frístundabyggð Archives - Úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála

jan 30

106/2022 Ártunga, Bláskógabyggð

Með UUA

Árið 2023, mánudaginn 30. janúar, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Borgartúni 21, Reykjavík. Mættir voru Ómar Stefánsson varaformaður og Þorsteinn Þorsteinsson byggingarverkfræðingur. Aðalheiður Jóhannsdóttir prófessor tók þátt í fundinum í gegnum fjarfundabúnað.

Fyrir var tekið mál nr. 106/2022, kæra á ákvörðun sveitarstjórnar Bláskógabyggðar frá 18. ágúst 2022 um að hafna umsókn um breytingu á deiliskipulagi vegna Ártungu 2 í landi Efri-Reykja.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags, 12. september 2022, er barst nefndinni 16. s.m., kæra eigendur þá ákvörðun sveitarstjórnar Bláskógabyggðar frá 18. ágúst 2022 að synja beiðni kærenda um breytingu á deiliskipulagi vegna lóðar þeirra, Ártungu 2, lnr. 226435. Skilja verður málskot kærenda svo að krafist sé að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að umsótt deiliskipulagsbreyting verði samþykkt.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Bláskógabyggð 19. október 2022.

Málavextir: Með umsókn, dags. 15 janúar 2020, sóttu kærendur um rekstrarleyfi fyrir gestahús í flokki II, sem hafði verið reist á lóðinni Ártungu 2. Á fundi skipulagsnefndar 12. febrúar s.á var erindið tekið fyrir. Í erindinu vísuðu kærendur í útgefið rekstrarleyfi í sama flokki, sem þeim hafi áður verið veitt vegna rekstrar gestahúss á lóðinni Ártungu 4, fastanr. 226-055, lnr. 193553, til fjögurra ára, þ.e. frá 14. maí 2016 til 14. maí 2020. Deiliskipulag gerir ráð fyrir að svæði nr. F73 sé frístundasvæði. Á fundi skipulagsnefndar var bókað að nefndin teldi sig ekki hafa vald eða heimildir til að fara gegn gildandi lögum er varði rekstrarleyfi í flokki II tengdum gistingu. Sveitarstjórn tók erindið einnig fyrir á fundi 27. febrúar s.á. og tók undir bókun skipulagsnefndar. Var umsækjanda bent á að rekstrarleyfið yrði ekki gefið út að óbreyttu deiliskipulagi.

Á fundi skipulagsnefndar 13. maí 2020 var tekin fyrir umsókn kærenda um breytingu á deiliskipulagi fyrir Ártungu 2 og 4. Breytingin fól í sér að skýrð væri heimild til reksturs gististaðar í flokki II á skipulagssvæðinu. Umsóknin var samþykkt með fyrirvara um að samþykki allra sumarhúsaeigenda innan frístundasvæðis Reykjaskóga nr. F73 og Stekkjatúns auk landeigenda upprunalands. Eftir að samþykki allra lóðarhafa lægi fyrir skyldi breytingin unnin í samræmi við 1. mgr. 43. gr. skipulagslaga nr. 123/2010. Var einnig vísað til þess að samkvæmt heimildum í kafla 2.3.2 í Aðalskipulagi Bláskógabyggðar 2015–2027 væri útleiga sumarhúsa heimil á grundvelli reglugerðar um veitingastaði, gististaði og skemmtanahald með þeim takmörkunum að samþykki eigenda sumarhúsa á svæðinu þyrfti að liggja fyrir kæmi fram ósk um atvinnurekstur. Í framhaldinu var erindið tekið fyrir á fundi sveitarstjórnar Bláskóga-byggðar 14. maí s.á. og samþykkt breyting á deiliskipulaginu með þeim hætti sem skipulags-nefnd lagði til. Á fundi sveitarstjórnar 1. október 2020 var ákveðið að falla frá því skilyrði að afla yrði samþykkis eigenda upprunalands með vísan til úrskurðar úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála í máli nr. 44/2020. Kærendur sendu oddvita og sveitarstjóra Bláskógabyggðar tölvubréf 12. júní s.á. með upplýsingum um að þau hefðu fengið skriflegt samþykki 97 sumarhúsaeigenda af 100.

Kærendur sendu sveitarstjórn og skipulagsnefnd Bláskógabyggðar erindi, dags. 2 ágúst 2022, þar sem vísað var til þess að fyrir lægi samþykki 97 af 100 eigendum sumarhúsa vegna fyrirhugaðrar starfsemi, en eigendur þriggja sumarhúsa á svæðinu hefðu hafnað því að veita samþykki sitt. Í erindinu óskuðu kærendur eftir staðfestingu skipulagsnefndar og sveitar-stjórnar á því að þetta nægði til þess að veita kærendum leyfi til reksturs gististaðar í flokki II. Í erindinu kom jafnframt fram að þau hafi selt Ártungu 4 og því væri einungis óskað leyfis fyrir Ártungu 2. Erindið var tekið fyrir á fundi sveitarstjórnar 17. ágúst og var því hafnað. Kærendum var tilkynnt um þá ákvörðun með bréfi 18. s.m.

Málsrök kærenda: Kærendur benda á að þau hafi leigt út sumarhús sitt ásamt gestahúsi með full réttindi frá 14. maí 2016. Við endurnýjun á starfsleyfinu hafi þau fengið synjun með vísan til þess að samþykki allra sumarbústaðaeigenda í Reykjaskógi þyrfti sem þá voru 97 talsins. Þegar þau höfðu náð í alla eigendur og skilað inn samþykktum hafi sumarhúsaeigendur í raun verið 100 talsins. Hafi eigendur 97 sumarbústaða samþykkt nýtt deiliskipulag, þrír ekki veitt samþykki og væri einn af þeim látinn. Kærendur telja það skilyrði Bláskógabyggðar að leita þurfi samþykkis allra sumarbústaðaeigenda ekki standast ákvæði 75. gr. stjórnarskrár, sem kveði á um atvinnufrelsi einstaklinga.

Málsrök Bláskógabyggðar: Sveitarfélagið telur að umsókn kærenda hafi verið svarað í samræmi við lög og gildandi skipulag fyrir svæðið. Hafi meðferð málsins einnig verið í samræmi við skyldur sveitarfélagsins samkvæmt stjórnsýslulögum nr. 37/1993 og skipulags-lögum nr. 123/2010.

Samkvæmt 3. mgr. 3. gr. og 1. mgr. 38. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 annist sveitarstjórnir og beri ábyrgð á gerð aðalskipulags og deiliskipulags í sínu umdæmi. Í skipulagsvaldi sveitarstjórna felist m.a. heimild til breytinga á gildandi deiliskipulagi, sbr. 43. gr. skipulagslaga. Einnig komi fram í 7. mgr. 12. gr. laganna að gildandi skipulagsáætlanir skuli vera í innbyrðis samræmi og að aðalskipulag sé rétthærra en deiliskipulag. Í 2. mgr. 28. gr laganna komi að auki fram að í aðalskipulagi sé lagður grundvöllur fyrir gerð deiliskipulags varðandi landnotkun, takmarkanir á landnotkun, byggðamynstur o.fl. ásamt því að í aðalskipulagi sé heimilt að setja fram nánari stefnu um einstök viðfangsefni. Í ákvæði 3. mgr. 37. gr. laganna sé síðan kveðið á um að við gerð deiliskipulags skuli byggt á stefnu aðalskipulags og hún útfærð fyrir viðkomandi svæði eða reit. Þurfti deiliskipulagsbreytingin þannig að rúmast innan heimilda aðalskipulagsins auk þess að stefna þurfi að lögmætum markmiðum með breytingunni.

Í gildandi aðalskipulagi Bláskógabyggðar sé kveðið á um að almennt sé ekki heimilt að stunda atvinnurekstur á frístundasvæðum, þ.m.t. veitinga- og gistiþjónustu. Skoða þurfi aðstæður á hverjum stað og áður en starfsemi sé heimiluð þurfi að liggja fyrir samþykki sumarhúsaeigenda á svæðinu. Sé því gistiþjónusta óheimil á svæðinu en heimilt er að víkja frá framangreindu að uppfylltum ákveðnum skilyrðum. Með vísan til fyrrgreindra lagaákvæða sé því ekki heimilt að samþykkja deiliskipulagsbreytingu nema fyrir liggi samþykki allra eigenda sumarhúsa á svæðinu. Hafi kærendum verið leiðbeint um þessi skilyrði fyrir því að heimilt væri að taka til greina umsókn þeirra um deiliskipulagsbreytingu. Ekki sé um að ræða óverulega breytingu í skilningi 43. gr. skipulagslaga og því hafi ekki verið unnt að afgreiða breytinguna með grenndarkynningu eins og kærendur hafi haldið fram. Með því væri gildandi aðalskipulag og þau skilyrði sem þar komi fram virt að vettugi.

Sveitarfélagið áréttar að eftir að hafa fengið tölvubréf frá kærendum 12. júní 2020 hafi oddviti Bláskógabyggðar lagt þeim lið við að afla samþykkis hjá þeim aðilum sem andvígir hafi verið deiliskipulagsbreytingunni. Hafi afstaða eigenda þeirra þriggja sumarhúsa ekkert breyst og hafi þau áfram hafnað því að veita samþykki sitt. Þar sem umleitanir kærenda til að afla samþykkis allra sumahúsaeigenda hafi ekki borið árangur sé sveitarfélaginu óheimilt að breyta deiliskipulaginu samkvæmt beiðni þeirra.

Því sé hafnað að umrætt fyrirkomulag takmarki með óréttmætum hætti rétt kærenda til atvinnufrelsis, enda megi setja þessu frelsi skorður með lögum í þágu almannahagsmuna. Skipulagsheimildir sveitarélagsins lögum samkvæmt veiti sveitarfélaginu fullan rétt til þess að skipuleggja innan hvaða svæða sveitarfélagsins atvinnustarfsemi sem þessi sé heimil. Þar að auki telur sveitarfélagið það falla utan valdsviðs úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála að taka afstöðu til lögmætis fyrrgreinds skilyrðis í aðalskipulagi Bláskógabyggðar með vísan til 2. málsl. 52. gr. skipulagslaga.

Niðurstaða: Í 1. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála segir að hlutverk nefndarinnar sé að úrskurða í kærumálum vegna stjórnvaldsákvarðana og ágreiningsmálum vegna annarra úrlausnaratriða á sviði umhverfis- og auðlindamála eftir því sem mælt er fyrir um í lögum á því sviði. Í samræmi við þetta tekur úrskurðarnefndin lögmæti kærðrar ákvörðunar til endurskoðunar en tekur ekki nýja ákvörðun í málinu. Verður því ekki tekin afstaða til kröfu kærenda um að umsókn þeirra um deiliskipulagsbreytingu vegna lóðarinnar Ártungu 2 verði samþykkt.

Í máli þessu er deilt um lögmæti þess skilyrðis sem sveitarstjórn Bláskógabyggðar hefur sett fyrir breytingu á deiliskipulagi umræddrar lóðar kærenda að samþykki allra sumarhúsaeigenda innan umrædds frístundasvæðis nr. F73 liggi fyrir.

Samkvæmt 3. mgr. 3. gr. og 1. mgr. 38. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 bera sveitarstjórnir ábyrgð á og annast gerð aðalskipulags og deiliskipulags í sínu umdæmi. Í framangreindu felst m.a. heimild sveitarstjórna til breytinga á gildandi deiliskipulagi, sbr. 43. gr. skipulagslaga, en þess ber þó að gæta að breytingin rúmist innan heimilda aðalskipulags, sbr. 7. mgr. 12. gr. áðurnefndra laga, og að stefnt sé að lögmætum markmiðum með breytingunni. Við gerð deiliskipulags skal auk þess byggt á stefnu aðalskipulags og hún útfærð fyrir viðkomandi svæði eða reit, sbr. 3. mgr. 37. gr. laganna.

Í aðalskipulagi er lagður grundvöllur fyrir gerð deiliskipulags varðandi landnotkun og tak-markanir á landnotkun, sbr. 2. mgr. 28. gr. skipulagslaga. Samkvæmt Aðalskipulagi Bláskógabyggðar 2015–2027 er umrædd lóð staðsett innan skilgreindrar frístundabyggðar. Í greinargerð aðalskipulagsins segir m.a. um frístundasvæði að á þeim sé almennt óheimilt að stunda atvinnurekstur, þ.m.t. veitinga- og gistiþjónustu. Sveitarstjórn geti þó heimilað slíkan atvinnurekstur í frístundabyggð ef fyrir liggi samþykki eigenda sumarhúsa á svæðinu. Útleiga sumarhúsa sé þó heimil á grundvelli reglugerðar nr. 1277/2016 um veitingastaði, gististaði og skemmtanahald með þeim takmörkunum sem að framan greinir.

Í málinu liggur fyrir að sveitarstjórn Bláskógabyggðar hafnaði á fundi sínum 17. ágúst 2022 umsókn kærenda um breytingu á deiliskipulagi innan frístundasvæðis nr. F73 sem fólu í sér heimild til reksturs gististaðar í flokki II fyrir Ártungu 2. Sú ákvörðun var tekin í samræmi við þann áskilnað í aðalskipulagi að samþykki eigenda annarra sumarhúsa á svæðinu lægi fyrir. Skilyrði um framangreint samþykki á stoð í gildandi aðalskipulagi sem sveitarstjórn er bundin af við gerð deiliskipulags samkvæmt áðurnefndum ákvæðum 7. gr., 12. gr. og 3. mgr. 37. gr. skipulagslaga. Fellur það utan valdsviðs úrskurðarnefndarinnar að taka afstöðu til lögmætis fyrrgreinds skilyrðis, sbr. 2. málsl. 52. gr. skipulagslaga, þar sem ákvarðanir sem staðfestar eru af Skipulagsstofnun og ráðherra, svo sem aðalskipulag, verða ekki bornar undir nefndina.

Með hliðsjón af því sem að framan er rakið verður kröfu kærenda um ógildingu ákvörðunar Bláskógabyggðar hafnað.

úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu um ógildingu ákvörðunar sveitarstjórnar Bláskógabyggðar frá 18. ágúst 2022 um að synja beiðni kærenda um breytingu á deiliskipulagi vegna lóðar þeirra, Ártungu 2, lnr. 226435.

sep 19

Love0

179/2021 Fjósatunga

Með UUA

Árið 2022, miðvikudaginn 14. september, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Borgartúni 21, Reykjavík. Mætt voru Arnór Snæbjörnsson formaður, Aðalheiður Jóhannsdóttir prófessor og Þorsteinn Þorsteinsson byggingarverkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 179/2021, kæra á ákvörðun sveitarstjórnar Þingeyjarsveitar frá 23. september 2021 um að samþykkja deiliskipulag Fjósatungu-frístundabyggðar í Þingeyjarsveit.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 11. desember 2021, er barst nefndinni sama dag, kæra eigendur spildunnar Grjótárgerðis, þá ákvörðun sveitarstjórnar Þingeyjarsveitar frá 23. september 2021 að samþykkja deiliskipulag Fjósatungu-frístundabyggðar í Þingeyjarsveit.

Þess er krafist að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að lagt verði fyrir sveitarfélagið að taka málið fyrir að nýju. Þá er þess krafist að lagt verði fyrir sveitarstjórn og eftir atvikum landeiganda að minnka umfang byggingarmagns og að gera sérstaka grein fyrir því hvernig tryggt verði að fráveita valdi ekki mengun í landi Grjótárgerðis. Um kröfur þessar vísast nánar til umfjöllunar um málsrök hér á eftir.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Þingeyjarsveit 23. desember 2021 og 24. júní 2022.

Málavextir: Á fundi sveitarstjórnar Þingeyjarsveitar 26. mars 2020 var samþykkt að auglýsa tillögu að deiliskipulagi fyrir hluta jarðarinnar Fjósatungu í Fnjóskadal, en áður hafði verið auglýst til kynningar lýsing á skipulagsverkefninu og umsagna leitað um hana. Á fundinum kom fram að samkvæmt lýsingunni hefði verið gert ráð fyrir að skipuleggja allt að 60 ha svæði fyrir 60 frístundalóðir, en síðar hefði verið ákveðið að skipuleggja það í tveimur áföngum þar sem fyrirliggjandi minjaskráning næði aðeins til suðurhluta þess. Fyrri áfangi deiliskipulagsins næði því frá aðkomuvegi upp með Grjótá í suðri og að gili sem lægi niður miðja hlíðina í norðri. Þá væri fallið frá því að halda opinn kynningarfund, m.a. í ljósi aðstæðna.

Málið var tekið fyrir að nýju á fundi sveitarstjórnar 25. júní 2020, að loknum kynningartíma tillögunnar og umfjöllun skipulags- og umhverfisnefndar um umsagnir og athugasemdir er bárust við hana. Tók sveitarstjórn undir svör nefndarinnar og samþykkti tillöguna að teknu tilliti til athugasemda/umsagna og svara nefndarinnar. Hinn 27. ágúst s.á. samþykkti sveitarstjórn að taka hluta jarðarinnar úr landbúnaðarnotum í samræmi við gildandi aðalskipulag og fyrirliggjandi gögn. Með tölvupósti atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytisins til sveitarfélagsins 13. nóvember 2020 var fallist á breytta landnotkun með vísan til 6. gr. jarðalaga nr. 81/2004.

Skipulagsstofnun mun hafa verið send tillagan 16. mars 2021 til meðferðar. Í svarbréfi stofnunarinnar voru gerðar nokkrar athugasemdir við tillöguna, m.a. um að afla þyrfti frekari umsagna. Í framhaldi var uppfærð tillaga send stofnuninni. Með bréfi Skipulagsstofnunar til sveitarfélagsins, dags. 24. júní 2021, var síðan greint frá því að þar sem auglýsing um samþykkt deiliskipulagsins hefði ekki verið birt í B-deild Stjórnartíðinda innan árs frá því að athugasemdafresti við tillöguna hefði lokið teldist deiliskipulagið ógilt, sbr. 2. mgr. 42. gr. skipulagslaga nr. 123/2010. Um leið var vikið að nokkrum atriðum sem huga þyrfti nánar að við skipulagsgerðina en tekið fram að ekki væri um formlega yfirferð stofnunarinnar að ræða.

Á fundi sveitarstjórnar 24. júní 2021 var skipulagsfulltrúa falið að auglýsa að nýju tillögu að deiliskipulagi Fjósatungu-frístundabyggðar. Var sú ákvörðun tekin á fundinum með afbrigðum þar sem málið hafði ekki verið á dagskrá fundarins. Tillagan var auglýst til kynningar 2. júlí s.á. og veittur frestur til 13. ágúst 2021 til að koma að athugasemdum en einnig var leitað umsagna um tillöguna. Umsagnir bárust frá Veðurstofu Íslands, Vegagerðinni og Minjastofnun Íslands sem gerðu ekki athugasemdir við tillöguna og töldu tvær síðarnefndu stofnanirnar jafnframt að tekið hefði verið tillit til þeirra ábendinga og athugasemda er fram hefðu komið í fyrri umsögnum þeirra um deiliskipulag frístundabyggðarinnar. Einnig barst umsögn frá Heilbrigðiseftirliti Norðurlands eystra er gerði ekki athugasemdir við fyrirhuguð áform enda yrði haft samráð við heilbrigðisfulltrúa áður en kæmi til framkvæmda vegna fráveitu. Jafnframt komu kærendur máls þessa á framfæri athugasemdum við tillöguna.

Á fundi skipulags- og umhverfisnefndar 16. september 2021 var erindið tekið fyrir og athugasemdum og umsögnum er borist höfðu við tillöguna svarað. Hinn 23. s.m. var tillagan sam-þykkt á fjarfundi sveitarstjórnar, en ekki voru gerðar breytingar á tillögunni á fundinum þrátt fyrir orðalag í þá átt í bókun fundarins. Í framhaldi var Skipulagsstofnun send tillagan til lögboðinnar yfirferðar. Með svarbréfi stofnunarinnar, 27. október s.á., tilkynnti Skipulagsstofnun að hún hefði ákveðið að taka deiliskipulagið ekki til athugunar með vísan til 1. mgr. 42. gr. skipulagslaga. Tók skipulagið gildi með birtingu auglýsingar þar um í B-deild Stjórnartíðinda 12. nóvember 2021.

Hið umdeilda deiliskipulag tekur til um 38 ha skipulagssvæðis þar sem gert er ráð fyrir 44 lóðum fyrir frístundahús. Innan hvers byggingarreits er heimilt að reisa eitt frístundahús á einni hæð, með nýtanlegu risi og stakstæðu geymsluhúsi. Hámarksbyggingarmagn innan lóðar er 300 m². Gert er ráð fyrir hreinsivirki fráveitu innan lóða og mögulegt er að nokkrar frístundalóðir sameinist um eitt hreinsivirki.

