Skip to main content
Úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála
feb 10
Love0

72/2022 Hraungata

Með

Árið 2023, fimmtudaginn 9. febrúar, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Borgartúni 21, Reykjavík. Mætt voru Ómar Stefánsson varaformaður, Karólína Finnbjörnsdóttir lögmaður og Þorsteinn Þorsteinsson byggingarverkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 72/2022, kæra á ákvörðun byggingarfulltrúa Garðabæjar frá 1. júlí 2022 um að synja um beitingu þvingunarúrræða vegna stoðveggjar á lóðinni Hraungötu 10.

 Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 11. júlí 2022, er barst nefndinni sama dag, kæra eigendur, Hraungötu 8, Garðabæ, þá ákvörðun byggingarfulltrúa Garðabæjar frá 1. júlí 2022 að synja um beitingu þvingunarúrræða vegna stoðveggjar á lóðinni Hraungötu 10. Skilja verður málskot kærenda sem svo að krafist sé ógildingar hinnar kærðu ákvörðunar og að lagt verði fyrir byggingarfulltrúa að gera eigendum umdeilds veggjar aðvart um ólögmæti hans og að lagt verði fyrir þá að bæta úr því sem áfátt sé að viðlögðum dagsektum.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Garðabæ 18. október 2022. Jafnframt liggja fyrir gögn úr fyrri málum kærenda vegna sama stoðveggjar, sbr. úrskurð í máli nr. 37/2021 frá 24. júní 2021 og máli nr. 128/2021 frá 16. desember 2021.

Málavextir: Árið 2017 keyptu kærendur lóðina Hraungötu 10 en sú lóð er nú nr. 8 við sömu götu. Ein hlið lóðarinnar á sameiginleg lóðamörk með lóð nr. 10 og hafa verið steyptir veggir meðfram lóðamörkunum innan hvorrar lóðar. Á árinu 2016 voru samþykkt byggingaráform og gefið út byggingarleyfi vegna framkvæmda á síðarnefndu lóðinni sem tók til húsbyggingar og lóðarfrágangs. Vottorð vegna lokaúttektar var gefið út 25. júní 2021.

Kærendur sendu fyrirspurn til sveitarfélagsins 17. maí 2019 um lögmæti steinsteypts veggjar á lóðinni Hraungötu 10. Með bréfi, dags. 7. október s.á., kröfðust þeir þess, með vísan til ákvæða 55. og 56. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki, að veggurinn eða hluti hans yrði fjarlægður til að koma mætti á lögmætu ástandi. Í kjölfar þess að úrskurðarnefndin lagði fyrir byggingar-fulltrúa með úrskurði í máli nr. 37/2021 að svara erindi kærenda án ástæðulauss dráttar, synjaði byggingarfulltrúi kröfu þeirra 2. júlí 2021. Kærendur skutu þeirri ákvörðun til úrskurðarnefndarinnar sem með úrskurði í máli nr. 128/2021 hafnaði kröfu þeirra um ógildingu þar sem efnisleg rök voru talin hafa búið að baki ákvörðun um að synja um beitingu þvingunarúrræða.

Með bréfi, dags. 27. janúar 2022, fóru kærendur á ný fram á það við byggingarfulltrúa að hann beitti eigendur Hraungötu 10 þvingunarúrræðum þar sem samkvæmt nýlegum mælingum væri veggurinn ekki í samræmi við samþykkta uppdrætti. Vísuðu kærendur sérstaklega til 1. mgr. 56. gr. laga um mannvirki og þess að þar væri kveðið á um skyldu byggingarfulltrúa að gera eigendum aðvart og leggja fyrir þá að bæta úr því sem áfátt væri. Með ákvörðun, dags. 1. júlí 2022, synjaði byggingarfulltrúi um að grípa til úrræða varðandi færslu á veggnum til samræmis við samþykktar teikningar enda væri það mat hans og með tilliti til meðalhófs að ekki lægju fyrir brýnir almanna-, öryggis- eða heilbrigðishagsmunir sem krefðust þess að gripið yrði til aðgerða.

Málsrök kærenda: Af hálfu kærenda er vísað til þess að útgefið byggingarleyfi hafi veitt leyfi fyrir vegg inni á lóð Hraungötu 10 í 1,45 m fjarlægð frá lóðamörkum að Hraungötu 8. Slíkur veggur hafi ekki verið byggður heldur veggur sem sé 1,1146 m frá lóðamörkunum. Sá veggur sé ólögmætur, þ.e. hvorki í samræmi við uppdrætti né byggingarleyfi og hafi byggingarfulltrúi Garðabæjar gengist við ólögmæti hans. Samkvæmt 1. mgr. 56. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki sé ekki um að ræða neitt mat eða val byggingarfulltrúa heldur skuli hann gera það sem greini í ákvæðinu og fara að lögum. Í ákvæðinu segi að ef ekki sé gengið frá mannvirki samkvæmt samþykktum uppdráttum skuli gera eiganda eða umráðamanni þess aðvart og leggja fyrir hann að bæta úr því sem sé áfátt. Þrátt fyrir skýrt orðalag hafni byggingarfulltrúi að fara eftir ákvæðinu. Rökstuðningur fyrir hinni kærðu ákvörðun sé ekki í samræmi við kröfur um tilvísun til réttarreglna heldur sé niðurstaðan byggð á mati án þess að vísað sé til þeirra heimilda sem það mat sé reist á.

Umræddur veggur sé utan byggingarreits og sé burðarveggur fyrir svalir en ekki stoðveggur. Úrskurðarnefndin myndi átta sig á því ef hún kæmi á staðinn og rannsakaði málið í samræmi við rannsóknarregluna. Þar sem um burðarvegg fyrir svalir sé að ræða verði að telja að hann kalli á breytingu á deiliskipulagi þar sem hann sé hluti af formi hússins og langt fyrir utan byggingarreit.

Málsrök Garðabæjar: Bæjaryfirvöld telja 1. mgr. 56. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki ekki eiga við í málinu. Ákvæðið eigi m.a. við um það tilvik þegar ekki sé gengið frá mannvirki samkvæmt samþykktum uppdráttum, lögum, reglugerðum og byggingarlýsingu. Ákvæðið eigi því við um frágang mannvirkis og af samhenginu megi ráða að löggjafinn hafi haft í huga að frágangur mannvirkis fullnægi ekki kröfum um öryggi og hollustuhætti.

Í 55. gr. laga um mannvirki sé fjallað um það tilvik þegar mannvirki sé reist á annan hátt en leyfi standi til og í því tilviki séu ákvæðin um atbeina byggingarfulltrúa aðeins heimildarákvæði samkvæmt orðanna hljóðan. Þetta sé í samræmi við þá breyttu stefnu löggjafans að nema úr gildi þá ströngu reglu sem áður gilti skv. 56. gr. skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997 en í stað þess hefði verið tekin upp sú regla að það ætti að velta á málefnalegu mati sveitarstjórnar eða byggingarfulltrúa hvort knýja ætti fram úrbætur, niðurrif, eða leyfa mannvirki að standa eftir atvikum að undangenginni leyfisveitingu. Séu þess mörg dæmi að brugðist hafi verið við óleyfisframkvæmd eða framkvæmd sem sé á annan veg en leyfi standi til með því að veita byggingarleyfi fyrir henni, eftir atvikum að undangenginni grenndarkynningu eða breytingu á deiliskipulagi og kunni það að koma til álita í þessu tilviki.

Við úrlausn málsins verði að hafa í huga að eitt sé að beina því til byggingarleyfishafa að bæta úr því sem áfátt kunni að vera og annað að fylgja því eftir með dagsektum eða með því að láta vinna verk á hans kostnað enda sé beiting þvingunarúrræða alfarið háð sjálfstæðu mati viðkomandi stjórnvalds og beri við beitingu slíkra úrræða að gæta meðalhófs. Beri því að taka til skoðunar hvort unnt sé að ná lögmætu markmiði með öðru og vægara móti, svo sem með því að veita byggingarleyfi fyrir þegar byggðu mannvirki áður en ákvörðun sé tekin um að knýja fram niðurrif mannvirkisins. Ákvæði um þvingunarúrræði séu fyrst og fremst sett til að tryggja almannahagsmuni. Nágrönnum standi hins vegar önnur réttarúrræði til boða telji þeir rétt á sér brotinn.

Málsrök leyfishafa: Af hálfu eigenda Hraungötu 10 er vísað til meðalhófsreglu 12. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993.

—-

Aðilar málsins hafa gert ítarlegri grein fyrir máli sínu sem verður ekki rakið nánar hér, en úrskurðarnefndin hefur haft það til hliðsjónar við úrlausn málsins.

Niðurstaða: Í máli þessu er um það deilt hvort beita eigi þvingunarúrræðum til þess að stoðveggur á lóðinni Hraungötu 10 nærri lóðamörkum að Hraungötu 8 verði fjarlægður. Í kæru er þess krafist að lagt verði fyrir byggingarfulltrúa að senda áskorun um úrbætur vegna veggjarins skv. 1. mgr. 56. gr. laga um mannvirki nr. 160/2010 að viðlögðum dagsektum skv. 2. mgr. ákvæðisins.

Samkvæmt 1. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála er það hlutverk nefndarinnar að úrskurða í kærumálum vegna stjórnvaldsákvarðana og í ágreiningsmálum vegna annarra úrlausnaratriða á sviði umhverfis- og auðlindamála eftir því sem mælt er fyrir um í lögum á því sviði. Tekur úrskurðarnefndin því lögmæti kærðrar ákvörðunar til endurskoðunar en tekur ekki nýja ákvörðun í málinu eða leggur fyrir stjórnvöld að framkvæma tilteknar athafnir. Tekið skal fram að áskorun skv. 1. mgr. 56. gr. mannvirkjalaga er liður í undirbúningi mögulegrar ákvörðunar um beitingu þvingunarúrræða skv. 56. gr. en felur ekki í sér lokaákvörðun um beitingu þeirra. Verður sú ákvörðun því ekki ein og sér borin undir úrskurðarnefndina, sbr. 2. mgr. 26. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Verður samkvæmt framangreindu ekki tekin afstaða til kröfu kærenda um að byggingarfulltrúa verði gert að beita 1. mgr. 56. gr. laga um mannvirki heldur einungis til lögmætis hinnar kærðu ákvörðunar.

Byggingarleyfi vegna lóðarinnar Hraungötu 10 var gefið út á árinu 2016. Á samþykktum aðaluppdráttum er sýndur stoðveggur innan lóðarmarka hennar sem liggur meðfram lóðarmörkum Hraungötu 8. Í hinni kærðu ákvörðun kemur fram að umræddur veggur sé um 30 cm nær mörkum lóðanna en samkvæmt uppdráttunum. Um sé að ræða mistök við byggingu hússins sem séu á ábyrgð húseigenda og byggingarstjóra.

Það er hlutverk byggingarfulltrúa hvers sveitarfélags að hafa eftirlit með því að mannvirki og notkun þeirra sé í samræmi við útgefin leyfi og beita eftir atvikum þvingunarúrræðum sé út af því brugðið, sbr. 55. og 56. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki. Er nánar kveðið á um það í 2. mgr. 55. gr. laganna að sé byggingarframkvæmd hafin án þess að leyfi sé fengið fyrir henni eða hún brjóti í bága við skipulag geti byggingarfulltrúi krafist þess að hið ólöglega mannvirki eða byggingarhluti sé fjarlægt. Þá er fjallað um aðgerðir til að knýja fram úrbætur í 56. gr. laganna. Er þar m.a. tekið fram í 1. mgr. ákvæðisins að sé ásigkomulagi, frágangi, umhverfi eða viðhaldi húss, annars mannvirkis eða lóðar ábótavant að mati byggingarfulltrúa eða frágangur ekki samkvæmt samþykktum uppdráttum, lögum, reglugerðum og byggingarlýsingu, skuli gera eiganda eða umráðamanni eignarinnar aðvart og leggja fyrir hann að bæta úr því sem áfátt sé. Sé það ekki gert er heimilt að beita dagsektum eða láta vinna verk á kostnað þess sem vanrækt hefur að vinna verkið, sbr. 2. og 3. mgr. nefnds lagaákvæðis.

