Úrskurðir Archive - Page 42 of 271 - Úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála

maí 03

158/2021 Vesturgata

Með UUA

Árið 2022, föstudaginn 29. apríl, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Borgartúni 21, Reykjavík. Mættir voru Unnþór Jónsson, settur varaformaður, Ásgeir Magnússon, fyrrverandi dómstjóri, og Þorsteinn Þorsteinsson byggingarverkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 158/2021, kæra á ákvörðun skipulagsfulltrúa frá 9. september 2021 um innkeyrslu frá hringtorgi að Vesturgötu 4 í Hafnarfirði.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 18. október 2021, er barst nefndinni sama dag, kærir eigandi, f.h. Hansen ehf., Vesturgötu 4, Hafnarfirði, þá framgöngu umhverfis- og skipulagssviðs Hafnarfjarðarbæjar að minnka lóðina Vesturgötu 4 um 93,8 m² og taka þar með alla aðkeyrslu og bílastæði af lóðinni. Jafnframt er kærð sú ákvörðun að steypa kant á gangstétt framan við Vesturgötu 4 þannig að lokað sé fyrir aðkeyrslu úr hringtorgi yfir gangstéttina að lóðinni. Skilja verður kröfugerð kæranda svo að þess sé krafist að fyrrnefndar ákvarðanir bæjaryfirvalda verði felldar úr gildi. Þá er gerð krafa um að nefndum lóðarhluta verði skilað og að aðkoma að Vesturgötu 4 verði eins og hún hafi verið til margra ára. Enn fremur að opnað verði fyrir aðkeyrslu úr hringtorginu og að bílastæðum verði komið fyrir á umræddum lóðarhluta.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Hafnarfjarðarbæ 11. nóvember 2021 og viðbótar-gögn bárust 15. og 23. febrúar 2022.

Málavextir: Lóðin Vesturgata 4 í Hafnarfirði er á horni Vesturgötu og Reykjavíkurvegar en á mótum gatnanna er hringtorg sem nefnt er Bæjartorg. Til fjölda ára hefur verið starfræktur veitingastaðurinn A. Hansen að Vesturgötu 4, en á Vesturgötu 6 eru svonefnt Pakkhús og Sívertsenhúsið sem eru hluti af Byggðasafni Hafnarfjarðar. Framan við húsin er svæði sem mun hafa verið nýtt að hluta sem bílastæði, með innkeyrslu annars vegar frá Vesturgötu og hins vegar frá Bæjartorgi.

Á árinu 2020 mun umhverfis- og skipulagssvið Hafnarfjarðarbæjar hafa mælt upp lóðina Vesturgötu 4. Í kjölfarið mun kærandi máls þessa hafa gert athugasemdir við sveitarfélagið um að skráðri stærð lóðarinnar hefði verið breytt úr 629,8 m² í 536 m² og mun skráð stærð hennar hafa verið færð til fyrra horfs í apríl 2021. Hinn 8. september sama ár kom kærandi á framfæri mótmælum sínum við sveitarfélagið um að steyptur hefði verið kantur á gangstéttina framan við húsið og þar með hefði verið lokað fyrir aðkeyrslu úr hringtorginu að veitingastaðnum. Með þessu væri aðkoman færð út á götu, en þörf væri á aðkomu að lóðinni þar sem snjóbræðsla væri við veitingastaðinn sem og bílastæðum fyrir þá er hygðust sækja veitingastaðinn og Byggðasafnið.

Erindi kæranda var svarað af hálfu umhverfis- og skipulagssviðs með tölvupósti 9. september 2021. Í svarinu kom m.a. fram að ekki væri hægt að bjóða upp á inn- eða útkeyrslu að og frá hringtorgi þar sem mögulega yrði t.d. bakkað út. Jafnframt var vísað til niðurstöðu skipulagsfulltrúa er taldi að ekki væri unnt að verða við beiðni um aðkomu frá hringtorgi.

Málsrök kæranda: Kærandi tekur fram að samkvæmt lóðarleigusamningi um Vesturgötu 4 sé lóðin 629,8 m² að stærð, en hún hafi verið minnkuð um 93,8 m² eftir að umhverfis- og skipulagssvið hafi mælt upp lóðina. Tekin hafi verið öll lóðin framan við húsið og þar með aðkoma að húsinu og bílastæði. Þegar lóðarstærðin hafi verið leiðrétt hafi verið búið að deiliskipuleggja svæðið þar sem hvorki væri gert ráð fyrir aðkeyrslu að húsinu frá hringtorginu né bílastæðum á lóðinni.

Kærandi bendir á að þinglýst eign hans hafi verið gerð upptæk án nokkurs samráðs við hann eða leyfis. Mikilvægt sé að eignarrétturinn sé virtur og að þau vinnubrögð sem viðhöfð hafi verið verði ekki látin viðgangast. Opinberir aðilar eigi ekki að fara gegn lögum. Það að ekki sé hægt að keyra að inngangi hússins hafi veruleg óþægindi í för með sér fyrir gesti staðarins og skapi hættu, m.a. fyrir þá sem þurfi að komast leiðar sinnar að húsinu í hálku, en kvartanir hafi borist vegna þessa. Einnig bæti það ekki umferðaröryggi þegar bílstjórar þurfi að stoppa í hringtorginu til að hleypa fólki út sem hyggist sækja veitingastaðinn. Rekstrargrundvöllur veitingahússins hafi í raun verið eyðilagður.

Málsrök Hafnarfjarðarbæjar: Af hálfu sveitarfélagsins er þess krafist að kröfum kæranda verði hafnað. Hvorki sé verið að kæra stjórnvaldsákvörðun né ágreiningsmál vegna annarra úrlausnaratriða, sbr. 4. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála, auk þess sem óljóst sé hver hin kærða ákvörðun sé.

Enginn þinglýstur lóðarleigusamningur sé til staðar um lóðina Vesturgötu 4. Til sé afsal sem sé ranglega skráð sem lóðarleigusamningur í þinglýsingarbókum og verði óskað leiðréttingar hjá sýslumanni varðandi þá skráningu. Í óþinglýstum samningi frá árinu 1925 sé kaupmanninum F. Hansen leigð lóðin á erfðafestu undir og umhverfis sölubúðar- og íveruhús hans að Vesturgötu 4. Lóðin sé sögð 629,8 m² og í samningnum sé tekið fram að felldur sé úr gildi erfðafestusamningur frá 7. júní 1911. Þar komi fram að leigutaka sé heimilt að fylla út í fjöruna jafnt uppfyllingu Aug. Flygenrings gegn því að hann láti hluta af lóðinni endurgjaldslaust til breikkunar Vesturgötu. Í nóvember 1960 hafi 93,2 m² verið teknir af lóðinni með vísan til lóðarleigusamningsins, en aldrei verið gefinn út nýr samningur í kjölfarið. Virðist lóðarstærðin hafa verið skráð 536,6 m² í fasteignaskrá allt þar til hún hafi verið leiðrétt í samræmi við þinglýstan „lóðarleigusamning“. Lóðarhafi Vesturgötu 4 hafi aldrei átt gangstéttina framan við húsið en í mesta lagi hafi hann átt lóðina 1,5 m frá húsvegg. Gangstéttin sé fyrir utan mörk lóðarinnar eins og sjá megi á mæliblöðum frá fyrstu tíð. Sé umræddur kantsteinn á gangstéttinni í fullu samræmi við skipulag. Samkvæmt aðaluppdráttum fyrir Vesturgötu 4 sé gert ráð fyrir aðkomu að lóðinni frá Kirkjuvegi.

Niðurstaða: Í kæru máls þessa er vísað til þess að kærð sé framganga umhverfis- og skipulagssviðs Hafnarfjarðarbæjar um að taka hluta af lóð kæranda og loka aðkeyrslu að veitingahúsi því sem stendur á lóðinni. Af kæru verður ráðið að kæruefni málsins lúti annars vegar að lögmæti þeirrar ákvörðunar Hafnarfjarðarbæjar að steypa gangstéttarkant framan við Vesturgötu 4, og loka þar með fyrir innkeyrslu úr Bæjartorgi yfir gangstéttina að húsinu, og hins vegar að minnka lóðina um 93,8 m².

Fyrir liggur að 9. september 2021 var erindi kæranda frá 8. s.m., þar sem því var mótmælt að búið væri að loka fyrir aðkeyrslu úr hringtorginu, svarað af hálfu umhverfis- og skipulagssviðs sem vísaði jafnframt til niðurstöðu skipulagsfulltrúa um málið. Í svarinu kom m.a. fram að ekki væri hægt að bjóða upp á inn- eða útkeyrslu að og frá hringtorgi þar sem mögulega yrði t.d. bakkað út. Jafnframt hefðu borist margar kvartanir vegna bifreiða sem lagt hefði verið á gönguleið eða lokað á gönguleiðir. Í umfjöllun skipulagsfulltrúa kom fram að á samþykktum aðaluppdrætti væri hvorki gerð grein fyrir bílastæðum á lóð Vesturgötu 4 né aðkomu að lóðinni frá aðliggjandi umferðargötum. Þá væri í deiliskipulagi umrædds svæðis ekki heldur gerð grein fyrir eða heimiluð aðkoma inn á lóð Vesturgötu 4 frá hringtorgi. Var niðurstaða skipulagsfulltrúa því sú að ekki væri unnt að verða við beiðninni. Úrskurðarnefndin telur að líta verði svo á að í greindum svörum hafi falist synjun á beiðni kæranda um að opið yrði fyrir innkeyrslu frá hringtorginu inn á lóð Vesturgötu 4. Verður þá jafnframt að skilja málatilbúnað kæranda á þá leið að hann sé að kæra nefnda synjun og sætir sú afgreiðsla því lögmætisathugun nefndarinnar.

Í 1. gr. viðauka 2.3 með samþykkt nr. 240/2021 um stjórn Hafnarfjarðarkaupstaðar og fundarsköp bæjarstjórnar segir að skipulagsfulltrúi afgreiði, án staðfestingar bæjarstjórnar, verkefni sem séu á verkefnasviði skipulags- og byggingarráðs, sbr. 2. mgr. 6. gr. skipulagslaga nr. 123/2010, sbr. og 42. gr. samþykktarinnar. Meðal þess sem honum er heimilt að gera er að framsenda, vísa frá eða synja erindum sem beint er til skipulags- og byggingarráðs og eru bersýnilega í ósamræmi við skipulagsáætlanir, sbr. k-lið 2. gr. viðaukans. Samkvæmt 2. og 3. gr. viðaukans skulu málin tekin fyrir á afgreiðslufundi skipulagsfulltrúa og þau kynnt á næsta reglulega fundi skipulags- og byggingarráðs. Svo sem fyrr greinir vísaði skipulagsfulltrúi m.a. til þess í svari sínu að í deiliskipulagi fyrir umrætt svæði væri hvorki gerð grein fyrir né heimiluð aðkoma inn á lóð Vesturgötu 4 frá hringtorgi.

Umrædd lóð er á svæði þar sem í gildi er deiliskipulag Norðurbakka frá 2005. Hinn 22. febrúar 2007 kvað úrskurðarnefnd skipulags- og byggingarmála upp úrskurð í máli nr. 25/2005 þar sem hafnað var kröfu kæranda máls þessa um ógildingu nefnds deiliskipulags. Byggði kærandi málatilbúnað sinn m.a. á því að með hinni kærðu ákvörðun væru bílastæði við veitingahús hans lögð af, en úrskurðarnefndin taldi að ekki yrði séð af gögnum um fyrra skipulag svæðisins að bílastæði hefðu fylgt fasteign kæranda að Vesturgötu 4 sem lögð væru af með hinni kærðu ákvörðun.

Hinn 2. október 2020 tók gildi breyting á fyrrgreindu deiliskipulagi. Í breytingunni fólst m.a. að á uppdrætti voru markaðar þrjár lóðir. Ein þessara lóða var lóðin Vesturgata 4 og var stærð hennar tilgreind 629,8 m², svo sem í fasteignaskrá Þjóðskrár Íslands. Af skipulagsuppdrætti og greinargerð deiliskipulagsins verður hvorki séð að gert sé þar ráð fyrir innkeyrslu frá hringtorginu yfir gangstétt framan við Vesturgötu 4 né bílastæðum á lóðinni. Aðkoma að lóðinni er hins vegar sýnd frá Vesturgötu og einnig frá Kirkjuvegi. Verður því að telja að efnisrök hafi legið að baki fyrrgreindri synjun skipulagsfulltrúa og að sjónarmið umhverfis- og skipulagssviðs bæjarins um umferðaröryggi hafi verið málefnalegt.

Sem fyrr segir liggur fyrir að stærð lóðarinnar er skráð 629,8 m² í fasteignaskrá Þjóðskrár Íslands, eins og í gildandi deiliskipulagi Norðurbakka. Kærandi hefur gert athugasemd við að sveitarfélagið hafi beðið með að tilkynna leiðréttingu á tilgreindri stærð umræddrar lóðar til fasteignaskrár Þjóðskrár Íslands þar til nýtt deiliskipulag fyrir lóðina hefði tekið gildi og vísað til þess sem hluta af kæruefni málsins. Þar sem hlutverk úrskurðarnefndarinnar er að meginstefnu til að úrskurða um lögmæti ákvarðana stjórnvalda fellur það utan valdheimilda hennar að taka afstöðu til greinds ágreinings, eða taka nýja ákvörðun, sbr. 1. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála. Verður kröfum kæranda að þessu leyti vísað frá úrskurðarnefndinni.

Þó þykir rétt að benda á að deiliskipulag getur ekki hróflað við eða ráðstafað eignarréttindum nema að undangengnum samningi eða eftir atvikum eignarnámi, séu talin skilyrði til þess. Verður ágreiningur um bein eða óbein eignarréttindi og túlkun samninga í því sambandi, svo sem um lóðarréttindi, ekki til lykta leiddur fyrir úrskurðarnefndinni, en slíkur ágreiningur gæti eftir atvikum átt undir dómstóla.

Uppkvaðning úrskurðar í máli þessu hefur dregist vegna fjölda kærumála sem skotið hefur verið til úrskurðarnefndarinnar.

Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu kæranda um að felld verði úr gildi ákvörðun skipulagsfulltrúa frá 9. september 2021 um innkeyrslu frá hringtorgi að Vesturgötu 4 í Hafnarfirði.

Kærumáli þessu er að öðru leyti vísað frá úrskurðarnefndinni.

maí 03

Love0

143/2021 Fráveitugjöld Grindavíkurbæjar

Með UUA

Fyrir var tekið mál nr. 143/2021, kæra vegna álagningar fráveitugjalda á kærendur fyrir árið 2020 vegna fasteigna í Grindavíkurbæ.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til samgöngu- og sveitarstjórnarráðuneytisins, dags. 5. maí 2020, sem var framsent til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála með bréfi, dags. 2. september 2021, og barst nefndinni 10. s.m., kærir eigandi fasteignanna að Efstahrauni 27, Leynisbraut 13A og Víkurbraut 2 í Grindavíkurbæ álagningu fráveitugjalda vegna eignanna fyrir árið 2020. Jafnframt kærir hann, fyrir hönd tilgreinds einkahlutafélags, álagning fráveitugjalds fyrir sama ár vegna fasteignarinnar að Vörðusundi 5 í Grindavíkurbæ. Er þess krafist að álagning fráveitugjaldanna verði felld úr gildi.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Grindavíkurbæ 21. september 2021.

Málavextir: Gjaldskrá fyrir fráveitu og hreinsun rotþróa í Grindavíkurbæ nr. 1117/2019 var samþykkt af bæjarstjórn Grindavíkurbæjar 26. nóvember 2019 og birt í B-deild Stjórnartíðinda 16. desember s.á. Í gjaldskránni kemur fram að álögð gjöld samkvæmt henni verði innheimt með fasteignagjöldum. Álagningarseðlar vegna fasteignagjalda fyrir árið 2020 voru sendir til kærenda 5. febrúar s.á. Með þeim var kærendum gert að greiða fráveitugjöld vegna fasteigna þeirra að upphæð kr. 84.200, kr. 16.460, kr. 20.475 og kr. 37.935.

Málsrök kærenda: Kærendur benda á að gjaldskrá fyrir fráveitu og hreinsun rotþróa í Grindavíkurbæ standist ekki 6. gr. reglugerðar nr. 1212/2015 um bókhald, fjárhagsáætlanir og ársreikninga sveitarfélaga. Í greininni komi fram að reikningar skuli ekki nema hærri fjárhæð en sem nemi kostnaði vegna viðkomandi rekstrarþáttar. Gjaldskráin sé með grunntöxtum sem séu verðbættir frá árinu 2003 og hafi fráveitugjöld íbúðarhúsa hækkað um 20% með síðustu samþykkt gjaldskrárinnar. Fráveitugjöld hafi á undanförnum árum skilað bæjarsjóði um 677 milljónum króna, auk þess sem skráð sé 111 milljóna króna skuld við bæjarsjóð í ársreikningi ársins 2018. Tekjur umfram fjárfestingar og rekstur séu 788 milljónir króna.

Gjaldtaka Grindavíkurbæjar vegna fráveitu byggist á ársreikningum sem innihaldi ólöglega eignayfirfærslu upp á 188 milljónir króna með sölugjörningi á þegar gjaldfærðum, greiddum og fullafskrifuðum fráveituframkvæmdum, en þannig séu gjaldendur látnir greiða á ný vegna sömu framkvæmda ásamt afskrifuðum vöxtum. Sveitarfélaginu hafi tekist að blekkja út úr greiðendum a.m.k. 788 milljónir króna, eða 250% umfram rekstrarkostnað og fjárfestingar fráveitunnar.

„Fullfyrnd“ fráveitukerfi Grindavíkurbæjar hafi verið eignfærð, eða öllu heldur seld, úr aðalsjóði bæjarins á matsverði ársins 2002 á grundvelli 8. gr. þágildandi auglýsingar nr. 790/2001 um reikningsskil sveitarfélaga. Þar segi að „eldri fráveituframkvæmdir skulu færðar úr aðalsjóði á framreiknuðu, afskrifuðu kostnaðarverði liggi það fyrir en annars samkvæmt afskrifuðu viðmiðunarverði. Viðmiðunarverð verði ákvarðað út frá kostnaðarverði sambærilegra mannvirkja.“ Samkvæmt hugtakalista Fjársýslu ríkisins sé afskrifað kostnaðarverð „[k]ostnaðarverð að frádregnum afskriftum.“ Staðfestingu á að eldri veituframkvæmdir hafi verið gjaldfærðar, greiddar og afskrifaðar sé að finna í ársreikningum Grindavíkurbæjar fyrir árið 2001 þar sem segi að gjaldfærðar séu „fjárfestingar og kostnaður við framkvæmdir, s.s. götur, holræsi […].“ Einnig komi fram í ársreikningum Grindavíkurbæjar árið 2002 að „[f]járfestingar í lausafé og gatna- og fráveituframkvæmdir voru áður færðar til gjalda á fjárfestingarári.“

Lausafé sé gjaldfært og afskrifað á rekstrarári og verði ekki afskrifað aftur. Eignayfirfærsla á eldri fráveituframkvæmdum hafi því verið svikaviðskipti, þ.e. sala á þegar seldum veituframkvæmdum sem hafi verið afskrifaðar, gjaldfærðar og greiddar af bæjarbúum á framkvæmdaárinu. Aðalsjóður Grindavíkurbæjar hafi því ekki getað innheimt fyrir andvirði þeirra í annað sinn. Um slík svikaviðskipti sé fjallað í 14. kapítula Jónsbókar um kaupfox.

Í núgildandi reglugerð nr. 1212/2015 komi fram í 2. mgr. 6. gr. að reikningar skuli ekki nema hærri fjárhæð en sem nemi kostnaði vegna viðkomandi rekstrarþáttar. Í eldri reglugerð nr. 944/2000 um bókhald og ársreikninga sveitarfélaga komi fram að þess skuli sérstaklega gætt að tekjur af þjónustugjöldum reynist ekki umfram heildarkostnað rekstrareininga, þegar til lengri tíma sé litið. Grindavíkurbær hafi túlkað framangreinda heimild til þjónustugjalda svo að safna megi í sjóði fyrir komandi framkvæmdum samkvæmt fjárhagsáætlunum næstu ára. Því sé vert að endurskoða fjárhagsáætlun bæjarins 2020-2023 með tilliti til 788 milljóna króna mismunar á tekjum annars vegar og fjárfestingum og rekstrargjöldum hins vegar.

Málsrök Grindavíkurbæjar: Af hálfu bæjaryfirvalda er bent á að kæra byggist á misskilningi á bókhaldi og reikningsskilum sveitarfélaga, sem og rangtúlkun á ársreikningum fráveitu Grindavíkurbæjar. Fráveitan sé rekin af sveitarfélaginu í samræmi við þau lög sem gildi um fráveitur sveitarfélaga, þ.e. lög nr. 9/2009 um uppbyggingu og rekstur fráveitna sem og reglugerð nr. 982/2010 um fráveitur sveitarfélaga. Fráveitan sé „fyrirtæki sveitarfélaga“ en ekki „rekstrareining“, eins og kærendi telji, sbr. skilgreiningar 2. og 7. gr. reglugerðar nr. 1212/2015 um bókhald, fjárhagsáætlanir og ársreikninga sveitarfélaga. Sé fráveitan því rekin sem sjálfstæð eining í B-hluta, með sérstakan rekstur og efnahag, og til lengri tíma litið eigi þjónustutekjur fráveitu sveitarfélagsins að standa undir rekstri hennar. Í því felist líka að tekjur fráveitunnar þurfi að standa undir öllum útgjöldum hennar, þ.e. rekstrarkostnaði, afborgunum lána, vöxtum og verðbótum lána sem tekin hafi verið vegna framkvæmda fyrri ára, sem og nýframkvæmdum. Bæjarstjórn fari með stjórn fráveitunnar þar sem ekki hafi verið skipuð sérstök stjórn, sbr. 5. gr. laga nr. 9/2009.