Málsrök kærenda: Kærendur benda á að jörðin Fjósatunga liggi að og umlyki spildu þeirra, Grjótárgerði. Þar séu enn engar byggingar. Muni áform samkvæmt hinu kærða deiliskipulagi hafa bein og mikil áhrif á nýtingu frístundalóðar þeirra vegna gríðarlegs þéttleika og byggingarmagns sem gert sé ráð fyrir í nefndu deiliskipulagi.

Málsmeðferð hinnar umdeildu ákvörðunar hafi verið áfátt og ekki í samræmi við skipulagslög nr. 123/2010. Samkvæmt boðaðri dagskrá hafi ekki verið gert ráð fyrir því að tillagan með breytingum yrði tekin fyrir á fundi sveitarstjórnar 24. júní 2021. Því hafi gögn er málið varði ekki fylgt fundarboði til sveitarstjórnarfulltrúa og ekki sé fært til bókar í fundargerð fundarins að gögn málsins hafi verið lögð fram eða gerð aðgengileg á honum. Það verði því ekki séð að málið hafi fengið raunverulega umfjöllun í sveitarstjórn, svo sem gera verði kröfu um. Sveitarstjórn verði að fjalla um málið í þeim búningi sem það sé lagt fyrir sveitarstjórnarfund til afgreiðslu. Ekki verði frá þessu hvikað með vísan til ákvæða í samþykktum um stjórn sveitarfélagsins sem heimili að taka mál á dagskrá með afbrigðum, en um sé að ræða undanþáguheimild. Tryggja verði að kjörnir fulltrúar hafi raunhæfan möguleika á að taka mál til efnis-legrar umræðu á grundvelli gagna sem skuli liggja fyrir við afgreiðslu málsins.

Kröfur sem gera beri til deiliskipulags hafi ekki verið virtar og óljóst sé hvaða áhrif skipulagið muni hafa á hagsmuni kærenda, einkum hvað varði umfang byggingarmagns, áhrif frá fráveitu og fleira. Meta þurfi hvort stærð húsa og umfang byggðar muni mynda þéttbýli en ekki frístundabyggð. Skorti mikið á að deiliskipulagið taki til svæðis sem myndi heildstæða einingu, sbr. 37. gr. skipulagslaga.

Skylt sé að gera tæmandi grein fyrir fráveitukerfi, sbr. gr. 5.3.2.15. í skipulagsreglugerð nr. 90/2013. Óljóst sé hversu margar rotþrær verði og hvar þær verði settar upp. Í deiliskipulaginu skuli gera grein fyrir legu einstakra rotþróa og leggja þurfi mat á lyktarmengun er frá þeim kunni að stafa, m.a. með tilliti til ríkjandi vindátta. Þá sé ekki vafi á að húsin austan hitaveitu-lagnar muni skerða útsýni til norðurs frá landareign kærenda og muni einnig hafa áhrif á innsýn og hljóðvist. Ásýndarmyndir og skuggavarpsmyndir, sbr. gr. 5.5.4. í skipulagsreglugerð, hafi hvorki fylgt skipulagsgögnum né sniðmyndir húsa. Ætla megi að mænishæð húsa geti orðið allt að 8,5 m þegar mælt sé frá yfirborði lands neðan kjallara. Gefi skipulagsgögn ekki glögga mynd af leyfilegu umfangi bygginga og grenndaráhrifum þeirra.

Sveitarfélagið hafi ekki sinnt þeirri rannsóknarskyldu að beina fyrirspurn til Skipulagsstofnunar um hvort framkvæmdin sé af þeirri stærðargráðu að hún skuli sæta mati á umhverfisáhrifum. Sé í þessu sambandi vísað til liða 1.01 og 12.05 í 1. viðauka við þágildandi lög nr. 106/2000 um mat á umhverfisáhrifum. Eðlilegt sé að líta á 60 frístundahús sem ígildi orlofs-þorps. Málið hafi því ekki verið nægilega rannsakað eða upplýst áður en tekin hafi verið ákvörðun. Af gr. 5.3.2.19. í skipulagsreglugerð verði ekki annað ráðið en að leita þurfi umsagnar Skipulagsstofnunar hvað þetta varði áður en hægt sé að afgreiða deiliskipulag frá sveitarfélaginu og það taki gildi.

Þá sé skipulagsáætlunin ekki í samræmi við aðalskipulag sveitarfélagsins, en fyrirhuguð áform séu langt umfram eðlilegt umfang frístundabyggðar í sveitarfélaginu. Til að nýtingarhlutfall lóðar fari ekki yfir hámarksnýtingarhlutfall samkvæmt aðalskipulagi þurfi lóð að vera a.m.k. 6.000 m² að flatarmáli, en þó nokkur dæmi séu um að vikið sé frá þessu. Fyrir vikið sé byggðin talsvert þéttari en heimilt sé í aðalskipulagi. Því sé mótmælt að frávik séu innan skekkjumarka.

Sveitarfélaginu hafi verið skylt að hafa samráð við kærendur að eigin frumkvæði áður en hin endanlega deiliskipulagstillaga hafi verið samþykkt af sveitarstjórn til auglýsingar. Slíkt samráð hafi ekki verið viðhaft, en tilkynningar um einstakar afgreiðslur sveitarfélagsins feli ekki í sér samráð. Skírskotað sé til úrskurðar úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála í máli nr. 152/2021 hvað þetta varði. Af forsendum hans verði ráðið að til að unnt sé að hverfa frá samráði að frumkvæði sveitarfélagsins þurfi að vera hægt að útiloka að samráð hefði getað haft áhrif á útfærslu deiliskipulagstillögu, ekki sé nægjanlegt að það sé líklegt. Alls ekki sé útilokað að breytingar hefðu orðið aðrar og meiri í ferli málsins ef haft hefði verið samráð við kærendur, til að mynda um mænishæð húsa, byggingarmagn og fráveitumál.

Árið 2012 hafi verið gerð breyting á Aðalskipulagi Þingeyjarsveitar 2012-2022 varðandi stærð lóða á umræddu svæði. Litið hafi verið svo á að um minniháttar breytingu á aðalskipulaginu væri að ræða en hún hafi í raun verið meiriháttar og með þessu sé verið að skapa farveg til að koma meiriháttar breytingu á skipulagi gegnum lögbundið ferli með „skemmri skírn“.

Málsrök Þingeyjarsveitar: Af hálfu sveitarfélagsins er gerð krafa um að kröfum kærenda verði hafnað. Tillaga að deiliskipulagi Fjósatungu-frístundabyggðar hafi verið tekin fyrir á fundi sveitarstjórnar undir afbrigðum í samræmi við samþykkt um stjórn sveitarfélagsins. Allir sveitarstjórnarmenn hafi aðgang að málsgögnum í fundargátt. Í ljósi þess að tillagan hafði áður verið samþykkt til gildistöku í júní 2020 og ekki hefðu átt sér stað grundvallarbreytingar á henni megi telja víst að sveitarstjórnarmönnum hafi verið tillagan fullkunnug og afgreiðslan hafi verið eðlileg og rökrétt.

Í deiliskipulaginu komi fram að frágangur hreinsivirkis skuli vera vandaður og engin mengun stafa af honum. Einnig að samráð skuli haft við Heilbrigðiseftirlit Norðurlands eystra vegna útfærslu á fráveitu. Jafnframt sé í skipulaginu settar kvaðir sem gildi gagnvart kærendum, m.a. um umferðarrétt um land Fjósatungu, vatnsöflunarrétt og rétt til að koma fyrir rotþró utan landareignar. Þótt um mikla umbreytingu á nýtingu lands sé að ræða sé fyrirhuguð uppbygging ekki til þess fallin að hafa verulega neikvæð áhrif á aðliggjandi jarðir. Í skipulaginu sé tekið tillit til þarfa nágranna og annarra hagsmunaaðila eftir fremsta megni. Hið umdeilda deiliskipulag byggi á skilmálum gildandi aðalskipulags. Brugðist hafi verið við athugasemdum sem borist hafi við tillöguna og hún verið uppfærð samkvæmt þeim.

Vísað sé til 3. og 4. gr. þágildandi laga nr. 105/2006 um umhverfismat áætlana sem og til 6. gr. þágildandi laga nr. 106/2000 um mat á umhverfisáhrifum. Frístundabyggð af því tagi sem hér um ræði falli ekki undir lög nr. 106/2000 eða lög nr. 105/2006. Ekki sé um orlofsþorp að ræða heldur hefðbundna frístundabyggð og falli áformin hvorki undir lið 12.05 í 1. viðauka við lög nr. 106/2000 né lið 1.01 í viðaukanum, um endurskipulagningu landareignar í dreifbýli, en sá liður taki til landbúnaðar, skógræktar eða fiskeldis. Að auki hafi verið gert ráð fyrir frístundabyggð í landi Fjósatungu í aðalskipulagi Þingeyjarsveitar frá árinu 2010 og því sé ekki um endurskipulagningu lands að ræða sem feli í sér breytta landnotkun.

Umfang byggingarmagns í deiliskipulaginu sé ekki óeðlilegt með hliðsjón af þróun sem hafi átt sér stað víðsvegar um land. Frístundahús hafi undanfarin ár orðið betri að gæðum og hugsuð sem heilsárshús án fastrar búsetu. Stærðartakmörk frístundahúsa hafi verið felld út við uppfærða byggingarreglugerð árið 1998. Sem viðmið megi nefna að í deiliskipulagi frístundabyggðarinnar Hálönd við Akureyjarbæ sé heimild fyrir allt að 200 m² byggingarmagni og 8 m þakhæð. Fleiri fordæmi megi finna í næsta nágrenni, t.d. í deiliskipulagi frístundabyggðanna í Lundi og Skógum í Fnjóskadal.

Með breytingu sem gerð hafi verið á aðalskipulagi Þingeyjarsveitar árið 2012 hafi lágmarksstærð lóða verið minnkuð úr 1 ha í 0,5 ha með tilliti til byggingarhæfni landsins, en sú breyting og málsmeðferð vegna hennar sé ekki til umfjöllunar í kærumálinu og verði því ekki fjallað nánar um hana.

Viðbótarathugasemdir kærenda: Kærendur ítreka fyrri sjónarmið sín og telja að röksemdir sveitarfélagsins hafi ekki áhrif á málsástæður þeirra. Ekki hafi verið hægt að nýta sér heimild til að taka mál á dagskrá sveitarstjórnarfundar með afbrigðum þar sem enga brýna nauðsyn hafi borið til að knýja málið í gegnum sveitarstjórn án þess að fulltrúum hennar gæfist tóm til að yfirfara breytingar eða rifja málið upp. Ráða megi að oddviti sveitarstjórnar hafi óskað eftir að taka málið á dagskrá með afbrigðum án þess að færa fyrir því nein rök. Ekkert sé fram komið í málinu um að ekki hafi verið hægt að setja það á dagskrá með tveggja daga fyrirvara svo sem beri að gera. Aðferðin sé ekki óþekkt til að koma málum gegnum sveitarstjórn án nægilegrar skoðunar og greiningar. Beri fundargerð með sér að sex af sjö fulltrúum sveitarstjórnar hafi mætt á fundinn en enginn varamaður. Útilokað sé að sveitarstjórnarmönnum hafi gefist færi á að kynna sér málið. Gera verði kröfu um að ítrustu málsmeðferðarreglum sé fylgt við meðferð skipulagsmála.

Málsrök lóðarhafa: Lóðarhafa var tilkynnt um framkomna kæru en hann hefur ekki látið málið til sín taka.

Niðurstaða: Í máli þessu er deilt um lögmæti þeirrar ákvörðunar sveitarstjórnar Þingeyjarsveitar frá 23. september 2021 að samþykkja deiliskipulag Fjósatungu-frístundabyggðar í Fnjóskadal. Tekur úrskurðarnefndin lögmæti kærðar ákvörðunar til endurskoðunar í samræmi við hlutverk nefndarinnar, sbr. 1. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála, en tekur ekki nýja ákvörðun eða breytir efni ákvörðunar.

Svo sem áður er rakið óskaði oddviti eftir því á fundi sveitarstjórnar Þingeyjarsveitar 24. júní 2021 að bæta við einu máli á dagskrá með afbrigðum, þ.e. tillögu að deiliskipulagi Fjósatungu, og var það samþykkt samhljóða af fundarmönnum. Var málið tekið fyrir undir sérstökum dagskrárlið og skipulagsfulltrúa falið að auglýsa tillögu að deiliskipulagi frístundabyggðarinnar að nýju. Telja kærendur að ekki hafi verið heimilt að taka málið til umfjöllunar með þeim hætti á fundinum og að sá annmarki eigi að leiða til ógildingar hinnar kærðu ákvörðunar.

Mælt er fyrir um boðun og auglýsingu funda í 15. gr. sveitarstjórnarlaga nr. 138/2011. Skal fundarboð berast sveitarstjórnarmönnum eigi síðar en tveimur sólarhringum fyrir fund og skulu fundarboði fylgja dagskrá fundarins og þau gögn sem eru nauðsynleg til að sveitarstjórnarmenn geti tekið upplýsta afstöðu til mála sem þar eru tilgreind. Samkvæmt 1. mgr. 27. gr. laganna á sveitarstjórnarmaður rétt á að tekið verði á dagskrá sveitarstjórnarfundar hvert það málefni sem sérstaklega varðar hagsmuni sveitarfélagsins eða verkefni þess. Mál sem ekki er tilgreint á útsendri dagskrá sveitarstjórnarfundar verður þó ekki tekið til afgreiðslu á viðkomandi fundi án samþykkis 2/3 hluta fundarmanna, sbr. 2. mgr. ákvæðisins. Í þáverandi samþykkt um stjórn sveitarfélagsins Þingeyjarsveitar nr. 641/2019, nú samþykkt um stjórn og fundarsköp Þingeyjarsveitar nr. 975/2022, er í 3. mgr. c-lið 16. gr. sett samskonar heimild til að taka mál á dagskrá þótt þess sé ekki getið í fundarboði.

Í ljósi þess hvernig atvikum var hér sérstaklega háttað verður að telja að oddvita hafi verið heimilt á fundi sveitarstjórnar 24. júní 2021 að óska eftir því að taka fyrir tillögu að deiliskipulagi frístundabyggðarinnar með afbrigðum. Gátu enda sveitarstjórnarmenn synjað þeirri tillögu, en hún var samþykkt af öllum sveitarstjórnarmönnum á fundinum og var því fullnægt kröfu 1. mgr. 27. gr. sveitarstjórnarlaga sem og 3. mgr. c-liðar 16. gr. samþykktar nr. 641/2019 um að 2/3 viðstaddra sveitarstjórnarmanna samþykki það afbrigði. Þá samþykktu allir aðalmenn tillögu að deiliskipulaginu á fundi sveitarstjórnar 23. september 2021.

Í skipulagslögum nr. 123/2010 er lögð áhersla á samráð við almenning og hagsmunaaðila við skipulagsgerð og skv. 3. mgr. gr. 5.2.1. skipulagsreglugerðar nr. 90/2013 er mælt fyrir um að ef tillaga að deiliskipulagi eða tillaga að breytingu á því tekur til svæðis sem liggur að lóðamörkum skuli haft samráð við eiganda þess lands áður en tillagan er samþykkt til auglýsingar. Fyrir liggur að skipulagssvæðið liggur að og umlykur spildu kærenda og hefði borið að kynna þeim tillögu að deiliskipulagi áður en sveitarstjórn samþykkti að auglýsa tillöguna. Ekki verður séð að það hafi verið gert og verður að telja það til annmarka á málsmeðferðinni.

Hjá því verður þó ekki litið að kærendur komu að athugasemdum sínum í málinu hvort tveggja við þá tillögu að deiliskipulagi frístundabyggðarinnar sem aldrei tók gildi sem og við sam-þykkta tillögu. Fjallað var um athugasemdir kærenda á fundum skipulags- og umhverfisnefndar og þeim svarað efnislega og samþykkti sveitarstjórn greindar afgreiðslur. Verður að öllu virtu því ekki talið að annmarkinn hafi verið svo verulegur að varði ógildi deiliskipulagsákvörðunarinnar. Á það skal bent að það felst ekki í skyldu sveitarfélags til samráðs að fallist verði á allar þær athugasemdir sem koma fram, en sveitarstjórnum er að lögum ætlað víðtækt vald til ákvarðana um skipulag, sem eftir atvikum geta haft í för með sér röskun á einstökum fasteignaréttindum að viðlagðri bótaskyldu.

Mælt er fyrir um í 2. mgr. 37. gr. skipulagslaga að gera skuli deiliskipulag fyrir einstök svæði eða reiti þar sem framkvæmdir eru fyrirhugaðar og skv. 3. mgr. 3. gr. laganna annast sveitarstjórnir gerð deiliskipulagsáætlana í sínu umdæmi, sbr. 38. gr. sömu laga. Við gerð skipulagsáætlana ber m.a. að fylgja markmiðum skipulagslaga, sem tíunduð eru í 1. gr. þeirra. Meðal þeirra markmiða er að tryggja réttaröryggi í meðferð skipulagsmála þannig að réttur einstaklinga og lögaðila verði ekki fyrir borð borinn þótt hagur heildarinnar sé hafður að leiðarljósi, sbr. c-lið. Að gættum þessum markmiðum hefur sveitarstjórn mat um það hvernig deiliskipulagi skuli háttað, svo fremi það mat byggi á lögmætum sjónarmiðum. Þá er m.a. áskilið að innbyrðis samræmi sé á milli skipulagsáætlana, sbr. 7. mgr. 12. gr. skipulagslaga.

Fjallað er um svæði fyrir frístundabyggð í kafla 4.6. í greinargerð Aðalskipulags Þingeyjarsveitar 2010-2022, þ.m.t. um frístundabyggð í Fnjóskadal. Kemur fram í kafla 4.6.1. með síðari breytingu að svæði F-23 í landi Fjósatungu sé skilgreint sem frístundabyggð. Lóðir skulu eigi vera minni en 0,5 ha og hámarksfjöldi frístundahúsa ekki fleiri en 60. Leyfilegt er að koma upp þjónustu innan svæðisins og skal fjöldi húsa og stærð einstakra lóða útfærð í deiliskipulagi. Fram kemur til samræmis við þetta, í greinargerð deiliskipulags Fjósatungu, að gert sé ráð fyrir 44 frístundalóðum á skipulagssvæðinu. Verða 20 lóðir staðsettar á svæði með aflíðandi halla syðst á svæðinu en 24 lóðir í hlíðinni sunnan bæjarstæðis. Þær skulu samkvæmt greinargerð vera að lágmarki 0,5 ha að stærð og innan hvers byggingarreits er heimilt að reisa eitt frístundahús ásamt geymsluhúsi. Samkvæmt skipulagsuppdrætti eru lóðir á skipulagssvæðinu misstórar, en samkvæmt athugun nefndarinnar eru 10 lóðir stærri en 6.000 m², 16 lóðir eru frá 5.500 til 6.000 m² að stærð og 18 lóðir eru minni en 5.500 m². Engin lóð er minni en 5.000 m².

Í lok kafla 4.6. í aðalskipulagi segir að við gerð deiliskipulags á sumarhúsasvæðum skuli miða hámarksnýtingarhlutfall lóða við um það bil 0,05. Þar að auki verði í deiliskipulagi ákvæði um byggingarskilmála og fleira. Í deiliskipulagi Fjósatungu er mælt fyrir um að hámarksbyggingarmagn innan hverrar lóðar sé 300 m². Grunnflötur aðalhæðar frístundahúss skuli að hámarki vera 160 m² og að lágmarki 50 m². Þakform frístundahúsa sé frjálst og skuli hámarkshæð byggingar vera 6,0 m frá gólfkóta aðalhæðar. Þar sem aðstæður leyfi vegna landhalla sé heimilt að hafa kjallara undir frístundahúsum. Hámarksgrunnflötur geymsluhúss sé 30 m² og hámarkshæð 4 m.

Með þessu gerir deiliskipulagið ráð fyrir að nýtingarhlutfall minnstu frístundalóðanna sé rétt undir 0,06 en í flestum tilfellum 0,05-0,055. Af hálfu sveitarfélagsins hefur verið staðhæft að þessi frávik séu innan marka enda sé talan 0,05 sett sem viðmið óháð aðstæðum og forsendum. Þótt fallast megi á að ákveðið svigrúm sé með þessu fyrir hendi hvað nýtingarhlutfall lóða varði er það mat nefndarinnar að heilt yfir litið feli það í sér verulegt frávik frá stefnu aðalskipulags.

Í aðalskipulagi Þingeyjarsveitar er stefnt að því að fráveitumálum verði þannig fyrir komið að ekki valdi skaða á umhverfinu og rotþrær, eftir því sem við verði komið, samnýttar. Jafnframt að fráveitumál séu í samræmi við mengunarvarnareglugerðir.