Ákvörðun um beitingu nefndra þvingunarúrræða er háð mati stjórnvalds hverju sinni og tekið er fram í athugasemdum við frumvarp það sem varð að mannvirkjalögum að eðlilegt sé að ákvörðun um beitingu úrræðanna sé í hverju tilviki tekin, m.a. með tilliti til meðalhófs. Umrædd ákvæði gefa sveitarfélögum kost á að bregðast við ef gengið er gegn almannahagsmunum þeim er búa að baki mannvirkjalögum svo sem skipulags-, öryggis- og heilbrigðishagsmunum. Með hliðsjón af þessu verður ekki talið að einstaklingum sé tryggður lögvarinn réttur til að knýja byggingaryfirvöld til beitingar þvingunarúrræða vegna einstaklingshagsmuna enda eru þeim tryggð önnur réttarúrræði til þess að verja þá hagsmuni sína.

Í hinni kærðu ákvörðun frá 1. júlí 2022 kom fram það mat byggingarfulltrúa að ekki lægju fyrir brýnir almannahagsmunir eða öryggis- og heilbrigðishagsmunir sem krefðust þess að gripið yrði til úrræða gagnvart eigendum Hraungötu 10. Þá kom fram að veggurinn væri stoðveggur sem byggður hefði verið á sökklum og yrði ekki færður nema með viðamikilli framkvæmd. Jafnframt var vísað til meðalhófs. Verður að telja að efnisrök hafi búið að baki þeirri matskenndu ákvörðun að synja kröfu kærenda um beitingu þvingunarúrræða enda verður ekki talið að almannahagsmunum hafi verið raskað með hinum umdeilda vegg.

Með vísan til þess sem að framan er rakið verður kröfu um ógildingu hinnar kærðu ákvörðunar hafnað.

Uppkvaðning úrskurðar í máli þessu hefur dregist vegna tafa við gagnaöflun frá sveitarfélaginu.

Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu kærenda um ógildingu ákvörðunar byggingarfulltrúa Garðabæjar frá 1. júlí 2022 um að synja um beitingu þvingunarúrræða vegna stoðveggjar á lóð Hraungötu 10.

feb 10
Love0

112/2022 Bergrúnargata

Með

Árið 2023, fimmtudaginn 9. febrúar, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Borgartúni 21, Reykjavík. Mætt voru Ómar Stefánsson varaformaður, Karólína Finnbjörnsdóttir lögmaður og Þorsteinn Þorsteinsson byggingarverkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 112/2022, kæra á ákvörðun byggingarfulltrúa Mosfellsbæjar frá 20. september 2022 um að synja um beitingu þvingunarúrræða vegna meintra ólöglegra skjól- og stoðveggja á lóð nr. 9 við Bergrúnargötu.

 Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 4. október 2022, er barst nefndinni sama dag, kærir lóðarhafi Ástu-Sólliljugötu 19-21 þá ákvörðun byggingarfulltrúa Mosfellsbæjar frá 20. september s.á. að synja um beitingu þvingunarúrræða vegna meintra ólöglegra skjól- og stoðveggja á lóð nr. 9 við Bergrúnargötu. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Mosfellsbæ 4. nóvember 2022.

Málavextir: Með tölvupósti til byggingarfulltrúa Mosfellsbæjar 5. janúar 2021 vakti kærandi athygli á að frágangur á lóð Bergrúnargötu 9 væri ekki í samræmi við gildandi reglugerðir. Fór hann fram á að lóðarhafi yrði látinn fjarlægja ólöglega skjól- og stoðveggi á lóðinni og lagfæra hana til samræmis við gildandi reglur. Sendi kærandi byggingarfulltrúa frekari upplýsingar með tölvupósti 29. mars s.á. Þann sama dag var verktaki fenginn til að mæla lóðarmörk, girðingar og stoðveggi við Bergrúnargötu 7-9 og Ástu-Sólliljugötu 19-21. Með bréfi, dags. 12. október s.á, tilkynnti sveitarfélagið lóðarhafa Bergrúnargötu 9 niðurstöður mælinganna. Var honum gert að leita eftir samkomulagi við kæranda varðandi þætti lóðarfrágangs sem vikju frá gr. 2.3.5. í byggingarreglugerð nr. 112/2012. Var hann jafnframt upplýstur um að ef samkomulag myndi ekki nást að öllu leyti yrði honum gert að leiðrétta framkvæmdir við lóðarmörk til samræmis við ákvæði byggingarreglugerðar.

Með bréfi, dags. 17. febrúar 2022, óskaði kærandi eftir viðbrögðum bæjarráðs Mosfellsbæjar þar sem byggingarfulltrúi hefði ekki brugðist við erindi hans. Á fundi bæjarráðs 3. mars s.á. var samþykkt að vísa erindinu til umsagnar og afgreiðslu byggingarfulltrúa. Byggingarfulltrúi svaraði með bréfi, dags. 7. s.m., þar sem fram kom að fyrir lægi að á tveimur stöðum væru veggir á lóðamörkum yfir skilgreindum leyfilegum hæðum tilgreindum á lóðarblaði. Ekki lægi fyrir samkomulag milli aðila um fráganginn og ekki hefðu verið lögð fram hönnunargögn til samþykktar sem sýndu frávik frá lóðarfrágangi beggja lóða miðað við þegar samþykkt hönnunargögn. Ítrekun þess efnis yrði send til lóðarhafa beggja lóða. Með bréfi, dags. 8. s.m., upplýsti kærandi byggingarfulltrúa um að steinhleðsla á lóðamörkum hefði verið unnin í samráði lóðarhafa og greidd til jafns af hvorum aðila. Engar athugasemdir væru gerðar við hana. Hins vegar væri ekkert samkomulag milli lóðarhafa varðandi þau fimm umkvörtunaratriði sem fram hefðu komið í tölvupósti sem sendur hafi verið byggingarfulltrúa 29. mars 2021.

Með kæru til úrskurðarnefndarinnar, er barst nefndinni 20. apríl 2022, kvartaði kærandi máls þessa yfir því að byggingarfulltrúi hefði ekki svarað þeim hluta erindis hans frá 5. janúar 2021 er varðaði beitingu þvingunarúrræða. Með úrskurði nefndarinnar í máli nr. 34/2022 frá 30. júní 2022 var lagt fyrir byggingarfulltrúa að taka fyrirliggjandi erindi kæranda um beitingu þvingunarúrræða til endanlegrar afgreiðslu án ástæðulauss dráttar. Með bréfi byggingarfulltrúa, dags. 20. september s.á., var beiðni um beitingu þvingunarúrræða synjað á þeim grundvelli að hinir umdeildu veggir færu ekki gegn almannahagsmunum, drægju ekki úr umferðaröryggi og væru ekki hættulegir heilsu fólks. Þá hefðu þeir ekki veruleg áhrif á skipulag svæðisins. Það væri mat hans að ekki væri tilefni til að beita þvingunarúrræðum. Þá var skorað á lóðarhafa beggja lóða að leggja fram uppfærð hönnunargögn ásamt skriflegu samþykki þeirra vegna frágangs á lóðamörkum Ástu-Sólliljugötu 19-21 og Bergrúnargötu 9.

 Málsrök kæranda: Kærandi bendir á að byggingarfulltrúi hafi ekki aðhafst í samræmi við niðurstöðu úrskurðarnefndarinnar í máli nr. 34/2022. Leyfisskyld mannvirki hafi verið byggð í leyfisleysi á lóðamörkum og innan lóðar Bergrúnargötu 9. Mannvirkin hafi veruleg hamlandi áhrif á lóð kæranda og íbúðir í húsinu. Engar samþykktir væru fyrirliggjandi varðandi þessi mannvirki líkt og ákvæði byggingarreglugerðar nr. 112/2010 kvæðu á um. Byggingarfulltrúi hafi með bréfi sínu verið að draga athyglina frá því sem sé aðalatriði málsins. Hann hafi ekki tekið á málinu eins og honum bæri að gera með tilkynningarskyldar framkvæmdir sem hafi verið gerðar í óleyfi.

 Málsrök Mosfellsbæjar: Vísað er til þess að á tveimur stöðum á lóðamörkum lóðanna Bergrúnargötu 9 og Ástu-Sólliljugötu 19-21 séu veggir yfir skilgreindum hæðum lóðarblaða. Byggingarfulltrúi hafi vísað til ákvæða byggingarreglugerðar nr. 112/2012 um að lóðarmörk skuli vera frágengin í samræmi við útgefin lóðarblöð og samþykkt hönnunargögn eða, ef vikið sé frá þeim gögnum, skriflegri staðfestingu á samráði og samþykki lóðarhafa samliggjandi lóða um frágang á lóðarmörkum. Slíkt samþykki liggi ekki fyrir milli aðila en fram hafi komið í samskiptum að grjóthleðsla milli húsa hafi verið unnin sameiginlega af lóðarhöfum. Ítrekun hafi verið send til lóðarhafa beggja lóða en þeir hafi ekki brugðist við.

Ákvörðun byggingarfulltrúa um það hvort til greina komi að beita þvingunarúrræðum skv. 55. og 56. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki sé háð mati hverju sinni. Einstaklingum sé ekki tryggður lögvarinn réttur til að knýja byggingarfulltrúa og byggingaryfirvöld til að beita þvingunarúrræðum vegna einstaklingsbundinna hagsmuna enda sé þeim tryggð önnur réttarúrræði til þess að verja slíka hagsmuni sína. Í málinu reyni fyrst og fremst á einkaréttarlega hagsmuni kæranda og lóðarhafa við Bergrúnargötu 9 en ekki almannhagsmuni. Við ákvörðunina hafi verið horft til heildarmats á aðstæðum og sjónarmiðum um meðalhóf. Þótt veggir væru á tveimur stöðum á lóðamörkum yfir skilgreindum hæðum lóðarblaða, drægi það ekki úr umferðaröryggi, væri ekki hættulegt heilsu fólks og hefði ekki veruleg áhrif á skipulag svæðisins.

 Viðbótarathugasemdir kæranda: Verið sé að krefja lóðarhafa um uppáskrifaðar samþykktir vegna frávika á lóðarmörkum. Eðlilega sé hann ekki með neitt slíkt enda engin frávik á lóðarmörkum af hans hálfu að öðru leyti en því sem lóðarhafar séu sammála um og hafi gert sameiginlega. Hins vegar yrði lóðarhafi Bergrúnargötu 9 að leggja fram samþykktir sem ekki séu til þar sem hann væri með frávik á lóðarmörkum og lóð. Allt sem hann hafi gert innan lóðar væri án samþykkis byggingarfulltrúa og án samþykkis kæranda.

Niðurstaða: Eins og að framan greinir hefur kærandi átt í samskiptum við bæjaryfirvöld Mosfellsbæjar frá árinu 2021 vegna frágangs á mörkum lóðar kæranda, Ástu-Sólliljugötu 19-21, og Bergrúnargötu 9 sem og frágangi innan þeirrar lóðar. Í úrskurði nefndarinnar í máli nr. 34/2022 var lagt fyrir byggingarfulltrúa að svara beiðni kæranda um beitingu þvingunarúrræða.

Það er hlutverk byggingarfulltrúa að hafa eftirlit með mannvirkjagerð í sínu umdæmi, sbr. 2. mgr. 4. gr. og 1. mgr. 8. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki. Í því felst meðal annars að taka afstöðu til beitingar þvingunarúrræða þeirra sem mælt er fyrir um í 55. og 56. gr. sömu laga. Í 56. gr. laganna er fjallað um aðgerðir til að knýja fram úrbætur. Er þar meðal annars tekið fram í 1. mgr. að sé ásigkomulagi, frágangi, umhverfi eða viðhaldi húss, annars mannvirkis eða lóðar ábótavant að mati byggingarfulltrúa eða frágangur ekki samkvæmt samþykktum uppdráttum, lögum, reglugerðum og byggingarlýsingu, skuli gera eiganda eða umráðamanni eignarinnar aðvart og leggja fyrir hann að bæta úr því sem áfátt sé. Sé það ekki gert er heimilt að beita dagsektum eða láta vinna verk á kostnað þess sem vanrækt hefur að vinna verkið, sbr. 2. og 3. mgr. sama ákvæðis.