Til grundvallar gjaldskrár fyrir fráveitu og hreinsun rotþróa í Grindavíkurbæ liggi reglugerð nr. 982/2010. Í 9. gr. hennar sé sú skylda sett á stjórn fráveitunnar að semja gjaldskrá sem miða skuli við að fráveitugjald ásamt öðrum tekjum standi undir rekstri hennar og uppbyggingu, þ.m.t. fjármagnskostnaði, viðtakarannsóknum og vöktum og fyrirhuguðum stofnkostnaði samkvæmt langtímaáætlun veitunnar. Við setningu gjaldskrárinnar hafi verið stigið varlega til jarðar og þess gætt að tekjur væru ekki umfram það sem þeim væri ætlað að standa undir. Samkvæmt langtímaáætlun fráveitunnar sé væntanlegur stofnkostnaður verulegur og þurfi fráveitan að búa sig undir það. Grindavíkurbær hafi aldrei tekið arð af rekstri fráveitunnar og fjármagnskostnaður hennar sé eingöngu vegna lánsfjár, en ekki sé reiknaður kostnaður af því fjármagni sem bundið sé í starfseminni. Árleg endurskoðun endurskoðenda hafi undantekningalaust verið án athugasemda.

Fullyrðingar kærenda um afskriftir á fráveitukerfum lýsi vanþekkingu á reikningsskilum sveitarfélaga. Með reglugerð nr. 944/2000 hafi reikningsskilum sveitarfélaga verið breytt og með 8. gr. auglýsingar nr. 790/2001 hafi sveitarfélögum verið gert skylt að flytja fráveituframkvæmdir í sérstakt fyrirtæki sveitarsjóðs. Álagningarstuðull fráveitu Grindavíkurbæjar vegna fráveitugjalds sé ekki hár. Rétt sé að benda á að álagningarstuðull vegna íbúðarhúsnæðis hafi lækkað árin 2013, 2015 og 2018 og vegna annars húsnæðis árið 2015 til að mæta hækkun fasteignamats, en þannig hafi hækkanir fasteignamats ekki verið látnar flæða inn í tekjur fráveitunnar. Stuðullinn vegna íbúðarhúsnæðis hafi þó hækkað árið 2020. Til samanburðar megi benda á að Reykjanesbær sé með hærri stuðul bæði vegna íbúðarhúsnæðis og annars húsnæðis, en þar sé fasteignamat íbúðarhúsnæðis sömuleiðis hærra en í Grindavíkurbæ.

Ef gjaldskrár eigi að vera með þeim hætti að tekjur skuli aðeins vera í samræmi við þau útgjöld sem fram komi í rekstrarreikningi þá gæti fráveitan hvorki staðið undir því láni sem henni hafi verið gert að taka í tengslum við flutning veituframkvæmdanna né heldur staðið undir nýframkvæmdum. Í langtímaáætlun fráveitunnar hafi verið gert ráð fyrir endurgerð útrása árið 2020 og byggingu 1. áfanga hreinsistöðvar árið 2024. Þegar horft sé til næstu 10 ára liggi fyrir að nýframkvæmdir geti numið allt að einum milljarði króna og hafi verið tekið mið af þessari framkvæmdaþörf við ákvörðun fráveitugjalda fyrri ára. Framkvæmdasjóður hafi svo skilað fráveitunni vaxtatekjum.

Fráveitulagnir í Grindavíkurbæ séu tiltölulega nýjar. Lagnir í eldri hverfum hafi verið lagðar um eða eftir 1980 en fram að þeim tíma hafi verið rotþró við hvert hús. Lagning fráveitu í Grindavík sé dýr þar sem bærinn sé að mestu byggður á mishörðu hrauni og því hafi oft þurft að sprengja þá lagnaskurði sem gerðir hafi verið á sínum tíma. Vegna þeirra fráveitulagna sem lagðar séu í nýjum hverfum dugi oft að fleyga hraunið, sem sé ódýrara en að sprengja en dýrara en gröftur í venjulegum jarðvegi. Þá séu fráveituframkvæmdir afskrifaðar um 4% á ári og afskrifist því að fullu á 25 árum. Við yfirfærslu framkvæmdanna í sérstakt B-hluta fyrirtæki árið 2002 hafi framkvæmdir eftir árið 1978 því ekki verið afskrifaðar að fullu. Til viðbótar við lagningu fráveitu í eldri hverfum hafi komið til árleg uppbygging fráveitunnar frá þeim tíma í nýjum hverfum. Fjöldi íbúa í Grindavík árið 1978 hafi verið 1.810 en árið 2002 hafi íbúarnir verið 2.641, sem geri 45,9% fjölgun, en til að mæta þeirri fjölgun hafi ný hverfi verið skipulögð og fráveitulagnir verið lagðar samhliða gatnagerð.

Af framansögðu megi vera ljóst að gjaldskrá fráveitu Grindavíkurbæjar sé fjarri því að vera of há og þyrfti að vera hærri, a.m.k. miðað við undanfarið þensluástand. Allar tekjur veitunnar séu nýttar í þágu hennar og hafi sveitarfélagið aldrei tekið sér arð úr rekstri hennar. Fjármagnskostnaður sé eingöngu vegna skulda sem tilkomnar séu vegna fjárfestinga í fráveitukerfinu.

Niðurstaða: Í máli þessu er deilt um álagningu fráveitugjalda á kærendur fyrir árið 2020 vegna fasteigna þeirra í Grindavíkurbæ.

Samkvæmt 2. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála er kærufrestur einn mánuður frá því að kæranda varð kunnugt eða mátti vera kunnugt um hina kærðu ákvörðun. Álagningarseðlar vegna fasteignagjalda fyrir árið 2020 eru dagsettir 5. febrúar 2020 og verður að miða við að kærufrestur hafi byrjað að líða þá. Svo sem rakið er í málavöxtum barst kæra í máli þessu samgöngu- og sveitarstjórnarráðuneytinu 5. maí 2020, eða þremur mánuðum eftir að kærufrestur hófst. Fjallað er um kærur sem berast að liðnum kærufresti í 28. gr. stjórnsýslulega nr. 37/1993. Í 1. tölul. nefndrar greinar kemur fram að vísa skuli kæru frá hafi hún borist að liðnum kærufresti nema afsakanlegt verði talið að kæran hafi ekki borist fyrr. Þegar ákvörðun er tilkynnt skriflega án þess að henni fylgi rökstuðningur skal veita leiðbeiningar um kæruheimild, þegar hún er fyrir hendi, kærufresti og kærugjöld, svo og hvert beina skuli kæru, sbr. 2. tölul. 2. mgr. 20. gr. stjórnsýslulaga. Á álagningarseðlum til kærenda voru framangreindar leiðbeiningar ekki til staðar. Í ljósi þess að kærendur kærðu ákvörðunina innan hins almenna þriggja mánaða kærufrests sem mælt er fyrir um í 1. mgr. 27. gr. stjórnsýslulaga verður að telja afsakanlegt í skilningi 1. tölul. 28. gr. laganna að kæra hafi borist úrskurðarnefndinni eftir að kærufresti lauk. Verður kæran því tekin til efnismeðferðar.

Hin kærða álagning fór fram á grundvelli þágildandi gjaldskrá fyrir fráveitu og hreinsun rotþróa í Grindavíkurbæ nr. 1117/2019 . Í 6. gr. gjaldskrárinnar segir að hún sé sett með vísan til 15. gr. laga nr. 9/2009 um uppbyggingu og rekstur fráveitna og 25. gr. laga nr. 7/1998 um hollustuhætti og mengunarvarnir og einnig á grunni samþykktar um fráveitur í Grindavíkurbæ nr. 140/2015. Samkvæmt 1. mgr. 16. gr. þeirrar samþykktar skal fráveitugjald ákveðið með sérstakri gjaldskrá sem sveitarstjórn setur og birtir í B-deild Stjórnartíðinda í samræmi við ákvæði laga nr. 7/1998. Í 2. mgr. 17. gr. segir að fráveitugjald hvers árs skuli innheimt á sama hátt og fasteignaskattur til bæjarsjóðs Grindavíkurbæjar. Þá kemur fram í 20. gr. samþykktarinnar að samþykktin staðfestist skv. 25. gr. laga nr. 7/1998, sbr. og 2. mgr. 8. gr. laga nr. 55/2003 um meðhöndlun úrgangs og 10. mgr. 4. gr. laga nr. 9/2009.

Samkvæmt 2. gr. laga nr. 9/2009 gilda lögin um uppbyggingu og starfrækslu fráveitna. Fráveitur eru skilgreindar í 3. tölul. 3. gr. laganna sem leiðslukerfi og búnaður til meðhöndlunar og hreinsunar skólps. Til fráveitu teljist allt lagnakerfi sem flytji frárennsli frá heimilum, stofnunum, atvinnufyrirtækjum, götum, gönguleiðum, lóðum og opnum svæðum, svo sem tengingar við einstakar fasteignir, niðurföll, svelgir, brunnar, safnkerfi, tengiræsi, sniðræsi, stofnlagnir, yfirföll og útræsi. Til fráveitu teljist einnig öll mannvirki sem reist séu til meðhöndlunar eða flutnings á frárennsli, svo sem hreinsivirki, dælu- og hreinsistöðvar og set- og miðlunartjarnir. Í 10. mgr. 4. gr. laga nr. 9/2009 segir að sveitarstjórn geti kveðið nánar á um fyrirkomulag fráveitumála í sveitarfélaginu og kröfur um hreinsun í samþykkt sem hún setji á grundvelli laga nr. 7/1998 um hollustuhætti og mengunarvarnir. Í 15. gr. laga nr. 9/2009 kemur fram að stjórn fráveitu skuli semja gjaldskrá þar sem kveðið sé nánar á um greiðslu og innheimtu gjalda skv. 13. og 14. gr. laganna, en þær greinar fjalla annars vegar um tengigjald og hins vegar um fráveitugjald.

Samkvæmt a-lið 3. mgr. 2. gr. laga nr. 55/2003 taka lögin ekki til skólps falli það undir aðra löggjöf hér á landi. Þá segir í 2. mgr. 8. gr. að sveitarstjórn setji sérstaka samþykkt um meðhöndlun úrgangs í sveitarfélaginu. Í slíkri samþykkt sé heimilt að kveða á um fyrirkomulag sorphirðu, skyldu einstaklinga og lögaðila til að flokka úrgang, stærð, gerð, staðsetningu og merkingu sorpíláta og sambærileg atriði. Að virtum þeim lagaákvæðum verður að líta svo á að samþykkt um fráveitur í Grindvíkurbæ geti ekki sótt stoð sína til laga nr. 55/2003, svo sem 20. gr. samþykktarinnar ber með sér að hafi verið gert. Þó verður ekki talið að um slíkan annmarka sé að ræða að geti valdið ógildingu hinnar kærðu álagningar þar sem fullnægjandi lagastoð liggur fyrir í áðurgreindum ákvæðum laga nr. 9/2009, sbr. og lög nr. 7/1998.

Samkvæmt gildandi 3. mgr. 15. gr. laga nr. 9/2009 skal fráveitugjald vera hlutfall af fasteignamati fasteignar í heild en þó aldrei hærra en 0,5% af heildarmatsverði hennar. Í 2. mgr. 15. gr. samþykktar um fráveitur í Grindavíkurbæ, sbr. og 1. mgr. 3. gr. gjaldskrárinnar, er mælt fyrir um að álagningarstofn fráveitugjalds skuli vera fasteignamat húsa, mannvirkja, lóða og landa samkvæmt lögum um skráningu og mat fasteigna nr. 6/2001. Í a- til c-liðum 2. mgr. 3. gr. gjaldskrárinnar kemur fram að fráveitugjald sé 0,09%, 0,25% eða 0,2% af álagningarstofni eftir nánar tiltekinni tegund fasteignar sem mælt er fyrir um í 3. mgr. 3. gr. laga nr. 4/1995 um tekjustofna sveitarfélaga. Eru hlutföll þessi öll lægri en lögbundið hámark 3. mgr. 15. gr. laga nr. 9/2009.

Samkvæmt 2. mgr. 16. gr. laga nr. 9/2009 er heimilt að innheimta fráveitugjald með fasteignaskatti. Í 2. mgr. 16. gr. samþykktar um fráveitur í Grindavíkurbæ kemur fram að fráveitugjald hvers árs skuli innheimt á sama hátt og fasteignaskattur til bæjarsjóðs Grindavíkurbæjar. Þá segir í 2. málsl. 3. mgr. 3. gr. gjaldskrárinnar að gjalddagar fráveitugjalds skuli vera þeir sömu og sveitarstjórn ákveði fyrir fasteignaskatt og skuli innheimtu þess hagað á sama hátt og innheimtu fasteignaskatts. Eru ákvæði samþykktarinnar og gjaldskrárinnar í fullu samræmi við lög nr. 9/2009 hvað þetta varðar.

Í 2. mgr. 15. gr. laga nr. 9/2009 segir að miða skuli við að fráveitugjald ásamt öðrum tekjum fráveitu standi undir rekstri hennar, þ.m.t. fjármagnskostnaði, viðtakarannsóknum og vöktun og fyrirhuguðum stofnkostnaði samkvæmt langtímaáætlun veitunnar. Í athugasemdum við 15. gr. í frumvarpi því er varð að lögum nr. 9/2009 segir að regla 1. málsl. 2. mgr. byggist á almennum sjónarmiðum um álagningu þjónustugjalda, þ.e. að ekki skuli ákveða í gjaldskrá hærra gjald en sem nemi kostnaði af að veita þjónustuna. Kveðið sé sérstaklega á um heimild til þess að taka fjármagnskostnað og fyrirhugaðan stofnkostnað samkvæmt langtímaáætlun veitunnar með í reikninginn við gjaldskrárútreikning. Úrskurðarnefndinni hafa borist ítarleg gögn um fjármál Grindavíkurbæjar, m.a. sjóðstreymisyfirlit áranna 2012-2019 auk áætlunar fyrir árin 2020-2024, fjárhagsætlun Grindavíkurbæjar 2020-2023, sem samþykkt var í bæjarstjórn 26. nóvember 2019, minnisblað og útreikningar um samantekt áhrifa leiðréttingar vegna oftekinna fráveitugjalda á sömu fjárhagsáætlun og reikningslega fyrningaskýrslu fráveitunnar vegna ársins 2018. Af framangreindum gögnum er ljóst að enn er verið að afskrifa ýmsar fráveituframkvæmdir. Þá liggur fyrir að fráveitan er ekki rekin með hagnaði og ekkert bendir til að hún muni verða rekin með hagnaði í fyrirsjáanlegri framtíð. Verður því að telja að skilyrði 2. mgr. 15. gr. laganna séu uppfyllt.

Með vísan til þess sem að framan er rakið liggja ekki fyrir neinir þeir form- eða efnisannmarkar á hinni kærðu álagningu sem raskað geta gildi hennar og verður kröfu kærenda þar um því hafnað.

Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu kærenda um að felld verði úr gildi álagning fráveitugjalda fyrir árið 2020 vegna fasteignanna að Efstahrauni 27, Leynisbraut 13A, Víkurbraut 2 og Vörðusundi 5 í Grindavíkurbæ.

maí 03

Love0

131/2021 Leikvöllur við Merkjateig

Með UUA

Fyrir var tekið mál nr. 131/2021, kæra á ákvörðun skipulagsfulltrúa Mosfellsbæjar frá 9. júlí 2021 um að hafna beiðni kærenda um stöðvun framkvæmda á leikvelli við mörk lóðar Merkjateigs 4.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 5. ágúst 2021, er barst nefndinni sama dag, kæra eigendur, Merkjateigi 4, Mosfellsbæ, þá ákvörðun skipulagsfulltrúa Mosfellsbæjar frá 9. júlí 2021 að hafna beiðni þeirra um stöðvun framkvæmda við leikvöll sem er að hluta við mörk lóðar kærenda Merkjateigi 4 í Mosfellsbæ. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi. Jafnframt er gerð krafa um að hin ólöglega framkvæmd verði fjarlægð og jarðrask afmáð, en að öðrum kosti að sveitarfélagið ráðist í sambærilegar mótvægisaðgerðir og hafi verið viðhafðar gagnvart öðrum lóðarhöfum aðliggjandi lóða. Einnig er þess krafist að leiktæki sem staðsett séu fyrir framan svefnherbergisglugga kærenda verði fjarlægð eða fundin önnur heppilegri staðsetning fjær mörkum lóðar kærenda. Að lokum er gerð krafa um að úrskurðarnefndin leggi fyrir sveitarfélagið að svara erindi kærenda frá 4. maí 2021.

Þá fóru kærendur fram á stöðvun framkvæmda með vísan til 1. mgr. 53. gr. skipulagslaga nr. 123/2010, en sú krafa var síðar afturkölluð af hálfu þeirra.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Mosfellsbæ 23. september 2021.

Málavextir: Að mörkum lóða nr. 2, 4 og 6 við Merkjateig í Mosfellsbæ stendur leikvöllur. Er völlurinn á svæði sem skilgreint er í Aðalskipulagi Mosfellsbæjar 2011-2030 sem íbúðarsvæði 308-Íb Teigahverfi, en ekki er í gildi deiliskipulag fyrir svæðið. Í febrúar 2019 sendu kærendur tölvupóst til umhverfisstjóra Mosfellsbæjar til að kanna hvaða skipulagsáætlanir væru til fyrir hverfið og umræddan leikvöll sem og hvort möguleiki væri á að semja um kaup eða afnot af lóð leikvallarins í heild eða að hluta. Í svari umhverfisstjóra, dags. 22. s.m., kom fram að leiksvæðið væri í eigu Mosfellsbæjar og að engar sérstakar áætlanir væru til um stækkun þess eða breytingar aðrar en áætlanir er lytu að viðhaldi svæðisins. Í júní 2020 sendu kærendur erindi til skipulagsfulltrúa í gegnum íbúagátt sveitarfélagsins varðandi úrbætur á girðingu á mörkum lóðar þeirra og leikvallarins. Ítrekuðu kærendur erindið 24. ágúst s.á. en af fyrirliggjandi gögnum verður ekki séð að kærendum hafi verið svarað.

Hinn 6. apríl 2021 sendu kærendur erindi til skipulagsfulltrúa og óskuðu eftir því að kaupa lóð leikvallarins ella þau fengju leyfi til að færa girðingu á mörkum lóðar þeirra allt að 5 m inn á umrædda leikvallarlóð og reisa hærri girðingu. Erindi þeirra var synjað á fundi bæjarráðs 29. s.m. með vísan til umsagnar skipulagsfulltrúa og framkvæmdastjóra umhverfissviðs. Var þeim tilkynnt afgreiðsla erindisins með bréfi sama dag. Kærendur sendu lögmanni sveitarfélagsins tölvupóst 4. maí s.á. þar fram kom að ekki væri ljóst hvort tekin hefði verið afstaða til þess að einnig hefði verið sótt um stækkun lóðar þeirra um 5 m inn á lóð leikvallarins með erindi þeirra frá 6. apríl s.á. Kærendur ítrekuðu erindið með tölvupóstum 31. maí og 16. júní 2021.

Framkvæmdir á leikvellinum munu hafa hafist sumarið 2021. Kærendur sendu bæjaryfir-völdum tölvupóst 7. júlí s.á. og kröfðust þess að framkvæmdir yrðu stöðvaðar samstundis þar sem engin grenndarkynning hefði átt sér stað fyrir íbúum sem ættu hagsmuna að gæta, sbr. 1. og 2. mgr. 44. gr. skipulagslaga nr. 123/2010. Skipulagsfulltrúi svaraði kærendum með tölvu-pósti 9. júlí 2021. Í póstinum kom fram að við afgreiðslu bæjarráðs á erindi kærenda frá 6. apríl s.á. hefðu legið fyrir tvær útfærslur vegna stækkunar á lóð kærenda og umsögn frá umhverfissviði vegna málsins. Erindinu hefði verið synjað í heild sinni á grundvelli allra gagna sem hefðu legið fyrir. Af hálfu sveitarfélagsins hefði verið litið svo á að ekki hefðu komið fram nýjar upplýsingar í tölvupósti kærenda frá 4. maí 2021. Um endurnýjun leikvallar og viðhald hans væri að ræða og í stað úreltra tækja kæmu ný og betri tæki. Ekki væri krafa að lögum um að framkvæmdir af þeim toga væru grenndarkynntar, enda ekki um byggingar- eða framkvæmdaleyfisskyldar framkvæmdir að ræða. Því yrði ekki séð að tilefni væri til að verða við kröfu um stöðvun framkvæmda.

Málsrök kærenda: Kærendur benda á að ekki sé til staðar heimild fyrir umræddri framkvæmd þar sem ekki hefði farið fram grenndarkynning, eins og skylt sé samkvæmt 1. og 2. mgr. 44. gr. skipulagslaga nr. 123/2010. Hvorki sé í gildi deiliskipulag á svæðinu né sé fyrir hendi heimild fyrir framkvæmdinni í gildandi aðalskipulagi sveitarfélagsins. Þar af leiðandi sé umrædd framkvæmd ekki í samræmi við skipulagsáætlanir og því hefði sveitarfélaginu borið að grenndarkynna framkvæmdina. Vísað sé til c-, d- og e-liða 1. gr. skipulagslaga um markmið og tilgang laganna í þessu sambandi. Framkvæmdin sé hugsanlega háð framkvæmdaleyfi en í henni hafi falist endurgerð leiksvæðis með landmótun, jarðvegsskiptum, tyrfingu, gerð hljóðmanar, hækkun lóðarinnar og gróðursetningu við lóðamörk ásamt uppsetningu ýmiss konar leiktækja. Framkvæmdin kunni einnig að vera byggingarleyfisskyld en í 13. tölulið 3. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki sé mannvirki m.a. skilgreint sem hvers konar jarðföst, manngerð smíð, svo sem hús og aðrar byggingar eða skýli. Kastali sem reistur hafi verið á lóð leikvallarins sé jarðfastur og 2,9 m á hæð og hljóti að teljast til jarðfastrar manngerðrar smíðar. Með framkvæmdinni sé freklega gengið á rétt kærenda til að njóta næðis og friðhelgis einkalífs, heimilis og fjölskyldu á lóð þeirra. Leiktæki hafi verið staðsett mjög nærri lóðamörkum, m.a. beint fyrir utan svefnherbergi og barnaherbergi kærenda. Kofi hafi verið færður upp að mörkum lóðar kærenda. Viðvarandi ónæði hafi verið frá leikvellinum samhliða aukinni aðsókn að honum frá því endurbætur hafi verið gerðar.