Í 9. gr. laga nr. 9/2009 um uppbyggingu og rekstur fráveitu segir að þegar land er skipulagt sem frístundabyggð skuli landeigandi eða félag í frístundabyggð þar sem það á við koma á fót fráveitu eða gera samning við starfandi fráveitu að höfðu samráði við sveitarstjórn. Í 16. gr. reglugerðar nr. 789/1999 um fráveitur og skolp segir með líkum hætti að í hverfi íbúðarhúsa, frístundahúsa, atvinnuhúsnæðis og þar sem fram fer umfangsmikið tómstundastarf skuli komið á sameiginlegu fráveitukerfi, sbr. þó 3. mgr. 18. gr. reglugerðarinnar, en þar segir: „Þar sem lagning safnræsa þykir ekki álitlegur kostur annaðhvort vegna þess að það hefur ekki umhverfisbætandi áhrif eða það hefur í för með sér óhóflegan kostnað skal nýta önnur kerfi sem vernda umhverfið jafn vel.“ Þá er tekið fram í gr. 5.3.2.15. í skipulagsreglugerð að gera skuli grein fyrir veitum og helgunarsvæðum þeirra, ofan jarðar og neðan, á uppdráttum og/eða í greinargerð.

Við meðferð málsins leitaði sveitarfélagið umsagnar Heilbrigðiseftirlits Norðurlands eystra, en umsagnir þess lágu einnig fyrir við fyrri meðferð tillögu að deiliskipulagi frístunda-byggðarinnar. Í umsögn eftirlitsins, dags. 20. maí 2021, var lögð áhersla á að gerð yrði grein fyrir fráveitu og staðsetningu hreinsivirkja í deiliskipulagi með það að markmiði að frárennsli ylli sem minnstum óæskilegum áhrifum á umhverfið, s.s. með sameiginlegum hreinsivirkjum, sbr. lög nr. 9/2009. Í greinargerð hins umþrætta deiliskipulags kemur m.a. fram að gert sé ráð fyrir hreinsivirki fráveitu innan frístundalóða og að mögulegt sé að nokkrar frístundalóðir sameinist um eitt hreinsivirki. Samráð skuli haft við Heilbrigðiseftirlit Norðurlands eystra vegna útfærslu fráveitu. Þá skuli fráveitukerfi vera í samræmi við byggingarreglugerð nr. 112/2012 og reglugerð nr. 798/1999. Í umsögn heilbrigðiseftirlitsins, dags. 16. september 2021, kom fram að eftirlitið hefði kynnt sér meðfylgjandi deiliskipulagstillögu þar sem fram kæmi að gert væri ráð fyrir að þyrpingar frístundalóða sameinuðust um eitt hreinsivirki fráveitu. Ekki væru gerðar athugasemdir við fyrirhuguð áform enda yrði haft samráð við heilbrigðisfulltrúa áður en kæmi að fráveituframkvæmdum á svæðinu.

Skipulagsskilmálar eru bindandi ákvæði í deiliskipulagi um útfærslu skipulags og er gerð krafa um það í gr. 5.5.2. í skipulagsreglugerð að þeir séu skýrir og greinargóðir. Af skilmálum deiliskipulagsins verður ekki með öllu ráðið hvernig fyrirkomulagi fráveitu skuli háttað á skipulagssvæðinu, en aðeins kemur fram að mögulegt sé að nokkrar frístundalóðir sameinist um eitt hreinsivirki. Telja verður að ríkt tilefni hafi verið til að kveða á um fráveitumál með skýrari hætti en gert var, sérstaklega þegar litið er til umfangs skipulagssvæðisins og fyrirhugaðra áforma.

Samkvæmt þágildandi 5. mgr. 12. gr. skipulagslaga skal gera grein fyrir áhrifum áætlunar og einstakra stefnumiða hennar á umhverfið, m.a. með samanburði þeirra kosta sem til greina koma og umhverfismati áætlunarinnar, sbr. þágildandi lög nr. 105/2006 um umhverfismat áætlana, nú laga nr. 111/2021 um umhverfismat framkvæmda og áætlana. Lög nr. 105/2006 giltu um umhverfismat þeirra skipulags- og framkvæmdaáætlana og breytinga á þeim sem mörkuðu stefnu er varðar leyfisveitingar til framkvæmda sem tilgreindar voru í þágildandi lögum nr. 106/2000 um mat á umhverfisáhrifum, sbr. 3. gr. laganna. Af hálfu kærenda er til þess vísað að fyrirhuguð áform gætu fallið undir lið 1.01 og 12.05 í 1. viðauka við lög nr. 106/2000 og að meta hefði átt hvort framkvæmdirnar skyldu háðar mati á umhverfisáhrifum. Hafi sveitarstjórn hvorki upplýst eða rannsakað málið nægilega með því að beina ekki fyrirspurn til Skipulagsstofnunar hvað þetta varði. Í svörum sveitarfélagsins við athugasemdum kærenda varðandi matsskyldu framkvæmdarinnar kom fram að framkvæmdin félli hvorki undir lög nr. 105/2006 né lög nr. 106/2000.

Meðal þeirra hlutverka sem Skipulagsstofnun var falið í 4. gr. laga nr. 106/2000 var að hafa eftirlit með framkvæmd laganna. Svo sem rakið er í málavaxtalýsingu yfirfór stofnunin hvort tveggja hið kærða deiliskipulag sem og deiliskipulag það sem taldist ógilt, þótt ekki væri um formlega yfirferð á síðargreinda skipulaginu að ræða. Taldi stofnunin hvorki ástæðu til að vekja athygli á hugsanlegri matsskyldu framkvæmdarinnar, né gerði hún athugasemd við svar sveitarfélagsins um hugsanlega matsskyldu hennar. Gaf afgreiðsla Skipulagsstofnunar á tillögunni því ekki tilefni fyrir sveitarfélagið að rannsaka málið frekar í samræmi við 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 hvað matsskyldu varðar. Þá má benda á að skv. 25. gr. laga nr. 111/2021 er óheimilt að gefa út leyfi til framkvæmdar sem fellur undir lögin fyrr en álit Skipulagsstofnunar um mat á umhverfisáhrifum hennar liggur fyrir eða ákvörðun sömu stofnunar um að framkvæmdin skuli ekki háð umhverfismati. Sambærilegan áskilnað er hins vegar ekki að finna vegna deiliskipulagsgerðar og stóð það því ekki í vegi fyrir birtingu þegar samþykkts deiliskipulags.

Uppbygging frístundabyggðar er til þess fallin að hafa nokkur áhrif á umhverfið svo og grenndaráhrif, svo sem vegna umferðaraukningar, útsýnisskerðingar o.fl. Í gr. 5.4.1. í skipulagsreglugerð segir að við gerð deiliskipulags skuli meta líkleg áhrif af fyrirhuguðum framkvæmdum og starfsemi á aðliggjandi svæði og einstaka þætti áætlunarinnar sjálfrar svo sem á vistkerfi, auðlindir, landslag, ásýnd, útsýni, hljóðvist, loftgæði, hagkvæmni, veðurfar, varðveislugildi og svipmót byggðar og einstakra bygginga o.fl. umhverfisþætti eftir því sem efni skipulagsins gefi tilefni til. Í 2. mgr. segir að áætla skuli áhrif af landmótun, skógrækt, umferð, hávaða, umfangsmiklum mannvirkjum, svo sem háhýsum, ásamt fleiri atriðum sem talin eru þar upp. Þá er kveðið á um í 3. mgr. að gera skuli grein fyrir matinu og niðurstöðu þess í greinargerð deiliskipulagsins. Jafnframt skuli því lýst hvernig skipulagið samræmist markmiðum skipulagsreglugerðar, sbr. gr. 1.1., og markmiðum deiliskipulags, sbr. gr. 5.1.1.

Að framangreindu virtu hvílir sú skylda á sveitarstjórnum við gerð deiliskipulags að gera grein fyrir umhverfisáhrifum þess, m.a. með samanburði þeirra valkosta sem til greina koma, sbr. 5. mgr. 12. gr. skipulagslaga, eftir því sem mælt er fyrir um í gr. 5.4.1. í skipulagsreglugerð um umhverfismat skipulags. Aftur á móti er ljóst að þær kröfur sem gerðar eru til umhverfismats deiliskipulags eru breytilegar eftir efni þess og umfangi, enda segir í 1. mgr. nefnds reglugerðarákvæðis að meta skuli líkleg áhrif af þar tilgreindum atriðum eftir því sem efni skipulags gefur tilefni til. Í greinargerð hins umdeilda deiliskipulags er gerð nokkur grein fyrir áhrifum skipulagsins á umhverfið. Þar segir að ekki sé verið að ganga á land sem verðmætt sé til landbúnaðar eða henti vel til ræktunar, þar sem byggingar og vegir séu að mestu staðsett í hlíð og mólendi. Þá sé hæð bygginga takmörkuð og útlit þannig ákvarðað að sem best falli að umhverfinu. Loks muni fráveitukerfi uppfylla skilyrði viðeigandi reglugerða. Með þessu var á nokkurn hátt gerð grein fyrir umhverfis- og grenndaráhrifum í greinargerð, þótt umfjöllun hefði mátt vera ítarlegri.

Það er niðurstaða úrskurðarnefndarinnar að annmarkar séu fyrir hendi á hinni kærðu ákvörðun einkum hvað varðar skilmála deiliskipulagsins um nýtingarhlutfall og fráveitu. Þykja greindir annmarkar þess eðlis að ekki verði hjá því komist að fella hina kærðu ákvörðun úr gildi.

Úrskurðarorð:

Felld er úr gildi ákvörðun sveitarstjórnar Þingeyjarsveitar frá 23. september 2021 um að samþykkja deiliskipulag Fjósatungu-frístundabyggðar í Þingeyjarsveit.

sep 28

Love0

64/2021 Birkiland

Með UUA

Árið 2021, föstudaginn 24. september, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Borgartúni 21, Reykjavík. Mættir voru Ómar Stefánsson varaformaður, Ásgeir Magnússon, fyrrverandi dómstjóri, og Þorsteinn Þorsteinsson byggingarverkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 64/2021, kæra á ákvörðun sveitarstjórnar Skútustaðahrepps frá 14. maí 2021 um að synja um breytingu á deiliskipulagi Birkilands vegna lóðar nr. 15.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 20. maí 2021, er barst nefndinni 21. s.m., kærir Vogatunga27 sf., eigandi Birkilands 15, þá ákvörðun sveitarstjórnar Skútustaðahrepps frá 14. s.m. að synja um óverulega breytingu á deiliskipulagi vegna nefndrar lóðar. Skilja verður málatilbúnað kæranda svo að gerð sé krafa um að ákvörðunin verði felld úr gildi. Kærandi óskaði eftir flýtimeðferð málsins og var þeirri beiðni hafnað 1. júní 2021.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Skútustaðahreppi 27. maí 2021.

Málavextir: Deiliskipulag vegna Birkilands í landi Voga III, Skútustaðahreppi, tók gildi með auglýsingu þar um í B-deild Stjórnartíðinda 30. júlí 2007. Fól það í sér að stofnaðar voru 30 frístundahúsalóðir úr landi jarðarinnar ásamt þjónustusvæði, alls 17 ha að flatarmáli. Kærandi öðlaðist umráð einnar lóðarinnar, Birkilands 15, með lóðarleigusamningi hinn 4. júlí 2011. Breytingar á deiliskipulagi Birkilands tóku gildi með auglýsingum þar um í B-deild Stjórnartíðinda 6. september 2013 og 25. mars 2020. Í auglýsingu vegna síðari breytingarinnar kom fram aðhún væri gerð til að atvinnurekstur yrði heimilaður á einni lóð í samræmi við gildandi lóðarleigusamninga.

Kærandi sótti hinn 4. nóvember 2020 um deiliskipulagsbreytingu til þess að heimilt yrði að leigja út „frístundahús/frístundaeiningar“ á lóð hans Birkilandi 15. Í umsókninni var breytingunni m.a. lýst með þeim hætti að hún tæki til „atvinnureksturs sem varðar landnotkun“. Var umsókninni synjað á fundi sveitarstjórnar Skútustaðahrepps 14. maí 2021 og er það sú ákvörðun sem kærð er í máli þessu.

Málsrök kæranda: Af hálfu kæranda er bent á að óhæfilegur dráttur hafi orðið á afgreiðslu sveitarstjórnar á umleitan hans um breytingu á deiliskipulagi og afgreiðslan verið ómálefnaleg. Rök kæranda að baki beiðninni hafi ekki verið hrakin eða jafnvel ekki tekin fyrir. Gengið sé á rétt hans til atvinnustarfsemi og jafnræðis ekki gætt. Þá hafi hann þegar orðið fyrir efnahagslegum skaða af drætti málsins.

Málsrök Skútustaðahrepps: Af hálfu sveitarfélagsins er vísað til þess að deiliskipulag á svæðinu hafi verið gert að frumkvæði landeigenda og að samkvæmt lóðarleigusamningum hafi frá upphafi verið gert ráð fyrir heimild til gistireksturs á lóðum nr. 1 og 2. Forsendur þeirrar heimildar hafi verið staðsetning lóðanna í jaðri svæðisins. Ekki sé heimild til útleigu í lóðarleigusamningi Birkilands 15 enda hafi ekki verið gert ráð fyrir gistirekstri á þeirri lóð. Yrði gistirekstur heimilaður sé staðsetning lóðarinnar til þess fallin að gera megi ráð fyrir aukinni umferð gestkomandi, sem væri forsendubrestur gagnvart öðrum lóðarhöfum sem fjárfest hafi í lóðum í Birkilandi. Þá sé vísað til ákvæða reglugerðar nr. 1277/2016 um veitingastaði, gististaði og skemmtanahald.

Niðurstaða: Í máli þessu er deilt um lögmæti synjunar umsóknar kæranda um deiliskipulagsbreytingu sem fæli í sér að á lóð hans Birkilandi 15 í landi Voga III, Skútustaðahreppi, yrði heimilt að leigja út „frístundahús/frístundaeiningar“.

Vald til að skipuleggja land innan marka sveitarfélaga er í höndum sveitarstjórna samkvæmt skipulagslögum nr. 123/2010 og annast þær og bera ábyrgð á gerð og breytingu deiliskipulags, sbr. 3. mgr. 3. gr., 1. mgr. 38. gr. og 43. gr. laganna. Samkvæmt 2. mgr. 38. gr. laganna er hægt að óska eftir því við sveitarstjórn að deiliskipulagi sé breytt en einstakir aðilar eiga almennt ekki lögvarinn rétt til þess að knýja fram slíka breytingu gegn vilja skipulagsyfirvalda.

Samkvæmt 11. tl. 1. mgr. 2. gr. skipulagslaga er landnotkun skilgreind með þeim hætti að í henni felist ráðstöfun lands til mismunandi nota, svo sem undir íbúðir, frístundahús, iðnað, verslun, útivist og landbúnað. Í 1. mgr. 28. gr. sömu laga kemur og fram að í aðalskipulagi sé sett fram stefna sveitarstjórnar m.a. varðandi landnotkun. Nánar er tilgreint í 2. mgr. ákvæðisins að í aðalskipulagi sé lagður grundvöllur fyrir gerð deiliskipulags, m.a. varðandi landnotkun og takmarkanir á landnotkun.

Tveir skipulagsuppdrættir fylgja Aðalskipulagi Skútustaðarhrepps 2011-2023, annars vegar sveitarfélagsuppdráttur og hins vegar þéttbýlisuppdráttur. Á þéttbýlisuppdrætti sem jafnframt sýnir hluta „sveitaruppdráttar“ er Birkiland í landi Voga III sýnt sem frístundabyggð. Slíkt hið sama má lesa úr greinargerð aðalskipulagsins en þar er Birkiland tilgreint í töflu yfir frístundasvæði og að jafnframt liggi fyrir deiliskipulag vegna 30 lóða. Líkt og að framan greinir var skipulag svæðisins sem frístundabyggð staðfest árið 2007. Svæðið Birkiland er samkvæmt framansögðu innan skilgreindrar frístundabyggðar. Samkvæmt h-lið gr. 6.2. í skipulagsreglugerð nr. 90/2013 er frístundabyggð skilgreind sem svæði fyrir frístundahús, tvö eða fleiri, og nærþjónustu sem þeim tengist, þ.m.t. orlofshús og varanlega staðsett hjólhýsi. Föst búseta sé óheimil í frístundabyggðum.

Í hinni kærðu ákvörðun er m.a. vísað til þess að atvinnurekstur á lóð Birkilands samrýmist ekki ákvæðum skipulagsreglugerðar um frístundabyggð án þess að þar sé vísað til ákvæða laga eða reglugerða þar að lútandi. Í rökstuðningi sveitarfélagsins til úrskurðarnefndarinnar var hins vegar vísað til reglugerðar nr. 1277/2016 um veitingastaði, gististaði og skemmtanahald varðandi skilgreiningu á því hvenær gistirekstur teldist til atvinnurekstrar. Gildissvið reglugerðarinnar er nánar afmarkað í 1. gr. hennar þar sem m.a. kemur fram að reglugerðin gildi um sölu gistingar á gististöðum. Reglugerðin mælir því fyrir um rekstur gististaða en ekki hefðbundin afnot og ráðstöfunarrétt rétthafa fasteignar, svo sem til leigu fasteignar um lengri eða skemmri tíma. Þá var í rökstuðningi sveitarfélagsins til úrskurðarnefndarinnar vísað til staðsetningar lóðar kæranda í sumarhúsabyggðinni sem gerði það að verkum að gististarfsemi á lóðinni gæti fylgt aukið ónæði gagnvart öðrum sumarhúsaeigendum á svæðinu. Bjuggu því efnisrök að baki synjun sveitarfélagsins um framangreinda breytingu á deiliskipulagi, en á það skal hins vegar bent að gildandi landnotkun umrædds svæðis kemur ekki í veg fyrir útleigu „frístundahúss/frístundaeininga“ á lóð kæranda.

Með hliðsjón af því sem að framan er rakið liggja ekki fyrir neinir þeir annmarkar á hinni kærðu ákvörðun sem leiða eigi til ógildingar hennar. Verður kröfu kæranda af þeim sökum því hafnað.

Uppkvaðning úrskurðar í máli þessu hefur dregist vegna fjölda mála sem skotið hefur verið til úrskurðarnefndarinnar.

Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu kæranda um ógildingu ákvörðunar sveitarstjórnar Skútustaðahrepps frá 14. maí 2021 um að synja um óverulega breytingu á deiliskipulagi Birkilands vegna lóðar nr. 15.

jún 10

Love0

29/2020 Rjúpnabraut

Með UUA

Árið 2020, fimmtudaginn 4. júní, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Borgartúni 21, Reykjavík. Mættir voru Ómar Stefánsson varaformaður, Ásgeir Magnússon dómstjóri og Þorsteinn Þorsteinsson byggingar-verkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 29/2020, kæra á ákvörðun byggingarfulltrúa Bláskógabyggðar frá 4. mars 2020 um að veita byggingarleyfi fyrir sumarhúsi á lóð nr. 9 við Rjúpnabraut, Bláskógabyggð.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 24. apríl 2020, er barst nefndinni sama dag, kærir Krókshlíð ehf., lóðarhafi Rjúpnabrautar 10, Bláskógabyggð, þá ákvörðun byggingarfulltrúa Bláskógabyggðar frá 4. mars 2020 að veita byggingarleyfi fyrir sumarhúsi á lóð nr. 9 við Rjúpnabraut. Þess er krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi og að framkvæmdir samkvæmt hinni kærða leyfi verði stöðvaðar á meðan málið er til meðferðar fyrir úrskurðarnefndinni. Þykir málið nægilega upplýst til að það verði tekið til endanlegs úrskurðar og verður því ekki tekin afstaða til stöðvunarkröfu kæranda.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Bláskógabyggð 29. apríl 2020.

Málavextir: Í gildi er deiliskipulag frístundabyggðar í landi Úthlíðar í Biskupstungum frá 5. maí 1993. Hinn 6. mars 2007 var samþykkt breyting á skilmálum nefnds deiliskipulags, sem fól í sér að heimilt yrði að reisa allt að 280 m² frístundahús og 30 m² aukahús á hverri lóð innan deiliskipulagssvæðisins, þó með þeim takmörkunum að nýtingarhlutfall lóðar mætti ekki vera hærra en 0,03. Mænishæð húsanna, þar sem jörð stæði hæst, mætti vera 6,5 m. Í greinargerð sem fylgdi deiliskipulagsbreytingunni kom m.a. fram að á undanförnum misserum þar á undan hefðu verið gerðar fjölmargar breytingar á deiliskipulagi frístundabyggðar í landi Úthlíðar. Nú væri svo komið að mismunandi skilmálar giltu um stærðir húsa innan deiliskipulagssvæðis jarðarinnar án þess að neinn sérstakur munur væri á náttúrufarslegum aðstæðum á þessum svæðum. Að mati landeigenda og sveitarstjórnar væri þessi staða ekki æskileg þar sem hún gæti leitt til misskilnings og jafnvel skapað ósætti milli lóðarhafa vegna ójafnræðis.