Ákvörðun um beitingu þvingunarúrræða samkvæmt mannvirkjalögum er háð mati stjórnvalds hverju sinni og tekið er fram í athugasemdum við frumvarp það sem varð að þeim lögum að eðlilegt sé að ákvörðun um beitingu úrræðanna sé metin í hverju tilviki, m.a. með tilliti til meðalhófs. Umrædd ákvæði gefa stjórnvöldum sveitarfélaga kost á að bregðast við sé gengið gegn almannahagsmunum, svo sem skipulags-, öryggis- eða heilbrigðishagsmunum, sbr. 1. gr. laga nr. 160/2010. Með hliðsjón af þessu verður ekki talið að einstaklingum sé tryggður lögvarinn réttur til að knýja byggingaryfirvöld til beitingar þvingunarúrræða vegna einstaklingsbundinna hagsmuna enda eru þeim tryggð önnur réttarúrræði til þess að verja þá hagsmuni sína. Þótt beiting úrræðanna sé háð mati stjórnvalds þarf ákvörðun þess efnis, líkt og endranær, að vera studd efnislegum rökum, m.a. með hliðsjón af þeim hagsmunum sem búa að baki fyrrgreindum lagaheimildum.

Í hinni kærðu ákvörðun var vísað til þess að hinir umdeildu veggir færu ekki gegn almannahagsmunum, drægju ekki úr umferðaröryggi og væru hvorki hættulegir heilsu fólks né hefðu þeir veruleg áhrif á skipulag svæðisins. Það væri mat byggingarfulltrúa að ekki væri tilefni til að beita þvingunarúrræðum. Með hliðsjón af greindum atvikum verður að telja að efnisleg rök hafi búið að baki þeirri ákvörðun byggingarfulltrúa.

Með vísan til þess sem að framan er rakið verður kröfu kæranda um ógildingu hinnar kærðu ákvörðunar hafnað.

 Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu kæranda um ógildingu ákvörðunar byggingarfulltrúa Mosfellsbæjar frá 20. september 2022 um að synja kröfu hans um beitingu þvingunarúrræða vegna skjól- og stoðveggja á lóð nr. 9 við Bergrúnargötu.

feb 10
Love0

116/2022 Laufásvegur

Með

Árið 2023, fimmtudaginn 9. febrúar, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Borgartúni 21, Reykjavík. Mætt voru Ómar Stefánsson varaformaður, Karólína Finnbjörnsdóttir lögmaður og Þorsteinn Þorsteinsson byggingarverkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 116/2022, kæra á ákvörðun byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 28. september 2022 um að beita sér ekki fyrir því að skjólveggur á lóðamörkum Laufásvegar 43 og 45B verði fjarlægður.

 Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 9. október 2022, er barst nefndinni sama dag, kæra eigendur hússins að Laufásvegi 43, Reykjavík, þá ákvörðun byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 28. september 2022 að beita sér ekki fyrir því að skjólveggur á lóðamörkum Laufásvegar 43 og 45B verði fjarlægður. Verður að skilja málatilbúnað kærenda svo að þess sé krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Reykjavíkurborg 8. nóvember 2022.

Málavextir: Hinn 27. ágúst 2021 sendi leigjandi Laufásvegar 43 erindi til byggingarfulltrúans í Reykjavík þar sem fram kom að á lóðamörkum Laufásvegar 43 og 45B væri steyptur veggur sem væri að hrynja og stafaði af honum slysahætta. Svaraði byggingarfulltrúi samdægurs og benti á að það væri á ábyrgð lóðarhafa við Laufásveg 45B að sinna viðhaldi veggjarins, væri hann allur í eigu þeirra lóðar, og að venjan væri að lóðarhafar hefðu samráð um frágang á lóðamörkum. Tækist ekki að finna lausn á málinu gæti byggingarfulltrúi skorað á eiganda að lagfæra vegginn. Samkvæmt gögnum málsins munu í kjölfarið hafa orðið nokkur tölvupóstsamskipti milli leigjanda Laufásvegar 43 og eigenda Laufásvegar 45B. Með tölvupósti til byggingarfulltrúa 5. október s.á. greindi leigjandinn frá því að veggurinn hefði verið fjarlægður en í stað hans reistur timburveggur og kvartaði hann yfir frágangi og útliti veggjarins. Þá sendi annar kæranda í máli þessu erindi til byggingarfulltrúa 6. s.m. og kvartaði einnig yfir veggnum og óskaði upplýsinga um hver réttur hans væri í málinu.

Með bréfi byggingarfulltrúa, dags. 13. apríl 2022, til lóðarhafa Laufásvegar 45B var skorað á þá að leggja fram skriflegt samþykki lóðarhafa aðliggjandi lóðar fyrir skjólveggnum innan 14 daga frá móttöku bréfsins. Ekkert samþykki mun hafa borist byggingarfulltrúa og með bréfi, dags. 9. ágúst 2022, var skorað á lóðarhafa að færa skjólvegginn til fyrra horfs innan 30 daga og tilkynna verklok til byggingarfulltrúa. Var jafnframt tilkynnt að byggingarfulltrúi myndi taka ákvörðun um framhald máls með hliðsjón af ákvæðum mannvirkjalaga og gæti sú ákvörðun falið í sér beitingu dagsekta. Engin viðbrögð munu hafa orðið við bréfinu. Þá tilkynnti byggingarfulltrúi með bréfi til annars kærenda, dags. 28. september 2022, að hann myndi ekki krefjast þess að skjólveggurinn yrði fjarlægður með beitingu þvingunarúrræða.

Málsrök kærenda: Kærendur benda á að stjórnvöld eigi að hlutast til um að farið sé eftir byggingarreglugerð hvort sem mál séu smá eða stór og þau hafi viðeigandi úrræði til að leysa mál. Húseigandi að Laufásvegi 45B hafi frá upphafi ekki svarað efnislega fyrirspurnum um lausn í þessu máli.

Málsrök Reykjavíkurborgar: Að mati borgaryfirvalda er málið ekki þannig vaxið að ógildingu varði. Ákvörðun um beitingu þvingunarúrræða samkvæmt lögum nr. 160/2010 um mannvirki og byggingarreglugerð nr. 112/2012 sé háð mati stjórnvalds hverju sinni og tekið sé fram í athugasemdum við frumvarp það sem varð að mannvirkjalögum að eðlilegt sé að ákvörðun um beitingu úrræðanna sé metin í hverju tilviki, m.a. með tilliti til meðalhófs. Umrædd ákvæði gefi sveitarfélögum kost á að bregðast við sé gengið gegn almannahagsmunum þeim er búi að baki mannvirkjalögum svo sem skipulags-, öryggis og heilbrigðishagsmunum. Með hliðsjón af þessu verði ekki talið að einstaklingum sé tryggður lögvarinn réttur til að knýja byggingaryfirvöld til beitingar þvingunarúrræða vegna einstaklingshagsmuna, enda séu þeim tryggð önnur réttarúrræði til þess að verja þá hagsmuni sína. Þótt beiting úrræðanna sé háð mati stjórnvalds þurfi ákvörðun þess efnis að vera studd efnislegum rökum, m.a. með hliðsjón af þeim hagsmunum sem búi að baki ákvæðum laga um mannvirki. Ákvörðun byggingarfulltrúa hafi verið rökstudd með því að ekki yrði séð að skjólveggurinn ógnaði öryggis- eða almannahagsmunum og því hafi ákvörðun byggingarfulltrúa verið studd fullnægjandi efnisrökum.

 Athugasemdir eigenda Laufásvegar 45B: Eigendur Laufásvegar 45B benda á að í umræddum framkvæmdum hafi falist lagfæring og endurbygging steintrappa og handriðs. Ákveðið hafi verið að notað timbur í stað steypu, en timbur geti verið sleipt og því sé handriðið upp tröppurnar mikilvægt fyrir þá sem búi í húsinu. Handriðið sé því öryggisatriði og endurgerð á steinhandriðinu sem hafi verið áður. Ekki sé um að ræða skjólvegg heldur handrið og framhald þess sem líklega megi flokka undir girðingu. Töluverður hæðarmunur sé á lóðunum en handriðið sé 100 cm mælt frá lóð Laufásvegar 45B.

 Viðbótarathugasemdir kærenda: Kærendur benda á að þeir hafi ekki haft neitt á móti því að samskonar veggur yrði reistur og áður hefði verið. Engin tillaga hafi komið frá eigendum Laufásvegar 45B og þeir hafi ekki leitað eftir samkomulagi við kærendur um þann vegg sem hafi verið byggður. Samkvæmt byggingarreglugerð hefðu eigendur Laufsásvegar 45B ekki haft heimild til þess að reisa umræddan vegg þar sem ekki hafði verið aflað samþykkis kærenda. Í hinni kærðu ákvörðun sé hafnað að beita þvingunarúrræðum þar sem skjólveggurinn ógni ekki öryggis- eða almannahagsmunum. Mikið skuggavarp myndist vegna veggjarins enda snúi hann á móti suðri. Því rýri veggurinn nýtingu garðsins að Laufásvegi 43. Samkvæmt 1. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki sé markmið laganna að vernda eignir og umhverfi. Í 2. gr. sömu laga komi fram að lögin gildi m.a. um gróður á lóðum, frágang og útlit lóða og girðingar í þéttbýli. Því sé mótmælt að byggingarfulltrúi geti með einhliða ákvörðun vikið sér undan því að beita þvingunarúrræðum þó málið sé ekki stórt.

Niðurstaða: Í máli þessu er deilt um þá ákvörðun byggingarfulltrúans í Reykjavík að hafna því að beita þvingunarúrræðum í tilefni erinda kærenda vegna skjólveggjar á lóðamörkum Laufásvegar 43 og 45B.

Það er hlutverk byggingarfulltrúa hvers sveitarfélags að hafa eftirlit með því að mannvirki og notkun þeirra sé í samræmi við útgefin leyfi og beita eftir atvikum þvingunarúrræðum, sbr. 55. og 56. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki. Er nánar kveðið á um það í 2. mgr. 55. gr. laganna að sé byggingarframkvæmd hafin án þess að leyfi sé fengið fyrir henni eða hún brjóti í bága við skipulag geti byggingarfulltrúi krafist þess að hið ólöglega mannvirki eða byggingarhluti sé fjarlægt. Þá er fjallað um aðgerðir til að knýja fram úrbætur í 56. gr. laganna. Er þar m.a. tekið fram í 1. mgr. ákvæðisins að sé ásigkomulagi, frágangi, umhverfi eða viðhaldi húss, annars mannvirkis eða lóðar ábótavant að mati byggingarfulltrúa eða frágangur ekki samkvæmt samþykktum uppdráttum, lögum, reglugerðum eða byggingarlýsingu, skuli gera eiganda eða umráðamanni eignarinnar aðvart og leggja fyrir hann að bæta úr því sem áfátt er. Sé það ekki gert er heimilt að beita dagsektum eða láta vinna verk á kostnað þess sem vanrækt hefur að vinna verkið, sbr. 2. og 3. mgr. nefnds lagaákvæðis.