Bæjaryfirvöld hafi brotið gegn 10. og 13. gr. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 og óskráðum meginreglum stjórnsýsluréttar um rannsóknarskyldu stjórnvalda og andmælarétt. Málið hafi ekki verið nægjanlega upplýst þar sem ekki hafi verið leitað eftir sjónarmiðum kærenda sem hafi mikilla hagsmuna að gæta vegna nálægðar framkvæmdarinnar við fasteign þeirra. Jafnræðis hafi ekki verið gætt og aðilum mismunað við úrlausn málsins, sbr. 11. gr. stjórn-sýslulaga. Lóðarhafar Merkjateigs 6 hafi fengið nýja girðingu á lóðamörkum og lóðarhafar Merkjateigs 2 hafi fengið að færa girðingu inn á bæjarlandið um þrjá metra ásamt því að gerð hefði verið hljóðmön við lóðamörkin. Meðalhófs hafi heldur ekki verið gætt, sbr. 12. gr. stjórnsýslulaga og óskráða meginreglu stjórnsýsluréttar um meðalhóf. Bæjaryfirvöldum hafi lengi verið kunnugt um að kvartað hefði verið undan ónæði frá leikvellinum.

Af afgreiðslu bæjarráðs 29. apríl 2021 sé ekki ljóst hvort afstaða hafi þar verið tekin til beiðni kærenda um færslu girðingarinnar á mörkum lóðar þeirra um 5 m inn á lóð leikvallarins. Rökstuðningur er færður hafi verið fram í svari bæjaryfirvalda sé veikur og óljós. Leik-völlurinn hafi ekki verið mikið sóttur, umhirða og ástand svæðisins hafi verið hryggðarmynd um langan tíma og ábendingar þess efnis borist bæjaryfirvöldum. Kærendur hafi símleiðis 4. maí 2021 m.a. greint skipulagsfulltrúa frá áhyggjum sínum um endurbætur á leikvellinum og óskað þess að samráð yrði haft við þá vegna framkvæmdarinnar. Framkvæmdir á leikvellinum hefðu hafist 29. júní s.á. án kynningar eða samráðs við kærendur og án þess að áðurnefnt erindi kærenda frá 4. maí s.á. hefði verið tekið fyrir eða svarað. Alvarlegar athugasemdir séu gerðar við stjórnsýslulega meðferð málsins hjá bæjaryfirvöldum, athafnaleysi þeirra við að svara erindum kærenda og drátt á afgreiðslu erinda þeirra.

Málsrök Mosfellsbæjar: Af hálfu sveitarfélagsins er þess krafist að hafnað verði kröfu kærenda um að synjun um stöðvun framkvæmda verði felld úr gildi og að vísað verði frá kröfu um að Mosfellsbæ verði gert að svara erindi kærenda frá 4. maí 2021. Umræddur leikvöllur hafi staðið um árabil á umræddri lóð. Ekki sé í gildi deiliskipulag á svæðinu líkt og sé algengt í eldri hverfum. Umræddu svæði hafi verið skipt upp í lóðir árið 1970 og á uppdrætti hafi verið gert ráð fyrir leikvellinum, en hann sé sýnilegur á mörgum mæliblöðum grannlóða eða á aðaluppdráttum húsa í kring. Í Aðalskipulagi Mosfellsbæjar 2011-2030 komi fram að á íbúðarsvæðum megi gera ráð fyrir eðlilegri starfsemi til þjónustu við íbúa viðkomandi hverfis, s.s. leiksvæðum. Umræddar framkvæmdir feli í sér eðlilegar endurbætur á leikvelli í eigu bæjarins. Slíkar endurbætur hafi ekki borið að grenndarkynna á grundvelli 1. mgr. 44. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 enda falli þær ekki undir framangreint ákvæði laganna.

Því sé hafnað að endurbætur leikvallarins kunni að vera framkvæmda- eða byggingarleyfis-skyldar. Um framkvæmdaleyfi sé fjallað í 13. gr. skipulagslaga og reglugerð nr. 772/2012 um framkvæmdaleyfi. Í 4. og 5. gr. reglugerðarinnar sé að finna skilgreiningu á því hvað teljist annars vegar til meiriháttar framkvæmda sem krefjist framkvæmdaleyfis og hins vegar óveru-legra framkvæmda sem ekki séu háðar framkvæmdaleyfi. Í 5. gr. reglugerðarinnar segi m.a. að með óverulegri framkvæmd sé átt við framkvæmd sem hafi óveruleg áhrif á umhverfið og ásýnd þess. Framkvæmdir á leikvellinum hafi falið í sér endurnýjun leiktækja og fallvarnar. Ekki sé hægt að fallast á að endurbæturnar teljist meiriháttar framkvæmdir sem hafi veruleg áhrif á umhverfið og breyti ásýnd þess. Um óverulega framkvæmd hafi verið að ræða sem hafi falið í sér nauðsynlegar endurbætur á hverfisleikvelli. Það sé fjarstæðukennt að halda því fram að annað hvort þessara leiktækja sé bygging sem geti talist til mannvirkja í skilningi laga nr. 160/2010 um mannvirki. Með vísan til framangreinds sé því hafnað að um óleyfisframkvæmd hafi verið að ræða, enda hafi hvorki borið að grenndarkynna framkvæmdina né sækja um framkvæmda- eða byggingarleyfi fyrir henni.

Ósk kærenda um kaup eða leigu á landi í eigu bæjarins sé í raun einkaréttarlegs eðlis. Ekki verði séð að afstaða bæjaryfirvalda til erindis kærenda þar að lútandi geti talist stjórnvalds-ákvörðun sem heyri undir hlutverk úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála að fjalla um. Jafnvel þótt hún væri kæranleg sé kærufrestur vegna hennar liðinn. Þá sé ekki fallist á að erindi kærenda frá 4. maí 2021 hafi ekki verið efnislega svarað eða að ekki hafi verið tekin afstaða til umsóknar þeirra um að fá að stækka lóð sína um allt að 5 m. Í fundargerð bæjarráðs frá 29. apríl s.á. komi fram að erindi kærenda frá 6. apríl s.m., þar sem óskað hafi verið eftir stækkun lóðar um 16 m eða til vara 5 m, hafi verið synjað. Sú niðurstaða hafi verið kynnt kærendum með bréfi, dags. 29. s.m. Hvergi komi fram að einungis hafi verið tekin afstaða til hluta erindisins. Framangreint hafi verið áréttað í símtali skipulagsfulltrúa við kærendur og með tölvupósti til kærenda 9. júlí s.á.

Viðbótarathugasemdir kærenda: Kærendur benda á að samkvæmt 1. mgr. 13. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 skuli afla framkvæmdaleyfis sveitarstjórnar vegna meiriháttar framkvæmda sem áhrif hafi á umhverfið og breyti ásýnd þess, s.s. breytingar lands með jarðvegi eða efnistöku, og annarra framkvæmda sem falli undir lög um mat á umhverfis-áhrifum. Í umræddri framkvæmd hafi ekki aðeins falist að sett hafi verið niður fallvörn og tæki endurnýjuð. Fullyrðingum bæjaryfirvalda um að hæð lóðar hafi ekki verið breytt sé hafnað. Ekki þurfi að gera annað en að skoða myndir til að sjá að yfirborð lóðarinnar hafi verið hækkað umtalsvert til að gera það lárétt, en auk þess hafi verið gerð mön. Ekkert sig hafi orðið á jarðvegsfyllingunni sem gerð hefði verið undir leikvöllinn frá því síðasta sumar og séu fullyrðingar um að lóðamunur muni jafnast út með tímanum alrangar. Ljóst sé að framkvæmdin hafi falið í sér landmótun, en slíkar framkvæmdir falli undir ákvæði skipulagslaga og skipulagsreglugerðar nr. 90/2013. Í ljósi þessa verði að líta svo á að framkvæmdin við leikvöllinn hafi slík áhrif á umhverfið og breyti ásýnd þess svo verulega að hún hafi verið framkvæmdaleyfisskyld. Vísað sé til úrskurðar úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála í máli nr. 103/2018 vegna boltavallar sem dæmi um framkvæmd sem hefði talist vera háð framkvæmdaleyfi, þótt hún hefði átt sér stoð í deiliskipulagi, m.a. vegna þeirra áhrifa sem framkvæmdin hefði haft á nærliggjandi umhverfi og með vísan til þess að um landmótun væri að ræða. Sveitarfélög séu ekki undanþegin reglum um framkvæmdaleyfi vegna eigin framkvæmda.

Leiktæki sem áður hafi verið staðsett í um 14-20 m fjarlægð frá húsi kærenda hafi verið skipt út og/eða þau færð til og staðsett 7-10 m frá svefnherbergjum kærenda. Þær breytingar sem gerðar hafi verið á leikvellinum, m.a. með hækkun lóðar, breyttri ásýnd og nýjum og stærri leiktækjum, sem séu staðsett upp við lóðamörk lóðar kærenda, séu þess eðlis að verðmæti húss þeirra rýrni. Hið fjárhagslega tjón bætist við þau áhrif sem framkvæmdin og framganga bæjaryfirvalda gagnvart kærendum hafi þá þegar haft á líðan þeirra. Þá hafi kærendur ekki getað hafið endurbætur á lóð sinni vegna athafnaleysis bæjaryfirvalda við að svara erindum þeirra.

Niðurstaða: Í máli þessu er kærð sú ákvörðun skipulagsfulltrúa frá 9. júlí 2021 að synja beiðni kærenda um stöðvun framkvæmda á leikvelli sem liggur að mörkum lóðar kærenda. Líta verður svo á að í þeirri beiðni hafi falist krafa um að skipulagsfulltrúi myndi beita ákvæði 1. mgr. 53. gr. skipulagslaga nr. 123/2010, en þar kemur fram að ef framkvæmdaleyfisskyld framkvæmd sé hafin án þess að framkvæmdaleyfi sé fengið fyrir henni, framkvæmdaleyfi brjóti í bága við skipulag eða sé fallið úr gildi skuli skipulagsfulltrúi stöðva slíkar framkvæmdir tafarlaust og leita staðfestingar sveitarstjórnar. Samkvæmt 3. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála geta þeir einir kært stjórnvaldsákvarðanir til úrskurðarnefndarinnar sem eiga lögvarðra hagsmuna að gæta tengda þeirri ákvörðun sem er kærð. Með hliðsjón af því að umræddum framkvæmdum var lokið 16. júlí 2021 verður ekki séð að það hafi þýðingu að lögum að úrskurða um lögmæti þeirrar ákvörðunar skipulagsfulltrúa að synja kröfu kærenda um stöðvun framkvæmda. Verður kröfu þeirra þar um því vísað frá úrskurðarnefndinni vegna skorts á lögvörðum hagsmunum.

Hlutverk úrskurðarnefndarinnar er að meginstefnu til að úrskurða um lögmæti ákvarðana stjórnvalda, sbr. 1. gr. laga nr. 130/2011. Það fellur því utan valdsviðs nefndarinnar að taka nýja ákvörðun í máli eða leggja fyrir stjórnvald að taka ákvörðun með tilteknu efni. Verður því ekki tekin afstaða til þeirra krafna kærenda að lagt verði fyrir sveitarfélagið að fjarlægja umrædda framkvæmd og afmá jarðrask, ráðast í mótvægisaðgerðir eða að fjarlægja eða finna aðra staðsetningu fyrir hin umþrættu leiktæki. Skal þó á það bent að skv. 3. mgr. áðurnefndrar 53. gr. skipulagslaga getur skipulagsfulltrúi krafist þess að ólögleg framkvæmd sé fjarlægð, jarðrask afmáð eða starfsemi hætt ef skilyrði 1. og 2. mgr. lagagreinarinnar eiga við. Hafa kærendur því þann möguleika að fara fram á beitingu slíkra þvingunarúrræða og er ákvörðun eða synjun skipulagsfulltrúa þar um eftir atvikum kæranleg til úrskurðarnefndarinnar.

Þá gera kærendur kröfu um að lagt verði fyrir sveitarfélagið að svara erindi þeirra um stækkun á lóð, en dragist afgreiðsla máls óhæfilega er heimilt skv. 4. mgr. 9. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 að kæra slíkan drátt til þess stjórnvalds sem ákvörðun í málinu verður kærð til. Í erindi kærenda frá 6. apríl 2021 óskuðu þeir eftir að fá að stækka lóð sína til suðvesturs um 16 m út að lóðarmörkum leikvallarins, en til vara að lóð þeirra yrði stækkuð um 5 m til suðvesturs inn á lóð leikvallarins. Á fundi bæjarráðs 15. apríl 2021 var erindi kærenda frá 6. s.m. tekið fyrir og samþykkt að vísa því til umsagnar umhverfissviðs. Umhverfissvið skilaði umbeðinni umsögn sama dag og kemur þar fram að kærendur hafi óskað þess að fá að stækka lóð sína og yfirtaka leikvöll hverfisins, sem yrði þar með lagður niður sem hverfisvöllur. Leikvöllurinn sé á bæjarlandi og í umsjá sveitarfélagsins. Hann sé aðgengilegur með stígum, í góðu skjóli frá umferð og snerti mörk þriggja afgirtra lóða. Sveitarfélagið hafi fengið margar ábendingum frá íbúum hverfisins um að völlurinn sé vinsæll en þarfnist endurbóta, en fyrirhugað sé að endurnýja hann sumarið 2021. Lagði umhverfissvið til að bæjarráð myndi synja erindinu, sem það og gerði á fundi sínum 29. apríl s.á. með vísan til umsagnarinnar.

Umsögn umhverfissviðs ber með sér að þar hafi einungis verið tekið mið af þeim hluta erindis kærenda að fá að stækka lóð þeirra til suðvesturs um 16 m út að mörkum leikvallarins, en ekki þeim hluta erindisins sem sneri að stækkun lóðar þeirra um 5 m inn á lóð leikvallarins. Með því að synja erindi kærenda með vísan til greindrar umsagnar verður að líta svo á að bæjarráð hafi að sama skapi einvörðungu tekið afstöðu til hluta erindis kærenda. Að því virtu liggur ekki fyrir afgreiðsla á öllu erindi kærenda og verður þar af leiðandi lagt fyrir sveitarfélagið að taka það til afgreiðslu án ástæðulauss dráttar. Fallist sveitarfélagið ekki á erindið er sú ákvörðun eftir atvikum kæranleg til úrskurðarnefndarinnar.

Uppkvaðning úrskurðar í máli þessu hefur dregist vegna fjölda kærumála sem skotið hefur verið til úrskurðarnefndarinnar.

Úrskurðarorð:

Lagt er fyrir Mosfellsbæ að svara, án ástæðulauss dráttar, erindi kærenda frá 6. apríl 2021, sem ítrekað var með bréfi, dags. 4. maí s.á.

Kærumáli þessu er að öðru leyti vísað frá úrskurðarnefndinni.

apr 25

Love0

156/2021 Réttarholtsvegur

Með UUA

Árið 2022, föstudaginn 22. apríl, fundaði úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála í gegnum fjarfundabúnað. Þátt tóku Unnþór Jónsson, settur varaformaður, Ásgeir Magnússon, fyrrverandi dómstjóri, og Þorsteinn Þorsteinsson byggingarverkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 156/2021, kæra á ákvörðun byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 13. júlí 2021 um að samþykkja byggingarleyfi fyrir færanlegri kennslustofu á lóð nr. 21-25 við Réttarholtsveg í Reykjavík.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 13. október 2021, er barst nefndinni sama dag, kærir eigandi, Langagerði 40, Reykjavík, þá ákvörðun byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 13. júlí 2021 að samþykkja byggingarleyfi fyrir færanlegri kennslustofu á lóðinni nr. 21-25 við Réttarholtsveg fyrir Réttarholtsskóla. Er þess krafist að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Reykjavíkurborg 27. desember 2021.

Málavextir: Á afgreiðslufundi byggingarfulltrúans í Reykjavík 13. júlí 2021 var samþykkt umsókn eignasjóðs Reykjavíkurborgar um byggingarleyfi fyrir færanlegri kennslustofu K132-J á lóð nr. 21-25 við Réttarholtsveg fyrir Réttarholtsskóla, en byggingin mun hafa verið sett upp um mánaðarmótin júlí/ágúst 2021. Kærandi kom á framfæri athugasemdum vegna byggingarinnar með tölvupósti til Reykjavíkurborgar 8. ágúst s.á. og benti m.a. á að eigendum Langagerðis 40 hefði ekki borist grenndarkynning vegna framkvæmdarinnar. Óskaði kærandi eftir viðbrögðum frá sveitarfélaginu. Með tölvupósti byggingarfulltrúa 14. september s.á. var kærandi upplýstur um fyrrgreinda samþykkt embættisins og honum veittur rökstuðningur fyrir ákvörðuninni.

Málsrök kæranda: Kærandi telur að ekki sé um færanlega kennslustofu að ræða heldur virðist hún varanlega skeytt við landið. Byggingin sé talsvert stór og standi mjög nærri lóðarmörkum fasteignar kæranda. Umrætt hús sé í engu samræmi við aðrar byggingar á vegum Réttarholtsskóla og trufli verulega útsýni frá húsi kæranda. Skýrt sé samkvæmt 1. mgr. 44. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 að grenndarkynning hefði átt að fara fram áður en hið umdeilda leyfi hafi verið veitt. Engar undantekningar sé að finna í nefndum lögum vegna þessarar skyldu sveitarfélagsins og beri því að fella leyfið úr gildi, sbr. úrskurð úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála í máli nr. 88/2020.

Málsrök Reykjavíkurborgar: Af hálfu borgaryfirvalda er þess krafist að kröfu kæranda verði hafnað og að hin kærða ákvörðun verði staðfest. Komið hafi upp umfangsmiklar rakaskemmdir í C-álmu Réttarholtsskóla og muni álman ekki verða nýtanleg undir kennslu meðan á framkvæmdum við hana standi. Mikilvægt sé að tryggja að skólastarf gangi vel, ekki síst vegna þeirrar röskunar sem orðið hafi síðastliðið eitt og hálft ár vegna óviðráðanlegra ytri aðstæðna. Í ljósi þess hafi verið ákveðið að tónlistarkennsla fari fram í færanlegri kennslustofu, sem komið verði fyrir á norðausturhluta lóðar skólans. Stærð hennar sé óveruleg miðað við stærð lóðarinnar, eða 80,2 m². Hún sé 16,5 m frá mörkum lóðar kæranda og heildarfjarlægð frá útvegg hennar að útvegg húss kæranda sé rúmir 22 m.

Kennslustofan uppfylli öll skilyrði laga nr. 160/2010 um mannvirki er varði öryggi og hollustuhætti kennsluhúsnæðis. Stofan sé sett upp til bráðabirgða vegna aðkallandi viðhalds á skólaálmunni og mikilvægt hafi verið talið að koma kennslustofunni fyrir sem fyrst til að tryggja samfellu í kennslu.

Samkvæmt 3. mgr. 44. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 sé gert ráð fyrir að falla megi frá grenndarkynningu ef leyfisskyld framkvæmd varði ekki hagsmuni annarra en sveitarfélagsins og/eða umsækjanda. Þar sem kennslustofan sé staðsett innarlega á lóðinni og hún valdi hvorki skuggavarpi né rýri með nokkrum hætti lífsgæði íbúa við Langagerði, þ. á m. kæranda, sé það mat borgarinnar að skilyrði ákvæðisins hafi verið uppfyllt. Hefði því ákvæðið átt við þegar byggingarleyfisumsóknin var til meðferðar.

Viðbótarathugasemdir kæranda: Kærandi telur að úrskurðarnefndinni beri að líta fram hjá málsrökum Reykjavíkurborgar þar sem greinargerð borgarinnar hafi borist nefndinni að liðnum fresti til að koma að athugasemdum. Áréttað sé að ekki hafi verið heimilt að lögum að fara gegn afdráttarlausum og fortakslausum áskilnaði 1. mgr. 44. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 um skyldu til grenndarkynningar áður en hin kærða ákvörðun hafi verið tekin.

Því sé hafnað að ákvæði 3. mgr. 44. gr. fyrrgreindra laga hafi „átt við undir meðferð umsóknarinnar“, en ekki hafi verið vísað til ákvæðisins þegar hin kærða ákvörðun hafi verið samþykkt. Samkvæmt ákvæðinu sé heimilt að falla frá grenndarkynningu ef „sýnt er fram á að breyting á deiliskipulagi eða leyfisskyld framkvæmd varði ekki hagsmuni annarra en sveitarfélagsins og/eða umsækjanda.“ Reykjavíkurborg hafi því sönnunarbyrði fyrir því að þannig sé ástatt með bygginguna að kærandi hafi ekki hagsmuni af stöðu hennar, en því fari fjarri að það hafi verið leitt í ljós. Engu geti skipt um lögmæti byggingarinnar að stærð hennar sé óveruleg miðað við stærð lóðar skólans og hvergi í lögum sé gert ráð fyrir slíkum samanburði í tengslum við grenndarhagsmuni af byggingum.