Hinn 31. maí 2018 lagði leyfishafi fram umsókn um leyfi til að byggja 131,8 m² sumarhús með risi á lóðinni Rjúpnabraut 9. Byggingarfulltrúi samþykkti umsóknina 18. júlí s.á. Samkvæmt teikningum sem fylgdu umsókninni yrði húsið 5,57 m hátt og byggt á sama stað og eldra sumarhús sem hafði verið rifið. Byggingarfulltrúi stöðvaði framkvæmdir á lóðinni 29. október 2019 þar sem við skoðun á undirstöðum hefði komið í ljós að ekki væri verið að framkvæma í samræmi við samþykktar teikningar. Samkvæmt þeim ætti að festa húsið á steinsteypta undirstöðubita en ekki steinsteyptan grunn, eins og framkvæmt hefði verið.

Leyfishafi fékk verkfræðistofu til að mæla gólfhæð byggingarinnar og hæð landsins í kring 13. febrúar 2020. Byggingarfulltrúi fór á staðinn og sannreyndi mælingarnar með GPS-mælitækjum, en samkvæmt þeim er lægsti punktur á lóð í kóta 196,0 og hæsti punktur á lóð í kóta 201,5. Mesti hæðarmunur innar lóðar var því 5,5 m og mænishæð húss leyfishafa í kóta 204,88. Samkvæmt greindum mælingum var fjarlægð milli húsanna að Rjúpnabraut 9 og 10 um 40 m.

Leyfishafi lagði fram nýja umsókn um byggingarleyfi, sem tekin var fyrir á afgreiðslufundi byggingarfulltrúa 4. mars 2020. Á aðaluppdráttum sem fylgdu byggingarleyfisumsókninni kemur fram að húsið, sem er með rishæð, verði 131,8 m² að flatarmáli, og með 5,8 m mænishæð. Í fundargerð var bókað að sótt hefði verið um að setja hús niður á steinsteyptan grunn sem tæki mið af landi í kringum húsið. Fyrir lægju gögn vegna hæðarmælinga á lóð og sökkli. Eigandi hefði áður verið búinn að fá byggingarleyfi til að byggja á umræddri lóð sumarhús með risi, sem yrði samtals 131,8 m². Að endingu var bókað að umsóknin samræmdist gildandi deiliskipulagi og var hún samþykkt. Þeirri ákvörðun byggingarfulltrúa var skotið til úrskurðarnefndarinnar, svo sem að framan greinir.

Málsrök kæranda: Kærandi bendir á að ekki hafi verið viðhöfð grenndarkynning samkvæmt 2. mgr. 44. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 vegna samþykktrar breytingar á fyrirhuguðu húsi á umræddri lóð. Jafnframt séu gerðar alvarlegar athugasemdir við að byggingarframkvæmd skuli samþykkt að þeim loknum, en það sé augljóst brot á 1. mgr. 9. gr. laga um mannvirki nr. 160/2010.

Augljóst sé að bygging sumarhúss ofan á bílskúr eða annað mannvirki sem sé þrír metrar á hæð brjóti í bága við gildandi deiliskipulag og beri skipulagsfulltrúa því að stöðva framkvæmdir þar til úr hafi verið bætt, sbr. 2. mgr. 53. gr. skipulagslaga. Framangreind veiting byggingarleyfis sé algjörlega á skjön við gildandi deiliskipulag. Túlkun byggingarfulltrúa á orðum deiliskipulags „þar sem jörð stendur hæst“ með þeim hætti að átt sé við hæsta mögulega punkt í lóðinni sé algjörlega út í hött. Augljóst sé að túlka beri orðalag þetta svo að um sé að ræða þann stað þar sem jörð standi hæst undir viðkomandi byggingu.

Málsrök Bláskógabyggðar: Sveitarfélagið vísar til þess að samkvæmt gildandi deiliskipulagsskilmálum sé heimilað að reisa allt að 280 m² frístundahús og 30 m² aukahús á lóðum almennt, þó með þeim takmörkunum að nýtingarhlutfall lóðar megi ekki vera hærra en 0,03. Lóðin Rjúpnabraut 9 sé 4.937 m² að stærð, hús á lóðinni verði 131,8 m² og nýtingarhlutfall sé því 0,0267. Mænishæð hússins, þar sem jörð standi hæst, megi vera 6,5 m. Þar sem grunnur hússins standi nú verði mænishæð undir 6,5 m. Hafi það verið sérstaklega mælt af byggingarfulltrúa. Það sé því ljóst að mænishæð sé samkvæmt skilmálum. Vakin sé athygli á því að mænishæð megi vera 6,5 m, þar sem jörð standi hæst. Mikill hæðarmunur sé í lóðinni sjálfri, eða 5,5 m. Mænishæð hússins verði í kóta 204,88 en gólfkóti hússins sé 199,3. Hæð húss sem komi á sökkul sé 5,57 m. Þá liggi líka fyrir að allur grunnurinn verði fylltur með jarðvegi eftir að húsið hafi verið fest á hann og jarðvegshæð verði við efri brún grunns. Enginn bílskúr eða nothæft rými verði undir húsinu. Fjarlægð milli húsanna að Rjúpnabraut 9 og 10 sé um 40 m og sé fyrirhuguð bygging að Rjúpnabraut 9 vel innan byggingarreits. Samkvæmt því sé fyrirhuguð bygging í samræmi við gildandi deiliskipulagsskilmála svæðisins. Þar sem umsókn um byggingarleyfi hafi verið í samræmi við skipulagsskilmála hafi ekki verið þörf á grenndarkynningu samkvæmt 2. mgr. 43. gr. skipulagslaga nr. 123/2010.

Byggingarleyfi hafi upphaflega verið samþykkt 18. júlí 2018. Samkvæmt samþykktum teikningum skyldi húsið sett niður á steinsteypta undirstöðubita. Síðar hafi framkvæmdir verið stöðvaðar þar sem í stað undirstöðubita hefði verið steyptur grunnur. Umsókn hafi verið send inn að nýju þar sem skýrt sé að vegna kröfu burðarþolverkfræðings og flutningsaðila hússins skyldi húsið sett á steinsteyptan grunn. Að öðru leyti sé húsið sjálft óbreytt. Fyrir liggi að byggingarfulltrúi hafi við afgreiðslu málsins kynnt sér öll atriði er varði húsið sjálft og þá breytingu sem gerð hafi verið á upphaflegum áætlunum, þ.e. að festa húsið á steinsteyptan grunn í stað undirstöðubita. Ekkert hafi því verið til fyrirstöðu að samþykkja byggingarleyfi að nýju þar sem það hafi samrýmst gildandi skipulagsskilmálum.

Athugasemdir leyfishafa: Leyfishafi vísar til þess að öll hönnun framkvæmdarinnar hafi verið unnin af löggildum fagmönnum og hlotið samþykki sveitarfélagsins. Hafi í hvívetna verið unnið eftir samþykktum teikningum. Víða í Bláskógabyggð séu aðstæður svipaðar og á lóðinni Rjúpnabraut 9, þar sem byggt sé í halla, og þar megi sjá svipuð mannvirki. Lóðin og nánasta umhverfi hafi verið hæðarmæld til þess að sýna stöðu húss á lóð.

Niðurstaða: Í máli þessu er deilt um lögmæti byggingarleyfis sem heimilar byggingu sumarhúss á lóðinni Rjúpnabraut 9. Lóðin er á deiliskipulögðu svæði og því bar ekki að grenndarkynna umdeilda byggingarleyfisumsókn skv. 1. mgr. 44. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 eða auglýsa hana til kynningar skv. 1. eða 2. mgr. 43. gr. laganna nema hún víki frá gildandi deiliskipulagi og kalli þar með á deiliskipulagsbreytingu.

Svo sem áður er fram komið var í mars 2007 samþykkt breyting á skilmálum deiliskipulags frístundabyggðar í landi Úthlíðar, sem tók m.a. til stærða húsa á skipulagssvæðinu. Með breytingunni var heimilað að reisa allt að 280 m² frístundahús og 30 m² aukahús á hverri lóð en nýtingarhlutfall mætti þó ekki fara yfir 0,03. Þá var og tiltekið að „mænishæð húsanna, þar sem jörð stendur hæst, megi vera 6,5 m“. Tilgreint orðalag um mænishæð húsa verður samkvæmt orðanna hljóðan túlkað svo að miða skuli við hámarksmænishæð frá hæsta punkti lóðarinnar.

Í hinu kærða byggingarleyfi var heimiluð bygging 131,8 m² sumarhúss með 5,8 m mænishæð. Nýtingarhlutfall umræddrar lóðar yrði samkvæmt því 0,027. Samkvæmt því er ljóst að stærð hússins og mænishæð fara ekki í bága við skilmála gildandi deiliskipulags. Þá verður af gögnum ráðið að enginn bílskúr eða annað rými verði undir húsinu, eins og kærandi hefur haldið fram.

Með vísan til alls þess sem að framan er rakið verður kröfu kæranda um ógildingu hinnar kærðu ákvörðunar hafnað.

Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu kæranda um ógildingu ákvörðunar byggingarfulltrúa Bláskógabyggðar frá 4. mars 2020 um að veita byggingarleyfi fyrir sumarhúsi á lóðinni nr. 9 við Rjúpnabraut, Bláskógabyggð.

okt 22

Love0

103/2019 Austurey

Með UUA

Árið 2019, föstudaginn 18. október, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Skuggasundi 3, Reykjavík. Mætt voru Ómar Stefánsson varaformaður, Aðalheiður Jóhannsdóttir prófessor og Þorsteinn Þorsteinsson byggingarverkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 103/2019, kæra á ákvörðun sveitarstjórnar Bláskógabyggðar frá 22. ágúst 2019 um að samþykkja breytingu á deiliskipulagi Austureyjar I og III og ákvörðun byggingarfulltrúa Bláskógabyggðar frá 19. september 2019 um að samþykkja byggingarleyfi fyrir sumarhúsi á lóðinni Eyrargötu 9 í landi jarðarinnar Austureyjar III.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 30. september 2019, er barst nefndinni sama dag, kærir eigandi jarðarinnar Austureyjar II, Bláskógabyggð, ákvörðun sveitarstjórnar Bláskógabyggðar frá 22. ágúst 2019 um að samþykkja breytingu á deiliskipulagi Austureyjar I og III, og ákvörðun byggingarfulltrúa Bláskógabyggðar frá 19. september 2019 um að samþykkja byggingarleyfi fyrir sumarhúsi á lóðinni Eyrargötu 9 í landi jarðarinnar Austureyjar III. Er krafist ógildingar hinna kærðu ákvarðana og að úrskurðarnefndin kveði upp úrskurð um stöðvun framkvæmda til bráðabirgða á meðan málið er til meðferðar fyrir nefndinni. Þykir málið nægilega upplýst til að það verði tekið til endanlegs úrskurðar og verður því ekki tekin afstaða til stöðvunarkröfu kæranda.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Bláskógabyggð 10. október 2019.

Málavextir: Á umræddu svæði er í gildi deiliskipulag frístundabyggðar í landi Austureyjar I og III frá 7. júní 2002. Með umsókn, dags. 1. apríl 2019, sótti landeigandi Austureyjar III um breytingu á nefndu deiliskipulagi. Í umsókninni fólst skilmálabreyting fyrir heildarsvæðið varðandi nýtingarhlutfall lóða sem yrði 0,03 í stað ákvæðis um hámarksstærð bygginga í fermetrum. Heimilað yrði að reisa á hverri frístundalóð eitt frístundahús og eitt smáhýsi/aukahús. Auk þess yrði frístundalóðin Eyrargata 9 stækkuð úr 5.444 m² í 7.177 m² ásamt stækkun byggingarreits. Tilgreint var að byggingarreitur væri 50 m frá vatnsbakka og 10 m frá lóðarmörkum og að gert yrði ráð fyrir 5 m belti fyrir göngustíg milli lóðanna Eyrargötu 7 og 9 í framhaldi af aðkomuvegi.

Á fundi skipulagsnefndar Bláskógabyggðar 10. apríl 2019 var mælst til þess að sveitarstjórn samþykkti framkomna breytingatillögu og að hún yrði auglýst samkvæmt 1. mgr. 43. gr. skipulagslaga nr. 123/2010. Sveitarstjórn samþykkti að auglýsa tillöguna til kynningar á fundi sínum 9. maí 2019 og var hún kynnt á tímabilinu frá 22. maí til 3. júlí s.á. Athugasemdir bárust á kynningartíma, þ. á m. frá kæranda. Sveitarstjórn samþykkti deiliskipulagstillöguna á fundi sínum 22. ágúst 2019 og tók afstöðu til framkominna athugasemda. Skipulagsfulltrúi sendi athugasemdaaðilum svör bæjarstjórnar með bréfi, dags. 4. september s.á.

Með erindi, dags. 5. september 2019, sendi Bláskógabyggð Skipulagsstofnun deiliskipulagsbreytinguna til lögboðinnar umfjöllunar og tilkynnti stofnunin með bréfi, dags. 18. s.m., að hún gerði ekki athugasemd við að auglýsing um samþykkt deiliskipulagsbreytingarinnar yrði birt í B-deild Stjórnartíðinda. Tók deiliskipulagsbreytingin gildi með birtingu auglýsingar þar um í B-deild Stjórnartíðinda 19. september 2019.

Með umsókn, dags. 10. september 2019, sótti landeigandi Austureyjar III um byggingarleyfi fyrir 183,7 m² sumarhúsi á lóðinni Eyrargötu 9. Umsóknin var tekin fyrir og samþykkt á afgreiðslufundi byggingarfulltrúa 19. september s.á.

Málsrök kæranda: Kærandi vísar til þess að ekki hafi verið aflað álits Umhverfisstofnunar og Náttúruverndarnefndar á umdeildri deiliskipulagsákvörðun eða samþykktu byggingarleyfi. Með þeim framkvæmdum sem nú eigi sér stað í Austurey III sé verið að raska vistkerfi Apavatns. Það sé skýrt samkvæmt 3. málsl. 2. mgr. 61. gr. laga nr. 60/2013 um náttúruvernd að við slíkar framkvæmdir beri að afla umsagnar Umhverfisstofnunar og viðkomandi náttúruverndarnefndar nema fyrir liggi staðfest aðalskipulag og samþykkt deiliskipulag þar sem umsagnir samkvæmt 1. og 2. mgr. 68. gr. laganna liggi fyrir. Hvorki við samþykkt deiliskipulags né byggingarleyfis hafi þessara álita verið aflað og því beri að ógilda byggingarleyfið og taka deiliskipulagið til endurskoðunar.

Telji úrskurðarnefndin aftur á móti að afgreiðsla sveitarstjórnar hafi að þessu leyti átt við rök að styðjast og að ákvæði náttúruverndarlaga felli ekki úr gildi samþykkt deiliskipulagsins telji kærandi engu að síður að byggingarleyfið brjóti gegn lögum nr. 61/2006 um lax- og silungsveiði en samkvæmt 33. gr. þeirra sé ekki heimilt að gefa út byggingarleyfi fyrr en leyfi hafi fengist hjá Fiskistofu. Þá hafi ekki verið óskað eftir áliti Veiðifélags Apavatns og umsagnar sérfræðings á sviði veiðimála um hugsanleg áhrif framkvæmda á lífríki vatnsins.

Kærandi byggir jafnframt á því að ekki hafi verið fylgt ákvæðum skipulagsreglugerðar nr. 90/2013 og skipulagslaga nr. 123/2010 við samþykkt deiliskipulagsins. Ekki hafi verið leitað samráðs við hagsmunaaðila, sbr. gr. 5.2.1. reglugerðarinnar. Þannig hafi ekki verið haft samband við Veiðifélag Apavatns eða Náttúrufræðistofnun Íslands þrátt fyrir að framkvæmdirnar snerti viðkvæmt lífríki Apavatns sem hafi verið tilnefnt til B-hluta Náttúruminjaskrár árið 2018. Ekki sé í deiliskipulagi að finna skilgreindar takmarkanir á landnotkun sökum náttúruvár, en ljóst sé af myndum frá 2006 að mikil flóðahætta sé á svæðinu. Myndir af flóðum hafi verið sendar til sveitarstjórnar en hafi ekki fengið efnislega meðferð.

Málsrök Bláskógabyggðar: Sveitarstjórn byggir á því að málsmeðferðin hinnar kærðu deiliskipulagsbreytingar hafi verið í samræmi við lög. Samkvæmt deiliskipulagi frá 2002 sé gert ráð fyrir byggingarreit á lóðinni Eyrargötu 9 á þeim stað þar sem hann sé í dag. Með deiliskipulagsbreytingunni sé reiturinn stækkaður til austurs og suðurs og lóðin stækkuð um 1.735 m². Bent sé á að samkvæmt upphaflegu deiliskipulagi sé þegar gert ráð fyrir byggingu á staðnum og að stækkun lóðarinnar hafi engin áhrif á vistkerfi eða náttúru svæðisins enda sé ekki gert ráð fyrir mannvirkjum á þeim stöðum sem stækkunin taki til. Byggingarreiturinn sé í 50 m fjarlægð frá vatnsbakka en málsástæða kæranda, um að ekki megi byggja í meira en 100 m fjarlægð frá vatnsbakka þar sem svæðið sé tilnefnt í B-hluta Náttúruminjaskrár, sé hafnað þar sem svæðið sé ekki enn komin inn á skrána með þeim réttaráhrifum sem því fylgi.

Því sé hafnað að ákvæði 61. og 68. gr. laga nr. 60/2013 um náttúruvernd eigi við í málinu enda sé byggingarreitur í meira en 50 m fjarlægð frá vatnsbakka en það sé Apavatn sjálft sem njóti verndar, sbr. a-lið 1. mgr. 61. gr. laganna. Þá sé gert ráð fyrir byggingarreit á umræddum stað í skipulagi sem hafi hlotið lögmælta afgreiðslu og geti lög nr. 60/2013 ekki verið afturvirk. Heimiluð bygging samkvæmt umræddu byggingarleyfi hafi ekki áhrif á fiskigengd Apavatns og eigi 33. gr. laga nr. 61/2006 um lax- og silungsveiði ekki við í máli þessu. Við vatnið séu fjöldamörg önnur sumarhús sem ekki hafi verið talið að hafi slík áhrif.

Deiliskipulagsbreytingin hafi verið í samræmi við markmið skipulagslaga og ákvæði skipulagsreglugerðar. Hún hafi verið auglýst og hafi öllum sem hafi átt hagsmuna að gæta gefist tækifæri til að koma að athugasemdum. Hvað varði þau málsrök kæranda að ekki hafi verið skilgreind takmörkun landnotkunar vegna náttúruvár sé til þess að líta að Aðalskipulag Bláskógabyggðar 2015-2027 hafi verið samþykkt 25. maí 2018. Við gerð þess hafi farið fram mat á því hvaða svæði féllu undir náttúruvá.

Að lokum sé því hafnað að skilyrði séu til staðar til þess að fella úr gildi ákvörðun um að samþykkja byggingaráform og veita byggingarleyfi. Samþykkt byggingaráform hafi verið í samræmi við skipulag og málsmeðferð að öðru leyti í samræmi við lög. Ekki hafi verið talið að framkvæmdir gætu haft í för með sér röskun á þeim landslagsgerðum sem verndaðar væru samkvæmt 61. gr. laga nr. 60/2013.

Athugasemdir leyfishafa: Af hálfu leyfishafa er tekið fram að fyrir liggi að hluti úr landi Austureyjar III hafi verið skipulagður sem frístundasvæði árið 2002, þar með talin lóðin Eyrargata 9, og hafi verið heimilt að byggja 163 m² á lóðinni fyrir breytingu. Sumarhúsið sem sé nú í byggingu verði 183,7 m². Ólíklegt sé að stækkun á sumarhúsi um 20 m² muni valda frekara raski eða hafa úrslitaáhrif um verndun Apavatns. Fyrirhugað sumarhús sé í eins og hálfs km fjarlægð frá Austurey III og er jörðin að Austurey I á milli. Mun því fyrirhugað sumarhús hvergi vera í sjónlínu frá landi kæranda.

Ekki sé verið að raska óröskuðu landi. Nú þegar hefur verið framkvæmt á svæðinu, en bæði séu frístundahús staðsett á lóðinni Eyrargötu 7 og jarðhiti hefur verið virkjaður. Fuglavarp á lóðinni að Eyrargötu 9 og umhverfis hana sé í engu ríkara en annars staðar í landi Austureyjar nema síður sé og til að mynda verpi engir andfuglar á lóðinni eða í námunda við hana.