Ákvörðun um beitingu nefndra þvingunarúrræða er háð frjálsu mati stjórnvalds hverju sinni. Tekið er fram í athugasemdum með frumvarpi því sem varð að mannvirkjalögum að eðlilegt sé að ákvörðun um beitingu þvingunarúrræða sé metin í hverju tilviki, m.a. með tilliti til meðalhófs. Umræddum ákvæðum verður fyrst og fremst beitt sé það mat viðkomandi stjórnvalds að gengið sé gegn almannahagsmunum þeim er búa að baki mannvirkjalögum og skipulagslögum, svo sem skipulags-, öryggis- og heilbrigðishagsmunum. Ekki verður talið að einstaklingum sé tryggður lögvarinn réttur til að knýja byggingaryfirvöld til beitingar þvingunarúrræða gagnvart þriðja aðila vegna einstaklingshagsmuna, enda eru þeim tryggð önnur réttarúrræði til að verja slíka hagsmuni. Þótt beiting sé háð mati stjórnvalds þarf ákvörðun að vera studd efnislegum rökum, m.a. með hliðsjón af þeim almannahagsmunum sem áður greinir.

Hin kærða ákvörðun var studd þeim rökum að ekki yrði séð að umræddur skjólveggur ógnaði almannahagsmunum. Af þeim sökum myndi embætti byggingarfulltrúa ekki beita sér fyrir því að skjólveggurinn yrði fjarlægður með beitingu þvingunarúrræða. Lágu samkvæmt þessu efnisleg rök að baki hinni kærðu ákvörðun.

Með vísan til þess sem að framan er rakið verður kröfu kærenda um ógildingu hinnar kærðu ákvörðunar hafnað.

 Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu kærenda um að felld verði úr gildi ákvörðun byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 28. september 2022 um að beita sér ekki fyrir því að skjólveggur á lóðamörkum Laufásvegar 43 og 45B verði fjarlægður.

feb 08
Love0

151/2016 Eftirlitsgjöld Isavia

Með

Vinsamlegast athugið að niðurstaða úrskurðarnefndarinnar í þessum úrskurði varðandi eftirlit með flugstöðvarbyggingu, sbr. kafli I í niðurstöðu nefndarinnar, hefur verið afturkölluð. Nýr úrskurður um þann hluta málsins var kveðinn upp 31. mars 2023, sjá hér.

Árið 2023, miðvikudaginn 8. febrúar, fundaði úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála í húsnæði nefndarinnar að Borgartúni 21. Þátt tóku Arnór Snæbjörnsson formaður og Þorsteinn Þorsteinsson byggingarverkfræðingur. Aðalheiður Jóhannsdóttir prófessor tók þátt í gegnum fjarfundabúnað.

Endurupptekið var mál nr. 151/2016, kæra á ákvörðun Heilbrigðiseftirlits Suðurnesja frá 19. október 2016, um álagningu gjalda vegna heilbrigðis- og mengunarvarnaeftirlits á Keflavíkurflugvelli.

 Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, 17. september 2021, er barst nefndinni sama dag, fór kærandi í máli nr. 151/2015, Isavia ohf., fram á endurupptöku málsins, en úrskurður í því var áður kveðinn upp 10. ágúst 2018. Með bréfi, dags. 15. desember 2021, tilkynnti úrskurðarnefndin kæranda og hlutaðeigandi stjórnvaldi að málið skyldi endur-upptekið.

Málavextir: Með reikningi, dags. 19. október 2016, var kæranda gert að greiða alls kr. 7.299.143 í heilbrigðiseftirlitsgjöld fyrir árið 2016. Samkvæmt eftirlitsáætlun námu gjöldin kr. 9.225.033, en vegna tímabundinna aðstæðna voru gjöldin lækkuð um kr. 1.925.890. Samkvæmt gjaldskrá fyrir heilbrigðis- og mengunarvarnaeftirlit á Suðurnesjasvæði, sem birt var með auglýsingu nr. 927/2015 í B-deild Stjórnartíðinda, er árlegt eftirlitsgjald vegna alþjóðaflugvallar með meira en þrjár milljónir farþega kr. 9.205.423.

 Með úrskurði úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála í máli nr. 151/2016, uppkveðnum 10. ágúst 2018, var ógildingarkrafa kæranda tekin greina að því er varðaði kr. 19.610. Hin kærða ákvörðun stóð að öðru leyti óröskuð. Hinn 28. janúar 2019 leitaði kærandi til umboðsmanns Alþingis og kvartaði yfir ákvörðun Heilbrigðiseftirlits Suðurnesja frá 19. október 2016 um að leggja á kæranda gjald vegna heilbrigðis- og mengunarvarnaeftirlits á Keflavíkurflugvelli. Jafnframt var kvartað yfir greindum úrskurði úrskurðarnefndarinnar. Með áliti nr. 9970/2019, dags. 13. september 2021, komst umboðsmaður að þeirri niðurstöðu að úrskurður nefndarinnar hefði ekki verið í samræmi við lög, bæði hvað varðaði málsmeðferð og niðurstöðu um fjárhæð tímagjalds fyrir heilbrigðis- og mengunarvarnaeftirlit á Suðurnesja-svæði, sem og tíðni og umfang eftirlitsins á Keflavíkurflugvelli.

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, 17. september 2021, er barst nefndinni sama dag, fór Isavia ohf. fram á endurupptöku málsins. Hinn 20. s.m. var endurupptökubeiðnin kynnt Heilbrigðiseftirliti Suðurnesja og því gefið kostur á að tjá sig um beiðnina, sem það og gerði með bréfi, dags. 29. s.m. Með bréfi, dags. 15. desember 2021, upplýsti úrskurðarnefndin Heilbrigðiseftirlit Suðurnesja og Isavia ohf. um að ákveðið hafi verið að endurupptaka kærumál nr. 151/2016. Var Isavia veittur kostur á að koma að athugasemdum vegna áðurgreindrar umsagnar Heilbrigðiseftirlits Suðurnesja og þeirra gagna sem henni fylgdu og barst greinargerð Isavia úrskurðarnefndinni 6. janúar 2022.

 Í úrskurði nefndarinnar í máli nr. 151/2016 er greint ítarlega frá sjónarmiðum kæranda vegna hinnar umþrættu gjaldtöku og einnig gerð grein fyrir þeim sjónarmiðum sem Heilbrigðiseftirlit Suðurnesja færði fram í málinu. Fyrir nefndinni hafa þessi sjónarmið verið ítrekuð, en um efni þeirra vísast til greinds úrskurðar. Þá hafa þessir aðilar fært fram nokkur frekari sjónarmið og lagt fram gögn við meðferð þessa endurupptökumáls og verður nú gerð grein fyrir þeim.

 Viðbótarathugasemdir Heilbrigðiseftirlits Suðurnesja: Af hálfu heilbrigðiseftirlitsins eru áréttuð þau sjónarmið að um tímagjald hinnar kærðu álagningar hafi verið byggt á gjaldskrá sem hafi verið sett með hliðsjón af auglýsingu nr. 254/1999 um leiðbeinandi reglur umhverfisráðherra um uppbyggingu gjaldskráa sveitarfélaga fyrir heilbrigðis- og mengunarvarnaeftirlit. Nákvæmari útreikninga á álögðu gjaldi, eftir formúlu þeirri sem auglýsingin noti í dæmaskyni, hefði mátt leggja fram í málinu ef eftir því hefði verið óskað. Það sé álit eftirlitsins að öll framsetning á skýringum hafi verið í samræmi við kröfur um álagningu þjónustugjalda, þ.e. að innheimt gjöld hafi ekki mátt nema hærri fjárhæð en kostnaður við að veita þjónustuna.

Fram kemur að Heilbrigðiseftirlitið hafi endurreiknað tímagjald fyrir árið 2016 samkvæmt aðferð auglýsingar nr. 254/1999 á grundvelli samþykkts ársreiknings ársins 2016 og bókhaldsgagna. Það frávik hafi þó verið gert að í auglýsingu nr. 254/1999 sé gert ráð fyrir 1.320 virkum vinnustundum á ári fyrir hvert heilt stöðugildi, en miðað hafi verið við rauntölur úr rekstri eftirlitsins, þar sem séu um 1.000–1.200 virkar vinnustundir á ári, þ.e. 1.100 virkar vinnustundir. Með þessum forsendum nemi endurreiknað tímagjald 17.900 kr./klst. Álagt tímagjald samkvæmt gjaldskránni sem hafi verið kært hafi numið 17.340 kr./klst. Með þessu sé ljóst að tímagjald hinnar kærðu álagningar hafi verið lægra en raunkostnaður miðað við forsendur auglýsingar nr. 254/1999.

Í starfsleyfi Isavia hafi að áliti eftirlitsins verið skýrt nákvæmlega hverjir væru eftirlitsskyldir þættir í starfseminni. Sú skýrsla sem Isavia hafi látið vinna fyrir sig og ætlað hafi verið að endurmeta þörf á heilbrigðiseftirliti hafi verið unnin einhliða og í henni hafi birst mikil vanþekking á eftirlitsskyldum þáttum og þeim tíma sem fari í að sinna eftirliti. Augljóst sé af gögnum málsins, útreikningi á tímagjaldi, forsendum þess, áhættumati og eftirlitsáætlun að kostnaður eftirlitsins sé í reynd meiri en álögð gjöld. Upplýsingar um rekstrarafkomu á tilteknu tímabili (2014–2016) sé til stuðnings því að álögð gjöld séu lægri en kostnaður við rekstur, en í málinu hafi legið fyrir að viðvarandi rekstrarhalli hafi verið á heilbrigðiseftirlitinu og þess vegna hafi verið ráðist í endurskoðun á gjöldum til að gera þann hluta starfseminnar sjálfbæran.

Viðbótarathugasemdir Isavia ohf: Af hálfu Isavia ohf. er vísað til og tekið undir sjónarmið sem fram komi í áliti umboðsmanns Alþingis nr. 9970/2019, dags. 13. september 2021.

—–

Aðilar hafa gert ítarlegri grein fyrir máli sínu. Þau sjónarmið verða ekki rakin nánar hér en úrskurðarnefndin hefur farið yfir öll gögn og haft þau til hliðsjónar við úrlausn málsins.

Niðurstaða: Í máli þessu er deilt um upphæð eftirlitsgjalds. Hið umdeilda gjald var lagt á með útgáfu reiknings, dags. 19. október 2016, og verður því í máli þessu að skoða lagaumhverfið eins og það var á þeim tíma.

Að meginstefnu til er fjár vegna lögbundinna verkefna ríkis og sveitarfélaga aflað með skattheimtu. Samkvæmt 1. mgr. 2. gr. laga nr. 4/1995 um tekjustofna sveitarfélaga hafa sveitarfélög þó einnig m.a. tekjur af leyfisgjöldum eftir því sem lög og reglugerðir mæla fyrir um, sbr. og 2. mgr. 78. gr. stjórnarskrárinnar. Í lögum er víða gert ráð fyrir því að borgurunum, einstaklingum og lögaðilum, sé með slíkum gjöldum, gert að greiða sérgreint endurgjald til stjórnvalda, t.d. vegna þjónustu eða leyfa, sem látin eru í té og greiðslunni er þá ætlað að standa að hluta eða öllu leyti undir kostnaði vegna þjónustu eða leyfa.

Samkvæmt þágildandi 10. gr. laga nr. 7/1998 um hollustuhætti og mengunarvarnir skyldi ekkert sveitarfélag vera án heilbrigðiseftirlits. Í skýringum með frumvarpi því sem varð að lögum nr. 7/1998 kom fram að mestur hluti kostnaðar heilbrigðiseftirlits, eða á bilinu 70–80%, væri á þeim tíma borinn af atvinnuvegunum. Í 1. mgr. 12. gr. laganna sagði að við gerð fjárhagsáætlana heilbrigðiseftirlits skyldi miða við að allar tekjur af eftirlitsskyldri starfsemi á svæðinu rynnu í sameiginlegan sjóð til greiðslu rekstrarkostnaðar heilbrigðiseftirlits á svæðinu. Í framhaldinu var tekið fram að sá kostnaður sem eftirlitsgjöld stæðu ekki undir væru greidd af sveitarfélögum í samræmi við íbúafjölda næstliðins árs.

