðferðar að nýju til lögmætrar ákvörðunar.

Ár 2001, fimmtudaginn 20. desember, kom úrskurðarnefnd skipulags- og byggingarmála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Skúlagötu 21 í Reykjavík.  Mættir voru allir aðalmenn; Ingimundur Einarsson, varalögreglustjóri í Reykjavík, Þorsteinn Þorsteinsson, byggingarverkfræðingur og Hólmfríður Snæbjörnsdóttir, lögfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 27/2001; kæra á þeirri ákvörðun skipulags- og byggingarnefndar Reykjavíkur frá 16. maí 2001, að hafna kröfu eigenda Skildinganess 51 í Reykjavík um afturköllun byggingarleyfis fyrir nýbyggingu á lóðinni nr. 49 við Skildinganes.
         

Í málinu er nú upp kveðinn svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar skipulags- og byggingarmála, dags. 15. júní 2001, er barst nefndinni sama dag, kærir Brynjólfur Eyvindsson hdl., f.h. S og J, eigenda fasteignarinnar nr. 51 við Skildinganes í Reykjavík, ákvörðun byggingarnefndar Reykjavíkur frá 16. maí 2001, um að hafna kröfu kærenda um afturköllun byggingarleyfis fyrir nýbyggingu á lóðinni nr. 49 við Skildinganes í Reykjavík.  Hin kærða ákvörðun var staðfest á fundi borgarstjórnar hinn 5. júní 2001.

Kærendur krefjast þess að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi.  Jafnframt gerðu þeir kröfu um að framkvæmdir, sem hafnar væru við nýbyggingu að Skildinganesi 49, yrðu stöðvaðar á meðan úrskurðarnefndin hefði málið til meðferðar, sbr. 5. mgr. 8. gr. skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997 og féllst úrskurðarnefndin á þá kröfu með úrskurði uppkveðnum hinn 11. júlí 2001.

Málavextir:   Kærendur eru eigendur að einbýlishúsi á lóðinni að Skildinganesi 51, Reykjavík, en það munu þeir hafa byggt á árinu 1974.  Húsið er á einni hæð, eins og áskilið var í skipulagsskilmálum sem í gildi voru á byggingartíma hússins.  Árið 1976 mun hafa komið fram vilji skipulagsyfirvalda til að breyta hæð húsa í nágrenni við fasteign kærenda.  Mótmæltu kærendur þessum áformum með bréfi til borgarverkfræðingsins í Reykjavík, dags. 22. mars 1976, og þá sérstaklega er varðaði lóðina Skildinganes 49, sem verið hefur óbyggð.  Kom ekki til þess að skipulagsskilmálum á svæðinu væri breytt í það sinn.  Breyting var hins vegar gerð á skipulagsskilmálunum í október 1990 og fól hún í sér nokkra rýmkun á heimildum til bygginga á óbyggðum lóðum á svæðinu.  Mun breyting þessi hafa farið framhjá kærendum, enda ekki kynnt þeim.
    
Þegar kærendur kynntu sér fyrirhugaðar framkvæmdir á lóðinni að Skildinganesi 49 kom í ljós að samþykkt hafði verið bygging húss á lóðinni, sem þau töldu ganga gegn lögvörðum hagsmunum sínum, auk þess sem það færi í bága við skipulagsskilmála.  Sendu þeir erindi til skipulags- og byggingarnefndar Reykjavíkur með bréfi, dagsettu 23. apríl 2001, þar sem farið var fram á afturköllun byggingarleyfis nýbyggingar að Skildinganesi 49.  Þeirri beiðni var hafnað, að öðru leyti en því að leyfi fyrir stoðvegg utan byggingarreits var fellt úr gildi.  Vísuðu kærendur málinu þá til úrskurðarnefndarinnar með bréfi, dags. 15. júní 2001, eins og að framan greinir. 

Úrskurðarnefndin kvað upp úrskurð hinn 11. júlí 2001 um að framkvæmdir við byggingu hússins skyldu stöðvaðar.  Eftir að sú niðurstaða var fengin hófst byggingarleyfishafi handa um að gera þær breytingar á hönnun byggingarinnar sem hann taldi bráðabirgðaúrskurð nefndarinnar gefa tilefni til.  Sótti hann um byggingarleyfi fyrir breyttu húsi á lóðinni er kæmi í stað fyrra leyfis. Var nýtt byggingarleyfi samþykkt á afgreiðslufundi byggingarfulltrúans í Reykjavík hinn 27. nóvember 2001, en áður hafði málið hlotið afgreiðslu skipulags- og byggingarnefndar á fundi hinn 14. nóvember 2001.  Hlaut þessi afgreiðsla staðfestingu borgarstjórnar hinn 6. desember 2001.

Með bréfi byggingarfulltrúans í Reykjavík, dags. 13. desember 2001, til lögmanns kærenda, sem úrskurðarnefndinni barst í afriti, er gerð grein fyrir framangreindri afgreiðslu byggingaryfirvalda.  Jafnframt er tekið fram í bréfinu að fyrra byggingarleyfi, sem kæra í máli þessu beindist að, hafi verið fellt úr gildi hinn 14. nóvember 2001.  Er málið nú tekið til úrskurðar með tilliti til þessara breyttu aðstæðna.

Niðurstaða:  Eins og að framan er rakið hefur fyrra byggingarleyfi frá 3. apríl 2001, sem um er deilt í máli þessu, verið fellt úr gildi og eru réttaráhrif þess fallin niður.  Einnig eru af sömu sökum fallin niður réttaráhrif samkvæmt úrskurði nefndarinnar frá 11. júlí 2001 um stöðvun framkvæmda sem hafnar voru á grundvelli hins afturkallaða leyfis.  Þykja málsaðilar hér eftir ekki eiga lögvarða hagsmuni því tengda að fá skorið úr um lögmæti leyfisins.  Er málinu því vísað frá úrskurðarnefndinni.

Úrskurðarorð:

Kærumáli þessu er vísað frá úrskurðarnefndinni.