Niðurstaða: Samkvæmt Aðalskipulagi Bláskógabyggðar 2015-2027 teljast jarðirnar að Austurey I og III til frístundasvæðis. Í lýsingu aðalskipulagsins segir m.a. um frístundasvæði að á þeim skuli lóðir að jafnaði vera ½ til 1 ha að stærð og nýtingarhlutfall skuli ekki vera hærra en 0,03. Í ákveðnum tilfellum geti frístundalóðir þó verið minni og nýtingarhlutfall allt að 0,05. Hin kærða deiliskipulagsbreyting felur í sér skilmálabreytingu heildarsvæðisins varðandi nýtingarhlutfall sem breytist í 0,03. Heimilt verði að reisa eitt frístundahús og eitt smáhýsi/aukahús og þá verði lóðin að Eyrargötu 9 stækkuð úr 5.444 m² í 7.177 m². Fer hin umdeilda deiliskipulagsbreyting því ekki gegn stefnu aðalskipulags, sbr. 3. mgr. 37. gr. skipulagslaga nr. 123/2010, og er áskilnaði 7. mgr. 12. gr. laganna um innbyrðis samræmi gildandi skipulagsáætlana því fullnægt.

Umdeild deiliskipulagsbreyting var auglýst til kynningar í samræmi við reglur skipulagslaga um almenna meðferð breytinga á deiliskipulagi skv. 1. mgr. 43. gr. laganna og átti kærandi kost á að koma á framfæri athugasemdum sínum vegna hennar, sem hann og gerði. Samþykkt tillaga ásamt samantekt um málsmeðferð, athugasemdir og svör við þeim var send Skipulagsstofnun til lögboðinnar afgreiðslu í samræmi við 1. mgr. 42. gr. sömu laga. Með bréfi, dags. 18. september 2019, tilkynnti stofnunin að hún hefði farið yfir framlögð gögn og gerði ekki athugasemdir við að birt yrði auglýsing um gildistöku deiliskipulagsbreytingarinnar í B-deild Stjórnartíðinda. Deiliskipulagssvæðið er ekki á B-hluta náttúruminjaskrár, sbr. lög nr. 60/2013 um náttúruvernd, því bar sveitarfélaginu ekki að leita umsagnar Umhverfisstofnunar, Náttúrufræðistofnunar og viðkomandi náttúruverndarnefndar samkvæmt 68. gr. laganna. Með vísan til alls framangreinds liggur því ekki annað fyrir en að málsmeðferð skipulagsbreytingarinnar hafi verið í samræmi við ákvæði skipulagslaga.

Með hinu kærða byggingarleyfi er leyfishafa veitt heimild að byggja 183,7 m² sumarhús á lóðinni Eyrargötu 9 í landi Austureyjar III, en fyrir hina kærðu deiliskipulagsbreytingu mátti reisa á lóðinni byggingar, samtals 163 m² að stærð.

Samkvæmt 3. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála geta þeir einir sem eiga lögvarinna hagsmuna að gæta kært stjórnvaldsákvarðanir til úrskurðarnefndarinnar. Fyrirhugað sumarhús verður í nokkur hundrað metra fjarlægð frá landi kæranda. Verður ekki séð að stækkun heimilaðrar byggingar um 20,7 m² samkvæmt hinu kærða byggingarleyfi muni hafa áhrif á grenndarhagsmuni kæranda vegna þeirrar fjarlægðar sem er á milli lands hans og fyrirhugaðs húss. Á kærandi því ekki lögvarða hagsmuni af því að fá skorið úr um lögmæti byggingarleyfisins svo sem áskilið er í 3. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011.

Með vísan til þess sem að framan er rakið verður ekki fallist á kröfu kæranda um ógildingu hinnar kærðu deiliskipulagsbreytingar en kröfu um ógildingu hins kærða byggingarleyfis er vísað frá úrskurðarnefndinni.

Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu kæranda um ógildingu ákvörðunar sveitarstjórnar Bláskógabyggðar frá 22. ágúst 2019 um að samþykkja breytingu á deiliskipulagi Austureyjar I og III.

Kröfu kæranda um ógildingu ákvörðunar byggingarfulltrúa Bláskógabyggðar frá 19. september 2019, um að samþykkja byggingarleyfi fyrir sumarhúsi á lóðinni Eyrargötu 9 í landi jarðarinnar Austureyjar III, er vísað frá úrskurðarnefndinni.

júl 05

Love0

77/2018 Nesjavellir

Með UUA

Árið 2019, fimmtudaginn 27. júní, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Skuggasundi 3, Reykjavík. Mættir voru Ómar Stefánsson varaformaður, Ásgeir Magnússon dómstjóri og Þorsteinn Þorsteinsson byggingarverkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 77/2018, kæra á ákvörðun sveitarstjórnar Grímsnes- og Grafningshrepps frá 4. apríl 2018 um að samþykkja breytingu á deiliskipulagi frístundalóða við Þingvallavatn í landi Nesjavalla.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 25. maí 2018, er barst nefndinni sama dag, kæra lóðarhafi lóðarinnar Nesjavalla 6, og lóðarhafi lóðarinnar Nesjavalla 7, Grímsnes- og Grafningshreppi, þá ákvörðun sveitarstjórnar Grímsnes- og Grafningshrepps frá 4. apríl 2018 að samþykkja breytingu á deiliskipulagi frístundalóða við Þingvallavatn í landi Nesjavalla. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Grímsnes- og Grafningshreppi 5. júlí 2018.

Málavextir: Deiliskipulag frístundalóða við Þingvallavatn í landi Nesjavalla er frá árinu 1999 og samkvæmt greinargerð þess eru tíu leigulóðir á svæðinu og fól deiliskipulagið í sér heimild til að byggja eitt sumarhús innan byggingarreits á lóð nr. 10.

Á fundi skipulagsnefndar Grímsnes- og Grafningshrepps 10. nóvember 2016 var lögð fram tillaga um breytingu á nefndu deiliskipulagi. Fól breytingin í sér færslu á lóðamörkum og leiðréttingu á uppgefnu flatarmáli lóða. Afgreiðslu málsins var frestað en fært var til bókar að skýra þyrfti betur hvort og þá með hvaða hætti standa mætti að endurnýjun húsa á svæðinu m.t.t. fjarlægðar frá Þingvallavatni. Gerð var breyting á tillögunni 11. október 2017 þar sem bætt var við skilmálum um fráveitu og að ekki væri gert ráð fyrir nýbyggingum eða stækkun húsa á skipulagssvæðinu. Einnig var tekið fram að forsenda deiliskipulagsbreytingarinnar væri sú að stefnt væri að því að hætta nýtingu lands innan skipulagssvæðisins fyrir frístundabyggð. Endurskoðuð tillaga var samþykkt á fundi nefndarinnar 12. október 2017 og var að mati nefndarinnar um að ræða óverulega breytingu á deiliskipulagi, sbr. 2. mgr. 42. gr. skipulagslaga nr. 123/2010.

Hinn 20. s.m. var tillagan ásamt teikningum send lóðarhöfum innan deiliskipulagsvæðisins til grenndarkynningar. Að lokinni grenndarkynningu var tillagan tekin fyrir á fundi skipulagsnefndar 7. desember s.á., en afgreiðslu málsins frestað þar til viðbrögð landeiganda lægju fyrir. Í umsögn landeiganda frá 9. mars 2018 sagði m.a. að stefna hans væri að frístundabyggð viki vegna vatnsverndarhagsmuna og útivistar almennings. Tillagan var svo samþykkt á fundi skipulagsnefndar 21. s.m. og skipulagsfulltrúa falið að svara athugasemdum sem borist höfðu með vísan í umsögn landeiganda. Samþykkti sveitarstjórn þá afgreiðslu á fundi sínum 4. apríl s.á. og tók deiliskipulagsbreytingin gildi með auglýsingu í B-deild Stjórnartíðinda 27. apríl 2018.

Málsrök kærenda: Kærendur vísa til þess að í Aðalskipulagi Grímsnes- og Grafningshrepps 2008-2020 sé skipulagssvæðið á skilgreindu svæði fyrir frístundabyggð. Þar sé hvergi vikið að því að hætta skuli nýtingu lands innan svæðisins fyrir frístundabyggð eða að frístundabyggð á svæðinu skuli víkja vegna vatnsverndarhagsmuna og útivistar almennings. Sveitarfélög séu við skipulagsgerð bundin af fyrirmælum 7. mgr. 12. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 um rétthæð og innbyrðis samræmi gildandi skipulagsáætlana. Deiliskipulag skuli vera í samræmi við stefnu aðalskipulags, sbr. einnig 6. mgr. 32. gr. laganna. Forsenda deiliskipulagsbreytingarinnar finni sér engan hljómgrunn í fyrirliggjandi aðalskipulagi og sé beinlínis í ósamræmi við þá stefnu sem þar sé mörkuð varðandi frístundabyggð á Nesjavöllum. Í forsendu deiliskipulagsins felist ákvörðun um framtíðarnotkun lands á skipulagssvæðinu eða a.m.k. bindandi ráðagerð um framtíðarnotkun þess. Heimild til að skilgreina landnotkun eða takmarkanir á henni þrengra í deiliskipulagi en gert sé í aðalskipulagi feli ekki í sér heimildir til að marka stefnu um landnotkun í deiliskipulagi sem sé í ósamræmi við gildandi aðalskipulag.

Þá sé óeðlilegt og ólögmætt að deiliskipulagsbreyting sé samþykkt af sveitarstjórn á grundvelli „stefnu“ landeiganda. Framangreindir annmarkar séu efnislegir og alvarlegir og eigi með réttu að leiða til ógildingar ákvörðunarinnar nema sérstaklega sé sýnt fram á önnur atriði sem réttlæti að ógilda hana ekki. Engin slík réttlætingarsjónarmið séu fyrir hendi.

Hin umdeilda skipulagsbreyting hafi ekki verið óveruleg í skilningi 2. mgr. 43. skipulagslaga. Samkvæmt ákvæðinu skuli við mat á því hvort breyting á deiliskipulagi teljist veruleg taka mið af því að hve miklu leyti tillagan víki frá notkun, nýtingarhlutfalli, útliti og formi viðkomandi svæðis. Í gr. 5.8.2. í skipulagsreglugerð nr. 90/2013 sé að finna sambærilegt ákvæði en þar sé einnig tekið fram að meta skuli hvort um fordæmisgefandi breytingu sé að ræða. Í fundargerð skipulagsnefndar frá 12. október 2017 komi fram að ekki væri heimilt að fara í neinar aðrar framkvæmdir en hefðbundið viðhald á þeim húsum sem fyrir væru á lóðunum. Framangreind afstaða virðist hafa ráðið því mati nefndarinnar að breytingin teldist óveruleg. Þannig hafi skipulagsyfirvöld staðið í þeirri trú að engar nýtingarheimildir hafi verið á lóðunum. Í leigusamningi frá 1965, sem enn sé í gildi, sé m.a. mælt fyrir um að heimilt sé að byggja geymsluhús við hvert sumarhús og að endurbyggja sumarbústaði. Þá liggi fyrir að umsókn annars kærenda þessa máls um viðbyggingu við sumarhús á lóð nr. 6 hafi verið samþykkt af byggingarnefnd Árnessýslu árið 2008. Að því virtu liggi fyrir að hin umdeilda skipulagsbreyting skerði nýtingarheimildir á lóðunum og því sé um fordæmisgefandi breytingu að ræða með hliðsjón af umsögn landeiganda sem sveitarfélagið hafi gert að sinni. Í umsögninni sé tekið fram að frístundabyggð skuli vera víkjandi vegna útivistar almennings og virðist þarna vera vísað til stefnu aðalskipulagsins um að tryggja verði frjálsa umferð fótgangandi á vatnsbakka. Þær röksemdir kunni að eiga við um allar frístundalóðir sem liggi að Þingvallavatni. Það sé meginregla skipulagsréttar að túlka skuli allar breytingar á skipulagsáætlunum þröngt. Af því leiði að sé vafi fyrir hendi um hvort deiliskipulagsbreyting sé óveruleg beri að líta svo á að hún sé veruleg.

Í fyrrnefndum leigusamningi sé tekið fram að heimilt sé að endurbyggja sumarbústaði. Fjárhagsleg verðmæti hafi verið falin í þeim heimildum og óeðlilegt sé að sveitarfélagið kunni að hafa bakað sér bótaskyldu í málinu vegna brota á einkaréttarlegum samningi. Það skjóti skökku við að landeigandi sé að kalla eftir deiliskipulagsbreytingum sem séu í andstöðu við skuldbindingar samkvæmt leigusamningi. Einnig sé óeðlilegt að heimildir fasteignareigenda á svæðinu séu takmarkaðir á þeim grundvelli að frístundabyggð skuli víkja þegar fyrir liggi að leigusamningur renni út árið 2064.

Málsrök Grímsnes- og Grafningshrepps: Af hálfu sveitarfélagsins er því hafnað að í hinni kærðu deiliskipulagsbreytingu hafi falist breytt landnotkun. Samkvæmt aðalskipulagi sé skipulagssvæðið á skilgreindu svæði fyrir frístundabyggð, F2, auk þess sem hverfisverndarsvæði, H8, nái inn á skipulagssvæðið að hluta til. Með deiliskipulagsbreytingunni hafi mörk tiltekinna lóða verið færð og breyting gerð á skráðri stærð þriggja lóða. Þá hafi verið áréttað að ekki væri gert ráð fyrir nýbyggingum eða stækkun húsa á skipulagssvæðinu, en í því felist ekki breyting á gildandi deiliskipulagi enda hafi engir afmarkaðir byggingarreitir verið til staðar. Hvergi sé kveðið á um að hætta skuli nýtingu lands innan svæðisins fyrir frístundabyggð þó fram komi að stefnt sé að því síðar meir. Skipulagsbreytingin breyti því engu um landnotkun á svæðinu. Þá sé sveitarfélaginu heimilt lögum samkvæmt að skilgreina landnotkun og takmarkanir á henni þrengra í deiliskipulagi en gert sé í aðalskipulagi, t.d. með því að kveða á um mismunandi notkun og starfsemi á einstökum lóðum, lóðarhlutum eða byggingarhlutum, sbr. 2. mgr. gr. 5.3.2. og 3. mgr. gr. 6.1. í skipulagsreglugerð nr. 90/2013. Landnotkun aðalskipulags gildi ekki fortakslaust á öllum lóðum innan deiliskipulagssvæðisins enda væru þá þýðingarlaus framangreind ákvæði um nánari útfærslu landnotkunar aðalskipulags við gerð deiliskipulags, sbr. úrskurð úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála í máli nr. 106/2016.

Hin umdeilda breyting feli einvörðungu í sér minni háttar breytingu á lóðamörkum og skráðri stærð tiltekinna lóða á svæðinu. Vandséð sé að einhver grenndaráhrif verði af umræddri breytingu. Breytingin teljist því óveruleg í skilningi skipulagslaga, enda sé með breytingunni nánast að engu marki vikið frá notkun, nýtingarhlutfalli, útliti eða formi viðkomandi svæðis. Hafi því sveitarfélaginu verið heimilt að fara með umdeilda breytingu samkvæmt málsmeðferð sbr. 2. mgr. 43. gr. skipulagslaga nr. 123/2010.

Hvað varði málsástæður sem byggi á leigusamningi þá sé um einkaréttarlegan samning að ræða sem bindi ekki hendur sveitarfélagsins við skipulagsgerð, sbr. 3. mgr. 3. gr. og 1. mgr. 38. gr. skipulagslaga. Efni samningsins hafi því engin áhrif á gildi hinnar kærðu ákvörðunar. Ágreining um þann meinta rétt sem kærendur telji sig hafa eignast á grundvelli samningsins verði þeir að bera undir hina almennu dómstóla, sbr. t.d. úrskurði úrskurðarnefndar skipulags- og byggingarmála í málum nr. 5/1998, 69/2003 og 56/2007. Á því hafi verið byggt í íslenskum rétti að almennar og bindandi ákvarðanir um landnotkun sem birtist í skipulagsáætlunum falli í flokk almennra takmarkana á eignarráðum sem fasteignareigandi, sé ekki annað ákveðið t.d. með lögum, þurfi að þola bótalaust. Skipulagslög geri beinlínis ráð fyrir því að skipulag eða breyting á skipulagi geti leitt til verulegrar skerðingar á verðmæti fasteignar, umfram það sem eigi við um eignir í næsta nágrenni, án þess að ógildingu varði, sbr. 1. mgr. 51. gr. skipulagslaga.

Niðurstaða: Í máli þessu er deilt um lögmæti ákvörðunar sveitarstjórnar Grímsnes- og Grafningshrepps frá 4. apríl 2018 um að samþykkja breytingu á deiliskipulagi frístundalóða við Þingvallavatn í landi Nesjavalla.

Samkvæmt 3. mgr. 3. gr. og 1. mgr. 38. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 annast sveitarstjórnir og bera ábyrgð á gerð aðalskipulags og deiliskipulags í sínu umdæmi. Í skipulagsvaldi sveitarstjórna felst m.a. heimild til breytinga á gildandi deiliskipulagi, sbr. 43. gr. skipulagslaga, en þess ber þó að gæta að breytingin rúmist innan heimilda aðalskipulags, sbr. 7. mgr. 12. gr. áðurnefndra laga, og að stefnt sé að lögmætum markmiðum með breytingunni. Við gerð deiliskipulags skal auk þess byggt á stefnu aðalskipulags og hún útfærð fyrir viðkomandi svæði eða reit, sbr. 3. mgr. 37. gr. laganna.

Samkvæmt Aðalskipulagi Grímsnes- og Grafningshrepps 2008-2020 er hið umdeilda deiliskipulagssvæði að mestu leyti á skilgreindu svæði fyrir frístundabyggð, F2, en einnig á skilgreindu hverfisverndarsvæði, H8. Í skilmálum umræddrar deiliskipulagsbreytingar kemur fram að forsenda breytingarinnar sé sú að stefnt sé að því að hætta nýtingu lands innan skipulagssvæðisins fyrir frístundabyggð. Sú stefnuyfirlýsing er ekki bindandi hluti skipulagsbreytingarinnar enda er þar áfram gert ráð fyrir frístundabyggð á skipulagssvæðinu. Gengur hin umdeilda deiliskipulagsbreyting því ekki gegn fyrrgreindri stefnu aðalskipulags, sbr. 3. mgr. 37. gr. skipulagslaga, og er áskilnaði 7. mgr. 12. gr. laganna um innbyrðis samræmi gildandi skipulagsáætlana því fullnægt. Af umsögn landeiganda verður ráðið að markmið breytingarinnar hafi komið til af vatnsverndarhagsmunum sem og hagsmunum almennings til útivistar á svæðinu. Verður því að telja að efnisleg og lögmæt markmið hafi búið að baki umræddri breytingu á deiliskipulagi.

Málsmeðferð hinnar umdeildu deiliskipulagsbreytingar fór eftir 2. mgr. 43. gr. skipulagslaga, en þar er tekið fram að telji sveitarstjórn að gera þurfi breytingar á samþykktu deiliskipulagi sem séu það óverulegar að ekki sé talin ástæða til meðferðar skv. 1. mgr. skuli fara fram grenndarkynning. Við mat á því hvort breyting á deiliskipulagi teljist óveruleg skv. 2. mgr. 43. gr. á að taka mið af því að hve miklu leyti tillagan víki frá notkun, nýtingarhlutfalli, útliti og formi viðkomandi svæðis. Sambærilegt ákvæði er að finna í gr. 5.8.2. í skipulagsreglugerð nr. 90/2013, en þar er jafnframt tilgreint að meta skuli hvort um fordæmisgefandi breytingu sé að ræða eða breytingu er varði almannahagsmuni.

Kærendur telja að deiliskipulagsbreytingin feli í sér skerðingu á nýtingarheimildum auk þess sem hún sé fordæmisgefandi fyrir aðrar frístundalóðir í nágrenni Þingvallavatns með hliðsjón af umsögn landeiganda. Í hinni kærðu skipulagsbreytingu felst færsla á lóðamörkum og breyting á stærðum lóða, en jafnframt er kveðið á um að ekki sé gert ráð fyrir nýbyggingum eða stækkun húsa á skipulagssvæðinu. Ekki er tiltekið í 2. mgr. 43. gr. skipulagslaga að við mat á því hvort um óverulega breytingu sé að ræða skuli taka tillit til þess hvort vikið sé frá nýtingarheimildum á svæðinu. Þá verður ekki séð að þær breytingar sem felast í hinni kærðu ákvörðun feli í sér fordæmisgefandi breytingar fyrir aðrar frístundalóðir í nágrenni Þingvallavatns, en umsögn landeiganda á einu skipulagssvæði getur ekki sett skipulagsvaldi sveitarfélags á öðru skipulagssvæði skorður. Einnig er ekki að sjá að breytingin víki að nokkru marki frá notkun, nýtingarhlutfalli, útliti eða formi svæðisins. Var því heimilt að grenndarkynna skipulagstillöguna í samræmi við ákvæði 2. mgr. 43. gr. skipulagslaga og var málsmeðferð hennar lögum samkvæmt.