Sérstaklega sé því mótmælt að kærandi teljist ekki eiga þá hagsmuni sem almennt séu verndaðir með tilliti til grenndar vegna þess að hús hans standi það fjarri byggingunni. Byggingin blasi við frá húsi kæranda og sé þar mjög áberandi, skerði útsýni og valdi skuggavarpi. Hún nái langt upp fyrir þá skólabyggingu sem fyrir sé og í raun þétt upp að lóð kæranda. Grenndarhagsmunir kæranda séu því augljósir. Þá séu röksemdir Reykjavíkurborgar um röskun á skólastarfi og að byggingin uppfylli skilyrði laga nr. 160/2010 um mannvirki máli þessu óviðkomandi.

Niðurstaða: Í máli þessu er deilt um lögmæti ákvörðunar byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 13. júlí 2021 um að samþykkja byggingarleyfi fyrir færanlegri kennslustofu á lóðinni nr. 21-25 við Réttarholtsveg fyrir Réttarholtsskóla.

Umrædd lóð er á svæði þar sem ekki er í gildi deiliskipulag. Í 1. mgr. 44. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 er mælt fyrir um að þegar sótt sé um byggingar- eða framkvæmdaleyfi fyrir framkvæmd sem sé í samræmi við aðalskipulag en deiliskipulag liggi ekki fyrir geti sveitarstjórn, eða sá aðili sem heimild hafi til fullnaðarafgreiðslu mála, ákveðið að veita megi leyfi án deiliskipulagsgerðar ef framkvæmdin er í samræmi við landnotkun, byggðamynstur og þéttleika byggðar. Skal skipulagsnefnd þá láta fara fram grenndarkynningu, sbr. 2. og 3. mgr. 43. gr. sömu laga. Er skipulagsnefnd heimilt skv. 3. mgr. 44. gr. laganna að falla frá grenndarkynningu ef sýnt er fram á að breyting á deiliskipulagi eða leyfisskyld framkvæmd varðar ekki hagsmuni annarra en sveitarfélagsins og/eða umsækjanda.

Lóð Réttarholtsskóla er á skilgreindu svæði fyrir samfélagsþjónustu samkvæmt þágildandi Aðalskipulagi Reykjavíkur 2010-2030. Verður að líta svo á að hin umdeilda kennslustofa fullnægi skilyrðum 1. mgr. 44. gr. skipulagslaga um samræmi við landnotkun, byggðamynstur og þéttleika byggðar, sbr. og skilgreiningu d-liðar 2. mgr. gr. 6.2. í skipulagsreglugerð nr. 90/2013 á landnotkunarflokknum samfélagsþjónusta. Bar samkvæmt því að grenndakynna hina umdeildu byggingu áður en leyfi fyrir henni var veitt. Við mat á því hvort heimilt hafi verið að falla frá þeirri kynningu á grundvelli þess að leyfisveitingin varðaði ekki hagsmuni kæranda, sbr. 3. mgr. 44. gr. skipulagslaga, verður að líta til þess að kennslustofan er einungis í rúmlega 20 m fjarlægð frá húsi kæranda. Er og ljóst að hún hefur grenndaráhrif gagnvart umræddri fasteign kæranda vegna útsýnis og nálægðar. Með hliðsjón af því og með vísan til þess að túlka ber undantekningarákvæði þröngt þykir ekki hafa verið sýnt fram á að framkvæmdin varði aðeins hagsmuni Reykjavíkurborgar. Bar borgaryfirvöldum því að grenndarkynna hina umdeildu byggingu fyrir kæranda. Þar sem það var ekki gert verður ekki hjá því komist að fella hina kærðu ákvörðun úr gildi.

Úrskurðarorð:

Felld er úr gildi ákvörðun byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 13. júlí 2021 um að samþykkja byggingarleyfi fyrir færanlegri kennslustofu á lóð Réttarholtsskóla nr. 21-25 við Réttarholtsveg.

apr 08

Love0

172/2021 Suðurlandsvegur

Með UUA

Árið 2022, fimmtudaginn 7. apríl, fundaði úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála í gegnum fjarfundabúnað. Þátt tóku Unnþór Jónsson, settur varaformaður, Aðalheiður Jóhannsdóttir prófessor og Þorsteinn Þorsteinsson byggingarverkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 172/2021, kæra á ákvörðun bæjarstjórnar Kópavogsbæjar frá 12. október 2021 um að samþykkja umsókn um framkvæmdaleyfi fyrir breikkun Suðurlandsvegar frá Fossvöllum að Lögbergsbrekku.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, 29. nóvember 2021, er barst nefndinni sama dag, kærir Waldorfskólinn í Lækjarbotnum þá ákvörðun bæjarstjórnar Kópavogsbæjar frá 12. október 2021 að samþykkja umsókn Vegagerðarinnar um framkvæmdaleyfi fyrir breikkun Suðurlandsvegar frá Fossvöllum að Lögbergsbrekku. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi. Gerði kærandi jafnframt kröfu um stöðvun framkvæmda á meðan málið væri til meðferðar fyrir úrskurðarnefndinni, en með úrskurði nefndarinnar uppkveðnum 20. janúar 2022 var þeirri kröfu hafnað.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Kópavogsbæ 8. desember 2021.

Málavextir: Með umsókn til Kópavogsbæjar 27. maí 2021 sótti Vegagerðin um framkvæmdaleyfi fyrir breikkun Suðurlandsvegar frá Fossvöllum að Lögbergsbrekku. Heildarframkvæmdin sem um ræðir felur í sér breikkun Suðurlandsvegar frá Hólmsá ofan Reykjavíkur að Hveragerði. Framkvæmdin fór í mat á umhverfisáhrifum og lá álit Skipulagsstofnunar fyrir 9. júlí 2009. Verkið var áfangaskipt og hófust framkvæmdir við fyrsta áfanga árið 2010. Áfanginn sem þetta mál snýst um, Fossvellir-Hólmsá, er tvískiptur. Fyrri kaflinn, Fossvellir–Lögbergsbrekka, var boðinn út í júní 2021 og verður síðari áfanginn, Hólmsá–Lögbergsbrekka, boðinn út á vordögum 2022.

Hin kærða framkvæmd felur í sér að lagður verður vegur norðanmegin við núverandi Suðurlandsveg. Upphaflega var gert ráð fyrir því að hliðarvegur sem tengja ætti Waldorfskóla við fyrirhuguð Geirlandsvegamót væri hluti hinnar kærðu framkvæmdar. Eftir ábendingar um að sá hliðarvegur hafi ekki verið hluti af mati á umhverfisáhrifum frá 2009 var hann felldur úr framkvæmdaleyfinu. Áform um nefndan hliðarveg voru tilkynnt til Skipulagsstofnunar til ákvörðunar um matsskyldu, skv. 19. gr. laga nr. 111/2021 um umhverfismat framkvæmda og áætlana, sbr. lið 13.02 í 1. viðauka laganna. Með ákvörðun, dags. 18. nóvember 2021, komst Skipulagsstofnun að þeirri niðurstöðu að framkvæmdin væri ekki háð mati á umhverfisáhrifum og er búið að sækja um framkvæmdaleyfi fyrir þeirri framkvæmd.

Á fundi skipulagsráðs Kópavogsbæjar 7. júní 2021 var umsókn Vegagerðarinnar tekin fyrir og málinu frestað. Á fundi ráðsins 5. júlí s.á. var umsóknin tekin fyrir að nýju og samþykkt að grenndarkynna hana fyrir hagsmunaaðilum og umsagnaraðilum að fengnu áliti Skipulagsstofnunar um matsskyldu. Var hið kærða framkvæmdaleyfi grenndarkynnt með athugasemdafresti frá 18. ágúst til 17. september 2021. Að lokinni kynningu var málið tekið fyrir að nýju á fundi skipulagsráðs 20. september s.á. Athugasemdir höfðu borist og var þeim vísað til umsagnar skipulagsdeildar. Á fundi skipulagsráðs 4. október s.á. var umsókn Vegagerðarinnar samþykkt með vísan til umsagnar skipulagsdeildar, dags. 1. s.m., með þeim takmörkunum að aðeins væri um að ræða lagningu vegarins og að hann yrði tekinn í notkun samhliða síðasta hluta áfangans. Á fundi bæjarstjórnar 12. október 2021 var afgreiðsla skipulagsráðs samþykkt.

Málsrök kæranda: Af hálfu kæranda er á það bent að verði af framkvæmdinni sem kærð sé muni tengimöguleikum skólans við Suðurlandsveg fækka og tekið verði fyrir þá tengingu sem mælt sé fyrir um í aðalskipulagi. Hin kærða framkvæmd sé ekki í samræmi við Aðalskipulag Kópavogs 2012-2024, en samkvæmt því sé gert ráð fyrir þremur mislægum gatnamótum eða hringtorgi á þeim hluta Suðurlandsvegar sem sé innan Kópavogsbæjar. Þá liggi ekki fyrir deiliskipulag fyrir hinni kærðu framkvæmd. Það samrýmist ekki aðalskipulagi sveitarfélagsins að byggja framkvæmdaleyfi ekki á deiliskipulagi.

Í samræmi við 44. gr. skipulagslaga nr. 123/2010, eins og henni var breytt með lögum nr. 7/2016, sé einungis unnt að byggja framkvæmdaleyfi á grenndarkynningu þegar sótt sé um byggingar- eða framkvæmdaleyfi fyrir framkvæmd sem sé í samræmi við aðalskipulag. Því hafi verið óheimilt að grenndarkynna hið kærða leyfi á grundvelli 44. gr. skipulagslaga. Leyfishafi hafi lítt sinnt samráði við kæranda í aðdraganda leyfisútgáfunnar og því hafi hagsmunum kæranda ekki verið gefinn nægur gaumur.

Leyfishafi haldi því fram að hagsmunir kæranda verði tryggðir með hliðarvegi sunnan við Suðurlandsveg, en sá hliðarvegur hafi ekki verið lagður. Ekki sé vitað til þess að sótt hafi verið um framkvæmdaleyfi fyrir veginum auk þess sem engin trygging sé fyrir því að slíkt leyfi yrði veitt. Hugmyndir um umferð til og frá skóla kæranda um umræddan hliðarveg gangi út á að umkringja náttúruvættið Tröllabörn með vegum, þétt upp við þau. Tröllabörn í Lækjarbotnum séu friðlýst náttúruvætti, sbr. auglýsing nr. 294/1983 í B-deild Stjórnartíðinda, og njóti verndar skv. 48. gr. laga nr. 60/2013 um náttúruvernd.

Það sé ekki í samræmi við áðurnefnt aðalskipulag sveitarfélagsins að hafa ekki mislæg gatnamót eða hringtorg sem tengi Suðurlandsveg við Waldorfskóla í Lækjarbotnum. Þar sem framkvæmdaleyfið fari í bága við aðalskipulag að þessu leyti beri að ógilda það, sbr. 5. mgr. 13. gr. skipulagslaga. Þá liggi ekki fyrir deiliskipulag á svæðinu. Með því að sniðganga fyrirmæli aðalskipulags um gerð deiliskipulags vegna framkvæmdarinnar sé kærandi sviptur möguleika á þátttöku í því ferli. Mat á umhverfisáhrifum framkvæmdarinnar sé frá árinu 2009 og ekki verði séð að það mat hafi verið uppfært. Samkvæmt 12. gr. þágildandi laga nr. 106/2000 um mat á umhverfisáhrifum skuli leyfisveitandi óska ákvörðunar Skipulagsstofnunar um hvort endurskoða þurfi að hluta eða í heild matsskýrslu framkvæmdaraðila áður en leyfi til framkvæmda sé veitt. Ekkert í gögnum málsins bendi til þess að óskað hafi verið eftir slíkri ákvörðun.

Röksemdir sveitarfélagsins fyrir samþykki á umsókn framkvæmdaleyfisins bendi hvorki til efnislegrar umræðu um þau atriði sem hafi ráðið samþykkinu né þau atriði sem hefðu átt að hamla því að slíkt leyfi yrði gefið út. Samkvæmt 14. gr. skipulagslaga sé áskilið að við umfjöllun umsóknar um framkvæmdaleyfi vegna matsskyldrar framkvæmdar kynni sveitarstjórn sér matsskýrslu framkvæmdaraðila um framkvæmdina og kanni hvort hún sé sú sem lýst sé. Ekki liggi fyrir í málinu greinargerð um framkvæmd sem sé matsskyld, en hana eigi að gera þegar veitt sé leyfi fyrir matsskyldri framkvæmd, sbr. 2. mgr. 14. gr. skipulagslaga.

Málsrök Kópavogsbæjar: Bæjaryfirvöld benda á að hin kærða framkvæmd sé í samræmi við Aðalskipulag Kópavogs 2012-2024 þar sem getið sé sérstaklega um tvöföldun Suðurlandsvegar. Vissulega sé kveðið á um í umfjöllun aðalskipulags að fyrirhugaðar breytingar á veginum skuli gerðar í deiliskipulagi. Hins vegar líti Kópavogsbær ekki svo á að greind stefna sveitarfélagsins í aðalskipulagi fyrirgeri rétti þess til að grenndarkynna framkvæmdaleyfi þar sem deiliskipulag liggi ekki fyrir, í samræmi við gildandi lög. Þá liggi fyrir að umrædd breyting á Suðurlandsvegi verði deiliskipulögð í heild sinni og muni það deiliskipulag liggja fyrir áður en framkvæmdaleyfi fyrir síðari áfanga framkvæmdarinnar innan sveitarfélagamarka Kópavogsbæjar verði samþykkt.

Umrædd framkvæmd sem framkvæmdaleyfið veiti heimild fyrir sé í samræmi við matsskýrslu framkvæmdarinnar frá 2009. Samkvæmt lögum nr. 111/2021 um umhverfismat framkvæmda og áætlana sé gert ráð fyrir að í þeim tilvikum þegar umhverfismatsferli sé lokið við gildistöku laganna eigi eldri ákvæði laga nr. 106/2000 um mat á umhverfisáhrifum við er lúti að leyfisveitingum vegna þeirra framkvæmda. Bæði mat á umhverfisáhrifum og framkvæmdir við tvöföldun Suðurlandsvegar hafi byrjað í gildistíð eldri laga og séu í fullu samræmi við þau lög.

Framkvæmdaleyfið hafi verið grenndarkynnt hagsmunaaðilum og einnig hafi verið leitað eftir umsögnum umsagnaraðila í samræmi við 5. mgr. 13. gr. og 1. mgr. 44. gr. skipulagslaga nr. 123/2010. Jafnframt hafi verið fundað með forsvarsmönnum kæranda þar sem farið hafi verið yfir fyrirhugaðar framkvæmdir sem og mögulegar tillögur að framtíðarlausnum á vegtengingu sem myndi þjóna kæranda.

Upphaflega hafi verið óskað eftir því að hliðarvegur sem fyrirhugað sé að þjóni tengingu við veginn sem liggi að Waldorfskóla félli undir hið kærða framkvæmdaleyfi. Þar sem hans hafi hins vegar ekki verið getið í umhverfismati framkvæmdarinnar hafi verið óskað eftir því að umsóknin yrði lagfærð og framkvæmd vegna greinds hliðarvegar tekin út úr umsókninni. Hafi nú verið sótt um sérstakt framkvæmdaleyfi fyrir lagningu greinds hliðarvegar.

Málsrök leyfishafa: Af hálfu Vegagerðarinnar er bent á að ákvæði 4. mgr. 13. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 veiti leyfisveitanda ótvírætt heimild til að veita framkvæmdaleyfi að undangenginni grenndarkynningu ef deiliskipulag liggi ekki fyrir að öðrum skilyrðum ákvæðisins uppfylltum. Orðalag það sem vísað hafi verið til í aðalskipulagsgreinargerð geti ekki tekið heimild sveitarfélags úr sambandi samkvæmt lagaákvæðinu. Í texta aðalskipulagsgreinargerðar felist því ekki annað en lögin geri ráð fyrir.

Grenndarkynning hafi farið fram í samræmi við kröfur 44. gr. skipulagslaga og hafi sveitarfélaginu því verið heimilt að gefa út framkvæmdaleyfi að undangenginni þeirri málsmeðferð. Jafnframt hafi komið fram í viðbrögðum við athugasemdum kæranda að hugað yrði að betri vegtengingum að Waldorfskóla og það yrði tekið með við framkvæmdir við síðari áfangann sem fyrirhugaðar séu árið 2022.

Framkvæmdaleyfi hafi verið gefið út af Kópavogsbæ í samræmi við málsmeðferðarreglur skipulagslaga. Grenndarkynning hafi farið fram í samræmi við áskilnað 44. gr. sömu laga, í samræmi við önnur gildandi lög og framlögð gögn. Engin ný gögn eða upplýsingar hafi verið lögð fram af hálfu kæranda sem breyti efnislegri niðurstöðu málsins. Ekkert í þágildandi aðalskipulagi eða lögum veiti kæranda lögvarinn rétt á tiltekinni gerð vegtengingar eða gerðar vegamóta. Við tilhögun framkvæmdar sé enn gert ráð fyrir tengingu að Waldorfskóla beint af Suðurlandsvegi en aðeins hægri beygja leyfð af öryggisástæðum. Leyfishafa beri að byggja vegamannvirki þannig að umferðaröryggi sé tryggt og því sé ekki unnt að leyfa akstur þvert yfir akbrautirnar fjórar. Framkvæmdin rúmist innan skipulags og uppfylli þannig kröfur 4. mgr. 13. gr. skipulagslaga. Ákvæðið veiti leyfisveitanda ótvíræða heimild til að veita framkvæmdaleyfi að undangenginni grenndarkynningu ef deiliskipulag liggi ekki fyrir, að öðrum skilyrðum ákvæðisins uppfylltum. Orðalag aðalskipulags geti ekki tekið heimild sveitarfélags úr sambandi samkvæmt lagaákvæðinu.

Samkvæmt 1. ákvæði til bráðabirgða í lögum nr. 111/2021 fari um málsmeðferð samkvæmt eldri lögum um mat á umhverfisáhrifum nr. 106/2000, en umhverfismati hinnar umdeildu framkvæmdar hafi lokið árið 2009 með áliti Skipulagsstofnunar. Framkvæmdir hafi hafist innan tímarammans. Engin skylda hafi því verið til að endurskoða fyrirliggjandi mat á umhverfisáhrifum. Því til viðbótar sé framkvæmdin í samræmi við umhverfismatið frá 2009.

Málið hafi verið til umræðu á nokkrum fundum skipulagsráðs og vísað til grenndarkynningar skv. 44. gr. skipulagslaga þar sem athugasemdum umsagnaraðila hafi verið svarað. Í útgefnu framkvæmdaleyfi, sem samþykkt hafi verið í skipulagsráði Kópavogsbæjar 4. október 2021 og í bæjarstjórn 12. s.m., sé listað upp á hvaða gögnum útgáfa framkvæmdaleyfisins grundvallist. Kærandi eigi ekki lögvarða kröfu á tiltekinni tegund vegtengingar eða ákveðinni staðsetningu hennar. Framkvæmdaraðili og leyfisveitandi, sem fari með skipulagsvaldið, ákveði hvernig tengingu verði við komið með tilliti til vegtæknilegra sjónarmiða, umferðaröryggisþátta og skipulagsáætlana. Tilvísun kæranda til 5. mgr. 61. gr. laga nr. 60/2013 um náttúruvernd sé óskiljanleg þar sem um sérákvæði sé að ræða um skyldu til sérstaks rökstuðnings ef raska eigi jarðminjum gegn áliti lögbundinna umsagnaraðila, en þær aðstæður séu ekki uppi í þessu máli. Önnur atriði sem fram komi í kæru og varði málsmeðferð sveitarfélagsins séu fjarstæðukennd.

Leyfisveitandi hafi tekið undir athugasemdir sem borist hafi í grenndarkynningu um hliðarveg og hafi verið unnið að hönnun vegarins til að tengja frístundasvæði og skógræktarsvæði í Lækjarbotnum við fyrirhuguð Geirlandsvegamót. Með hliðarvegi sem liggi samsíða Suðurlandsvegi sunnanmegin og upp að núverandi vegi að Waldorfskóla muni örugg vegtenging að Waldorfskóla vera tryggð. Því sé hafnað að hliðarvegurinn fari gegn lögum vegna nálægðar við náttúruvættið Tröllabörn. Skipulagsstofnun hafi þegar tekið afstöðu til þess með lögbundinni málsmeðferð og aflað umsagna umsagnaraðila. Það sé svo í höndum leyfisveitanda að setja skilyrði í framkvæmdaleyfi í samræmi við niðurstöðu Skipulagsstofnunar.

Sú framkvæmd sem hið kærða framkvæmdaleyfi varði sé í samræmi við aðalskipulag Kópavogsbæjar. Samkvæmt 1. mgr. 28. gr. vegalaga nr. 80/2007 skulu vegir lagðir í samræmi við gildandi skipulagsáætlun og vegalög, en lega þjóðvega sé ákvæðin í samráði við skipulagsyfirvöld. Þá sé og óheimilt að tengja vegi þjóðvegum nema í samræmi við skipulag og að fenginni heimild Vegagerðarinnar, sbr. 1. mgr. 29. gr. vegalaga. Í VI. kafla laganna séu svo nánari fyrirmæli um tengingar við vegsvæði, byggingarbann o.fl. Af þeim ákvæðum verði ráðið að kærandi geti aldrei átt lögvarða kröfu á tiltekinni tegund vegtengingar, hvort sem það sé hringtorg, mislæg vegamót, T-vegamót eða annars konar vegtengingar.