Í þágildandi 3. mgr. 12. gr. laga nr. 7/1998 voru síðan ákvæði um ákvörðun gjaldskrár fyrir eftirlitsskylda starfsemi heilbrigðiseftirlits, en málsgreinin var svohljóðandi: „Heimilt er sveitarfélögum að setja gjaldskrá og innheimta gjald fyrir eftirlitsskylda starfsemi, svo sem fyrir eftirlit, útgáfu starfsleyfa og vottorða, sé eftirlitið á vegum sveitarfélaga. Leita skal umsagnar hlutaðeigandi heilbrigðisnefndar áður en gjaldskrá er sett. Upphæð gjaldsins skal byggð á rekstraráætlun þar sem þau atriði eru rökstudd sem ákvörðun gjalds við viðkomandi eftirlit byggist á og má gjaldið ekki vera hærra en sá kostnaður. Hvert eftirlitssvæði skal hafa sameiginlega gjaldskrá og skal hlutaðeigandi heilbrigðisnefnd láta birta hana í B-deild Stjórnartíðinda. […]. Ráðherra skal gefa út leiðbeinandi reglur um uppbyggingu gjaldskráa sveitarfélaga.“

Af þessum fyrirmælum leiddi að leggja varð fullnægjandi grundvöll að umþrættri gjaldtöku, s.s. með viðhlítandi áætlun. Átti það bæði við um ákvörðun fjárhæðar tímagjalds samkvæmt gjaldskrá og fyrir eftirlitsskylda starfsemi samkvæmt eftirlitsáætlun. Hér höfðu þýðingu leiðbeinandi reglur umhverfisráðherra um uppbyggingu gjaldskráa sveitarfélaga fyrir heilbrigðis- og mengunarvarnaeftirlit, sbr. auglýsingu nr. 254/1999, sem sett var með heimild í 3. mgr. 12. gr. laga nr. 7/1998. Með þeim var gert ráð fyrir að tímagjald væri heildarkostnaður ákveðinna kostnaðarliða, sumra aðeins að hluta, deilt með tilgreindum, virkum vinnustundum, en um þær sagði að notast væri við þekkta stærð, 110 stundir á mánuði, eða 1.320 stundir í ársverki. Í II. kafla reglnanna var fjallað um álagningu eftirlitsgjalda. Þau áttu að byggjast á eftirlitsáætlun fyrir viðkomandi flokk fyrirtækja. Mátti gjaldið ekki vera hærra en sem næmi reiknuðum kostnaði, þ.e. margfeldi tímagjalds og heildartíma í viðkomandi flokki fyrirtækja.

Í fyrri úrskurði nefndarinnar í máli þessu, nr. 151/2016, er rakið að heilbrigðiseftirlit Suðurnesja hafi bent á að rekstrartekjur hafi ekki staðið undir kostnaði af eftirlitinu og því hafi verið nauðsynlegt að hækka gjaldskrá ársins 2016. Til grundvallar hækkuninni hafi legið greining á ársverkum og kostnaðarliðum og þekkt stærð varðandi virkar vinnustundir við eftirlitið. Útreiknað tímagjald hafi verið fundið út með því að deila heildarlaunakostnaði með virkum vinnustundum við útselt eftirlit og við það hafi verið bætt hlutdeild í föstum kostnaði og stjórnunarkostnaði. Í nefndum forsendum hafi verið undanskilinn sérkostnaður, sem fram komi í sundurliðun ársreiknings á öðrum rekstrarkostnaði og varði meindýr, dýralækna-þjónustu, rannsóknarþjónustu og sérstakar vátryggingar. Framangreindar forsendur hafi verið í samræmi við leiðbeinandi reglur í auglýsingu nr. 254/1999. Eftirlitsgjöld heilbrigðis-eftirlitsins hafi verið óbreytt milli ára vegna aðhalds í rekstri. Við embættið starfi 5 manns í 4,7 stöðugildum. Í forsendum hafi verið gert ráð fyrir því að reikna yrði með 4.700 útseldum virkum vinnustundum. Kostnaðarverð miðað við launakostnað hafi því verið kr. 15.340 á klukkustund og við það hafi verið bætt kr. 2.000 á klukkustund fyrir fastan kostnað, stjórnunarkostnað og annað, sem sé talið algert lágmark. Þannig hafi reiknað útselt tímagjald heilbrigðiseftirlitsins verið kr. 17.340 á útseldan tíma samkvæmt gjaldskrá nr. 927/2015.

Í áliti umboðsmanns Alþingis í máli nr. 9970/2019 var fjallað um rökstuðning nefndarinnar í máli nr. 151/2016 áhrærandi ákvörðun eftirlitsgjaldsins, þar sem litið var til þeirra gagna og skýringa sem heilbrigðiseftirlitið lagði fram fyrir nefndina. Var álitið af hálfu umboðsmanns að nokkuð hafi verið á reiki hvernig fjárhæð tímagjaldsins hefði verið ákveðin, þ. á m. væru ekki útreikningar eða áætlanir sem sýndu fram á það. Málið hefði því ekki verið nægilega upplýst til að úrskurðarnefndin gæti úrskurðað um lögmæti fjárhæðar tímagjaldsins. Hefði verið tilefni fyrir nefndina til að kalla eftir nánari upplýsingum og taka að svo búnu rökstudda afstöðu til forsendna að baki ákvörðunar tímagjaldsins. Gæti þá einnig komið til álita, svo sem rakið er í álitinu, hvaða þýðingu það hefði ef eftirlitið legði ekki fram viðhlítandi gögn.

Við meðferð þessa endurupptökumáls hefur heilbrigðiseftirlitið lagt fram endurreikning tímagjalds fyrir árið 2016, þar sem fylgt er náið þeirri aðferð sem gert er ráð fyrir í leiðbeinandi reglum ráðherra. Fram kemur að endurreikningurinn sé samkvæmt samþykktum ársreikningi rekstrarársins 2016 og bókhaldsgögnum þess árs. Hefur úrskurðarnefndin farið yfir þessa reikninga og eru þeir settir upp í samræmi við fyrrnefndar leiðbeinandi reglur. Samkvæmt þessu nam kostnaður vegna eftirlitsskyldra fyrirtækja og stofnanna kr. 63.752.674, sbr. gr. 2.1. í leiðbeinandi reglum ráðherra. Til að reikna tímagjaldið þarf að deila í þessa tölu með fjölda virkra vinnustunda. Í hinum leiðbeinandi reglum var sagt að notast væri við þekkta stærð, 110 stundir á mánuði, eða 1.320 stundir í ársverki. Eins og áður er komið fram hefur Heilbrigðiseftirlit Suðurnesja vísað til þess að virkar vinnustundir þess hafi verið 1.000–1.200 á ári og er því í reikningnum miðað við meðalár við útreikning tímagjalds, þ.e. 1.100 klst. Verður ekki talið að leiðbeinandi reglur ráðherra hafi girt fyrir slíka aðra viðmiðun. Eru virkar vinnustundir í heildina samkvæmt þessu 3.520 á ári. Miðað við þetta hefði heilbrigðiseftirlitinu verið heimilt að innheimta tímagjald sem næmi allt að 18.111 kr./klst.

Að áliti úrskurðarnefndarinnar benda þessi nýju gögn ekki til þess að innheimt hafi verið hærra tímagjald en numið hafi raunverulegum kostnaði við eftirlitið skv. þágildandi 3. mgr. 12. gr. laga nr. 7/1998. Verður því ákvörðun tímagjalds vegna ársins 2016 látin óröskuð af hálfu nefndarinnar.

—–

Í fyrri úrskurði nefndarinnar í máli þessu, nr. 151/2016, var rakið að kærandi hafi gert athugasemdir við þá flokka og tíðni eftirlits sem að baki hinu kærða gjaldi lágu. Var í nokkru tekin afstaða til þessa og álitið að þeir flokkar sem um ræddi teldust eðlilegur hluti starfsemi alþjóðaflugvallar. Væri og ljóst að eftirlit færi fram með þeirri starfsemi sem fram færi í raun, en væri ekki bundið við eftirlit með starfsleyfisskilyrðum. Af þeirri ástæðu yrði ekki gerð athugasemd við að við gjaldtökuna væri m.a. gert ráð fyrir eftirliti með jarðvegstippi, en komið hafi fram að slíkur tippur væri á athafnasvæði flugvallarins.

Að auki er í úrskurðinum vísað til 12. gr. þágildandi reglugerðar nr. 786/1999 þar sem fjallað er um reglubundið mengunarvarnaeftirlit. Skiptist það í 5 flokka skv. gr. 12.1 og féll alþjóðaflugvöllur í flokk 3 skv. fylgiskjali 2. Skyldi haga reglubundnu eftirliti eftir töflu A nema annað segði í reglugerðinni eða starfsleyfum. Í töflu A var yfirlit yfir meðaltíðni eftirlits og samkvæmt henni var meðalfjöldi skoðana í flokki 3 einu sinni á ári og eftirlitsmælingar tíunda hvert ár. Einnig var rakið í úrskurðinum að nefndri reglugerð var breytt með reglugerð nr. 375/2015 og sagði í þágildandi gr. 12.6 eftir breytinguna að eftirlitsaðila væri heimilt að haga tíðni reglubundins eftirlits út frá kerfisbundnu áhættumati sem gert væri fyrir hlutaðeigandi fyrirtæki. Slíkt mat hafi verið meðal gagna málsins, auk þess sem meðaltíðni feli í sér samkvæmt orðanna hljóðan að um meðaltal væri að ræða.

Með vísan til þessa og gagna málsins var það álit nefndarinnar í fyrri úrskurði að ekkert væri komið fram annað en að mat heilbrigðiseftirlitsins á þörf á eftirliti með starfsemi flugvallarins hafi verið framkvæmt á málefnalegum grundvelli og verið byggt á efnisrökum, hvað sem líði áliti þess sérfræðings sem kærandi tefldi fram í málflutningi sínum. Áréttaði nefndin um leið að rekstur Keflavíkurflugvallar væri einstakur á landsvísu og mætti gera ráð fyrir því að umfang eftirlits með þeirri atvinnustarfsemi miðaðist við það. Kæmi innra eftirlit kæranda því ekki í stað þess, en um nánari forsendur þessarar niðurstöðu vísast til annarra þátta úrskurðarins.

Í áliti umboðsmanns Alþingis í máli nr. 9970/2019 er vakin athygli á að ákvörðun heilbrigðiseftirlitsins um tíðni og umfang eftirlits samkvæmt eftirlitsáætlun hefði mátti skjóta til nefndarinnar sérstaklega, en það hafi ekki verið gert. Hvað sem því líði sé þess að gæta að nefndin hafi fjallað efnislega um ákvörðunina í úrskurði nefndarinnar nr. 151/2016. Umrædd ákvörðun byggðist á fagþekkingu Heilbrigðiseftirlits Suðurnesja á sviði heilbrigðis- og mengunarvarna. Af þeim sökum og í ljósi stjórnsýslulegrar stöðu eftirlitsins sem stofnunar sveitarfélaga var fallist á með úrskurðarnefndinni að eftirlitið hafi haft svigrúm til að meta og ákveða þörf á eftirliti með starfsemi Isavia ohf. á Keflavíkurflugvelli. Nefndinni hafi engu að síður borið að endurskoða það mat sem lá hinni kærðu stjórnvaldsákvörðun til grundvallar. Verður nú að nýju leitast við það af hálfu úrskurðarnefndarinnar að endurskoða það mat sem lá til grundvallar hinni kærðu ákvörðun hvað snertir þá flokka og tíðni eftirlits sem að baki hinu kærða gjaldi lágu samkvæmt starfsleyfi kæranda.