Deiliskipulag eða breyting á því felur hvorki í sér ráðstöfun beinna eða óbeinna eignarréttinda né breytir gildandi leigusamningum um sumarhúsalóðir á umræddu skipulagssvæði og verða ágreiningsefni um slík réttindi ekki til lykta leidd fyrir úrskurðarnefndinni þar sem það er utan valdsviðs hennar að skera úr slíkum ágreiningi. Rétt þykir þó að benda á að þeir sem telja sig eiga hagsmuna að gæta, og sýnt geta fram á tjón vegna breytinga á deiliskipulagi, eiga eftir atvikum rétt á bótum af þeim sökum, sbr. 51. gr. skipulagslaga.

Með vísan til alls þess sem að framan er rakið liggja ekki fyrir þeir annmarkar á hinni kærðu deiliskipulagsbreytingu sem varðað geta ógildingu hennar og verður kröfu þar um því hafnað.

Uppkvaðning úrskurðar í máli þessu hefur dregist sökum mikils fjölda og umfangs mála sem skotið hefur verið til úrskurðarnefndarinnar.

Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu kærenda um ógildingu ákvörðunar sveitarstjórnar Grímsnes- og Grafningshrepps frá 4. apríl 2018 um að samþykkja breytingu á deiliskipulagi frístundalóða við Þingvallavatn í landi Nesjavalla.

apr 17

Love0

32/2018 Kaldársel, Kaldárbotnar, Gjárnar

Með UUA

Árið 2019, fimmtudaginn 11. apríl, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Skuggasundi 3, Reykjavík. Mættir voru Ómar Stefánsson varaformaður, Ásgeir Magnússon dómstjóri og Þorsteinn Þorsteinsson byggingarverkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 32/2018, kæra á ákvörðun bæjarráðs Hafnarfjarðar frá 29. júní 2017 um að samþykkja deiliskipulag fyrir Kaldársel, Kaldárbotna og Gjárnar í Hafnarfirði.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 26. febrúar 2018, er barst nefndinni 27. s.m., kærir eigandi, Herjólfsgötu 36, Hafnarfirði, þá ákvörðun bæjarráðs Hafnarfjarðar frá 29. júní 2017 að samþykkja nýtt deiliskipulag fyrir Kaldársel, Kaldárbotna og Gjárnar í Hafnarfirði. Skilja verður málatilbúnað kæranda svo að krafist sé ógildingar hinnar kærðu ákvörðunar og að lóð kæranda á deiliskipulagssvæðinu verði skilgreind sem lóð undir frístundahús.

Gögn málsins bárust frá Hafnarfjarðarbæ 27. mars 2018 og 17. janúar 2019.

Málavextir: Hinn 23. nóvember 2016 samþykkti Hafnarfjarðarbær að auglýsa tillögu að nýju deiliskipulagi fyrir Kaldársel, Kaldárbotna og Gjárnar. Tillagan var auglýst til kynningar frá 6. apríl 2017 með athugasemdafresti til og með 18. maí s.á. Athugasemdir bárust á kynningar–tíma, þ. á m. frá kæranda. Hin kynnta skipulagstillaga var tekin fyrir á fundi skipulags- og byggingarráðs 27. júní 2017 þar sem fyrir lágu framkomnar athugasemdir ásamt umsögn skipulags- og umhverfisþjónustu bæjarins um athugasemdirnar, dags. 22. s.m. Var tillagan samþykkt ásamt nefndri umsögn. Bæjarráð, í umboði bæjarstjórnar, samþykkti deiliskipulags–tillöguna á fundi sínum 29. júní 2017 og var skipulagið sent Skipulagsstofnun til lögboðinnar umfjöllunar 5. desember 2017. Með bréfi, dags. 21. s.m., tilkynnti Skipulagsstofnun að hún gerði ekki athugasemdir við að sveitarstjórn birti auglýsingu um samþykkt deiliskipulagsins. Kæranda voru send svör við framkomnum athugasemdum með bréfi, dags. 12. janúar 2018, og tók deiliskipulagið gildi með birtingu auglýsingar þar um í B-deild Stjórnartíðinda 29 s.m.

Málsrök kæranda: Kærandi vísar til þess að deiliskipulag frístundabyggðar í Sléttuhlíð og á svæðinu upp að Gjánum hafi verið samþykkt eftir að bústaðir hefðu þar verið byggðir og sé skipulagið sniðið að þeim. Eina lóðin sem haldið sé utan við deiliskipulag, án nokkurra haldbærra ástæðna, sé lóð kæranda. Sú lóð sé undanskilin friðlýsingu Gjánna, en þannig hafi málum verið skipað þegar friðlýsing hafi tekið gildi í apríl 2009. Þá hafi kærandi greitt lóðarleigu og opinber gjöld af lóðinni frá árinu 1944, en þó sé ekkert um lóðina fjallað í hinu kærða deiliskipulagi. Þá hafi meðferð málsins hjá Hafnarfjarðarbæ verið ábótavant. Svör við athugasemdum kæranda hafi fyrst borist honum níu mánuðum eftir að athugasemdirnar hafi verið sendar inn. Þau svör hafi ekki verið efnisleg og ekki hafi verið fjallað um lóð kæranda. Ekki sé hægt að vinna deiliskipulag án þess að gerð sé grein fyrir þeim löggerningum sem í gildi séu innan svæðisins. Við vinnslu deiliskipulags frístundabyggðar í Sléttuhlíð, Gráhelluhrauni og Klifsholti frá árinu 2006 hafi hins vegar verið tekið tillit til hagsmuna allra þeirra aðila sem átt hafi hús eða lóðir í upplandi Hafnarfjarðar, fyrir utan kæranda. Athugasemdir hafi verið gerðar á þeim tíma, en þá hafi verið farin sú leið að halda lóð kæranda fyrir utan skipulagið. Athugasemdum kæranda hafi aldrei verið svarað formlega og því hafi ekki verið virtur lögvarinn andmælaréttur.

Málsrök Hafnarfjarðarkaupstaðar: Af hálfu sveitarfélagsins er þess krafist að kröfu kæranda verði vísað frá úrskurðarnefndinni en ella að kröfum hans verði hafnað. Vísað er til þess að í 1. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála sé tiltekið hvaða atriði skulu koma fram í kæru svo hún uppfylli formskilyrði og verði tekin til efnismeðferðar. Að mati bæjarins uppfylli kæra málsins ekki skilyrði ákvæðisins enda sé ekki ljóst hvaða ákvörðun eða ákvarðanir séu kærðar, hverjar kröfur kæranda séu og hvaða rök liggi þeim til grundvallar.

Á það sé bent að sveitarstjórnir fari með skipulagsvald innan marka sveitarfélags skv. 3. mgr. 3. gr. skipulagslaga og beri ábyrgð á og annist gerð deiliskipulags skv. 1. mgr. 38. gr. laganna. Sveitarfélögum sé beinlínis skylt að skipuleggja land innan marka sveitarfélagsins og sé í skipulagsáætlunum mörkuð stefna um landnotkun og byggðaþróun. Tillaga að umdeildu deiliskipulagi hafi verið auglýst með almennum hætti í samræmi við 1. mgr. 43. gr. skipulagslaga. Tekin hafi verið afstaða til framkominna athugasemda og leitað nauðsynlegra umsagna. Tillagan hafi síðan verið samþykkt í bæjarstjórn og athugasemdaraðilum tilkynnt um lyktir málsins. Formleg málsmeðferð skipulagstillögunnar hafi því að öllu leyti verið í samræmi við ákvæði skipulagslaga.

Sveitarfélagið árétti að samkvæmt Aðalskipulagi Hafnarfjarðar 2013-2025 sé ekki gert ráð fyrir frístundabyggð eða einstaka húsum á svæðinu heldur einungis á svæði við Sléttuhlíð og Klifsholt. Þá sé svæðið, þar sem lóð kæranda sé, friðlýst vegna merkrar stöðu hraunsins. Afstaða skipulags- og byggingarráðs til þess að frístundahús standi innan lóðarinnar hafi legið skýr fyrir á fundi ráðsins þann 13. júní 2017.

Niðurstaða: Af hálfu Hafnarfjarðarkaupstaðar er þess krafist að kærunni verði vísað frá úrskurðarnefndinni þar sem hún uppfylli ekki skilyrði 1. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála. Kæran ber með sér að kærð sé ákvörðun bæjarráðs Hafnarfjarðarbæjar frá 29. júní 2017 um að samþykkja deiliskipulag fyrir Kaldársel, Kaldárbotna og Gjárnar í Hafnarfirði og eru þar tíundaðar ástæður þær sem búa þar að baki. Með hliðsjón af því, og að gættum ákvæðum 7. gr. og 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 um leiðbeiningarskyldu stjórnvalds og um rannsókn máls, verður ekki fallist á kröfu um frávísun málsins af framangreindum ástæðum.

Úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála starfar samkvæmt lögum nr. 130/2011 og ein– skorðast valdheimildir hennar lögum samkvæmt við endurskoðun á lögmæti þeirra ákvarðana sem undir hana verða bornar, en ekki er á færi nefndarinnar að breyta efni kærðrar skipulagsákvörðunar, líkt og krafa er gerð um í málinu. Verður því ekki tekin afstaða til kröfu kæranda um að lóð hans á skipulagssvæðinu verði skipulögð undir frístundabyggð.

Samkvæmt 3. mgr. 3. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 er vald til að skipuleggja land innan marka sveitarfélags í höndum sveitarstjórna, sem annast og bera ábyrgð á gerð aðal- og deiliskipulags í sínu umdæmi, sbr. 29. og 38. gr. laganna. Í aðalskipulagi er sett fram stefna sveitarstjórnar um þróun sveitarfélagsins, m.a. varðandi landnotkun, sbr. 1. mgr. 28. gr. nefndra laga. Þá ber við gerð deiliskipulags að byggja á stefnu aðalskipulags, sbr. 2. mgr. 37. gr skipulagslaga, en í 7. mgr. 12. gr. laganna er gerð krafa um að gildandi deiliskipulag rúmist innan heimilda aðalskipulags. Við beitingu skipulagsvalds ber enn fremur að fylgja markmiðum skipulagslaga, sem tíunduð eru í 1. gr. þeirra. Sveitarstjórnir eru einnig bundnar af lögmætisreglu stjórnsýsluréttarins, er felur m.a. í sér að með ákvörðun sé stefnt að lögmætum markmiðum. Að gættum þessum grundvallarreglum og markmiðum hafa sveitarstjórnir mat um það hvernig deiliskipulagi skuli háttað.

Hið kærða deiliskipulag var auglýst til kynningar lögum samkvæmt, afstaða tekin til athuga–semda sem borist höfðu og skipulagstillagan ásamt svörum við athugasemdum samþykkt í bæjarráði. Í 1. mgr. 42. gr. skipulagslaga er mælt fyrir um að senda skuli Skipulagsstofnun deiliskipulag sem samþykkt hefur verið af sveitarstjórn og samantekt um málsmeðferð, ásamt athugasemdum og umsögnum um þær, innan sex mánaða frá því að frestur til athugasemda rann út. Jafnframt skuli sveitarstjórn senda þeim aðilum er athugasemdir gerðu umsögn sína um þær. Fyrir liggur að kæranda bárust ekki svör við athugasemdum fyrr en með bréfi sveitarfélagsins, dags. 12. janúar 2017, eða tæpum níu mánuðum eftir að athugasemdafresti lauk. Þykir þessi dráttur þó ekki þess eðlis að hann geti raskað gildi hinnar kærðu ákvörðunar, en kærandi varð ekki fyrir réttarspjöllum af þessum sökum.

Lóð kæranda í Gjánum við Kaldárselsveg hefur hvorki verið sýnd á aðalskipulags- né deiliskipulagsuppdrætti. Lóðin kemur þó fram á uppdrætti í auglýsingu umhverfis–ráðuneytisins um gildistöku friðlýsingar Kaldárhrauns og Gjánna í upplandi Hafnarfjarðar frá 3. apríl 2009. Af uppdrættinum verður ráðið að lóðin fellur að stærstum hluta innan marka hins kærða deiliskipulags.

Samkvæmt greinargerð Aðalskipulags Hafnarfjarðarbæjar 2013-2025, sem var í gildi þegar hin kærða ákvörðun var tekin, er skipulagssvæði hins kærða deiliskipulags hluti af upplandi Hafnarfjarðar. Svæðið er að nær öllu leyti skilgreint sem óbyggt svæði. Samkvæmt aðalskipulagi falla undir þann flokk svæði með útivistargildi, þar sem aðeins er gert ráð fyrir mannvirkjagerð í tengslum við útivist, öryggismál og fjarskipti. Þar er ekki gert ráð fyrir búsetu eða atvinnustarfsemi. Þá eru hlutar skipulagssvæðisins skilgreindir í aðalskipulagi sem opin svæði, svæði undir samfélagsþjónustu og vatnsbólasvæði. Þá er einnig gert ráð fyrir svæðum fyrir stofnanir og fyrirtæki sem, óháð eignaraðild, veita almenna þjónustu við samfélagið og falla þar m.a. undir skálar KFUM og KFUK í Kaldárbotnum. Af þessu er ljóst að í aðalskipulagi er ekki gert ráð fyrir frístundabyggð eða einstökum frístundahúsum á skipulagssvæði hins kærða deiliskipulags og hefði því ekki verið unnt að verða við kröfu kæranda um að lóð hans verði skilgreind sem lóð undir frístundahús að óbreyttu aðalskipulagi vegna áskilnaðar 7. mgr. 12. gr. laganna um innbyrðis samræmi gildandi skipulagsáætlana.

Með vísan til alls þess sem að framan er rakið er hin kærða ákvörðun ekki haldin þeim form- eða efnisannmörkum sem raskað geta gildi hennar og verður kröfu þess efnis því hafnað.

Ljóst er að kærandi hefur að óbreyttu skipulagi umrædds svæðis takmörkuð not af lóð sinni, en samkvæmt 51. gr. skipulagslaga getur sú staða eftir atvikum skapað rétt til bóta vegna sannanlegs fjártjóns. Það álitaefni á hins vegar ekki undir úrskurðarnefndina, svo sem orðalag greinds lagákvæðis ber með sér.

Uppkvaðning úrskurðar í máli þessu hefur dregist verulega sökum mikils fjölda og umfangs mála sem skotið hefur verið til úrskurðarnefndarinnar.

Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu kæranda um ógildingu ákvörðunar bæjarráðs Hafnarfjarðar frá 29. júní 2017 um að samþykkja nýtt deiliskipulag fyrir Kaldársel, Kaldárbotna og Gjárnar.

des 22

Love0

63/2017 Arnarstekkur

Með dim

Árið 2018, föstudaginn 21. september, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Skuggasundi 3, Reykjavík. Mætt voru Ómar Stefánsson varaformaður, Aðalheiður Jóhannsdóttir prófessor og Þorsteinn Þorsteinsson byggingarverkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 63/2017, kæra á ákvörðun sveitarstjórnar Bláskógabyggðar frá 2. mars 2017 um að samþykkja deiliskipulag fyrir Stekkjarlund úr landi Miðfells í Bláskógabyggð.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 12. júní 2017, er barst nefndinni sama dag, kæra eigendur lóða við Arnarstekk 2-10 í landi Stekkjarlundar, þá ákvörðun sveitarstjórnar Bláskógabyggðar frá 2. mars 2017 að samþykkja deiliskipulag fyrir Stekkjarlund úr landi Miðfells í Bláskógabyggð. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Bláskógabyggð 12. júlí 2017.

Málavextir: Árið 2005 eignuðust kærendur sumarbústaðalóðir við Arnarstekk 2-10 í landi Stekkjarlundar, en á þeim tíma var svæðið ódeiliskipulagt. Með auglýsingu í B-deild Stjórnartíðinda 2. júní 2006 tók gildi Aðalskipulag Bláskógabyggðar fyrir Þingvallasveit 2004-2016. Í aðalskipulaginu var meðal annars mælt fyrir um stefnu fyrir frístundabyggð á láglendi. Þar kom fram að fjórum árum eftir gildistöku aðalskipulagsins yrðu ekki veitt byggingarleyfi á þeim svæðum þar sem ekki lægi fyrir deiliskipulag.

Hinn 7. apríl 2016 lagði Félag bústaðaeigenda í Stekkjarlundi úr landi Miðfells fram tillögu að deiliskipulagi á svæðinu hjá skipulagsnefnd Bláskógabyggðar, en svæðið var ódeiliskipulagt fyrir gildistöku núgildandi deiliskipulags. Með bréfi skipulags- og byggingarfulltrúa Bláskógabyggðar, dags. 25. maí 2016, var tillagan send lóðarhöfum til kynningar. Í tillögunum var gert ráð fyrir byggingarreitum á lóðum kærenda við Arnarstekk. Gerðar voru breytingar á skipulagstillögunni 11. júlí 2016 af hálfu sveitarfélagsins þar sem byggingarreitir sem nær voru þjóðvegi en 100 m á lóðum við Arnarstekk voru teknir út. Hinn 25. ágúst s.á. mótmæltu kærendur þeirri breytingu með bréfi til skipulagsnefndar Bláskógabyggðar. Á fundi nefndarinnar 8. september 2016 var bókað að nefndin mælti með að sveitarstjórn samþykkti deiliskipulastillöguna með fyrrgreindri breytingu. Var og gert ráð fyrir að farið yrði með málefni lóða nær þjóðvegi en 100 m í sérstaka breytingu á deiliskipulagi þar sem sótt yrði um undanþágu frá ákvæði gr. 5.3.2.5. í skipulagsreglugerð nr. 90/2013 um fjarlægðir mannvirkja frá stofn- og tengivegum. Samþykkti sveitarstjórn þá afgreiðslu skipulagsnefndar 6. október 2016. Að loknum breytingum á deiliskipulagstillögunni sem gerðar voru vegna athugasemda Skipulagsstofnunar frá 9. febrúar 2017 var hún samþykkt á fundi sveitarstjórnar 2. mars s.á. og tók gildi með birtingu auglýsingar þar um í B-deild Stjórnartíðinda 29. maí 2017.

Samhliða deiliskipulagsferli fyrir Stekkjarlund var lögð fram sambærileg tillaga að deiliskipulagi fyrir Veiðilund, aðliggjandi frístundabyggð við Stekkjarlund. Var hún einnig samþykkt á fundi sveitarstjórnar Bláskógabyggðar 2. mars 2017 og birt í B-deild Stjórnartíðinda 29. maí 2017.

Málsrök kærenda: Kærendur byggja kröfugerð sína á því að eignarlóðir þeirra hafi frá upphafi verið fullgildar sumarhúsalóðir með fullgildum byggingarrétti og því feli umræddar breytingar á upphaflegri deiliskipulagstillögu í sér grundvallarbreytingu á nýtingarmöguleikum lóðanna og um leið verðmæti þeirra. Kærendur telja að eignar- og nýtingarréttur þeirra á lóðinni njóti verndar 72. gr. stjórnarskrárinnar og að hann verði ekki skertur nema á grundvelli lögmætra sjónarmiða sem gangi jafnt yfir alla. Með hinu kærða deiliskipulagi sé brotið gegn jafnræðisreglum en samþykkt deiliskipulag teljist stjórnvaldsákvörðun í skilningi stjórnsýsluréttar og ákvæða stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Samkvæmt 11. gr. laganna skuli við úrlausn mála gæta samræmis og jafnræðis í lagalegu tilliti.

Fyrir liggi að hvoru tveggja í tillögum að deiliskipulagi fyrir Stekkjarlund og Veiðilund hafi verið lagt til að fjölmargar lóðir sem standi nær þjóðvegi en 100 m verði með byggingarrétti fyrir sumarhús. Sé þetta skýrt þannig að um sé að ræða undanþágu frá gr. 5.3.2.5. í skipulagsreglugerð nr. 90/2013 þar sem að byggingarnar séu frá gamalli tíð. Norðan við lóðir kærenda séu fimm lóðir sem allar séu tilgreindar með byggingarrétti og liggi allar nær eða í sömu fjarlægð frá þjóðvegi og lóðir kærenda sem hafi verið skilgreindar sem sumarhúsalóðir í tugi ára. Sé því óskiljanlegt hvers vegna aðrar reglur eigi að gilda um byggingarrétt á þeim en nálægum sambærilegum lóðum. Óljóst sé á hvaða forsendum ákveðið hafi verið að svipta þá byggingarrétti á lóðum sínum en um leið heimila öðrum lóðareigendum sambærilegra lóða, bæði óbyggðra og byggðra, að byggja á sínum. Slík mismunun brjóti gegn ákvæðum stjórnsýslulaga, einkum jafnræðisreglu þeirra, auk reglna um að ákvörðun skuli vera tekin á grundvelli lögmætra og málefnalegra sjónarmiða.