Viðbótarathugasemdir kæranda: Af hálfu kæranda er bent á að greinargerð um það hvernig hin leyfða framkvæmd samrýmist mati á umhverfisáhrifum hafi ekki verið útbúin, svo sem lögskylt sé skv. 2. mgr. 14. gr. skipulagslaga nr. 123/2010. Við afgreiðslu hins kærða leyfis hafi hvorki í slíkri greinargerð né annars staðar legið fyrir staðfesting á því að viðkomandi framkvæmd væri í samræmi við mat á umhverfisáhrifum. Aðalskipulag Kópavogs 2012-2024 hafi gert ráð fyrir þremur mislægum gatnamótum eða hringtorgum á þeim hluta Suðurlandsvegar sem sé innan Kópavogs og tvöföldun á veginum. Kærandi hafni því að ekki sé unnt að útfæra þá framkvæmd eins og Vegagerðin haldi nú fram. Í öllu falli sé ekki boðlegt hvernig litið hafi verið á kæranda sem afgangsstærð við hönnun umræddra umferðarmannvirkja, þegar kæranda eigi að vera tryggð aðkoma að ríkulegu samráðsferli í tengslum við deiliskipulag sem nú sé ætlunin að svíkja hann um. Takist Vegagerðinni hið ólíklega, þ.e. að fá framkvæmdaleyfi fyrir hliðarvegi sem ætlað sé að umkringja Tröllabörn, þá bendi allt til þess að um verði að ræða veg sem kærandi þurfi sjálfur að sjá um vetrarþjónustu á. Slíkt geti augljóslega falið í sér verulegan kostnað. Sá hliðarvegur sé ekki álitlegur kostur.

Niðurstaða: Í máli þessu er deilt um ákvörðun bæjarstjórnar Kópavogsbæjar frá 12. október 2021 um að samþykkja umsókn um framkvæmdaleyfi fyrir breikkun Suðurlandsvegar frá Fossvöllum að Lögbergsbrekku.

Samkvæmt 5. mgr. 13. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 getur sveitarstjórn veitt framkvæmdaleyfi að undangenginni grenndarkynningu þar sem framkvæmdir eru fyrirhugaðar og deiliskipulag liggur ekki fyrir, enda sé um að ræða framkvæmd sem er í samræmi við aðalskipulag, landnotkun, byggðamynstur og þéttleika byggðar. Efnislega sambærilegt ákvæði er að finna í 1. mgr. 44. gr. sömu laga sem fjallar um grenndarkynningu, en í 2. mgr. ákvæðisins segir að í slíkri kynningu felist að skipulagsnefnd kynni nágrönnum sem taldir eru geta átt hagsmuna að gæta leyfisumsókn eða tillögu að breytingu á skipulagsáætlun og gefi þeim kost á að tjá sig um hana innan tilskilins frests sem skal vera a.m.k. fjórar vikur. Að þeim fresti liðnum og þegar sveitarstjórn hafi afgreitt málið skuli þeim sem tjáðu sig um það tilkynnt niðurstaða hennar.

Í greinargerð Aðalskipulags Kópavogs 2012-2024 er í kafla um grunnkerfi bæjarins fjallað um breikkun Suðurlandsvegar. Segir þar að gert sé ráð fyrir að byggð verði þrenn mislæg gatnamót eða hringtorg á þeim hluta Suðurlandsvegar sem sé innan Kópavogs og tvöföldun á veginum. Vinna skuli deiliskipulag af fyrirhuguðum breytingum á veginum frá Hólmsá að Lögbergsbrekku. Hinn 30. desember 2021 tók gildi Aðalskipulag Kópavogs 2019-2040 með auglýsingu þess efnis í B-deild Stjórnartíðinda. Samkvæmt því skipulagi er enn gert ráð fyrir tvöföldun Suðurlandsvegar en í stað þriggja mislægra gatnamóta eða hringtorga er gert ráð fyrir því að gatnamót við Lækjarbotna/Geirland verði mislæg, þó mögulega verði byggð einfaldari útgáfa fyrst. Gert er ráð fyrir því að gatnamót Suðurlandsvegar að og frá Waldorfskóla og nágrenni verði lagfærð og til að tryggja umferðaröryggi eru hugmyndir um að leyfa þar ekki vinstri beygju. Ekki er lengur gerð krafa um að deiliskipulag skuli unnið vegna fyrirhugaðra framkvæmda.

Að undangenginni grenndarkynningu samþykkti bæjarstjórn Kópavogs umsókn um framkvæmdaleyfi á fundi sínum 12. október 2021. Þrátt fyrir að á þeim tíma hafi aðalskipulag sveitarfélagsins kveðið á um að vinna skyldi deiliskipulag vegna hinna umþrættu framkvæmda er ljóst að ógilding leyfisins á þeim grundvelli myndi ekki hafa þýðingu að lögum þar sem slíkt skilyrði er ekki að finna í núgildandi aðalskipulagi. Verður hið kærða framkvæmdaleyfi því ekki ógilt á þeim forsendum. Þá verður ekki annað séð en að skilyrði 5. mgr. 13. gr. og 44. gr. skipulagslaga vegna grenndarkynningar framkvæmdarinnar hafi öðru leyti verið uppfyllt.

Hin umþrætta framkvæmd hefur sætt mati á umhverfisáhrifum samkvæmt þágildandi lögum nr. 106/2000 um mat á umhverfisáhrifum. Við útgáfu leyfis til framkvæmdar sem undirgengist hefur mat á umhverfisáhrifum eru skyldur sveitarstjórnar sem leyfisveitanda ríkar. Ber sveitarstjórn þannig að fylgja þeim málsmeðferðarreglum sem mælt er fyrir um í skipulagslögum og lögum nr. 106/2000 og sjá til þess að skilyrði þeirra laga séu uppfyllt. Enn fremur ber sveitarstjórn að fylgja markmiðum laganna sem tíunduð eru í 1. gr. þeirra beggja, þ. á m. að stuðla að skynsamlegri og hagkvæmri nýtingu lands og landgæða, tryggja vernd landslags, náttúru og menningarverðmæta og koma í veg fyrir umhverfisspjöll og ofnýtingu, með sjálfbæra þróun að leiðarljósi, sbr. b-lið 1. gr. skipulagslaga. Jafnframt getur sveitarstjórn við leyfisveitinguna verið skylt að líta til efnis- og formreglna annarra laga, s.s. laga nr. 60/2013 um náttúruvernd. Þá er sveitarstjórn sem endranær bundin af ákvæðum stjórnsýslulaga nr. 37/1993 og óskráðum meginreglum stjórnsýsluréttar.

Í mati á umhverfisáhrifum framkvæmdarinnar frá 2009 voru metnir þrír kostir við breikkun Suðurlandsvegar frá Hólmsá að Hveragerði, þ.e. 2+2 vegur, 2+1 vegur og 2+2 vegur í þröngu sniði. Gert var ráð fyrir mislægum gatnamótum við Fossabrekkur, Bolaöldu og Þrengslaveg auk Geirlands ef farinn hefði verið 2+2 vegur í breiðustu útfærslu. Í áliti Skipulagsstofnunar frá 9. júlí 2009 segir um helstu niðurstöður þess að allir valkostir hafi jákvæð áhrif á umferðaröryggi. Ljóst sé að neikvæðustu umhverfisáhrif verði vegna lagningar 2+2 vegar með mislægum vegamótum þar sem hann valdi langmestri röskun og hafi í för með sér verulega neikvæð áhrif á nútímahraun og búsvæði fugla. Verði valinn umfangsminni kostur við tvöföldun vegarins verði umhverfisáhrif hans minni. Stofnunin telji að áhrif 2+2 vegar með vegamótum í plani muni hafa talsvert neikvæð áhrif á nútímahraun en minni áhrif á lífríki, landslag, útivist, hljóðvist og fornminjar heldur en 2+2 vegur með mislægum vegamótum. Áhrif 2+1 vegar með vegamót í plani hafi nokkuð neikvæð áhrif á hraun að mati Skipulagsstofnunar, en hafi ekki verulega neikvæð áhrif á framangreinda umhverfisþætti. Fyrir liggur að við breikkun Suðurlandsvegar hefur almennt verið farin leið 2+1 vegar og mislægum vegamótum slegið á frest nema við Þrengslavegamót.

Sem fyrr segir lá álit Skipulagsstofnunar um mat á umhverfisáhrifum umdeildra framkvæmda fyrir 9. júlí 2009 og giltu því ákvæði áðurgildandi laga nr. 106/2000, sbr. 1. ákvæði til bráðabirgða í lögum nr. 111/2021 um umhverfismat framkvæmda og áætlana. Samkvæmt 1. mgr. 12. gr. laga nr. 106/2000 skal leyfisveitandi óska ákvörðunar um hvort endurskoða þurfi að hluta eða í heild matsskýrslu framkvæmdaraðila áður en leyfi til framkvæmda er veitt ef framkvæmdir hefjist ekki innan tíu ára frá því að álit Skipulagsstofnunar um mat á umhverfisáhrifum hafi legið fyrir. Þá segir í 1. mgr. 14. gr. reglugerðar nr. 772/2012 um framkvæmdaleyfi að framkvæmd teljist hafin þegar hreyft hefur verið við yfirborði jarðvegs á framkvæmdastað. Skipulagsstofnun veitti álit sitt á mati á umhverfisáhrifum framkvæmdarinnar fyrir meira en tíu árum en framkvæmdin var áfangaskipt og voru stærstu áfangar hennar boðnir út árin 2010 og 2013. Framkvæmdir við fyrsta áfanga byrjuðu á árinu 2010 og er því ljóst að framkvæmdir hófust innan tíu ára frá áliti Skipulagsstofnunar. Var leyfishafa því ekki skylt að óska eftir ákvörðun stofnunarinnar um hvort endurskoða þyrfti matsskýrslu áður en framkvæmdaleyfið var gefið út.

Mælt er fyrir um í 1. mgr. 14. gr. skipulagslaga og 1. mgr. 13. gr. laga nr. 106/2000 að óheimilt sé að gefa út leyfi til framkvæmda fyrr en álit Skipulagsstofnunar um mat á umhverfisáhrifum liggur fyrir eða ákvörðun um að framkvæmd sé ekki matsskyld. Í 2. mgr. beggja lagagreinanna er svo fjallað nánar um hvernig líta skuli til álits Skipulagsstofnunar við leyfisveitingu vegna matsskyldrar framkvæmdar. Áður voru þau lagaákvæði samhljóða um að við slíka leyfisveitingu bæri leyfisveitanda að kynna sér matsskýrslu framkvæmdaraðila um framkvæmdina og taka rökstudda afstöðu til álits Skipulagsstofnunar um mat á umhverfisáhrifum hennar. Með breytingalögum nr. 96/2019 var skipulagslögum og lögum nr. 106/2000 hins vegar breytt og í stað þess að taka rökstudda afstöðu til álits Skipulagsstofnunar segir nú í greindum lagaákvæðum að leyfisveitanda beri að leggja álitið til grundvallar við ákvörðun um útgáfu leyfis. Jafnframt kváðu breytingalögin á um það nýmæli að leyfisveitandi skuli taka saman greinargerð um afgreiðslu leyfis. Þannig segir í 2. mgr. 14. gr. skipulagslaga að slíkt skuli gert í samræmi við ákvæði laga um mat á umhverfisáhrifum en í þágildandi 3. mgr. 13. gr. laga nr. 106/2000 er kveðið á um að í slíkri greinargerð skuli gera grein fyrir samræmi milli leyfis og niðurstöðu álits Skipulagsstofnunar og rökstyðja sérstaklega ef í leyfinu sé vikið frá niðurstöðu álitsins. Einnig skuli leyfisveitandi taka afstöðu til tengdra leyfisveitinga þegar tilefni sé til ef um það sé fjallað í áliti Skipulagsstofnunar.

Þá er í 18. gr. breytingalaga nr. 96/2019 að finna lagaskilareglu er mælir fyrir um að matsskyldar framkvæmdir skuli hlíta málsmeðferð samkvæmt eldri ákvæðum laga nr. 106/2000 ef tillaga að matsáætlun hefur borist Skipulagsstofnun fyrir gildistöku laga nr. 96/2019, svo sem raunin er hér. Samkvæmt þágildandi 2. mgr. 13. laga nr. 106/2000 bar því sveitarstjórn að taka rökstudda afstöðu til álits Skipulagsstofnunar. Sambærilegt lagaskilaákvæði er hins vegar ekki að finna í tengslum við áðurgreinda breytingu á skipulagslögum og bar því að leggja álit Skipulagsstofnunar til grundvallar leyfisveitingu samkvæmt orðalagi 2. mgr. 14. gr. skipulagslaga, sem gilti við samþykkt hins kærða framkvæmdaleyfis. Það verður þó ekki séð að breytt orðalag hafi haft í för með sér þá efnisbreytingu að máli skipti við úrlausn þessa máls, svo fremi að báðum ákvæðum sé fullnægt þannig að rökstudd afstaða sé tekin til álits Skipulagsstofnunar og það jafnframt lagt til grundvallar leyfisveitingu. Þá er einnig ljóst að þrátt fyrir að sveitarstjórn hafi ekki verið skylt samkvæmt þágildandi lögum nr. 106/2000 að taka saman greinargerð um afgreiðslu leyfis þá var henni það skylt samkvæmt gildandi skipulagslögum.

Að framangreindu virtu er skýrt að skv. 2. mgr. 14. gr. skipulagslaga bar bæjarstjórn Kópavogs að kynna sér matsskýrslu framkvæmdaraðila um framkvæmdina, leggja álit Skipulagsstofnunar um mat á umhverfisáhrifum hennar til grundvallar og taka saman greinargerð um afgreiðslu leyfis í samræmi við ákvæði laga um mat á umhverfisáhrifum. Jafnframt er ljóst að samkvæmt 2. mgr. 13. gr. laga nr. 106/2000 bar bæjarstjórn að taka rökstudda afstöðu til álits Skipulagsstofnunar. Telja verður þær lögbundnu skyldur bæjarstjórnar, vegna framkvæmdar sem hefur sætt mati á umhverfisáhrifum, vera mikilvægan þátt í málsmeðferð leyfisveitingarinnar og til þess fallnar að stuðla að því að fyrrnefnt markmið b-lið 1. gr. skipulagslaga verði náð, sem og markmiðum laga um mat á umhverfisáhrifum sem talin eru upp í 1. gr. þeirra laga. Er og ljóst að sveitarstjórn ber að sinna þeim skyldum óháð því hvenær mat á umhverfisáhrifum fór fram eða hvort leyfi hafi áður verið veitt fyrir hluta framkvæmdarinnar.

Við útgáfu hins kærða framkvæmdaleyfis lá ekki fyrir greinargerð um afgreiðslu þess í samræmi við 2. mgr. 14. gr. skipulagslaga. Þá er í bókun fundargerðar skipulagsráðs 3. október 2021, sem bæjarstjórn samþykkti á fundi sínum 12. s.m., enga umfjöllun að finna um það mat á umhverfisáhrifum sem fram fór vegna framkvæmdarinnar. Bera gögn málsins þannig ekki með sér að bæjarstjórn hafi, í samræmi við áðurnefnd ákvæði skipulagslaga og laga um mat á umhverfisáhrifum, kynnt sér matsskýrslu framkvæmdaraðila, tekið afstöðu til þess hvort framkvæmdin sé sú sem lýst sé í matsskýrslu og lagt álit Skipulagsstofnunar um mat á umhverfisáhrifum til grundvallar eða tekið rökstudda afstöðu til þess. Er í þeim efnum ekki nægilegt að fyrir fund skipulagsráðs hafi legið matsskýrsla framkvæmdaraðila frá því í júní 2009, enda verður af því ekki ráðið hvort bæjarstjórn hafi í raun og veru kynnt sér þá skýrslu, hvað þá að hún hafi tekið afstöðu til hennar. Er því ljóst málsmeðferðin vék frá mikilvægum og lögbundnum skilyrðum greindra laga.

Að öllu framangreindu virtu verður að telja málsmeðferð hins kærða framkvæmdaleyfis haldna slíkum ágöllum að ekki verði hjá því komist að fella leyfið úr gildi.

Úrskurðarorð:

Felld er úr gildi ákvörðun bæjarstjórnar Kópavogsbæjar frá 12. október 2021 um að samþykkja umsókn um framkvæmdaleyfi fyrir breikkun Suðurlandsvegar frá Fossvöllum að Lögbergsbrekku.

apr 01

Love0

15/2022 Völuskarð

Með UUA

Árið 2022, fimmtudaginn 31. mars, fundaði úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála í gegnum fjarfundabúnað. Þátt tóku Ómar Stefánsson, starfandi formaður, Aðalheiður Jóhannsdóttir prófessor og Þorsteinn Þorsteinsson byggingarverkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 15/2022, kæra á afgreiðslu skipulags- og byggingarráðs Hafnarfjarðar frá 18. janúar 2022 um að synja umsókn um breytingu á deiliskipulagi vegna lóðarinnar Völuskarðs 32.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með kæru til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, er barst nefndinni 20. janúar 2022, kærir eigandi fasteignarinnar að Völuskarði 32, Hafnarfirði, þá afgreiðslu skipulags- og byggingarráðs Hafnarfjarðar frá 18. janúar 2022 að synja umsókn hans um breytingu á deiliskipulagi vegna lóðarinnar Völuskarðs 32. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Hafnarfirði 17. febrúar 2022.

Málsatvik og rök: Á fundi skipulags- og byggingarráðs Hafnarfjarðar 19. október 2021 var samþykkt að grenndarkynna umsókn kæranda um breytingu á deiliskipulagi varðandi lóðina Völuskarð 32, en hún fól í sér að fyrirhugað einbýlishús á lóðinni yrði tvíbýlishús, bílastæðum yrði fjölgað um tvö og að gert yrði ráð fyrir opnu bílskýli. Með bréfum, dags. 7. desember s.á., var umsóknin grenndarkynnt, sbr. 2. mgr. 43. gr. skipulagslaga nr. 123/2010, með athugasemdafresti til 7. janúar 2022. Á kynningartímanum bárust tvær athugasemdir. Á fundi skipulags- og byggingarráðs 18. janúar 2022 var tekið undir framkomnar athugasemdir og umsókn um breytingu á deiliskipulagi Völuskarðs 32 hafnað.

Kærandi vísar til þess að í því skyni að auðvelda fjármögnun eignarinnar hafi verið ætlunin að skipta henni upp í tvo hluta og að foreldrar hans yrðu eigendur íbúðar á jarðhæð. Lóðin sé tiltölulega nálægt gatnamótum og því muni akstur inn botngötu, sem fasteignin standi við, ekki aukast mikið við fjölgun íbúða. Ef litið sé til Völuskarðs 28 megi álykta að sú fasteign hefði fordæmisgildi fyrir umsókn kæranda en þar sé einbýli með þremur íbúðareiningum.

Af hálfu Hafnarfjarðarbæjar er m.a. vísað til þess að meðferð sveitarfélagsins hafi verið samkvæmt lögum og reglum og erindi kæranda hafi verið grenndarkynnt áður en endanleg ákvörðun hafi verið tekin. Deiliskipulagið geri ráð fyrir einbýlishúsalóð og aðrir íbúar í götunni hafi keypt lóðir sínar í góðri trú um að það haldi. Með því að breyta einbýlishúsi í tvíbýlishús fjölgi íbúum og bílum sem þeim fylgi. Umferð um götuna muni óhjákvæmilega aukast með slíkri breytingu.

Niðurstaða: Samkvæmt 3. mgr. 3. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 annast sveitarstjórnir m.a. gerð svæðis-, aðal- og deiliskipulagsáætlana og fara skipulagsnefndir með skipulagsmál undir yfirstjórn sveitarstjórna, sbr. 2. mgr. 6. gr. laganna. Sveitarstjórn er heimilt í samþykkt sveitarfélagsins að fela skipulagsnefnd eða öðrum aðilum innan stjórnsýslu þess heimild til fullnaðarafgreiðslu mála samkvæmt lögunum, svo sem afgreiðslu deiliskipulagsáætlana. Í 1. mgr. 9. gr. sveitarstjórnarlaga nr. 138/2011 kemur fram að sveitarstjórnir skuli gera sérstaka samþykkt um stjórn og stjórnsýslu sveitarfélagsins og um meðferð þeirra málefna sem sveitarfélagið annist. Ákveður sveitarstjórn valdsvið nefnda, ráða og stjórna sem hún kýs nema slíkt sé ákveðið í lögum, sbr. 1. mgr. 40. gr. sömu laga. Hafi nefnd ekki verið falin fullnaðarafgreiðsla máls samkvæmt lögum eða samþykkt um stjórn sveitarfélagsins teljast ályktanir hennar tillögur til sveitarstjórnar enda þótt þær séu orðaðar sem ákvarðanir eða samþykktir nefndar, sbr. 2. mgr. 40. gr. Í 1. mgr. 42. gr. sömu laga er kveðið á um að í því skyni að stuðla að hagræðingu, skilvirkni og hraðari málsmeðferð geti sveitarstjórn ákveðið í samþykkt um stjórn sveitarfélagsins að fela fastanefnd fullnaðarafgreiðslu einstakra mála sem ekki varða verulega fjárhag sveitarfélagsins nema lög eða eðli máls mæli sérstaklega gegn því.