Við þessa endurskoðun skal athugað að heilbrigðiseftirlitsgjaldið er svonefnt þjónustugjald, en um ákvörðun slíkra gjalda gilda ýmis sjónarmið. Það er m.a. skilyrði að beint samhengi sé á milli fjárhæðar gjaldsins og þess kostnaðar sem til fellur við það að veita þjónustuna. Sá sem greiðir þjónustugjöld getur hins vegar almennt ekki krafist þess að sá kostnaður sé reiknaður nákvæmlega út heldur er heimilt að haga gjaldtöku svo að um sé að ræða jafnaðargjald. Upphæð þjónustugjalds verður að byggjast á traustum útreikningi, en þó hefur verið litið svo á að sé ekki hægt að sérgreina nákvæmlega ákveðna kostnaðarliði sé heimilt að byggja þá á skynsamlegri áætlun. Þá hefur jafnan ekki verið litið svo á að hver og einn gjaldandi eigi rétt  á því að reiknaður sé út kostnaður við að veita þjónustu í hans tilviki sérstaklega.

—–

Verður nú fjallað um tíðni og umfang eftirlits samkvæmt eftirlitsáætlun, á grundvelli þessara sjónarmiða.

Starfsleyfi til Isavia ohf. var gefið út 21. ágúst 2015. Í því var tiltekið að starfsleyfið næði til starfsemi sem sé háð leyfi heilbrigðiseftirlits skv. matvælalögum nr. 93/1995 og lögum nr. 7/1998 um hollustuhætti og mengunarvarnir, sbr. reglugerð nr. 785/1999 um starfsleyfi fyrir atvinnurekstur sem getur haft í för með sér mengun og reglugerð nr. 941/2002 um hollustuhætti. Þá taki starfsleyfið til tóbaksvarnarlaga nr. 6/2002. Fram kemur að rekstur Isavia ohf. á Keflavíkurflugvelli falli undir starfsleyfið, þ.m.t. almennur rekstur Flugstöðvar Leifs Eiríkssonar, umsjón með bílastæðum og ytra umhverfi flugstöðvarinnar, rekstur og viðhald á mengunarvarnarbúnaði og kerfum flugvallarins og flugstöðvarinnar. Mengunarvarnir fyrir svæði þar sem mengandi starfsemi fari fram eða önnur mengunarhætta eigi við um, þ.m.t. mengunarvarnir fyrir flughlöð og brautir, afísingar- og frostvarnasvæði flugvéla, svæði sem ætluð séu til afgreiðslu flugvélaeldsneytis og æfingarsvæði slökkviliðs. Enn fremur fjalli leyfið um fráveitu flugstöðvarinnar og flughlaða, verkstæði fyrir bifreiðar og tæki félagsins, úrgangsmál, þ.m.t. söfnun og vörslu spilliefna, meðhöndlun á olíumenguðum jarðvegi, neysluvatnsdreifingu, þ.m.t. vatnstökustaði fyrir flugvélar.

I.  Eftirlit með flugstöðvarbyggingu.

Fjallað var um hollustuhætti og heilnæmi í flugstöð Leifs Eiríkssonar í 3. kafla starfsleyfis Isavia ohf. Þar sagði að í rekstri, þrifum og viðhaldi flugstöðvarinnar skuli með efnavali og verklagi tryggja heilnæm lífsskilyrði og koma í veg fyrir að mengun hafi skaðleg áhrif á heilsufar og líðan þeirra sem flugstöðina nýta. Halda skuli rými flugstöðvarinnar ómenguðu m.t.t. eðlisfræðilegra þátta, s.s. hita, raka, hávaða, titrings, og efnafræðilegra þátta s.s. ryks, efna og lyktar. Þá kom fram að Isavia skuli undirbúa þrifaáætlun og bera undir Heilbrigðiseftirlit Suðurnesja, en þar til hún liggi fyrir gildi samræmd starfsleyfisskilyrði fyrir almenningssalerni og samræmd starfsleyfisskilyrði fyrir samgöngumiðstöðvar.

Samkvæmt gr. 7.2. í fylgiskjali 2 með reglugerð nr. 786/1999 voru alþjóðaflugvellir og flugvellir með eldsneytisafgreiðslu í eftirlitsflokki 3, en meðalfjöldi skoðana skyldi samkvæmt þeim flokki vera einu sinni á ári. Þrátt fyrir að starfsemi Keflavíkurflugvallar hafi verið umfangsmeiri en annarra alþjóðaflugvalla og flugvalla með eldsneytisafgreiðslu verður ekki hjá skýrum fyrirmælum reglugerðarinnar litið að þessu leyti og var Heilbrigðiseftirliti Suðurnesja því óheimilt að áætla fjórar eftirlitsferðir í flugstöðina á árinu 2015. Þar sem áætlað var að ein ferð tæki 15 klst. á tímagjaldinu 17.340 kr./klst. gætti með þessu ofáætlunar um kr. 780.300.

II.  Vöktun grunnvatns.

Samkvæmt eftirlitsáætlun heilbrigðiseftirlitsins var ekki gert ráð fyrir vöktun vegna grunnvatns árið 2016 og ekki var lagt á eftirlitsgjald vegna þess þáttar.

III.  Eftirlit með olíuskiljum, settjörnum, brunnum og siturlögnum.

Í starfsleyfi kæranda voru ítarleg fyrirmæli um meðhöndlun olíu, þ.m.t. að afgreiðsla eldsneytis á flugvélar væri einungis heimiluð á bundnu slitlagi þar sem afrennsli væri leitt um olíuskiljur og settjarnir/lón. Mælt var fyrir um viðbragðsáætlun og fyrirkomulag mengunarvarna á svæðum ætluðum til eldsneytisáfyllinga á flugvellinum. Fjallað var um viðbúnað annars vegar þar sem áfylling fari fram á plönum sem tengd séu við fullnægjandi olíuskiljur og hins vegar búnað og viðbragðsbíl til olíuhreinsunar. Var mælt fyrir um skyldu til að skrá mengunaróhöpp og fara með olíumengaðan jarðveg þannig að hann yrði fluttur til förgunar.

Í II. viðauka reglugerðar nr. 785/1999 var að finna skrá yfir reglugerðir þar sem fram koma losunarmörk, viðmiðunarmörk og eða gæðaviðmið og er reglugerð nr. 809/1999 um olíuúrgang tiltekin í 11. tölul. viðaukans. Samkvæmt gr. 3.4 í reglugerðinni eru eftirlitsaðilar viðkomandi heilbrigðisnefnd og Hollustuvernd ríkisins og einnig eftir atvikum faggiltir skoðunaraðilar. Er heilbrigðisnefndum skylt að sjá til þess að ákvæðum reglugerðarinnar sé framfylgt skv. 4. gr. hennar. Um eftirlit með olíu, þ.m.t. með eftirlitsbrunnum, var einnig fjallað í reglugerð nr. 35/1994 um varnir gegn olíumengun frá starfsemi í landi. Í þessum reglugerðum var ekki fjallað um tíðni eftirlits með olíuskiljum, settjörnum, brunnum eða siturlögnum. Heilbrigðiseftirlitið áætlaði að þörf væri á sex eftirlitsferðum á árinu og að hver ferð reiknaðist sem 13 vinnustundir. Þykir það mat, sem byggt er á áhættumati og staðbundinni sérfræðiþekkingu, ekki úr hófi.

IV.  Æfingasvæði slökkviliðs – eftirlit með mengunarvarnarbúnaði.

Fjallað var um æfingasvæði björgunar og eldvarna í kafla 2.5. í starfsleyfinu. Þar kom fram að meðhöndlun olíu væri einungis heimiluð á bundnu slitlagi þar sem afrennsli væri leitt um olíuskiljur og síðan í settjarnir/lón eða fráveitu sem Heilbrigðiseftirlit Suðurnesja hefði samþykkt. Samkvæmt gr. 9.7. í fylgiskjali 2 með reglugerð nr. 786/1999 er æfingasvæði slökkviliðs í eftirlitsflokki 5 og er tíðni því ákveðin af eftirlitsaðila. Heilbrigðiseftirlitið áætlaði að þörf væri á einni eftirlitsferð á árinu, alls 13 klst., sem virt var sem kr. 225.420. Verður það mat ekki talið úr hófi. Af hálfu kæranda hefur verið bent á að í gjaldskrá nr. 927/2015 var tiltekið að eftirlitsgjöld vegna æfingasvæðis slökkviliðs væru kr. 53.754. Þetta hefur enga þýðingu í þessu máli þar sem eftirlit með slökkviliði var hluti af umræddu starfsleyfi kæranda og fellur þannig undir gjaldflokk gjaldskrárinnar um alþjóðaflugvöll þar sem fara um meira en þrjár milljónir farþega á ári.

V.  Eftirlit með hávaða.

Í 4. kafla starfsleyfisins var fjallað um eftirlit með hávaða og skyldi Isavia skuli í rekstri flugvallarins leitast við að draga úr og koma í veg fyrir ónæði og skaðleg áhrif af völdum hávaða í byggð, sbr. reglugerð nr. 724/2008 um hávaða. Viðmiðunarmörk fyrir hávaða frá flugumferð voru þar tilgreind og skyldi m.a. leitast við að lágmarka hávaða af flugumferð yfir íbúabyggð og hátta hreyfingum flugvéla þannig að sem fæstir íbúar yrðu fyrir ónæði. Var mælt fyrir um reglubundnar mælingar samkvæmt ákvæðum reglugerðarinnar sem skyldu fara fram eigi sjaldnar en ársfjórðungslega.

Í starfsleyfi Isavia kom fram að reglubundnar mælingar skyldu fara fram eigi sjaldnar en ársfjórðungslega og að niðurstöður skyldu sendar heilbrigðiseftirliti. Var með þessu uppfyllt skilyrði gr. 12.2 í reglugerð nr. 786/1999 um að mælt sé fyrir um tíðni í starfsleyfi. Í ljósi eðli starfseminnar þykir mat þetta ekki úr hófi, sér í lagi í ljósi þess að Isavia var gert kleift að endurskoða tíðni og fyrirkomulag mælinga í samráði við heilbrigðiseftirlitið, en bent var á það fyrir nefndinni að yrðu teknar upp símælingar mundi það hafa áhrif til lækkunar á eftirlitskostnaði. Verður því fallist á að heilbrigðiseftirlitinu hafi verið rétt að áætla fjórar eftirlitsferðir á ári vegna eftirlits með hávaða eða samtals 64 klukkustundir á einu ári.

VI:  Eftirlit með úrgangi.

Fjallað var ítarlega um úrgangsmál í kafla 5 í starfsleyfi kæranda. Sett voru fram markmið um að draga úr myndun úrgangs. Úrgang sem hægt væri að endurnota, endurnýta eða endurvinna skyldi flokka og lágmarka skyldi þann úrgang sem sendur væri til endanlegrar förgunar. Standa skyldi að söfnun, geymslu og annarri meðhöndlun á úrgangi sem til félli á athafnasvæði flugvallarins þannig að ekki ylli ónæði, lýti, mengunarhættu eða annarri hættu fyrir heilbrigði manna og dýra. Tryggt skyldi að úrgangur sem til félli fengi viðeigandi meðhöndlun og væri fluttur til meðhöndlunar eða förgunar af aðilum með starfsleyfi.

Um sóttvarnir var vísað til leiðbeininga sóttvarnarlæknis „um forvarnir gegn sýkingum hjá lögreglumönnum, tollvörðum og starfsmönnum Isavia á Keflavíkurflugvelli, júní 2014“. Tekið var fram að kæmi upp tilfelli þar sem úrgangur væri sóttmengaður eða grunur léki á um að svo væri skyldi heilbrigðiseftirlitið kallað til og unnið samkvæmt sérstöku verkferli. Sama mundi gilda ef grunur vaknaði á því að alvarlegur smitsjúkdómur kæmi upp í flugvél og var vísað um það til viðbragðsáætlunar Landlæknisembættisins „fyrir starfsfólk sem annast þrif á flugvöllum og í flugvélum, 28. apríl 2003“. Skylt var að safna sóttmenguðum úrgangi í þar til gerð traust ílát, sem skyldu merkt vandlega með upplýsingum um innihald og komið til förgunar.