Það sé viðurkennd aðferð við deiliskipulagsgerð að taka tillit til eldra fyrirkomulags, bæði hvað varði legu lóða og byggingarrétt, þrátt fyrir að umræddir þættir samrýmist hugsanlega ekki reglum um skipulag á nýjum lóðum og byggingareitum. Samkvæmt 4. mgr. 37. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 sé heimilt við gerð deiliskipulags að víkja frá kröfum um framsetningu sem gerðar séu til deiliskipulagsáætlana í nýrri byggð og leggja frekar áherslu á almennar reglur um yfirbragð byggðarinnar auk almennra rammaskilmála. Sé því ljóst að Bláskógarbyggð sé heimilt að taka tillit til eldra fyrirkomulags, þ.m.t. lóðaskiptingar og byggingarréttar við gerð deiliskipulagsins, eins og gert hafi verið í skipulagstillögunum um allar þær lóðir sem liggi að þjóðvegi nema lóðum kærenda. Í aðalskipulagi Bláskógabyggðar sé að finna þau sjónarmið að við deiliskipulag svæða sem þegar séu risin beri fyrst og fremst að líta til markmiða um að draga úr umhverfisáhrifum. Ekki verði annað lesið úr skipulaginu en að heimilt sé að veita undanþágu frá ýmsum kröfum sem gerðar séu til nýrra svæða þegar um sé að ræða eldri byggð. Hvorki í ákvæðum skipulagslaga né aðalskipulagi sé gerður greinarmunur á byggðum og óbyggðum lóðum.

Samkvæmt framangreindu sé ekkert því til fyrirstöðu að veita kærendum undanþágu frá ákvæðum gr. 5.3.2.5. í skipulagsreglugerð og skilgreina byggingarreiti á lóðum þeirra. Ákvörðun sveitarfélagsins um hið gagnstæða sé aftur á móti ólögmæt líkt og að framan sé rakið.

Fyrir liggi að í upphaflegum tillögum að deiliskipulagi hafi verið skilgreindir byggingarreitir á lóðum kærenda. Umræddir byggingarreitir hafi aftur á móti verið fjarlægðir úr deiliskipulagstillögunum við meðferð skipulagsnefndar Bláskógabyggðar án þess að haft væri samráð við kærendur eða þeim gefinn kostur á að andmæla. Nauðsynlegt hefði verið að upplýsa kærendur um forsendur breytinganna þannig að þeir gætu tekið afstöðu til þeirra samkvæmt ákvæðum skipulagslaga. Þá hafi kærendum ekki verið tilkynnt bréflega um auglýsingu hins nýja deiliskipulags fyrir Stekkjarlund þrátt fyrir að slíkt hefði verið nauðsynlegt til að tryggja möguleika þeirra á að andmæla tillögunum. Af þessum sökum teljist umrædd ákvörðun ólögmæt.

Málsrök Bláskógabyggðar: Af hálfu sveitarfélagsins er bent á að í Aðalskipulagi Bláskógabyggðar fyrir Þingvallasveit 2004-2016, sem hafi tekið gildi um mitt ár 2006, komi meðal annars fram að liðnum fjórum árum frá gildistöku aðalskipulagsins verði ekki veitt byggingarleyfi nema á grundvelli deiliskipulags. Því hafi verið gert ráð fyrir að eftir mitt ár 2010 mætti ekki veita byggingarleyfi á svæðum þar sem deiliskipulag væri ekki í gildi. Því megi segja að frá miðju ári 2010 hafi ekki verið til staðar byggingarréttur á lóðum innan svæðisins og því sé ekki rétt hjá kærendum að sveitarstjórn Bláskógabyggðar hafi fellt byggingarréttina niður með samþykkt sinni á deiliskipulaginu. Benda megi á að fyrir liggi túlkun á ákvæðum aðalskipulagsins, sbr. úrskurður úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála í máli nr. 71/2011.

Til að gæta jafnræðis hafi við endanlega afgreiðslu málsins hjá sveitarstjórn verið samþykkt að ekki yrði skilgreindur byggingarreitur á neinni lóð sem sé innan 100 m fjarlægð frá aðliggjandi þjóðvegi. Eigi það bæði við um deiliskipulag Stekkjarlundar og Veiðilundar. Jafnframt hafi verið samþykkt að taka málefni allra lóða fyrir sem sérstakt mál um leið og deiliskipulag svæðanna taki gildi. Verði þá farið með málið sem breytingu á deiliskipulagi þar sem sótt verði formlega um undanþágu frá ákvæðum skipulagsreglugerðar sem varði fjarlægð mannvirkja frá stofn- og tengivegum.

Niðurstaða: Í máli þessu er deilt um lögmæti þeirrar ákvörðunar sveitarstjórnar Bláskógabyggðar að breyta upphaflegri deiliskipulagstillögu með því að afmá byggingareiti af lóðum kærenda vegna ákvæðis d-liðar gr. 5.3.2.5. í skipulagsreglugerð nr. 90/2013 um að ekki skuli staðsetja íbúðir eða frístundahús nær stofn- og tengivegum en 100 m.

Samkvæmt skipulagslögum nr. 123/2010 er vald til að skipuleggja land innan marka sveitarfélags í höndum sveitarstjórna, sbr. 3. mgr. 3. gr. laganna. Annast þær jafnframt og bera ábyrgð á gerð aðal- og deiliskipulags skv. 29. og 38. gr. sömu laga. Sveitarstjórnum er því gefið víðtækt vald til ákvarðana um skipulag innan marka sveitarfélags en við beitingu þess valds ber þeim þó að fylgja markmiðum skipulagslaga, sem tíunduð eru í 1. gr. þeirra, m.a. að tryggja réttaröryggi í meðferð skipulagsmála, þannig að réttur einstaklinga og lögaðila verði ekki fyrir borð borinn þótt hagur heildarinnar sé hafður að leiðarljósi. Samkvæmt 2. mgr. 38. gr. laganna getur landeigandi óskað eftir því við sveitarstjórn að gerð sé tillaga að deiliskipulagi eða breytingu á deiliskipulagi á sinn kostnað en ekki verður talið að hann eigi lögvarða kröfu til þess að knýja á um breytingu.

Í greinargerð Aðalskipulags Bláskógabyggðar fyrir Þingvallasveit 2004-2016, sem tók gildi um mitt ár 2006, er sett fram stefna um uppbyggingu sumarhúsasvæða almennt í Þingvallasveit. Tekur hún til „núverandi byggðar, varðandi endurbyggingar sumarhúsa, viðbyggingar og viðhald húsa og til nýbygginga innan núverandi svæða og á svæðum sem bætast við“. Í almennum markmiðum aðalskipulagsins kemur fram að unnið verði lögformlegt deiliskipulag fyrir öll eldri sumarhúsasvæði í Þingvallasveit. Skuli sveitarstjórn hafa forgöngu um að landeigendur, lóðarhafar og sumarhúsafélög láti vinna deiliskipulag á viðkomandi svæði innan fjögurra ára frá gildistöku aðalskipulagsins. Jafnframt er tekið fram að ekki verði gefin út byggingarleyfi á þeim svæðum þar sem ekki liggi fyrir deiliskipulag að liðnum þessum fjórum árum. Með hliðsjón af því fól hið kærða deiliskipulag ekki í sér grundvallarbreytingu á nýtingarmöguleikum lóða kærenda, enda gátu þeir ekki fengið byggingarleyfi fyrr en umrætt svæði yrði deiliskipulagt. Var Bláskógabyggð því heimilt í skjóli skipulagsvalds að gera fyrrgreinda breytingu á kynntri deiliskipulagstillögu. Úrskurðarnefndin telur rétt að benda á að við þá ákvörðun bókaði sveitarfélagið jafnframt að gert yrði ráð fyrir að farið yrði með málefni lóða nær þjóðvegi en 100 m sem sérstaka breytingu á deiliskipulagi.

Hvorki skipulagsuppdráttur deiliskipulags Stekkjarlundar né Veiðilundar ber með sér að óbyggðar lóðir innan við 100 m frá þjóðvegi séu með byggingarreiti. Verður því ekki fallist á að brotið hafi verið gegn jafnræðisreglu 11. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 með hinni kærðu ákvörðun.

Kærendur telja að breytingar þær sem gerðar voru á deiliskipulaginu eftir að það var fyrst kynnt hefði þurft að gera í samráði við þá. Fallast má á að skortur á sérstöku samráði, sbr. gr. 5.2.1. í fyrrnefndri skipulagsreglugerð, sé ágalli á meðferð málsins, en þegar litið er til þess að kærendur komu að athugasemdum vegna fyrrgreindra breytinga verður sá annmarki ekki talinn þess eðlis að raski gildi hinnar kærðu ákvörðunar, enda verður ekki séð að kærendur hafi orðið fyrir réttarspjöllum af þeim sökum.

Telji kærendur að umþrætt deiliskipulag hafi valdið þeim fjártjóni geta þeir eftir atvikum átt rétt á bótum af þeim sökum samkvæmt. 51. gr. skipulagslaga. Það álitaefni á hins vegar ekki undir úrskurðarnefndina.

Með vísan til alls þess sem að framan er rakið verður kröfu kærenda um ógildingu hinnar kærðu ákvörðunar hafnað.

Uppkvaðning úrskurðar í máli þessu hefur dregist sökum mikils fjölda og umfangs mála sem skotið hefur verið til úrskurðarnefndarinnar.

Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu kærenda um ógildingu ákvörðunar sveitarstjórnar Bláskógabyggðar frá 2. mars 2017 um að samþykkja deiliskipulag fyrir Stekkjarlund úr landi Miðfells í Bláskógabyggð.

des 22

Love0

2/2015 Stafafellsfjöll frístundabyggð

Með dim

Árið 2016, föstudaginn 30. september, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Skuggasundi 3, Reykjavík. Mætt voru Ómar Stefánsson varaformaður, Aðalheiður Jóhannsdóttir prófessor og Þorsteinn Þorsteinsson byggingarverkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 2/2015, kæra á ákvörðun bæjarstjórnar Hornafjarðar frá 15. maí 2014 um að samþykkja nýtt deiliskipulag fyrir frístundabyggð í Stafafellsfjöllum, Lóni.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 8. janúar 2015, er barst nefndinni sama dag, kæra eigendur lóða nr. 11, 20, 38 og 40 í Stafafellsfjöllum í Lóni, þá ákvörðun bæjarstjórnar Hornafjarðar frá 15. maí 2014 að samþykkja nýtt deiliskipulag fyrir frístundabyggð í Stafafellsfjöllum, Lóni. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi en til vara að ákvæði deiliskipulagsins varðandi lóðir nr. 39b, 39c, 40b, 40c, og 20a verði felld úr gildi og að óheimilt verði að afmarka þær lóðir og byggja þar frístundahús. Jafnframt er gerð krafa um að byggingarreitur lóðar nr. 11 verði óbreyttur frá kynntri skipulagstillögu.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Sveitarfélaginu Hornafirði 20. janúar 2015 og í júlí og ágúst 2016.

Málavextir: Hinn 11. september 2013 samþykkti umhverfis- og skipulagsnefnd Hornafjarðar að auglýsa tillögu um breytt deiliskipulag fyrir frístundabyggð í Stafafellsfjöllum. Á fundi sömu nefndar 16. október s.á., var samþykkt að fjalla um deiliskipulagstillöguna sem nýtt deiliskipulag og við gildistöku þess félli eldra skipulag svæðisins úr gildi. Var tillaga að nýju deiliskipulagi kynnt á fundi nefndarinnar 4. desember s.á. og samþykkt að vísa henni til bæjarstjórnar. Kynningarfundur vegna tillögunnar var haldinn 5. s.m. og var hann auglýstur í fjölmiðlum 4. og 5. desember s.á. Hinn 12. desember s.á. samþykkti bæjarstjórn Hornafjarðar að tillagan yrði auglýst til kynningar. Athugasemdir bárust á kynningartíma. Var tekin afstaða til þeirra á fundi bæjarstjórnar 15. maí 2014 og deiliskipulagstillagan samþykkt. Skipulagið var síðan sent Skipulagsstofnun til lögboðinnar afgreiðslu og tilkynnti stofnunin með bréfi, dags. 25. júní s.á., að hún gerði ekki athugasemdir við birtingu auglýsingar um gildistöku þess þegar brugðist hefði verið við þeim atriðum sem nánar voru tilgreind í bréfinu og þegar umsögn Minjastofnunar lægi fyrir. Barst umsögn frá Minjastofnun Íslands til sveitarfélagsins með bréfi, dags. 23. október s.á. Var auglýsing um gildistöku deiliskipulagsins birt í B-deild Stjórnartíðinda 10. desember 2014.

Málsrök kæranda: Af hálfu kærenda er tekið fram að umrætt deiliskipulag sé ekki í samræmi við aðalskipulag. Eftir breytingu á aðalskipulagi varðandi frístundabyggðina í Stafafellsfjöllum, sem auglýst var í B-deild Stjórnartíðinda 30. janúar 2014, sé heimilt að skilgreina lóðir fyrir um 80 frístundahús á svæðinu. Í hinu umþrætta deiliskipulagi, sem auglýst hafi verið til kynningar 30. janúar 2014, hafi verið skilgreindar 78 lóðir og heimilað að reisa allt að þrjú hús á lóð á stærðarbilinu 25-120 m2, allt að 180 m2 að byggingarmagni, eða allt að 234 hús. Kynningarþáttur deiliskipulagsins hafi ekki verið í samræmi við lagakröfur. Auglýsingar um kynningarfund hafi birst í Fréttablaðinu með eins dags fyrirvara og í staðarblaði Hornfirðinga samdægurs. Þá sé því andmælt að allar meginforsendur deiliskipulagsins hafi legið fyrir í aðalskipulagi og því hafi ekki verið heimilt að beita undanþágureglu 3. mgr. 40. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 og falla frá gerð lýsingar deiliskipulags.

Þá hafi deiliskipulag það, sem hlaut gildistöku með auglýsingu í B-deild Stjórnartíðinda 10. desember 2014, tekið breytingum eftir að það hafi verið samþykkt af bæjarstjórn 15. maí 2014. Breytingin hafi falið í sér verulega fjölgun húsa og aukið byggingarmagn og breytingar á byggingarreitum. Þær breytingar hafi veruleg áhrif á hagsmuni núverandi sumarhúsaeigenda en breytingarnar hafi ekki verið kynntar þeim. Málsmeðferð, lögboðinn kynningarþáttur og grenndarréttur sé brotinn í þessu máli og beri því að ógilda deiliskipulagið.

Innan frístundabyggðarinnar renni þrjár ár, Jökulsá, á um Raftagil og á úr Vötnum, auk ár úr Hvannagili sem liggi við frístundasvæðið. Áin úr Vötnum geti orðið mjög vatnsmikil, en til þess að komast hjá gr. 5.3.2.14 í skipulagsreglugerð nr. 90/2013 hafi hún verið skilgreind sem lækur. Í framangreindu ákvæði segi að utan þéttbýlis megi ekki reisa mannvirki nær vötnum, ám eða sjó en 50 m. Samkvæmt gr. 2.2. í greinargerð með deiliskipulaginu sé það tilgreint að lóðir hafi verið girtar af og muni leigutakar sjá um viðhald eigin girðinga. Fjöldi nýrra lóða séu staðsettar innan 50 m beltis frá ám og vötnum og allt niður í 20 m. Girðingar séu skilgreindar sem mannvirki og því sé ekki heimilt að reisa þær innan 50 m frá vötnum, ám eða sjó samkvæmt tilvitnuðu ákvæði skipulagsreglugerðar.

Öflun neysluvatns hafi ávallt verið, og muni verða áfram, á ábyrgð lóðarhafa. Með nýju deiliskipulagi sé sett lóð nr. 40c þar sem eitt mesta vatnsból svæðisins sé staðsett, en uppbygging á þeirri lóð geti ekki orðið nema vatnsból spillist. Með þessu sé brotið gegn hagsmunum sumarbústaðaeigenda á svæðinu.

Þá sé vísað til umsagnar Fornminjastofnunar um fornminjar á svæðinu. Samkvæmt nýju deiliskipulagi séu fornminjar innan lóðarmarka en þeim fylgi 15 m friðhelgunarsvæði. Vegur liggi innan friðhelgunarsvæðis fornminja á lóð 40c samkvæmt skipulaginu.

Málsrök Hornafjarðar: Af hálfu sveitarfélagsins er vísað til þess að málsmeðferð deiliskipulagstillögunnar hafi verið í samræmi við 41. gr. skipulagslaga nr. 123/2010. Tillagan hafi verið kynnt á kynningarfundi í ráðhúsinu á Höfn 5. desember 2013. Afstaða hafi verið tekin til athugasemda sem borist hafi á fundi bæjarstjórnar þegar deiliskipulagið hafi verið samþykkt með breytingum 15. maí 2014. Sveitarfélagið hafi sent samantekt um umsagnir, fram komnar athugasemdir og svör við þeim 27. maí 2014. Óþarfi hafi verið að taka saman lýsingu fyrir deiliskipulagstillöguna þar sem allar meginforsendur þess hafi legið fyrir í aðalskipulagi, sbr. 3. mgr. 40. gr. skipulagslaga.

Deiliskipulagið hafi verið sent Skipulagsstofnun ásamt m.a. fyrrnefndri samantekt sem varðaði einnig umsagnir Umhverfisstofnunar, Skógræktar ríkisins og Heilbrigðiseftirlits Austurlands. Í síðastnefndu umsögninni frá 25. febrúar 2014 hafi verið lögð áhersla á að upplýsingar um staðsetningu vatnsbóla og rotþróa lægju fyrir. Hinn 12. júní 2014 hafi Skipulagsstofnun tilkynnt sveitarfélaginu að ákveðið hefði verið að taka deiliskipulagið til nánari skoðunar í samræmi við 1. mgr. 42. gr. skipulagslaga. Af því tilefni hafi sveitarfélagið sent stofnuninni viðbótargögn 18. og 20. júní 2014, þ.á m. deiliskráningu minja sem fylgt hafi erindi sveitarfélagsins til Minjastofnunar Íslands með beiðni um umsögn og áætlun sveitarfélagsins um skráningu vatnsbóla og rotþróa. Skipulagsstofnun hafi hinn 25. júní 2014 tilkynnt að ekki væri gerð athugasemd við að auglýsing um gildistöku deiliskipulagsins yrði birt í B-deild Stjórnartíðinda þegar brugðist hefði verið við þeim atriðum sem talin væru upp í bréfi stofnunarinnar og umsögn Minjastofnunar Íslands. Það hafi og verið gert og gildistaka skipulagsins auglýst í B-deild Stjórnartíðinda 10. desember 2014.

Því sé mótmælt að ósamræmi sé milli Aðalskipulags Hornafjarðar 2012-2030 og umrædds deiliskipulags. Bæjarstjórn sveitarfélagsins hafi samþykkt 12. desember 2013 að auglýsa tillögu að nýju aðalskipulagi með athugasemdafresti til 10. febrúar 2014. Í þeirri tillögu var heimild fyrir 85 lóðum í Stafafellsfjöllum en ekki hafi verið tilgreindur fjöldi frístundahúsa. Hið nýja deiliskipulag nái til 78 frístundalóða og sé því innan heimildar skv. aðalskipulagi.

Kynning deiliskipulagstillögunnar hafi verið í samræmi við skipulagslög og skipulagsreglugerð. Óumdeilt sé að kynningarfundur hafi verið haldinn 5. desember 2013 sem auglýstur hafi verið samdægurs í Eystrahorni, svæðisbundnum fréttamiðli. Jafnframt hafi fundurinn verið auglýstur með dreifibréfi, dags. 2. s.m., sem sent hafi verið í öll hús í sveitarfélaginu. Þá hafi fundurinn verið auglýstur á heimasíðu sveitarfélagsins 3. desember 2013.

Farið hafi verið eftir ákvæðum gr. 5.3.2.14. í skipulagsreglugerð nr. 90/2013 við skipulagsgerðina. Sveitarfélagið hafi orðið við öllum ábendingum Skipulagsstofnunar frá 25. júní 2014, þ.á m. hafi orðalagi gr. 2.2. í greinargerð deiliskipulagsins verið breytt á þá leið að ný hús verði hvergi nær lóðarmörkum en 10 m og í minnst 50 m fjarlægð frá ám. Auk þess séu lóðarmörk hvergi nær árbakka en 30 m.