Samþykkt um stjórn Hafnarfjarðarkaupstaðar og fundarsköp bæjarstjórnar var birt í B-deild Stjórnartíðinda 3. mars 2021. Í 71. gr. samþykktarinnar kemur m.a. fram að skipulags- og byggingarráð fari með mál sem heyra undir skipulagslög og geri tillögur til bæjarstjórnar um afgreiðslu einstakra mála sem það fái til meðferðar. Þá geti bæjarstjórn falið skipulags- og byggingarráði og einstökum starfsmönnum fullnaðarafgreiðslu mála nema lög mæli á annan veg, sbr. 41. og 42. gr. samþykktarinnar. Samþykktinni fylgja fimm viðaukar um fullnaðarafgreiðslur ráða, nefnda og starfsmanna í stjórnsýslu Hafnarfjarðarkaupstaðar án staðfestingar bæjarstjórnar eða bæjarráðs. Í viðauka 1.1 er nánar mælt fyrir um skipulags- og byggingarráð. Í 1. mgr. 2. gr. viðaukans er að finna upptalningu í liðum a-d á þeim verkefnum sem ráðið afgreiðir án staðfestingar bæjarstjórnar og er þar vísað til þess að um sé að ræða verkefni skipulagslaga, sbr. 2. mgr. 6. gr. þeirra laga. Í a-lið kemur fram að ráðið afgreiði án staðfestingar bæjarstjórnar öll mál sem skuli hljóta afgreiðslu sveitarstjórnar samkvæmt skipulagslögum, sbr. 6. gr. laganna, samkvæmt heimild í 1. mgr. 42. gr. sveitarstjórnarlaga, svo sem afgreiðslu skipulagslýsinga og deiliskipulagsáætlana samkvæmt 1. mgr. 44. gr. skipulagslaga. Undanskildar séu ákvarðanir um auglýsingu og afgreiðslu á svæðis-, aðal-, deili- og hverfisskipulagi en þær ákvarðanir séu ávallt háðar samþykki bæjarstjórnar. Hið sama gildi um auglýsingu og afgreiðslu á tillögum að breytingum á slíkum áætlunum. Í c-lið sama ákvæðis kemur fram að ráðið afgreiði án staðfestingar bæjarstjórnar ákvörðun um afgreiðslu deiliskipulags samkvæmt 1. mgr. 43. gr. skipulagslaga ef engar athugasemdir berist á auglýsingatíma. Samkvæmt framansögðu hefur bæjarstjórn Hafnarfjarðarkaupstaðar falið skipulags- og byggingarráði að fara með verkefni skipulagsnefndar samkvæmt 6. gr. skipulagslaga og jafnframt framselt vald sitt til fullnaðarafgreiðslu ákveðinna skipulagsmála til ráðsins, þ. á m. varðandi ákvörðun um afgreiðslu á deiliskipulagi samkvæmt 1. mgr. 43. gr. skipulagslaga ef engar athugasemdir berast.

Tillaga að hinni kærðu deiliskipulagsbreytingu var grenndarkynnt sem óveruleg breyting á deiliskipulagi samkvæmt 2. mgr. 43. gr. skipulagslaga og bárust athugasemdir á kynningartíma tillögunnar. Brast skipulags- og byggingarráði samkvæmt framansögðu því vald til að afgreiða með endanlegum hætti hina umþrættu deiliskipulagsbreytingu. Verður að líta svo á að í synjun ráðsins á umsókn kæranda um deiliskipulagsbreytinguna hafi falist tillaga til sveitarstjórnar um afgreiðslu málsins, sbr. 2. mgr. 40. gr. sveitarstjórnarlaga. Ekki liggur fyrir að bæjarstjórn hafi með lögformlegum hætti tekið umsóknir vegna umræddrar lóðar til umfjöllunar í kjölfar hinnar kærðu afgreiðslu nefndarinnar.

Með vísan til þess sem að framan er rakið liggur ekki fyrir í máli þessu ákvörðun sem bindur enda á mál í skilningi 26. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 og verður kærumáli þessu af þeim sökum vísað frá úrskurðarnefndinni.

Úrskurðarorð:

Kærumáli þessu er vísað frá úrskurðarnefndinni.

apr 01

Love0

152/2021 Kotra í landi Syðri-Varðgjár

Með UUA

Árið 2022, fimmtudaginn 31. mars, fundaði úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála í gegnum fjarfundabúnað. Þátt tóku Ómar Stefánsson, starfandi formaður, Unnþór Jónsson, settur varaformaður, og Ásgeir Magnússon, fyrrverandi dómstjóri.

Fyrir var tekið mál nr. 152/2021, kæra á ákvörðun sveitarstjórnar Eyjafjarðarsveitar frá 3. júní 2021 um að samþykkja deiliskipulag í landi Kotru.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 1. október 2021, er barst nefndinni sama dag, kærir Neringa ehf., lóðarhafi lóðar við hið deiliskipulagða svæði, þá ákvörðun sveitarstjórnar Eyjafjarðarsveitar frá 3. júní 2021 að samþykkja deiliskipulag í landi Kotru. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi. Þess var jafnframt krafist að framkvæmdir við gatnagerð yrðu stöðvaðar á meðan málið væri til meðferðar hjá úrskurðarnefndinni og að réttaráhrifum deiliskipulagsbreytingarinnar yrði frestað. Þeirri kröfu var hafnað með úrskurði nefndarinnar uppkveðnum 21. október 2021.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Eyjafjarðasveit 8. október og 15. nóvember 2021.

Málavextir: Á fundi sveitarstjórnar Eyjafjarðarsveitar 14. janúar 2021 var samþykkt að auglýsa tillögu að deiliskipulagi fyrir þriðja áfanga íbúðarsvæðisins í landi Kotru í Eyjafjarðarsveit. Skipulagstillagan tók til sex nýrra íbúðarlóða auk þess sem fyrri áfangar íbúðarbyggðar í Kotru voru felldir undir hið nýja skipulag. Tillagan var auglýst 4. febrúar 2021 í samræmi við 1. mgr. 41. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 með fresti til að skila athugasemdum til 18. mars s.á. Á fundi skipulagsnefndar 31. maí 2021 var fjallað um innsendar athugasemdir vegna deiliskipulagstillögunnar og málið afgreitt til sveitarstjórnar. Á fundi sveitarstjórnar 3. júní s.á. var afgreiðsla skipulagsnefndar samþykkt vegna framkominna athugasemda og tillaga að deiliskipulagi í landi Kotru þar með samþykkt. Öðlaðist skipulagið gildi með auglýsingu þar um í B-deild Stjórnartíðinda 6. september 2021.

Málsrök kæranda: Kærandi bendir á að hið kærða deiliskipulag hafi ekki verið kynnt honum sem hagsmunaaðila, eins og 4. mgr. 12. gr. og 1. mgr. 40. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 kveði á um. Eign hans liggi við mörk deiliskipulagssvæðisins og sérstaklega sé mælt fyrir um það í 3. mgr. gr. 5.2.1. í skipulagsreglugerð nr. 90/2013 að hafa skuli samráð við eiganda lands sem liggi að svæði sem deiliskipulagstillaga taki til. Það að kæranda hafi síðar verið gefið færi á að koma að athugasemdum sé ekki nægilegt. Deiliskipulagið hafi einungis verið auglýst með almennum hætti í „sveitapóstinum“ sem ekki hafi borist kæranda. Því hafi hann ekki lagt fram athugasemdir á auglýsingatíma skipulagstillögunnar.

Vegtenging samkvæmt deiliskipulaginu sé ekki í samræmi við þau skilyrði sem fram komi í greinargerð deiliskipulagsins þar sem segi að allur frágangur lóða eigi að vera í samræmi við ákvæði gildandi byggingarreglugerðar og að landhæð á lóðamörkum skuli vera samkvæmt náttúrulegri landhæð. Jafnframt komi fram að sú landhæð skuli ná að lágmarki 1 m inn á hvora lóð samliggjandi lóða nema um annað sé samið. Staðsetning vegar samkvæmt hinu kærða deiliskipulagi muni skerða notagildi fasteignar kæranda og valda hávaða og óþægindum. Kærandi reki sveitahótel þar sem gert sé út á kyrrð, næði og útsýni. Hið kærða deiliskipulag muni leiða til fjárhagslegs tjóns fyrir hann og öll framtíðaruppbygging verði í óvissu.

Málsrök Eyjafjarðarsveitar: Af hálfu sveitarfélagsins er vísað til þess að ekki sé nauðsynlegt að fjalla um hvort samþykki sveitarstjórnar fyrir gildistöku deiliskipulags verði fellt úr gildi eða ekki þar sem gildistakan hafi verið auglýst í B-deild Stjórnartíðinda. Slík krafa sé tilgangslaus þar sem deiliskipulagið héldi gildi eftir sem áður. Nauðsynlegt hefði verið að krefjast úrskurðar um að deiliskipulagið yrði fellt úr gildi. Meðferð og samþykkt skipulagsins hafi verið í samræmi við lög. Skipulagið hafi verið auglýst á vinnslutíma auk þess sem allar meginforsendur þess hafi legið fyrir í gildandi aðalskipulagi. Í aðalskipulagi sé íbúðarsvæðið afmarkað á uppdrætti og í greinargerð komi fram að byggja megi tiltekinn fjölda einbýlishúsa á svæðinu. Deiliskipulagstillagan hafi verið auglýst á heimasíðu sveitarfélagsins og í staðarmiðlum, m.a. í auglýsingablaðinu N4, sem sé í almennri frídreifingu á Eyjafjarðarsvæðinu. Þá hafi skipulagið verið auglýst í Lögbirtingablaðinu 4. febrúar 2021. Kynning og auglýsing skipulagsins hafi þannig verið í samræmi við ákvæði skipulagslaga nr. 123/2010 og skipulagsreglugerð nr. 90/2013. Á auglýsingartíma hafi borist sex erindi vegna málsins og fjallað hafi verið um þau á fundi skipulagsnefndar 31. maí 2021. Hafi kærandi engar athugasemdir gert.

Hafnað er fullyrðingum kæranda um áhrif vegarins og vegstæðis. Um sé að ræða persónulegt mat kæranda á áhrifum vegarins án þess að stuðst sé við gögn eða gild rök. Skammt frá hóteli kæranda sé mun fjölfarnari vegur, Veigastaðavegur, og samkvæmt kærunni megi draga þá ályktun að umhverfishávaði frá þeim vegi hafi ekki raskað ímynd eða markaðssetningu hótelsins. Hin nýja gata verði einungis örfáum metrum nær húsinu og þeim megin sem ekki sé vitað til að gistirými séu staðsett. Gatan sem um ræði verði botngata við íbúðarbyggð þar sem fyrirhuguð séu fimm hús og því vart að vænta mikils ónæðis af umferð. Ekki liggi annað fyrir en að hin fyrirhugaða gata verði í samræmi við skipulagsskilmála og byggingarreglugerð, en deiliskipulagið geri ráð fyrir að fláafótur götunnar verði utan 1 m aðlögunarsvæðis við lóðarmörk. Um sé að ræða húsagötu og ekki óeðlilegt að hún liggi nálægt lóðamörkum. Staðsetning götunnar sé að öllu leyti í samræmi við skipulagsreglugerð og í umsögn Vegagerðarinnar, dags. 17. mars 2021, hafi stofnunin ekki gert athugasemdir við deiliskipulagstillöguna.

Ekki sé fallist á að efni deiliskipulagsins, m.a. vegur við lóðamörk, raski friði og ró umfram það sem búast megi við út frá aðalskipulagi. Þá sé ekki sannað að vaxtar- og tekjumöguleikar kæranda muni skerðast vegna hins kærða deiliskipulags. Hótel hans sé staðsett í nokkuð þéttbýlu sveitarfélagi og hafi hann ekki haft réttmætar ástæður til að ætla að byggðarþróun og skipulag yrði þar með þeim hætti að hann gæti treyst á að landnotkun næstu lóðar yrði óbreytt. Í eldra Aðalskipulagi 2005-2025 hafi verið gert ráð fyrir íbúðarbyggð bæði í landi Ytri- og Syðri-Varðgjár en auk þess hafi í landi Syðri-Varðgjár verið gert ráð fyrir sjö skilgreindum íbúðarsvæðum með samtals 41 íbúð. Því sé ekki um óvænta þróun byggðar að ræða.

Viðbótarathugasemdir kæranda: Kærandi bendir á að auglýsingar sveitarfélagsins á hinni kærðu skipulagstillögu hafi ekki falið í sér neitt sem kalla megi samráð. Tillagan hafi aldrei verið kynnt kæranda sérstaklega eða samráð haft við hann, svo sem skipulagsreglugerð nr. 90/2013 kveði á um. Margir þeir miðlar sem skipulagstillagan hafi verið auglýst í séu ekki í almennri eða reglulegri dreifingu á svæði kæranda. Aðalskipulag gefi til kynna að á svæðinu eigi að verða íbúðarbyggð en að öðru leyti sýni það ekki hvernig lega bygginga eða vegstæða verði háttað. Því sé mótmælt að allar meginforsendur deiliskipulagsins hafi legið fyrir í aðalskipulaginu. Vegstæðið sé mun stærra en deiliskipulagsuppdráttur gefi til kynna vegna mikils landhalla og því sé ljóst að vegstæðið muni verða innan aðlögunarsvæðisins sem getið sé í greinargerð deiliskipulagsins. Vegagerðin hefði gert athugasemd við að ekki sæist með greinilegum hætti hvaða svæði félli undir 3. áfanga og væri deiliskipulagið því ekki í samræmi við gr. 5.3.1. í skipulagsreglugerð. Einnig hefði Vegagerðin gert athugasemd við að veghelgunarsvæði sæist ekki á deiliskipulagsuppdrætti. Þá gefi uppdrættir ekki rétta mynd af vegstæðinu, sem sé talsvert fyrir ofan lóð kæranda. Vegstæðið muni leiða til mikils hæðarmunar allt að mörkum lóðar kæranda með tilheyrandi hávaða og sóðaskap sem skapist við slíka vegi.

Niðurstaða: Samkvæmt 1. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála hefur úrskurðarnefndin það hlutverk að úrskurða í kærumálum vegna stjórnvaldsákvarðana og í ágreiningsmálum vegna annarra úrlausnaratriða á sviði umhverfis- og auðlindamála eftir því sem mælt er fyrir um í lögum á því sviði, en úrskurðarnefndin tók m.a. yfir hlutverk úrskurðarnefndar skipulags- og byggingarmála frá 1. janúar 2012. Í skipulagslögum nr. 123/2010 er fjallað um gerð deiliskipulags og í 52. gr. þeirra laga er kveðið á um að stjórnvaldsákvarðanir sem teknar séu á grundvelli laganna sæti kæru til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála. Fyrir gildistöku þeirra laga voru í gildi skipulags- og byggingarlög nr. 73/1997 en í 1. mgr. 8. gr. þeirra var kveðið á um að úrskurðarnefnd skipulags- og byggingarmála kvæði upp úrskurði í ágreiningsmálum um skipulags- og byggingarmál og í 5. mgr. nefndrar greinar var tekið fram að stjórnvaldsákvarðanir stjórnsýslu sveitarfélaga sættu kæru til nefndarinnar. Þar kom og fram í niðurlagi ákvæðisins að sætti ákvörðun opinberri birtingu væri kærufrestur miðaður við þá birtingu. Sá áskilnaður gat vart átt við um aðrar ákvarðanir en þær sem vörðuðu deiliskipulag. Um langt árabil hefur verið litið svo á að deiliskipulagsákvarðanir sveitarfélaga séu kæranlegar til æðra stjórnvalds á grundvelli kæruheimilda í gildandi lögum og hafa úrskurðir um gildi deiliskipulagsákvarðana sætt endurskoðun dómstóla án athugasemda við þá framkvæmd. Þá er ekki að finna í lögskýringargögnum með frumvarpi til skipulagslaga eða frumvarpi til laga um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála ráðagerð um að breyta kæruheimild að þessu leyti. Verður kærumál þetta af þeim sökum tekið til efnismeðferðar.

Samkvæmt 3. mgr. 3. gr. skipulagslaga annast sveitarstjórn gerð skipulagsáætlana og ber ábyrgð á gerð aðal- og deiliskipulags í sínu umdæmi, sbr. 29. og 38. gr. laganna. Í aðalskipulagi er sett fram stefna sveitarstjórnar um þróun sveitarfélagsins, m.a. varðandi landnotkun, sbr. 1. mgr. 28. gr. nefndra laga. Þá ber við gerð deiliskipulags að byggja á stefnu aðalskipulags, sbr. 2. mgr. 37. gr., en í 7. mgr. 12. gr. laganna er gerð krafa um að gildandi deiliskipulag rúmist innan heimilda aðalskipulags. Við skipulagsgerð ber sveitarstjórnum enn fremur að fylgja markmiðum skipulagslaga sem tíunduð eru í 1. gr. þeirra, þ. á m. að haga málsmeðferð þannig að réttur einstaklinga og lögaðila verði ekki fyrir borð borinn þó svo að hagur heildarinnar sé hafður að leiðarljósi, sbr. c-lið 1. mgr. ákvæðisins.

Þegar vinna við deiliskipulagstillögu hefst skal sveitarstjórn taka saman lýsingu á skipulagsverkefni, sbr. 1. mgr. 40. gr. skipulagslaga. Í greinargerð með frumvarpi því er varð að skipulagslögum segir um ákvæðið að það sé nýmæli og byggist á þeirri meginreglu að því fyrr sem athugasemdir komi fram við gerð deiliskipulags því betra. Sveitarstjórn er þó heimilt að falla frá gerð slíkrar lýsingar ef allar meginforsendur deiliskipulagsins liggja fyrir í aðalskipulagi, sbr. 3. mgr. sömu greinar. Sveitarstjórn Eyjafjarðarsveitar nýtti sér heimild 2. mgr. 40. gr. skipulagslaga til að víkja frá þeirri skyldu að taka saman lýsingu við upphaf deiliskipulagsgerðar þar sem allar meginforsendur deiliskipulagsins lægju fyrir í aðalskipulagi. Í gr. 5.2.2. í skipulagsreglugerð nr. 90/2013 er tekið fram að með meginforsendum sé átt við stefnu um áherslu og uppbyggingu landnotkunarreita, svo sem varðandi nánari notkun á einstökum reitum, þéttleika og byggðarmynstur eða umfang auðlindanýtingar. Í Aðalskipulagi Eyjafjarðarsveitar 2018-2030, sem og í eldra aðalskipulagi sveitarfélagsins 2005-2025, er gert ráð fyrir uppbyggingu íbúðarsvæðis í landi Syðri-Varðgjár. Fram kemur að gert sé ráð fyrir verulegri uppbyggingu sem sé þó háð „annmörkum“ sökum landhalla en einkenni hvers svæðis verði þyrping takmarkaðs fjölda húsa (klasa) í stað hefðbundinna húsagatna og þar verði blanda byggðar og skógar. Þá kemur fram að huga verði vel að vegtengingum við tengiveg, óháð landamerkjum, til þess að fullnægja sem best lágmarkskröfum um öryggi og rekstur. Verður af framangreindu ráðið að meginforsendur deiliskipulagsins hafi legið fyrir í aðalskipulagi og þar með að heimilt hafi verið að víkja frá þeirri lagaskyldu að gera deiliskipulagslýsingu.

Skipulagslög áskilja að samráð sé haft við almenning við gerð skipulagsáætlana þannig að honum sé gefið tækifæri til að hafa áhrif á ákvörðun stjórnvalda við gerð slíkra áætlana, sbr. c-lið og d-lið 1. gr. laganna. Á öllum skipulagsstigum er lögð áhersla á samráð við almenning og hagsmunaaðila. Í gr. 5.2. í skipulagsreglugerð er nánar fjallað um kynningu og samráð við gerð deiliskipulags og um samráð og samráðsaðila er sérstaklega fjallað í gr. 5.2.1. Samkvæmt 1. mgr. þeirrar greinar skal eftir föngum leita eftir sjónarmiðum og tillögum íbúa, umsagnaraðila og annarra þeirra sem hagsmuna eigi að gæta og í 3. mgr. er m.a. tekið sérstaklega fram að ef tillaga að deiliskipulagi eða tillaga að breytingu á því tekur til svæðis sem liggur að landamörkum skuli haft samráð við eiganda þess lands áður en tillagan er samþykkt til auglýsingar.

Umrætt deiliskipulagssvæði liggur að landi kæranda og var sveitarfélaginu því skylt samkvæmt framansögðu að hafa við hann samráð að eigin frumkvæði áður en hin endanlega deiliskipulagstillaga var samþykkt af sveitarstjórn til auglýsingar. Það var ekki gert og liggur fyrir að kærandi kom ekki að athugasemdum sínum við meðferð tillögunnar. Þrátt fyrir að meginforsendur deiliskipulagsins hafi legið fyrir í aðalskipulagi varð ekki af aðalskipulaginu ráðið hvernig legu hins umdeilda vegar yrði háttað, en með hliðsjón af staðháttum verður að líta svo á að kærandi hafi haft töluverða hagsmuni af niðurstöðu þar um. Var því sérstakt tilefni fyrir sveitarfélagið að hafa samráð við kæranda áður en deiliskipulagstillagan yrði samþykkt til auglýsingar. Þar sem slíkt samráð fór ekki fram var um slíkan annmarka á málsmeðferð hinnar kærðu ákvörðun að ræða að ekki verður hjá því komist að fella hana úr gildi, enda ekki hægt að útiloka að lega vegarins hefði orðið önnur ef það hefði átt sér stað.