Í þágildandi 3. mgr. 5. gr. a. laga nr. 7/1998 kemur fram að í starfsleyfi skuli vera ákvæði um meðferð úrgangs. Líkt og áður segir eru slík ákvæði í starfsleyfi Isavia. Ekki er kveðið sérstaklega á um tíðni við framkvæmd eftirlits vegna meðferðar úrgangs, en Heilbrigðis-eftirlitið áætlaði að þörf væri á fjórum eftirlitsferðum, sem hver tæki 19 klukkustundir. Í ljósi mikillar flugumferðar og umfangsmikillar starfsemi á Keflavíkurflugvelli fær úrskurðarnefndin ekki séð að mat þetta geti talist óforsvaranlegt.

VII. Eftirlit með spilliefnum.

Í kafla 5.1. í starfsleyfi kæranda sagði að um söfnun og geymslu spilliefna sem féllu til á athafnasvæði flugvallarins skyldi eftir því sem við ætti farið að skilyrðum um æskilegar lágmarkskröfur um starfshætti og mengunarvarnir í leiðbeiningum Umhverfisstofnunar „Söfnunar- og móttökustöðvar sem eru með starfsleyfi frá heilbrigðisnefnd“. Í leiðbeiningum þessum eru nánari fyrirmæli um söfnun og tímabundna geymslu spilliefna svo varna megi mengun. Tekið var fram í starfsleyfinu að spilliefnum skyldi komið til móttökuaðila sem hefði starfsleyfi til meðhöndlunar eða förgunar efnanna og skyldu kvittanir fyrir förgun efnanna varðveittar í skrá viðbragðsáætlunar.

Samkvæmt gr. 3.5 í reglugerð nr. 806/1999 felst meðhöndlun spilliefna m.a. í söfnun, geymslu og flutningi spilliefna og skv. gr. 10.1 skal atvinnurekstur sem sér um einstaka þætti meðhöndlunar spilliefna hafa starfsleyfi. Þá fara heilbrigðisnefndir, undir yfirumsjón Hollustuverndar ríkisins, og Hollustuvernd ríkisins með eftirlit samkvæmt reglugerðinni, sbr. 4. gr. hennar. Ekki er fjallað um tíðni eftirlits vegna spilliefna í reglugerðinni. Heilbrigðiseftirlitið áætlaði að þörf væri á fjórum eftirlitsferðum, sem hver tæki 19 klst. Í ljósi eðlis og umfangs starfsemi Isavia á Keflavíkurflugvelli verður mat heilbrigðiseftirlitsins hvað þennan þátt varðar talið forsvaranlegt.

VIII.  Landmótun/tippar.

Fjallað er um nýtingu óvirks úrgangs til landfyllingar/landmótunar í kafla 5.3. í starfsleyfi Isavia ohf. Þar kemur fram að samkvæmt reglugerð nr. 737/2003 um meðhöndlun úrgangs teljist notkun úrgangsefna til landmótunar vera endurnýting sem háð sé starfsleyfi skv. reglugerð nr. 785/1999. Starfsleyfi þetta gildi hins vegar ekki til endurnýtingar jarðvegsefna og óvirks úrgangs sem falli til á svæðinu á jarðvegstippi eða aðra landmótun innan svæðisins. Jarðvegsefni sem heimilt sé að nota til landfyllingar/landmótunar skuli einungis nýtt til landmótunarverkefna sem samræmist skipulagsáætlunum og hafi starfsleyfi viðkomandi heilbrigðisnefndar. Áformi Isavia endurnýtingu óvirks úrgangs innan flugvallarsvæðisins skuli félagið gera viðeigandi ráðstafanir í skipulagsáætlunum og sækja um starfsleyfi til Heilbrigðiseftirlits Suðurnesja.

Samkvæmt framangreindu er ljóst að landmótun/tippar var ekki hluti starfsleyfisins og var heilbrigðiseftirlitinu því óheimilt að taka gjald fyrir eftirlit vegna eftirlits samkvæmt starfsleyfinu. Bar heilbrigðiseftirlitinu að hlutast til um að starfsleyfisskyld starfsemi hefði gilt starfsleyfi skv. lögum nr. 7/1998 eða beita þeim þvingunarúrræðum sem lög heimiluðu, sbr. VI. kafla sömu laga. Gætti oftöku gjalda vegna þessa eftirlitsþáttar sem nam kr. 190.070.

IX.  Vatnsveita.

Kafli 6 í starfsleyfi kæranda fjallaði um vatns- og dreifiveitu sem kærandi virðist reka á Keflavíkurflugvelli. Vísað var m.a. til skyldu til að reka innra eftirlit vegna hennar og vatnsveituhandbókar Samorku „Leiðbeiningar um innra eftirlit GÁMES, febrúar 2003“. Um sýnatöku og rannsóknir á neysluvatninu skyldi fara skv. I. viðauka í reglugerð nr. 536/2001 um neysluvatn, en þar er kveðið á um lágmarksfjölda eftirlitssýna við reglulegt eftirlit með vatnsveitu og lágmarkstíðni sýnatöku samkvæmt íbúafjölda veitusvæðis, sbr. töflu 6.

Í eftirlitsáætlun var gert ráð fyrir því farnar yrðu sjö eftirlitsferðir vegna eftirlits með vatnsveitu þessari og tekin yrðu sjö sýni. Taflan við reglugerðina miðar við fastan íbúafjölda en ekki starfsemi alþjóðaflugvallar, en taka skal samkvæmt henni að lágmarki sjö sýni í reglubundnu eftirliti þegar íbúar veitusvæðis eru fimm til tíu þúsund talsins. Að lágmarki skal taka fjögur slík sýni þegar íbúar veitusvæðis eru frá einu þúsundi til fimm þúsund en það var viðmiðun sem kærandi hefur vísað til. Að áliti nefndarinnar verður að telja mat heilbrigðiseftirlitsins á eftirlitsþörf hafi verið málefnalegt og ekki úr hófi, en árið 2015 fóru um 18.000 manns um flugstöðina daglega og áætlanir þess tíma gerðu ráð fyrir að sá fjöldi yrði 24.000 árið 2016.

X.  Skólp og fráveita.

Í 7. kafla starfsleyfis kæranda kom fram að skólp skyldi meðhöndlað og því fargað þannig að heilsu manna stafaði ekki hætta af. Vísað var til ákvæða reglugerðar nr. 798/1999 um fráveitur og skólp, en fram kom að viðtakinn væri strandsjór vestan Stafness sem teldist síður viðkvæmur í skilningi B-liðs II. viðauka reglugerðarinnar. Sett voru fyrirmæli um m.a. hreinsun á skólpi til að hindra að föst efni bærust út í viðtakann sem og um umhverfismörk fyrir saurmengun. Skylt var að meta virkni hreinsivirkis og mæla og skrá efnisflæði. Þá var skylt að gera grein fyrir losun fljótandi efna út í viðtakann og taka sýni til að meta álag á hann. Í starfsleyfinu var jafnframt lögð sú skylda á kæranda að gera tillögu um vöktun, mælingar og rannsóknir til að meta áhrif á vistkerfið.

Við mat á eftirlitsþörf áætlaði heilbrigðiseftirlitið að líklegt magn skólps sem félli til hjá kæranda væri umfram 10.000 persónueiningar. Með þessu mati, sem er forsvaranlegt að áliti nefndarinnar, féll skólphreinsistöð kæranda í eftirlitsflokk 2, sbr. a. lið gr. 8.1. í fylgiskjali 2 með reglugerð nr. 786/1999. Af því leiddi samkvæmt töflu A í gr. 12.2 í reglugerðinni að meðaleftirlitstíðni skyldi vera einu sinni á ári og eftirlitsmælingar fimmta hvert ár, nema annað segði í starfsleyfi. Í starfsleyfi var tekið fram að taka skyldi sýni fjórum sinnum á ári vegna tiltekinna þátta og að lágmarki skyldi taka 10 sýni vegna annarra þátta, sbr. einnig umhverfismörk sem tilgreind væru í fylgiskjali 2 með reglugerð nr. 798/1999.  Um tíðni sýnatöku vegna skólps frá þéttbýli var vísað til I. viðauka við reglugerðina.  Í 3. tölul. D-liðar viðaukans er fjallað um lágmarksfjölda sýna á ári og tekið fram að sýnum skuli safnað með reglulegu millibili allt árið. Í flokknum 10.000–49.999 persónueiningar skuli taka 12 sýni á ári. Með vísan til þessa var heilbrigðiseftirlitinu heimilt að fara í fjórar eftirlitsferðir á ári og taka 12 sýni, líkt og áætlun þess gerði ráð fyrir. Hver eftirlitsferð tók 11 klst. og verður það ekki talið óhóflegt.

XI.  Eftirlit með loftgæðum.

Fjallað var um loftgæði í 8. kafla starfsleyfis kæranda. Voru fyrirmæli þar um að takmarka skyldi loftmengun eins og kostur væri og lýst aðgerðum sem grípa skyldi til. Gerð var krafa um að kærandi mundi annast mælingar á loftgæðum og gengi úr skugga um að styrkur efna færi ekki yfir umhverfismörk utan athafnasvæðis flugvallarins, sbr. 21. gr. reglugerðar nr. 787/1999 um loftgæði. Skyldi þessi vöktun hefjast innan sex mánaða frá útgáfu starfsleyfisins og ná til þeirra efna sem tilgreind væru í I. viðauka reglugerðarinnar.

Heilbrigðiseftirlitið gerði ráð fyrir því að í áætlun sinni að til þessa eftirlits yrði varið vinnu í 12 klst. fjórum sinnum á ári sem mundi að mesta felast í yfirferð gagna sem aflað væri frá kæranda. Verður ekki talið óeðlilegt að nokkrum tíma sé varið til þessa, en ekki er ástæða til að taka nánari afstöðu til þess í málinu, þar sem heilbrigðiseftirlitið innheimti vegna þessa eftirlitsþáttar ekki nema fyrir tvær vinnustundir á árinu 2016, þar sem dregist hafði að kærandi kæmi upp áskyldum vöktunarbúnaði fyrir loftgæði, svo sem segir í bréfi heilbrigðiseftirlitsins til kæranda, dags. 20. september 2016, sem er meðal málsgagna. Verður því ekki gerð athugasemd við þennan þátt heilbrigðiseftirlitsgjaldsins.

XII. Önnur mengandi starfsemi – bifreiðaverkstæði með smurstöð, sandblástur, sprautuverkstæði og járnsmíði.

Fjallað var um aðra starfsemi sem gæti haft í för með sér mengun í kafla 2.8. í starfsleyfi kæranda. Þar kom fram að kærandi skyldi stuðla að því með upplýsingagjöf til heilbrigðiseftirlitsins að öll starfsemi á flugvallarsvæðinu sem félli undir starfsleyfisskyldu laga nr. 7/1998, sbr. reglugerð nr. 785/1999 um starfsleyfi fyrir atvinnurekstur sem geti haft í för með sér mengun, hefði starfsleyfi. Um slíka starfsemi skyldu gilda að lágmarki almenn starfsleyfisskilyrði, sbr. auglýsingu nr. 582/2000, og eftir atvikum sértæk starfsleyfisskilyrði fyrir viðkomandi starfsemi. Var um þetta jafnframt vísað til reksturs sprautuverkstæðis, almenns bifreiðaverkstæðis og skylds rekstrar sem og fyrir sandblástur og skylda starfsemi. Heilbrigðiseftirlitið áætlaði eftirlit vegna þessa þannig að næmi 5,5 klst. með tíðnina 0,25. Það svarar til einnar eftirlitsferðar á fjögurra ára fresti. Verður það talið hóflegt með hliðsjón af flokkun starfseminnar í viðauka 2 með reglugerð nr. 786/1999.