———-

Aðilar hafa gert ítarlegri grein fyrir sjónarmiðum sínum sem ekki verða rakin nánar hér, en úrskurðarnefndin hefur haft þau til hliðjónar við úrlausn málsins.

Niðurstaða: Í máli þessu er deilt um þá ákvörðun bæjarstjórnar Hornafjarðar frá 15. maí 2014 að samþykkja nýtt deiliskipulag fyrir frístundabyggð í Stafafellsfjöllum, en áður hafði þar verið í gildi deiliskipulag frá árinu 1997. Samkvæmt eldra deiliskipulagi var gert ráð fyrir 63 lóðum fyrir frístundahús ásamt geymslu, á lóðum nr. 10 og 43-48 mátti byggja tvö frístundahús og á lóð nr. 11 mátti reisa tveggja hæða frístundahús. Með hinu kærða deiliskipulagi eru helstu breytingar þær að byggingarmagn á lóðum er aukið, nokkrar lóðir stækkaðar, skilgreindir byggingarreitir á lóðum þar sem byggingarréttur er ekki fullnýttur, skilgreindar eru 15 nýjar lóðir og gerðar leiðréttingar á uppdráttum á grundvelli nákvæmari kortagrunns.

Kærendur gera meðal annars þá kröfu að byggingarreitur lóðar nr. 11 verði ekki skertur frá auglýstri tillögu.

Samkvæmt 1. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála er það hlutverk nefndarinnar að úrskurða í kærumálum vegna stjórnvaldsákvarðana og í ágreiningsmálum vegna annarra úrlausnaratriða á sviði umhverfis- og auðlindamála, eftir því sem mælt er fyrir um í lögum á því sviði. Í samræmi við það tekur úrskurðarnefndin lögmæti kærðrar ákvörðunar til endurskoðunar en ekki er á færi nefndarinnar að taka nýja ákvörðun í málinu enda fer sveitarstjórn með deiliskipulagsvald innan sveitarfélagamarka samkvæmt skipulagslögum nr. 123/2010. Af þessum sökum tekur nefndin aðeins til úrlausnar kröfu kæranda um ógildingu hinnar kærðu ákvörðunar.

Í 3. mgr. 40. gr. skipulagslaga kemur m.a. fram að sveitarstjórn sé heimilt að falla frá gerð lýsingar á deiliskipulagsverkefni ef allar meginforsendur deiliskipulagsins liggja fyrir í aðalskipulagi. Með breytingu á Aðalskipulagi Hornafjarðar 1998-2018, sem samþykkt var af bæjarstjórn Hornafjarðar 7. nóvember 2013 og tók gildi með auglýsingu í B-deild Stjórnartíðinda 30. janúar 2014, kemur fram að frístundabyggð í Stafafellsfjöllum stækki og heimilt verði að skilgreina lóðir fyrir um 80 frístundahús á svæðinu. Meginforsendur deiliskipulagsins koma því fram í aðalskipulagi, ásamt því að í gildi var deiliskipulag frístundabyggðar fyrir sama svæði frá árinu 1997. Var því ekki þörf á gerð lýsingar samkvæmt áðurnefndri 40. gr. skipulagslaga í upphafi málsmeðferðar hins kærða deiliskipulags. Í umþrættu deiliskipulagi eru skilgreindar 78 lóðir fyrir frístundahús og á tíu þeirra er heimilt að byggja tvö aðalhús. Felur deiliskipulagið því í sér heimild fyrir allt að 88 frístundahús á svæðinu og verður að telja það rúmast innan skilmála aðalskipulags.

Samkvæmt 4. mgr. 40. gr. skipulagslaga skal sveitarstjórn kynna íbúum sveitarfélagsins og öðrum hagsmunaaðilum tillöguna, forsendur hennar og umhverfismat á almennum fundi eða á annan fullnægjandi hátt. Skal kynningin auglýst með áberandi hætti. Deiliskipulagið sem hér um ræðir var kynnt á almennum íbúafundi 5. desember 2013. Sá fundur var auglýstur í Fréttablaðinu 4. desember og í Eystrahorni, svæðisbundnum fréttamiðli, 5. desember s.á. Dreifibréf var einnig sent í öll hús í sveitarfélaginu 2. s.m. Þá var fundurinn enn fremur auglýstur á heimasíðu sveitarfélagsins 3. desember s.á. Þótt fallast megi á að tími milli boðunar fundar og fundarhalds hafi verið mjög skammur, einkum með hliðsjón af því að um var að ræða skipulag frístundasvæðis og búseta hagsmunaaðila því ekki bundin við sveitarfélagið, getur það ekki raskað gildi hinnar kærðu ákvörðunar. Í 4. mgr. 40. gr. skipulagslaga er ekki að finna ákvæði um þann lágmarks tíma sem þarf að líða frá því að auglýsing um kynningarfund er birt og þar til hann er haldinn og falla má frá umræddri kynningu ef allar meginforsendur deiliskipulagstillögu liggja fyrir í aðalskipulagi samkvæmt fyrrgreindri 4. mgr. 40. gr. laganna.

Í gr. 5.3.2.14 skipulagsreglugerðar nr. 90/2013 kemur m.a. fram að utan þéttbýlis skuli ekki reisa mannvirki nær vötnum, ám eða sjó en 50 m. Samkvæmt deiliskipulaginu eru lóðarmörk í allt að 30 m fjarlægð frá ám á svæðinu. Þar kemur þó einnig fram að byggingarreitir séu ekki innan 50 m frá þeim ám. Samkvæmt framangreindu ákvæði skipulagsreglugerðar tekur það einungis til mannvirkja en ekki lóðarmarka. Samkvæmt 2. gr. laga um mannvirki nr. 160/2010 gilda þau lög um girðingar innan þéttbýlis en ekki er vikið að girðingum í dreifbýli. Hugtakið mannvirki í 13. tl. 3. gr. laganna er skilgreint sem hvers konar jarðföst manngerð smíð, en í upptalningu ákvæðisins er ekki vikið að girðingum. Í 26. gr. laga nr. 60/2013 um náttúruvernd kemur fram að óheimilt sé að setja niður girðingu við árbakka þannig að hindri umferð gangandi manna. Ef mannvirki hindri för um bakka skal sem kostur er sjá fyrir göngustíg kringum mannvirkið og að bakkanum aftur. Með hliðsjón af greindum lagaákvæðum verður dregin sú ályktun að 50 m fjarlægðarmörk í framangreindu reglugerðarákvæði skipulagsreglugerðar eigi ekki við um girðingar. Þá er í máli þessu um það deilt hvort umrædd fjarlægðarmörk eigi samkvæmt reglugerðarákvæðinu við um Læk sem rennur úr Vötnum í gegnum deiliskipulagssvæðið, með öðrum orðum hvort Lækur sé á eða lækur í skilningi ákvæðisins. Af fyrirliggjandi deiliskipulagsuppdrætti verður ráðið að farvegur Lækjar sé að jafnaði 1-2 m að breidd, en um 3 m þar sem farvegurinn er breiðastur. Skilgreining orðsins ,,á‘‘ samkvæmt Íslenskri orðabók Menningarsjóðs, 4. útg. 2007, er ,,vatnsfall, nokkuð umfangsmikið að breidd, lengd eða vatnsmagni‘‘. Umrætt straumvatn, miðað við fyrirliggjandi gögn, fellur ekki að þeirri skilgreiningu miðað við eðlilegt árferði heldur myndi flokkast sem lækur. Með hliðsjón af því sem rakið hefur verið verður ekki talið að hið kærða deiliskipulag fari á svig við gr. 5.3.2.14 skipulagsreglugerðar sem skýra beri þröngt þar sem með henni eru lagðar takmarkanir á ráðstöfunarrétt landeigenda og lóðarhafa.

Deiliskipulagstillagan tók breytingum eftir auglýsingu. Þær breytingar fólu í sér að byggingarreitur á lóð nr. 10 var stækkaður, byggingarreitur á lóð nr. 11 færður í 10 m fjarlægð frá lóðarmörkum, heimilað var að byggja tvö aðalhús á lóðum nr. 10 og 43-48 svo og leyft að byggja tveggja hæða hús á lóð nr. 11. Deiliskipulagstillagan var ekki auglýst eftir framangreindar breytingar en var lögð fyrir bæjarstjórnarfund og samþykkt 15. maí 2014. Orðalagsbreytingar í greinargerð deiliskipulagsins voru einnig gerðar eftir auglýsingu, í kjölfar athugasemda Skipulagsstofnunar um skýrleika hennar. Samkvæmt 4. mgr. 41. gr. skipulagslaga skal auglýsa deiliskipulag að nýju í samræmi við 1. mgr. sama ákvæðis ef sveitarstjórn ákveður að breyta tillögunni í grundvallaratriðum. Þessar breytingar fela ekki í sér aukningu á byggingarmagni eða nýtingarhlutfalli lóða, lóðarmörk eru óbreytt og fjöldi húsa á lóð er óbreyttur, þó svo að á völdum lóðum megi reisa tvö aðalhús. Hvorki eðli breytinganna né umfang verður talið slíkt að um grundvallarbreytingar í skilningi 4. mgr. 41. gr. laganna hafi verið að ræða og þurfti því ekki að auglýsa tillöguna að nýju.

Með vísan til alls þess sem að framan er rakið verður kröfu kæranda um ógildingu hinnar kærðu ákvörðunar hafnað.

Uppkvaðning úrskurðar í máli þessu hefur dregist sökum mikils fjölda mála sem skotið hefur verið til úrskurðarnefndarinnar.

Úrskurðarorð:

Kröfu um ógildingu á samþykkt bæjarstjórnar Hornafjarðar frá 15. maí 2014 um deiliskipulag fyrir frístundabyggð í Stafafellsfjöllum í Lóni að öllu leyti eða að hluta er hafnað.

____________________________________
Ómar Stefánsson

______________________________ _____________________________
Aðalheiður Jóhannsdóttir Þorsteinn Þorsteinsson

des 22

Love0

16/2014 Miðfell Bláskógabyggð

Með dim

Árið 2016, fimmtudaginn 28. janúar, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Skuggasundi 3, Reykjavík. Mætt voru Nanna Magnadóttir forstöðumaður, Ásgeir Magnússon dómstjóri og Þorsteinn Þorsteinsson byggingarverkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 16/2014, kæra á ákvörðun sveitarstjórnar Bláskógabyggðar frá 2. maí 2013 um að hafna sameiningu frístundalóðanna nr. 16 og 18 við V-götu í landi Miðfells, Bláskógabyggð.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 3. mars 2014, er barst nefndinni 5. s.m., kæra eigandi lóðar nr. 16 við V-götu,, eigandi lóðar nr. 18 við V-götu, báðar í landi Miðfells, þá ákvörðun sveitarstjórnar Bláskógabyggðar frá 2. maí 2013 að hafna sameiningu umræddra frístundalóða. Er þess krafist að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi.

Úrskurðarnefndinni bárust gögn í málinu 11. apríl 2014 og 5. janúar 2016.

Málavextir: Á fundi skipulags- og byggingarnefndar uppsveita Árnessýslu og Flóahrepps 21. mars 2013 var tekin fyrir beiðni kærenda um að sameina lóðir nr. 16 og 18 við V-götu í landi Miðfells. Var erindinu hafnað þar sem ekki væri að mati nefndarinnar æskilegt að breyta fjölda frístundalóða innan þegar samþykktra hverfa og var sú afgreiðsla staðfest í sveitarstjórn 11. apríl s.á. Í kjölfar þess óskuðu kærendur eftir því að nefnd afgreiðsla yrði endurskoðuð og á fundi skipulags- og byggingarnefndar 23. s.m. var málið tekið fyrir að nýju og afgreitt með svohljóðandi hætti: „Eigendur lóðarinnar hafa nú sent inn nánari rökstuðning fyrir beiðni sinni sbr. bréf dags. 2. apríl 2013. Þá liggur fyrir samþykki aðliggjandi eigenda á sameiningu lóðanna. Erindinu er hafnað á ný á sömu forsendum og fyrri afgreiðsla nefndar frá 21. mars. Ekki er fallist á að lögun lóðanna komi í veg fyrir að á þeim verði reist frístundahús.“ Á fundi sveitarstjórnar 2. maí 2013 var fært til bókar að ekki væri gerð athugasemd við afgreiðslu nefndarinnar og að beiðni um sameiningu lóðanna væri hafnað.

Málsrök kærenda: Kærendur benda á að fyrir liggi að sveitarfélagið hafi samþykkt sameiningu annarra lóða á svæðinu. Samkvæmt jafnræðisreglu stjórnsýsluréttar skuli sambærileg mál afgreidd á sambærilegan hátt. Hagsmunir kærenda séu sambærilegir hagsmunum þeirra er fengið hafi samþykkta sameiningu lóða. Hafi kærendur þar með haft réttmætar væntingar um að það ástand myndi haldast.

Engin málefnaleg sjónarmið hafi verið lögð fram af hálfu sveitarfélagsins fyrir nefndri ákvörðun, utan þess að „…ekki sé æskilegt að breyta fjölda frístundahúsalóða innan þegar samþykktra hverfa“. Hafi kærendur lagt fram haldbær rök fyrir breytingunni og nágrannar ekki gert athugasemdir.
Í máli þessu og sambærilegum málum hafi verið teknar matskenndar stjórnvaldsákvarðanir. Verði í því sambandi að horfa til jafnræðisreglu og meðalhófsreglu stjórnsýslulaga, sem leggi bönd á stjórnvald. Sé það réttlætiskrafa að farið sé á sama máta með sambærileg tilvik. Þannig skuli allir njóta jafns réttar og beri opinberir aðilar jákvæðar skyldur til að tryggja þennan rétt. Öll mismunun á grundvelli ómálefnalegra sjónarmiða sé óheimil. Þá skuli stjórnvald aðeins taka íþyngjandi ákvörðun þegar lögmætu markmiði, sem að sé stefnt, verði ekki náð með öðru og vægara móti. Skuli þess þá gætt að ekki sé farið strangar í sakirnar en nauðsyn beri til. Þá sé bent á að sveitarfélagið hafi ekki gætt leiðbeiningarskyldu, sbr. 20. gr. laga nr. 37/1993, og eigi því almennur kærufrestur ekki við.

Málsrök Bláskógabyggðar: Af hálfu sveitarfélagsins er tekið fram að synjun þess hafi byggst á sama grunni og fyrri ákvarðanir skipulags- og byggingarnefndar, og þeirra sveitarstjórna sem eigi fulltrúa í sameiginlegri skipulagsnefnd, um sambærileg mál undanfarin ár. Megi þar vísa í mál úrskurðarnefndar skipulags- og byggingarmála nr. 15/2010 og mál úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála nr. 57/2012.

Undanfarin ár hafi nokkuð verið óskað eftir sameiningu sumarhúsalóða. Í sumum tilvikum hafi það verið heimilað en ekki í öðrum og hafi þær ákvarðanir byggst á mismunandi aðstæðum hverju sinni og stundum niðurstöðu grenndarkynningar. Hafi beiðnum um sameiningu lóða fjölgað nokkuð og því hafi verið ákveðið að skoða almennt hvort sameining lóða væri æskileg. Niðurstaðan hafi orðið sú að almennt væri ekki æskilegt að heimila sameiningu lóða innan sumarhúsahverfa, þar sem það breytti forsendum uppbyggingar hverfisins m.t.t. vegagerðar, lagningar veita o.s.frv. Þá sé einnig nauðsynlegt að ákveðinn stöðugleiki ríki í skipulagsmálum. Jafnframt miðist byggingarmagn í flestum sumarhúsahverfum við ákveðið nýtingarhlutfall og myndi sameining lóða gera það að verkum að heimilt yrði að byggja mun stærra hús á sameinaðri lóð en á öðrum lóðum í kring.

—–

Færð hafa verið fram frekari sjónarmið í máli þessu sem ekki verða rakin nánar.

Niðurstaða: Samkvæmt 2. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála er kærufrestur til nefndarinnar einn mánuður frá því að kæranda varð kunnugt eða mátti vera kunnugt um ákvörðunina, nema á annan veg sé mælt fyrir um í lögum. Berist kæra að liðnum kærufresti skal vísa henni frá nema að afsakanlegt verði talið að kæra hafi ekki borist fyrr, eða að veigamiklar ástæður mæli með því að kæran sé tekin til meðferðar, sbr. 28. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993.

Með bréfi skipulagsfulltrúa til kærenda, dags. 23. apríl 2013, var tilkynnt um afgreiðslu skipulags- og byggingarnefndar á erindi þeirra og gerður sá fyrirvari að téð afgreiðsla væri háð staðfestingu sveitarstjórnar. Staðfesti sveitarstjórn afgreiðslu nefndarinnar 2. maí s.á. og hafnaði erindi kærenda. Mun kærendum ekki hafa verið tilkynnt um þá afgreiðslu.

Úrskurðarnefndin móttók kæru í máli þessu 5. mars 2014 og var því kærufrestur liðinn er kæra barst nefndinni, sbr. ofangreint ákvæði 4. gr. laga um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála. Hins vegar skorti á við afgreiðslu málsins hjá sveitarfélaginu að kærendum væri leiðbeint um kæruheimild eða kærufrest, svo sem áskilið er í 2. tl. 2. mgr. 20. gr. stjórnsýslulaga. Verður kærumál þetta því tekið til efnismeðferðar með vísan til 1. tl. 1. mgr. 28. gr. sömu laga, þar sem afsakanlegt þykir að kæran hafi borist að liðnum kærufresti.

Vald til að skipuleggja land innan marka sveitarfélags er í höndum sveitarstjórnar samkvæmt skipulagslögum nr. 123/2010. Ber sveitarstjórn ábyrgð á og annast gerð deiliskipulags en í því eru teknar ákvarðanir um skipulagsforsendur innan sveitarfélagsins, m.a. um stærðir lóða og fjölda þeirra. Þá er óheimilt að skipta jörðum, löndum, lóðum eða breyta landamerkjum og lóðamörkum nema samþykki sveitarstjórnar komi til, sbr. 48. gr. laganna. Eiga kærendur því ekki lögvarinn rétt til þess að lóðir þeirra séu sameinaðar.

Ekki er í gildi deiliskipulag á svæði því sem hér um ræðir. Sveitarfélagið hefur hins vegar markað sér stefnu um frístundabyggð í Aðalskipulagi Bláskógabyggðar fyrir Þingvallasveit 2004-2016. Er það svæði sem hér um ræðir, úr landi Miðfells, tilgreint í aðalskipulagi sem sumarhúsasvæði og kemur fram í skipulaginu að „…brúttóþéttleiki svæðisins verði um 1 hús á 0,75 ha lands að meðaltali“.

Dæmi eru um að sameining lóða hafi áður verið heimiluð á svæðinu. Stefnubreyting hefur þó orðið þar á hjá sveitarfélaginu og er ekki annað að sjá en að sú stefnubreyting sé í samræmi við áðurnefnda stefnu í aðalskipulagi. Þó að sameining lóða hafi verið heimiluð á svæði Miðfells í einu tilviki á árinu 2013 virðist þar hafa verið um undantekningu að ræða, en sú sameining átti sér stað á svæði þar sem fyrir hendi er deiliskipulag. Þegar af þeirri ástæðu er ekki um sambærilegt tilvik að ræða og verður það því ekki talið hafa skapað fordæmi. Eins og greint er frá í málavaxtalýsingu var sameiningu greindra lóða synjað með þeim rökum að ekki væri æskilegt að breyta fjölda lóða innan samþykktra hverfa. Verður ekki annað séð en að málefnaleg sjónarmið hafi búið þar að baki.

Að öllu framangreindu virtu verður kröfu kærenda um ógildingu hinnar kærðu ákvörðunar hafnað.

Uppkvaðning úrskurðar í máli þessu hefur dregist verulega sökum mikils fjölda mála sem skotið hefur verið til úrskurðarnefndarinnar.

Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu kærenda um ógildingu á ákvörðun sveitarstjórnar Bláskógabyggðar frá 2. maí 2013 um að hafna sameiningu frístundalóðanna nr. 16 og 18 við V-götu í landi Miðfells, Bláskógabyggð.

____________________________________
Nanna Magnadóttir

______________________________ _____________________________
Ásgeir Magnússon Þorsteinn Þorsteinsson

106/2022 Ártunga, Bláskógabyggð

179/2021 Fjósatunga

64/2021 Birkiland

29/2020 Rjúpnabraut

103/2019 Austurey

77/2018 Nesjavellir

32/2018 Kaldársel, Kaldárbotnar, Gjárnar

63/2017 Arnarstekkur

2/2015 Stafafellsfjöll frístundabyggð

16/2014 Miðfell Bláskógabyggð

Um okkur

Opnunartími