Úrskurðarorð:

Felld er úr gildi ákvörðun sveitarstjórnar Eyjafjarðarsveitar frá 3. júní 2021 um að samþykkja deiliskipulag í landi Kotru.

apr 01

Love0

150/2021 Hákot

Með UUA

Fyrir var tekið mál nr. 150/2021, kæra á ákvörðun skrifstofu reksturs og umhirðu borgarlandsins frá 20. ágúst 2021 um að samþykkja smáhýsi við mörk lóðarinnar Garðastrætis 11a og borgarlands, ákvörðun byggingarfulltrúans í Reykjavík um leyfisveitingu vegna sama smáhýsis og ákvörðun hans frá 24. ágúst 2021 um að hafna beitingu þvingunarúrræða vegna sama smáhýsis.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með kæru til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 23. september 2021, kæra eigendur, Mjóstræti 2b; eigandi, Mjóstræti 6; eigendur, Mjóstræti 10; eigendur, Grjótagötu 5; eigendur, Grjótagötu 6; eigendur, Garðastræti 13 og eigandi, Garðastræti 25, samþykki skrifstofu reksturs og umhirðu borgarlandsins frá 20. ágúst 2021 vegna skúrs við mörk lóðarinnar Garðastrætis 11a og borgarlands og leyfisveitingu byggingarfulltrúans í Reykjavík vegna sama skúrs. Þá ber málskot kærenda með sér að einnig sé kærð sú ákvörðun byggingarfulltrúa frá 24. ágúst 2021 að synja um beitingu þvingunarúrræða vegna skúrsins. Er þess krafist að ákvarðanirnar verði felldar úr gildi og skúrinn verði fjarlægður af lóðinni og úr Grjótaþorpinu.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Reykjavíkurborg 4. nóvember 2021.

Málavextir: Á lóðinni Garðastræti 11a stendur húsið Hákot og nýtur það friðunar. Lóðin markast að mestu af borgarlandi, en hluti norðvesturmarka hennar liggur að annarri lóð. Á meðal kærenda eru eigendur Mjóstrætis 2b, en hús þeirra stendur á lóð sem er sameiginleg Mjóstræti 2b og Garðastræti 9. Sú lóð og lóð Garðastrætis 11a eiga ekki sameiginleg lóðamörk. Uppdrættir vegna húsa á lóð Mjóstrætis 2b og Garðastrætis 9 sem áritaðir voru af byggingarfulltrúanum í Reykjavík árin 1987 og 2006 sýna þó heimreiðarrétt (erfðafesturétt) á landræmu eða sundi sem liggur á milli þeirrar lóðar og Garðastrætis 11a. Er þar innkeyrsla frá Mjóstræti á bílastæði lóðar Mjóstrætis 2b og Garðastrætis 9 og verður ekki annað ráðið en að landræman sé í eigu borgarinnar.

Eigendur Garðastrætis 11a leituðu hinn 5. maí 2021 til borgaryfirvalda og óskuðu eftir upplýsingum um það hvort þau þyrftu leyfi frá borginni til þess að koma fyrir geymsluskýli af ákveðinni stærð sem félli vel inn í umhverfi Grjótaþorpsins við jaðar lóðarinnar, í norðausturhorni hennar. Í svörum borgaryfirvalda var bent á g-lið gr. 2.3.5. í byggingarreglugerð nr. 112/2012 um minniháttar framkvæmdir sem undanþegnar væru byggingarleyfi, m.a. smáhýsi á lóð. Þar er tekið fram að ef smáhýsi, að hámarki 15 m² að flatarmáli, væri nær lóðarmörkum en 3,0 m skyldi liggja fyrir skriflegt samþykki lóðarhafa þeirrar grannlóðar og skyldi það lagt fram hjá byggingarfulltrúa. Ákvæðinu hefur síðan verið breytt og er nú kveðið á um heimildir til að reisa smáhýsi án byggingarleyfis í f-lið sama ákvæðis.

Í kjölfar þess að framangreindum skúr var komið fyrir á lóðinni í fyrri hluta júlímánaðar árið 2021 bárust borgaryfirvöldum athugasemdir við hann, en m.a. sendi einn kærenda, annar eigenda Mjóstrætis 2b, byggingarfulltrúa tölvupóst 8. júlí 2021 þar sem hann fór fram á að embættið hlutaðist til um að skúr sem settur hefði verið inn á lóð Hákots, Garðastræti 11a, yrði fluttur þaðan. Ekki hefði farið fram grenndarkynning og lóðarhafar grannlóðar hefðu ekki veitt skriflegt samþykki sitt. Hinn 4. ágúst 2021 upplýsti byggingarfulltrúi eigendur Garðastrætis 11a um að ábending hefði borist vegna smáhýsis á lóð þeirra og að vettvangsskoðun hefði leitt í ljós að það lægi að borgarlandi við austurenda lóðarinnar og því þyrfti, með vísan til gr. 3.3.5. í byggingarreglugerð, að óska eftir samþykki fyrir smáhýsinu hjá borgaryfirvöldum. Var þeim gert að óska eftir slíku samþykki innan 14 daga hjá skrifstofu reksturs og umhirðu borgarlands. Í kjölfarið óskuðu eigendur Garðastrætis 11a eftir samþykkinu og fylgdi skissa sem sýndi legu smáhýsisins á lóðinni. Í bréfi sem barst eigendum Garðastrætis 11a með tölvupósti 19. ágúst 2021 og bar yfirskriftina „Samþykki SRU“ kom fram að skrifstofan gerði ekki athugasemdir við framkvæmdina. Sendu þeir bréfið þann sama dag til byggingarfulltrúa og óskuðu jafnframt eftir því að fá „formlegt samþykki fyrir smáhýsinu“. Degi síðar staðfesti starfsmaður byggingarfulltrúa móttöku á skriflegu samþykki lóðarhafa aðliggjandi lóðar. Hinn 24. ágúst s.á. var annar eigenda Mjóstrætis 2b upplýstur um að skriflegt samþykki eiganda aðliggjandi lóðar, í þessu tilviki borgaryfirvalda, hefði borist byggingarfulltrúa og að málinu teldist lokið. Var honum jafnframt leiðbeint um kæruheimild til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála og kærufrest.

Málsrök kærenda: Kærendur telja staðsetningu umrædds skúrs stríða gegn hverfisvernd Grjótaþorps, stangast á við markmið hennar og ekki uppfylla áskilnað um samræmi við deiliskipulag heldur þvert á móti ganga gegn anda skipulagslaga. Þá hafi jarðrask átt sér stað undir skúrnum, þar sem hugsanlega séu fornminjar frá upphafi landnáms. Strangar kvaðir hvíli á eigendum friðaðra húsa og sé vísað til umsagnar Minjastofnunar frá 24. september 2021. Eigendur Garðastrætis 11a hafi ekki sótt um leyfi fyrir skúrnum fyrr en eftir á og fengið leyfið án viðurlaga. Þá sé leyfið fordæmisgefandi og kærendum hrjósi hugur við skúravæðingu framtíðarinnar standi það óhaggað. Skúrinn, sem einna helst minni á skipagám, beri næsta nágrenni sitt ofurliði og hleypi heillegri götumynd Grjótaþorps við Mjóstræti og Fischersund í uppnám, en hann hafi verið viðbygging húss á Akureyri. Grjótaþorpið í Reykjavík sé eitt fyrsta dæmi um svæði sem njóti hverfisverndar á Íslandi. Í tölvupósti lögfræðings Skipulagsstofnunar frá 14. september 2021 komi m.a. fram að mörkuð hafi verið stefna um hverfisvernd í Grjótaþorpi, bæði í aðal- og deiliskipulagi og að byggingarframkvæmdir sem falli undir gr. 2.3.5. í byggingarreglugerð jafnt og byggingarleyfisskyldar framkvæmdir þurfi að samrýmast þeim ákvæðum. Þá hafi m.a. komið fram í ritinu Byggingarsögu Grjótaþorps, sem núverandi byggingarfulltrúi Reykjavíkur hafi tekið saman árið 2000, að sýna beri „sérstaka aðgát við allt inngrip inn í Grjótaþorpið, svo sem með nýbyggingum, viðbyggingum og breytingum á húsum“. Ljóst sé að sýn og afstaða embættismanna Reykjavíkurborgar sé afar þröngur stakkur skorinn. Litið sé fram hjá þeirri staðreynd að Grjótaþorpið njóti hverfisverndar í skipulagi, horft sé fram hjá hefðarrétti næstu nágranna sem sumir hverjir hafi búið í þorpinu í bráðum fjóra áratugi. Velta megi því fyrir sér hvers vegna borgarland lúti öðrum lögmálum en lóðir nágranna sem þurfi að lifa við skerta ímynd þorpsins til frambúðar án þess að fá rönd við reist og án grenndarkynningar. Með því hafi jafnræðisregla verið brotin og réttur íbúanna fyrir borð borinn með því að hafa af þeim sjálfsagðan umsagnarrétt.

Málsrök Reykjavíkurborgar: Af hálfu borgaryfirvalda er farið fram á að kærunni verði vísað frá. Byggingarfulltrúi hafi ekki tekið ákvörðun um að veita leyfi fyrir staðsetningu smáhýsis á umræddri lóð, heldur eingöngu sinnt leiðbeiningarskyldu sinni skv. 7. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Frá öndverðu hafi verið bent á að smáhýsið væri ekki byggingarleyfisskylt skv. undanþáguákvæði g-liðar gr. 2.3.5. í byggingarreglugerð nr. 112/2012 og að samþykki lóðarhafa aðliggjandi lóðar þyrfti að liggja fyrir. Þá er gerð krafa um að kæru á samþykki skrifstofu reksturs og umhirðu borgarlandsins verði vísað frá þar sem samþykkið varði einkaréttarlega hagsmuni, en þar sem lóðin liggi að borgarlandi sé Reykjavíkurborg lóðarhafi aðliggjandi lóðar.

Athugasemdir eigenda Garðastrætis 11a: Eigendur Garðastrætis 11a vísa til þess að þau hafi talið sig vera að fegra umhverfi Grjótaþorps með flutningi smáhýsisins Lágkots í þorpið. Húsið sé hugarsmíði og handverk akureyrsks listamanns og föður eins eigenda lóðarinnar. Garðhýsið hafi áður staðið á lóð á Akureyri en hafi ekki verið viðbygging. Þegar þeim hafi boðist garðhýsið hafi þau sent fyrirspurn til borgaryfirvalda sem hafi bent þeim á ákvæði g-liðar gr. 2.3.5. í byggingarreglugerð nr. 112/2012 um byggingarframkvæmdir undanþegnar byggingarleyfi varðandi smáhýsi. Í samskiptum sínum við byggingarfulltrúa hafi þau verið beðin um að kanna hvort slíkt smáhýsi væri nokkuð bannað samkvæmt gildandi deiliskipulagi fyrir Grjótaþorpið eða háð öðrum annmörkum. Þau hafi ekkert slíkt séð annað en að sýna þyrfti aðgát við breytingar og viðbyggingar. Það hafi ekki verið fyrr en 9. ágúst 2021 er þeim hafi borist bréf frá byggingarfulltrúa að þau hafi verið beðin um „að óska eftir samþykki borgarinnar fyrir smáhýsinu“ hjá skrifstofu reksturs og umhirðu borgarlandsins. Það hafi þau gert samdægurs og varhúsið skömmu síðar mælt upp af hálfu skrifstofunnar og það samþykkt 19. ágúst s.á.

Garðhýsið sé 10 m²að flatarmála, 2,4 m að hæð og 6 m að lengd og sé innan leyfilegra marka fyrir smáhýsi á lóð. Þá eigi form, byggingarefni, handverk, áferð og litir garðhýsisins lítið sammerkt með skipagámum og smekksatriði sé hvort það beri næsta nágrenni sitt ofurliði. Íbúar Mjóstrætis 2b sjái ekki garðhýsið þegar þeir sitji á tröppupalli sínum á sumrin, en sérstakt tillit hafi verið tekið til þess við staðsetningu garðhýsisins sem snúi að borgarlandi og sé gluggalaust á þeirri hlið sem snúi að nágranna í samræmi við ákvæði byggingarreglugerðar. Sú hlið sé samhliða gluggalausum vegg Mjóstrætis 2b og hafi fjölmargt ókunnugt fólk óskað eigendum til hamingju með garðhýsið og haft orð á því að það hafi bætt götumynd Mjóstrætis með því að draga úr vægi hvíts gluggalauss veggjar Mjóstrætis 2b.

Eigendur Garðastrætis 11a séu meðvitaðir um friðun Hákots, garðhýsið hvorki snerti Hákot á nokkurn hátt né skyggi á ímynd þess að ráði. Garðhýsið falli vel að umhverfinu og hafi þess verið gætt að nota hefðbundin efni í hellulagningu við inngang að því. Frágangi lóðar hafi verið hraðað, bæði vegna nágranna og allra þeirra ferðamanna sem heimsæki Grjótaþorpið og taki þar myndir. Óskað hafi verið eftir fundi með forstöðumanni Minjastofnunar þar sem eigendur Garðastrætis 11a hefðu átt erfitt með að skilja álitsgerð stofnunarinnar, en þar hafi stofnunin ekki farið rétt frið með upplýsingar. Óskað hafi verið eftir að stofnunin myndi endurmeta álitsgerð sína. Áréttað sé að ekkert jarðrask hafi verið viðhaft við flutning og setningu garðhýsisins á lóðina og því eigi tilvísun í lög nr. 80/2012 um menningarminjar ekki við. Þeim sé vel kunnugt um að ekki sé heimilt að breyta ytra byrði Hákots án leyfis Minjastofnunar, samanber leiðbeiningar á vef stofnunarinnar, en þar sé í engu minnst á jarðrask á lóð friðslýsts húss. Notaðir hafi verið dvergar sem garðhýsið sitji á og engin vélknúin vinnutæki notuð á lóðinni utan kranabíls sem hafi sett hýsið beint á stöplana (dvergana). Eigendur hafi lagt sig fram um að ganga vel frá lóðinni frá öllum hliðum, þ.m.t. þeirri hlið sem snúi að nágranna í Mjóstræti 2b, en á þeirri hlið sé klifurjurt sem skríði meðfram veggnum.

——-

Kærendur hafa gert ítarlegri grein fyrir máli sínu sem verður ekki rakið nánar hér, en úrskurðarnefndin hefur haft það til hliðsjónar við úrlausn málsins.

Niðurstaða: Í máli þessu er krafist ógildingar á ákvörðun skrifstofu reksturs og umhirðu borgarlandsins frá 20. ágúst 2021 um að samþykkja staðsetningu smáhýsis á lóð Garðastrætis 11a við mörk hennar og borgarlands ásamt leyfisveitingu byggingarfulltrúans í Reykjavík vegna sama smáhýsis. Þá verður ráðið af málatilbúnaði kærenda að kærð sé sú ákvörðun byggingarfulltrúa frá 24. ágúst 2021 að synja um beitingu þvingunarúrræða vegna smáhýsisins.

Samkvæmt 3. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála geta þeir einir kært stjórnvaldsákvörðun til úrskurðarnefndarinnar sem eiga lögvarða hagsmuni tengda ákvörðun sem kæra á. Að stjórnsýslurétti hefur skilyrðið um lögvarða hagsmuni fyrir kæruaðild verið túlkað svo að þeir einir teljist aðilar kærumáls sem eigi einstaklegra hagsmuna að gæta af úrlausn máls umfram aðra og jafnframt að þeir hagsmunir séu verulegir.

Undir kæru í máli þessu rita tólf aðilar. Af þeim upplýsingum sem fyrir liggja verður ráðið að þeir séu flestir annað hvort eigendur fasteigna eða eigi lögheimili í grennd við Garðastræti 11a þar sem hið umþrætta smáhýsi stendur. Fasteignir kærenda að Mjóstræti 6, Mjóstræti 10, Grjótagötu 5, Grjótagötu 6 og Garðastræti 25 eru allar í nokkurri fjarlægð frá Garðastræti 11a og hús og lóðir á milli. Ekki liggur fyrir að umrætt smáhýsi og staðsetning þess raski lögvörðum hagsmunum framangreindra kærenda, svo sem með skuggavarpi, útsýnisskerðingu eða öðrum grenndaráhrifum gagnvart fasteignum þeirra. Tilvísun kærenda til ásýndar og ímyndar Grjótaþorpsins lúta að atriðum sem teljast til almannahagsmuna en þau teljast að jafnaði ekki til einstaklingsbundinna hagsmuna. Teljast framangreindir kærendur því ekki eiga kæruaðild fyrir úrskurðarnefndinni vegna hinna umdeildu ákvarðana.

Fasteignir kærenda að Mjóstræti 2b og Garðastræti 13 standa nær Garðastræti 11a heldur en fasteignir áðurgreindra kærenda, en eiga þó ekki sameiginleg lóðamörk. Innkeyrsla liggur að bílastæði Mjóstrætis 2b meðfram lóðarmörkum Garðastrætis 11a á landræmu í eigu borgarinnar. Húsið að Garðastræti 13 stendur suðvestan við Garðastræti 11a og af staðháttum má ráða að frá húsinu sjáist umrætt smáhýsi og ekki útilokað að það kunni að hafa grenndaráhrif gagnvart þeirri fasteign. Verður eigendum framangreindra tveggja fasteigna því játuð kæruaðild í máli þessu.

Samkvæmt 1. gr. laga um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála er það hlutverk hennar að úrskurða í kærumálum vegna stjórnvaldsákvarðana og í ágreiningsmálum vegna annarra úrlausnaratriða á sviði umhverfis- og auðlindamála eftir því sem mælt er fyrir um í lögum á því sviði. Kæruheimild til nefndarinnar er m.a. að finna í skipulagslögum nr. 123/2010 og lögum nr. 160/2010 um mannvirki vegna stjórnvaldsákvarðana sem teknar eru á þeim lagagrundvelli.

Í gr. 2.3.5. byggingarreglugerðar nr. 112/2012 er að finna undanþáguákvæði sem mælir fyrir um tilteknar framkvæmdir sem undanþegnar eru byggingarleyfi. Í g-lið ákvæðisins kom fram að smáhýsi á lóð, allt að 15 m², með frekari skilyrðum, væru undanþegin byggingarleyfi. Væri smáhýsi nær lóðarmörkum en 3,0 m skyldi liggja fyrir skriflegt samþykki lóðarhafa þeirrar grannlóðar og skyldi það lagt fram hjá byggingarfulltrúa. Nú er sambærilegt ákvæði í f-lið sama ákvæðis og hefur það verið einfaldað. Enn þarf samþykki eigenda aðliggjandi lóðar en ekki þarf lengur að leggja það fram hjá byggingarfulltrúa. Framangreint samþykki er einkaréttarlegs eðlis og telst af þeim sökum ekki vera stjórnvaldsákvörðun sem kæranleg er til úrskurðarnefndarinnar samkvæmt 1. mgr. 26. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 eða 1. gr. laga um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála. Verður af þeim sökum ekki tekin afstaða til kröfu kærenda um ógildingu ákvörðunar skrifstofu rekstrar og umhirðu borgarlandsins sem fól í sér samþykki fyrir staðsetningu smáhýsisins við mörk umræddra lóðar og landsins. Að sama skapi felur svar starfsmanns byggingarfulltrúa um móttöku greinds samþykkis ekki í sér stjórnvaldsákvörðun sem borin verður undir úrskurðarnefndina.

Það er hlutverk byggingarfulltrúa að hafa eftirlit með mannvirkjagerð í sínu umdæmi, sbr. 2. mgr. 4. gr. og 1. mgr. 8. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki. Í því hlutverki felst eftir atvikum heimild til að beita þvingunarúrræðum þeim sem mælt er fyrir um í 55. og 56. gr. sömu laga. Í 1. mgr. 55. gr. er m.a. tekið fram að byggingarfulltrúi geti gripið til aðgerða ef ekki sé fylgt ákvæðum laganna eða reglugerða sem settar séu samkvæmt þeim við byggingarframkvæmdina. Þá er kveðið á um það í 2. mgr. 55. gr. laganna að ef byggingarframkvæmd sé hafin án þess að leyfi sé fengið fyrir henni eða hún brjóti í bága við skipulag geti byggingarfulltrúi krafist þess að hið ólöglega mannvirki eða byggingarhluti sé fjarlægt, jarðrask afmáð eða starfsemi hætt. Sinni eigandi ekki þeirri kröfu sé heimilt að beita dagsektum eða vinna slík verk á hans kostnað.

Ákvörðun um beitingu þessara þvingunarúrræða er háð mati stjórnvalds hverju sinni og tekið er fram í athugasemdum við frumvarp það sem varð að mannvirkjalögum að eðlilegt sé að ákvörðun um beitingu úrræðanna sé metin í hverju tilviki, m.a. með tilliti til meðalhófs. Umrædd ákvæði gefa sveitarfélögum kost á að bregðast við sé gengið gegn almannahagsmunum þeim er búa að baki mannvirkjalögum, svo sem skipulags-, öryggis- og heilbrigðishagsmunum. Með hliðsjón af þessu verður ekki talið að einstaklingum sé tryggður lögvarinn réttur til að knýja byggingaryfirvöld til beitingar þvingunarúrræða vegna einstaklingshagsmuna enda eru þeim tryggð önnur réttarúrræði til þess að verja þá hagsmuni sína. Þótt beiting úrræðanna sé háð mati stjórnvalds þarf ákvörðun þess efnis að vera studd efnislegum rökum, m.a. með hliðsjón af þeim hagsmunum sem búa að baki fyrrgreindum lagaheimildum, og fylgja þarf meginreglum stjórnsýsluréttarins, s.s. um rannsókn máls og að málefnaleg sjónarmið búi þar að baki.

Í hinni kærðu ákvörðun kom fram að samkvæmt beiðni byggingarfulltrúa hefði lóðarhafi óskað eftir skriflegu samþykki lóðarhafa aðliggjandi lóðar sem í þessu tilviki væri Reykjavíkurborg. Samþykki skrifstofu reksturs og umhirðu borgarlandsins hafi verið sent til embættis byggingarfulltrúa og teldist málinu lokið. Þá var upplýst um kæruheimild og kærufrest til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála. Fyrir liggur að byggingarfulltrúi fór í vettvangsferð á staðinn og kynnti sér aðstæður. Í rökstuðningi borgaryfirvalda til nefndarinnar hefur komið fram að „öll skilyrði byggingarreglugerðar [hafi] verið uppfyllt. Því hafi ekki komið til beitingar þvingunarúrræða, enda framkvæmdin í samræmi við gerðar kröfur.“

Með hliðsjón af framangreindu verður að telja að efnisrök hafi búið að baki þeirri matskenndu ákvörðun byggingarfulltrúa að synja kröfu kærenda um beitingu þvingunarúrræða og verður því þeirri kröfu hafnað.

Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu kærenda að Mjóstræti 2b og Garðastræti 13 um ógildingu ákvörðunar byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 24. ágúst 2021 um að synja kröfu þeirra um beitingu þvingunarúrræða vegna smáhýsis á lóðinni Garðastræti 11a.

Að öðru leyti er kærumáli þessu vísað frá úrskurðarnefndinni.

mar 28

Love0

184/2021 Vegur innan Laugarvatns

Með UUA

Árið 2022, miðvikudaginn 23. mars, tók Ómar Stefánsson, starfandi formaður úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, fyrir mál nr. 184/2021 með heimild í 3. mgr. 3. gr. laga nr. 130/2011.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 27. desember 2021, er barst nefndinni sama dag, kæra Ásvélar ehf., þá ákvörðun sveitarstjórnar Bláskógabyggðar frá 4. nóvember s.á. að samþykkja útgáfu framkvæmdaleyfis fyrir færslu Laugarvatnsvegar (Dalbrautar) á um 500 m kafla. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Bláskógabyggð 26. janúar 2022.

Málavextir og rök: Bláskógabyggð barst umsókn um framkvæmdaleyfi 30. september 2021 frá Vegagerðinni þar sem fyrirhugað var að færa Laugarvatnsveg (Dalbraut) á um 500 m kafla. Bláskógabyggð birti auglýsingu um hina fyrirhuguðu framkvæmd í Bláskógafréttum í október s.á. Skipulagsnefnd Umhverfis- og tæknisviðs Uppsveita tók umsókn Vegagerðarinnar fyrir á fundi 27. október s.á. og lagði til við sveitarstjórn að útgáfa framkvæmdaleyfis yrði samþykkt á grundvelli deiliskipulags fyrir þéttbýlið á Laugarvatni. Sveitarstjórn Bláskógabyggðar samþykkti útgáfu framkvæmdaleyfisins á fundi 4. nóvember s.á. og fól skipulagsfulltrúa útgáfu þess.

Kærandi vísar til þess að sú hækkun á veginum sem framkvæmdaleyfið feli í sér muni hafa mikil áhrif á snjómokstur sem kærandi annist á svæðinu. Þau gögn sem lögð hafi verið fram með umsókninni um framkvæmdaleyfið hafi verið ófullnægjandi og hefði því átt að synja um útgáfu þess. Ef fullnægjandi gögn hefðu fylgt hefði kærandi séð að verið væri að óska eftir rúmlega meters hækkun á veginum og hefði þá getað skilað inn athugasemdum. Kærandi hafi mikla hagsmuni af því að framkvæmdaleyfið verði fellt úr gildi þar sem hækkun vegarins hafi mikil áhrif á störf hans.

Af hálfu Bláskógabyggðar er þess krafist að málinu verði vísað frá úrskurðarnefndinni þar sem kærufrestur hafi verið liðinn þegar kæran barst, sbr. 2. mgr. 4. gr. laga, nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála. Ákvörðun um útgáfu framkvæmdaleyfis hafi verið tekin á fundi sveitarstjórnar Bláskógabyggðar 4. nóvember 2021 og fundagerð birt opinberlega á vef sveitarfélagsins degi síðar. Kæran hafi borist úrskurðarnefndinni 27. desember s.á. að loknum kærufresti. Þá eigi kærandi ekki lögvarða hagsmuni tengda hinu kærða framkvæmdaleyfi sem sé skilyrði fyrir kæruaðild skv. 3. mgr. 4. gr. laga um nr. 130/2011. Kærandi sjái ekki um snjómokstur á svæðinu heldur annist Vegagerðin þjónustu á umræddum vegi. Ákvörðun um útgáfu framkvæmdaleyfisins hafi verið tekin á grundvelli gildandi deiliskipulags lögum samkvæmt og fullyrðingar um ófullnægjandi gögn séu rangar.

Niðurstaða: Í 3. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála er kveðið á um að þeir einir geti kært stjórnvaldsákvarðanir til úrskurðarnefndarinnar sem eigi lögvarða hagsmuni tengda þeirri ákvörðun sem kæra á nema í tilteknum undantekningartilvikum sem þar eru greind. Verður að skýra þetta ákvæði í samræmi við almennar reglur stjórnsýsluréttar um aðild að kærumálum þar sem áskilið er að kærandi eigi einstaklingsbundna hagsmuni umfram aðra tengda þeirri ákvörðun sem kærð er.

Samkvæmt fyrirliggjandi staðfestingu frá Vegagerðinni annast hún snjómokstur á umræddum vegi sem hið kærða framkvæmdaleyfi tekur til en ekki kærandi. Með hliðsjón af því og þar sem ekki liggur fyrir að hin kærða ákvörðun snerti að öðru leyti hagsmuni kæranda með þeim hætti að leitt geti til kæruaðilar hans í máli þessu skv. 3. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011 verður kærumáli þessu vísað frá úrskurðarnefndinni sökum aðildarskorts.

Úrskurðarorð:

Kærumáli þessu er vísað frá úrskurðarnefndinni.

mar 28

Love0

164/2021 Þormóðsgata

Með UUA

Árið 2022, föstudaginn 25. mars, fundaði úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála í gegnum fjarfundabúnað. Þátt tóku Ómar Stefánsson, starfandi formaður, Unnþór Jónsson, settur varaformaður og Ásgeir Magnússon, fyrrverandi dómstjóri.

Fyrir var tekið mál nr. 164/2021, kæra á ákvörðun bæjarstjórnar Fjallabyggðar frá 13. október 2021 um að synja beiðni um niðurfellingu sorphirðugjalds vegna Þormóðsgötu 34, Fjallabyggð.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með kæru til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, er barst nefndinni 12. nóvember 2021, kærir annar eigenda Þormóðsgötu 34, Fjallabyggð, þá ákvörðun bæjarstjórnar Fjallabyggðar frá 13. október 2021 að synja beiðni hans um niðurfellingu sorphirðugjalds vegna Þormóðsgötu 34. Er þess krafist að sveitarfélagið verði við beiðninni.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Fjallabyggð 7. desember 2021.

Málavextir: Hinn 29. september 2021 sendi kærandi bæjarráði Fjallabyggðar erindi þar sem fram kom að hús hans hefði staðið autt í tæplega tvö ár og að ekki væri útlit fyrir að það yrði notað til dvalar næstu tvö árin. Af þeim sökum væri sú þjónusta bæjarins sem fælist í sorphirðu ekki nýtt. Óskaði kærandi eftir upplýsingum um það hvort mögulegt væri að fjarlægja tunnurnar og undanskilja sorphirðugjaldið í næstu álagningu, eða þar til húsið yrði dvalarhæft og eigendur þess myndu óska eftir sorptunnum á ný. Á fundi bæjarráðs 7. október 2021 var beiðni hans synjað og sú afgreiðsla staðfest á fundi bæjarstjórnar 13. s.m. Kæranda var tilkynnt um framangreinda afgreiðslu með tölvupósti degi síðar þar sem honum var jafnframt leiðbeint um kæruleiðir og kærufresti. Með álagningarseðli fasteignagjalda fyrir árið 2022, dags. 28. janúar s.á., var kæranda gert að greiða kr. 47.340 fyrir almennt hreinsigjald vegna fasteignar hans að Þormóðsgötu 34.

Málsrök kæranda: Af hálfu kæranda er vísað til þess að húsið að Þormóðsgötu 34 sé, og verði næstu tvö ár, óíbúðarhæft vegna nauðsynlegra endurbóta. Ósanngjarnt sé að innheimta þjónustugjald án þess að þjónusta sé veitt en hann hafi þegar greitt skilvíslega í heilt ár án þess að þiggja umrædda þjónustu.

Málsrök Fjallabyggðar: Af hálfu sveitarfélagsins er byggt á því að gjaldtaka sorphirðugjalds sé lögmæt, óháð notkun fasteignarinnar að Þormóðsgötu 34. Samkvæmt fyrirmælum laga nr. 55/2003 um meðhöndlun úrgangs fari sveitarfélög með ákvörðunarvald um fyrirkomulag söfnunar á heimilisúrgangi og sé þeim skylt skv. 1. mgr. 8. gr. laganna að ákveða fyrirkomulag söfnunar á heimilis- og rekstrarúrgangi. Í 2. mgr. 23. gr. sömu laga komi fram að sveitarfélög skuli innheimta gjald fyrir alla meðhöndlun úrgangs. Jafnframt komi fram í 3. málsl. 2. mgr. sömu greinar að sveitarfélagi sé einnig heimilt að ákveða gjaldið sem fast gjald á hverja fasteignareiningu miðað við fjölda sorpíláta og/eða þjónustustig. Á grundvelli þessara heimilda hafi bæjarstjórn Fjallabyggðar samþykkt gjaldskrá fyrir sorphirðu sem birt hafi verið í B-deild Stjórnartíðinda 28. desember 2020, sbr. 4. mgr. 25. gr. laga nr. 55/2003. Í 2. gr. gjaldskrárinnar komi fram að sorphirðugjald sé lagt á allar íbúðir sem virtar séu fasteignamati. Af rekstrartölum fyrir sorphirðu í Fjallabyggð fyrir árin 2020 og 2021 sjáist að rekstrarkostnaður sé hærri en rekstrartekjur fyrir öll árin. Sú niðurstaða sé í samræmi við áskilnað 3. mgr. 23. gr. laga nr. 55/2003 um að álögð gjöld megi ekki vera hærri en kostnaður af rekstri þjónustunnar. Kostnaður sveitarfélagsins af málaflokknum umfram álögð gjöld hafi árið 2021 verið að fjárhæð kr. 3.406.273, árið 2020 að fjárhæð kr. 10.247.766, árið 2019 að fjárhæð kr. 16.974.784, árið 2018 að fjárhæð kr. 11.715.205 og árið 2017 að fjárhæð kr. 10.407.524.

Fjallabyggð hafi síðast boðið út sorphirðu árið 2013 og út frá niðurstöðu útboðsins og samningagerð við verktaka í kjölfar þess hafi þáverandi gjald verið reiknað út. Gjaldið sem innheimt hefði verið árið 2013 hefði ekki dugað fyrir útgjöldum Fjallabyggðar vegna sorphirðu. Fjárhæðir samningsins séu bundnar byggingarvísitölu og hafi þær því hækkað í samræmi við hana. Hækkanir á gjaldskrá Fjallabyggðar hafi að mestu fylgt verðlagsþróun en þrátt fyrir að hækkun verðlags hafi verið meiri en hækkun byggingarvísitölu hafi það ekki dugað til að brúa það bil sem hafi orðið í upphafi. Því sé ljóst að innheimta gjalda hafi ekki staðið undir kostnaði. Með þessu sé átt við að þær hækkanir sem orðið hafi á kostnaði hafi ekki leitt til hækkunar gjaldsins. Þegar af þeirri ástæðu beri að hafna kröfum kæranda, sbr. úrskurð úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála í máli nr. 18/2016. Við útreikning sorphirðugjalds hafi sveitarfélagið leitast við að upphæð þess endurspegli raunkostnað við veitingu þjónustunnar en þó megi segja að útreikningarnir byggi að einhverju leyti á áætlun sem telja verði skynsamlega enda byggi hún á þeim fjárhæðum sem samið hafi verið um að undangengnu útboði.

Niðurstaða: Kæra í máli þessu lýtur að ákvörðun bæjarstjórnar Fjallabyggðar frá 13. október 2021 um að synja beiðni kæranda um niðurfellingu sorphirðugjalds vegna Þormóðsgötu 34. Gerir kærandi þá kröfu að sveitarfélagið verði við þeirri beiðni. Samkvæmt 1. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála er það hlutverk nefndarinnar að úrskurða í kærumálum vegna stjórnvaldsákvarðana og í ágreiningsmálum vegna annarra úrlausnaratriða á sviði umhverfis- og auðlindamála eftir því sem mælt er fyrir um í lögum á því sviði. Í samræmi við þetta tekur úrskurðarnefndin lögmæti kærðrar stjórnvaldsákvörðunar til endurskoðunar en hvorki tekur nýja ákvörðun né leggur fyrir stjórnvöld að taka tiltekna ákvörðun. Að teknu tilliti til þeirra valdheimilda og málatilbúnaðar kæranda verður því að líta svo á að gerð sé krafa um ógildingu hinnar kærðu ákvörðunar.

Að meginstefnu til er fjár vegna lögbundinna verkefna ríkis og sveitarfélaga aflað með skattheimtu. Samkvæmt 1. mgr. 2. gr. laga nr. 4/1995 um tekjustofna sveitarfélaga hafa sveitarfélög þó einnig ýmsar aðrar tekjur, allt eftir því sem lög og reglugerðir mæla fyrir um, sbr. og 2. mgr. 78. gr. stjórnarskrárinnar. Samkvæmt 1. mgr. 8. gr. laga nr. 55/2003 er sveitarstjórn skylt að ákveða fyrirkomulag söfnunar á heimilis- og rekstrarúrgangi í sveitarfélaginu. Ber sveitarstjórn ábyrgð á flutningi heimilisúrgangs og skal sjá til þess að starfræktar séu móttöku- og söfnunarstöðvar fyrir úrgang sem til fellur í sveitarfélaginu. Setur sveitarstjórn samþykkt þar sem tilgreind eru atriði um meðhöndlun úrgangs, umfram það sem greinir í lögunum og reglugerðum settum samkvæmt þeim, sbr. 2. mgr. 8. gr. laganna. Um gerð og staðfestingu samþykktarinnar fari skv. 25. gr. laga nr. 7/1998 um hollustuhætti og mengunarvarnir, nú 59. gr. þeirra laga. Þá segir í 2. mgr. 23. laga nr. 55/2003 að sveitarfélög skuli innheimta gjald fyrir alla meðhöndlun úrgangs. Jafnframt sé þeim heimilt að innheimta gjald fyrir tengda starfsemi sem samræmist markmiðum laganna, svo sem þróun nýrrar tækni við meðhöndlun úrgangs, rannsóknir, fræðslu og kynningarmál. Heimilt sé að miða gjaldið við mælanlega þætti sem hafi áhrif á kostnað, svo sem magn og gerð úrgangs, losunartíðni og frágang úrgangs, en einnig megi ákveða fast gjald á hverja fasteignareiningu miðað við fjölda sorpíláta og/eða þjónustustig, sbr. síðasta málsl. 2. mgr. 23. gr. Gjaldið skuli þó aldrei vera hærra en sem nemi þeim kostnaði sem falli til í sveitarfélaginu við meðhöndlun úrgangs og tengda starfsemi, sbr. 3. mgr. 23. gr. laganna.

Á grundvelli þágildandi 5. mgr. 4. gr. laga nr. 55/2003, nú 2. mgr. 8. gr. þeirra laga, hefur Fjallabyggð sett sér samþykkt nr. 84/2010 um meðhöndlun úrgangs í Fjallabyggð en hún var birt í B-deild Stjórnartíðinda 2. febrúar 2010. Í 1. mgr. 12. gr. samþykktarinnar er kveðið á um að bæjarstjórn skuli innheimta gjald fyrir meðhöndlun og förgun úrgangs og að gjaldið skuli sett og innheimt samkvæmt gjaldskrá. Þá segir í 2. mgr. sama ákvæðis að gjaldið skuli ákvarðað árlega og að miða skuli gjaldið við magn úrgangs, þ.e. stærð og fjölda sorphirðuíláta. Á grundvelli samþykktarinnar og með heimild í 23. gr. laga nr. 55/2003 hefur sveitarfélagið samþykkt gjaldskrá nr. 1605/2021 fyrir sorphirðu í Fjallabyggð en hún var birt í B-deild Stjórnartíðinda 29. desember 2021. Samkvæmt 3. gr. gjaldskrárinnar er sorphirðugjald fyrir íbúðarhúsnæði kr. 47.340 en fyrir frístundahús á skipulögðum frístundasvæðum er gjaldið kr. 23.670. Innifalið í sorphirðugjaldi sé eitt grátt sorpílát fyrir óflokkað sorp, eitt grænt sorpílát fyrir endurvinnanlegt sorp, eitt brúnt sorpílát fyrir lífrænan úrgang sem og sorphreinsun og sorpeyðing vegna þess. Þá er í 4. gr. gjaldskrárinnar mælt fyrir um úthlutun svokallaðra klippikorta fyrir íbúðir og sumarhús í upphafi árs og að notendur þurfi að framvísa klippikortinu til þess að komast inn á endurvinnslustöðvar í Fjallabyggð. Klippt sé fyrir gjaldskyldan úrgang en tekið á móti ógjaldskyldum úrgangi án greiðslu. Ef kort klárist sé hægt að kaupa aukakort auk þess sem rekstraraðilar geti líka keypt klippikort.

Þegar um svokölluð þjónustugjöld er að ræða gilda ýmis sjónarmið um álagningu þeirra, m.a. að beint samhengi sé á milli fjárhæðar gjaldsins og þess kostnaðar sem til fellur við það að veita þjónustuna. Fjárhæðin verður einnig að byggjast á traustum útreikningi, en þó hefur verið litið svo á að sé ekki hægt að sérgreina nákvæmlega ákveðna kostnaðarliði sé heimilt að byggja þá á skynsamlegri áætlun. Einnig hefur verið litið svo á að sá sem greiði þjónustugjald geti ekki krafist þess að sá kostnaður sem hlýst af því að veita þjónustuna sé reiknaður nákvæmlega út. Sveitarfélagi er þannig ekki skylt að reikna út kostnað við meðhöndlun sorps hvers íbúa eða fasteignar heldur er því heimilt að jafna heildarfjárhæð niður á áætlaðan fjölda notenda eins og raunar er skýrt tekið fram í 2. mgr. 23. gr. laga nr. 55/2003. Að lokum leiða sjónarmið um réttaröryggi borgaranna til þess að útreikningur þjónustugjalds verði að liggja fyrir áður en ákvörðun um fjárhæð þess er tekin.

Fjallabyggð hefur greint frá því að álagning sorphirðugjalds byggi á útreikningum frá árinu 2013 í tengslum við niðurstöðu útboðs og samningagerðar vegna sorphirðu og að gjaldið hafi fylgt verðlagsþróun, en þeir útreikningar liggja þó ekki fyrir í gögnum málsins. Samkvæmt rekstrartölum fyrir sorphirðu í Fjallabyggð fyrir árin 2016-2021 eru sorphirðugjöld eini tekjuliðurinn en kostnaðarliðirnir eru vegna gámasvæðis, sorphreinsunar og sorpurðunar. Sveitarfélagið hefur upplýst að kostnaðarliðurinn gámasvæði sé kostnaður vegna móttökustöðvar fyrir sorp. Sá aðili sem annist sorphirðu fyrir Fjallabyggð sjái um að reka gámasvæðið og sé með starfsmenn í því verkefni sem sveitarfélagið greiði fyrir.

Séu rekstrartölur fyrir sorphirðu í Fjallabyggð fyrir árin 2016-2021 skoðaðar sést að rekstrarkostnaður er þó nokkuð hærri en rekstrartekjur fyrir öll árin og er sú niðurstaða í samræmi við áskilnað 3. mgr. 23. gr. laga nr. 55/2003 um að álögð gjöld megi ekki vera hærri en kostnaður sem falli til í sveitarfélaginu við meðhöndlun úrgangs og tengda starfsemi sem samræmist markmiðum laganna. Verður að telja að kostnaðarliðir að baki sorphirðugjalds Fjallabyggðar, þ.e. vegna gámasvæðis, sorphreinsunar og sorpurðunar, falli undir þá þætti sem sveitarfélögum er skylt að innheimta gjald fyrir á grundvelli 2. mgr. 23. gr. sömu laga. Þrátt fyrir að ekki liggi fyrir nákvæm gögn um útreikning gjaldsins frá árinu 2013 verður að líta til þess að ekki verður annað séð en að hann hafi bæði byggst á skynsamlegri áætlun og átt sér stað áður en ákvörðun um fjárhæðina var tekin. Þá er og ljóst að sveitarfélagið hefur, samkvæmt afdráttarlausri heimild í 2. mgr. 23. gr. laga nr. 55/2003, valið að fara þá leið að jafna kostnaði vegna meðhöndlunar sorps með því að innheimta fast gjald á hverja fasteignareiningu miðað við fjölda sorpíláta og þjónustustig. Samkvæmt 2. gr. gjaldskrár fyrir sorphirðu í Fjallabyggð skal sorphirðugjald lagt á allar íbúðir sem virtar eru fasteignamati en Þormóðsgata 34 er skráð í fasteignaskrá Þjóðskrár Íslands. Var sveitarfélaginu því rétt að synja beiðni kæranda um niðurfellingu sorphirðugjalds og fær fyrirhugaður skortur á nýtingu hennar engu breytt þar um. Verður kröfu kæranda um ógildingu hinnar kærðu ákvörðunar því hafnað.

Uppkvaðning úrskurðar í máli þessu hefur dregist vegna fjölda kærumála sem skotið hefur verið til úrskurðarnefndarinnar.

Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu kæranda um ógildingu ákvörðun bæjarstjórnar Fjallabyggðar frá 13. október 2021 um að synja beiðni hans um niðurfellingu sorphirðugjalds vegna Þormóðsgötu 34, Fjallabyggð.

158/2021 Vesturgata

143/2021 Fráveitugjöld Grindavíkurbæjar

131/2021 Leikvöllur við Merkjateig

156/2021 Réttarholtsvegur

172/2021 Suðurlandsvegur

15/2022 Völuskarð

152/2021 Kotra í landi Syðri-Varðgjár

150/2021 Hákot

184/2021 Vegur innan Laugarvatns

164/2021 Þormóðsgata

Um okkur

Opnunartími