—–

 Eins og fram kemur í málavaxtalýsingu var eftirlitsgjald fyrir alþjóðaflugvöll þar sem um fara meira en þrjár milljónir farþega á ári ákveðið kr. 9.205.423 með gjaldskrá nr. 927/2015 fyrir heilbrigðis- og mengunarvarnaeftirlit á Suðurnesjasvæði. Það grunngjald sem gjöld þau sem kærandi var krafinn um fyrir árið 2016 byggjast á voru hins vegar kr. 9.225.033, samkvæmt eftirlitsáætlun. Það gjald var síðan lækkað um kr. 1.925.890 og var reikningur fyrir eftirlitsgjöldum, dags. 19. október 2016, sem mál þetta snýst um, að fjárhæð kr. 7.299.143. Með úrskurði úrskurðarnefndarinnar í máli nr. 151/2016, uppkveðnum 10. ágúst 2018, var álagning þessa gjalds felld úr gildi hvað varðaði kr. 19.610, en að öðru leyti var kröfum um ógildingu gjaldsins hafnað.

Samkvæmt því sem að framan er rakið var Heilbrigðiseftirliti Suðurnesja óheimilt að áætla fjórar eftirlitsferðir í flugstöðvarbyggingu Flugstöðvar Leifs Eiríkssonar á árinu 2015, og nam gjaldtaka vegna þeirrar ofáætlunar kr. 780.300, sbr. kafli I hér að framan. Þá var heilbrigðiseftirlitinu óheimilt að taka eftirlitsgjald vegna landmótunar/tippa, sem nam kr. 190.740, sbr. kafli VIII hér að framan.

Úrskurðarorð:

Felld er úr gildi ákvörðun Heilbrigðiseftirlits Suðurnesja frá 19. október 2016 um álagningu gjalda vegna heilbrigðis- og mengunarvarnareftirlits á Keflavíkurflugvelli að þeim hluta er varðar kr. 971.040. Að öðru leyti stendur hin kærða ákvörðun óröskuð.

feb 02
Love0

101/2022 Þúfulækur

Með

Árið 2023, fimmtudaginn 2. febrúar, tók Arnór Snæbjörnsson, formaður úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, með heimild í 3. mgr. 3. gr. laga nr. 130/2011, fyrir:

Mál nr. 101/2022, kæra á ákvörðun Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar frá 11. ágúst 2022, um álagningu skipulagsgjalds vegna húseignarinnar að Þúfulæk 21, Sveitarfélaginu Árborg.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með kæru til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, er barst nefndinni 31. ágúst 2022, kærir A, ákvörðun Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar frá 11. ágúst s.á. um álagningu skipulagsgjalds vegna húseignarinnar að Þúfulæk 21. Er þess krafist að upphæð hins kærða skipulagsgjalds verði lækkuð.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Húsnæðis- og mannvirkjastofnun 21. október 2022.

Málavextir: Með tilkynningu 15. febrúar 2021 frá Þjóðskrá Íslands í pósthólf á www.island.is, upplýsinga- og þjónustuveitu opinberra aðila á Íslandi, var kæranda, eiganda Þúfulæks 21 á Selfossi, gert kunnugt um tilkynningu frá byggingarfulltrúa, dags. 12. s.m., um að hús á lóðinni væri fullbúið og hefði verið tekið í notkun. Húsið væri skráð á byggingarstig 7 samkvæmt lokaúttekt byggingarfulltrúa. Var kæranda leiðbeint um skyldu húseigenda til að brunatryggja húseignir skv. 1. gr. laga nr. 48/1994 um brunatryggingar og hann upplýstur um að ef ekki bærist svar innan fjögurra vikna frá dagsetningu bréfsins myndi stofnunin reikna brunabótamat án skoðunar á grundvelli fyrirliggjandi upplýsinga, sbr. 10. mgr. 2. gr. laga nr. 48/1994. Þá yrði skipulagsgjald, 0,3% af brunabótamatsfjárhæð, innheimt af embætti tollstjóra í samræmi við 17. gr. skipulagslaga nr. 123/2010. Brunabótamat og skipulagsgjald var lagt á eignina 11. ágúst 2022.

 Málsrök kæranda: Kærandi bendir á að hann hafi flutt inn í húsið að Þúfulæk 21, sem var nýbygging, 10. október 2020 og fengið lokaúttekt 11. febrúar 2021. Í lok ágúst 2022 hafi hann tekið eftir greiðsluseðlum fyrir skipulagsgjald. Vegna ruglings hafi hann ekki klárað að ganga frá brunabótamati á sínum tíma. Einungis hafi verið send tilkynning til hans á www.island.is, en hann fari aldrei inn á þá síðu. Upphæð skipulagsgjaldsins ætti að vera í samræmi við þær upphæðir sem tíðkast hafi á byggingarárum hússins 2020-2021 en ekki samkvæmt núgildandi verðlagi og hækkunum. Fasteignamat hússins hafi hækkað um 35,75% og því megi ætla að brunabótamat hússins hafi verið talsvert lægra á árunum 2020-2021 þótt það stýrist ekki af fasteignamati.

 Málsrök Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar: Bent er á að húseigendum sé samkvæmt 1. gr. laga nr. 48/1994 um brunatryggingar skylt að brunatryggja allar húseignir. Húseign skuli metin brunabótamati ekki síðar en fjórum vikum eftir að byggingu hennar ljúki eða eftir að hún er tekin í notkun. Húseigandi beri ábyrgð á að óska eftir brunabótamati. Samkvæmt 2. gr. laga nr. 48/1994 annist stofnunin virðingu húseignar samkvæmt matskerfi og verklagsreglum stofnunarinnar. Markmið brunabótamatsins sé að finna vátryggingarverðmæti húseignarinnar á þeim tíma sem virðing fari fram. Matið eigi að taka til þeirra efnislegu verðmæta húseignarinnar sem geti eyðilagst af eldi og miðist við byggingarkostnað að teknu tilliti til aldurs, slits, viðhalds og ástands eignar að öðru leyti.

Álagning skipulagsgjald fari fram á grundvelli brunabótamats sbr. 2. mgr. 17. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 þar sem segi að greiða skuli skipulagsgjald af nýbyggingum í eitt skipti sem nemi 0,3% af brunabótamati hverrar húseignar. Nýbygging teljist hvert nýreist hús sem virt sé til brunabóta, svo og viðbyggingar við eldra hús ef virðingarverð hinnar nýju viðbyggingar nemur að minnsta kosti 1/5 verðs eldra hússins. Skipulagsgjald verði fyrst lagt á þegar brunabótamat liggi fyrir. Í 2. mgr. 6. gr. reglugerðar nr. 809/2000 um lögboðna brunatryggingu húseigna komi fram að húseigandi skuli óska eftir brunabótamati eigi síðar en fjórum vikum eftir að nýtt hús sé tekið í notkun og ef húseign uppfylli ekki vátryggingarskyldu þá skuli byggingarfulltrúi synja um lokaúttekt. Byggingarfulltrúi hafi eftirlit með mannvirkjagerð og beri ábyrgð á því að stofnuninni berist upplýsingar um lönd og lóðir og breytingar á þeim, svo og um öll mannvirki, sbr. 1. mgr. 19. gr. laga nr. 6/2001 um skráningu og mat fasteigna. Samkvæmt 6 gr. reglugerðar nr. 737/1997 um skipulagsgjald skuli Fasteignamat ríkisins, nú Húsnæðis- og mannvirkjastofnun, tilkynna innheimtumanni fjárhæð brunabótavirðingar húseignar eða stofnverðs þar sem það eigi við, þegar að virðing hafi farið fram eða tilkynnt hafi verið um stofnverð. Samkvæmt 4. gr. falli skipulagsgjald í gjalddaga þegar brunabótavirðing hafi farið fram eða stofnverð tilkynnt og stofnunin hafi tilkynnt innheimtumanni ríkissjóðs þær fjárhæðir.

Skipulagsgjald nýbyggingarinnar að Þúfulæk 21 hafi ekki fallið í gjalddaga fyrr en við brunabótavirðingu 11. ágúst 2022. Í 2. málsl. 1. mgr. 20. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 komi skýrt fram að stjórnvaldsákvörðun sé bindandi eftir að hún hafi verið birt. Af ákvæðinu sé ljóst að upphafstími réttaráhrifa miðist við það þegar ákvörðun sé komin til aðila máls. Af greinargerð með 20. gr. sé ljóst að ekki sé gert að skilyrði að ákvörðun sé komin til vitundar málsaðila. Yfirleitt sé nægilegt að ákvörðun sé komin þangað sem almennt megi búast við að aðili geti kynnt sér hana. Stofnun telji að sú málsástæða að kæranda hafi ekki verið gert viðvart um þá skyldu sem á honum hvíldi varðandi brunabótamat standist ekki. Tilkynning hafi borist kæranda og verið aðgengileg inni á www.island.is. Því sé málsástæða kæranda um að hann skoði aldrei heimasíðuna málinu óviðkomandi. Kærandi hafi ekki sótt um brunabótamat þrátt fyrir skýr fyrirmæli í lögum. Tómlæti kæranda eigi ekki að leiða til þess að ákvörðun stofnunarinnar verði felld úr gildi eða breytt.

 Viðbótarathugasemdir kæranda: Kærandi bendir á að hann sé ekki að reyna að sleppa undan því að greiða hið umþrætta gjald heldur telji hann rétt að gjaldið væri í samræmi við þá byggingar­vísitölu sem hafi verið á þeim tíma sem húsið fékk lokaúttekt. Komið hafi fram á tilkynningunni sem barst inn á www.island.is að ef ekki væri óskað eftir skoðun innan fjögurra vikna myndi Þjóðskrá reikna matið. Kærandi sé forvitinn um hvort ekki væru einhver takmörk fyrir því hversu langan tíma stofnunin mætti taka sér í það.

Niðurstaða: Samkvæmt 1. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála hefur úrskurðarnefndin það hlutverk að úrskurða í kærumálum vegna stjórnvaldsákvarðana og ágreiningsmálum vegna annarra úrlausnaratriða á sviði umhverfis- og auðlindamála eftir því sem mælt er fyrir um í lögum á þessu sviði. Er slíka kæruheimild til að mynda að finna í 7. gr. reglugerðar nr. 737/1997 um skipulagsgjald.

Samkvæmt 2. mgr. 17. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 skal greiða skipulagsgjald af nýbyggingum sem virtar eru til brunabóta. Telst nýbygging hvert nýreist hús sem virt er til brunabóta svo og viðbyggingar við eldri hús ef virðingarverð hinnar nýju viðbyggingar nemur a.m.k. 1/5 hluta verðs eldra húss. Í 3. mgr. sömu greinar segir að skipulagsgjald falli í gjalddaga þegar virðingargjörð hafi farið fram og Fasteignamat ríkisins, nú Húsnæðis- og mannvirkjastofnun, hafi tilkynnt hana innheimtumanni ríkissjóðs.

Húsið á lóðinni Þúfulækur 21 var tekið í notkun í október 2020, fékk lokaúttekt 11. febrúar 2021 og var í kjölfarið fært á byggingarstig 7 samkvæmt ákvörðun byggingarfulltrúa. Ekki er um það deilt í málinu að kæranda beri að greiða skipulagsgjald samkvæmt framangreindum ákvæðum skipulagslaga, sem nemur 0,3% af brunabótamati húseignar. Snýr ágreiningur málsins um tímasetningu ákvörðunar um brunabótamat og upphæð þess, en skipulagsgjaldið tekur mið af þeirri upphæð.

Samkvæmt 10. gr. reglugerðar nr. 809/2000 um lögboðna brunatryggingu húseigna er heimilt að vísa ágreiningi um brunabótamat til yfirfasteignamatsnefndar. Á kæruheimild reglugerðar nr. 737/1997 því ekki við um ákvarðanir um brunabótamat þrátt fyrir að upphæð skipulagsgjalds ráðist af því. Í ljósi þessa mun nefndin framsenda þann hluta málsins er varðar ágreining um brunabótamat hússins til yfirfasteignamatsnefndar til þóknanlegrar meðferðar sbr. 2. mgr. 7. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993.

Í ljósi þess að brunabótamati vegna fasteignarinnar hefur að svo stöddu ekki verið hnekkt verður að öllu framangreindu virtu að hafna kröfu kæranda um ógildingu hins kærða skipulagsgjalds.

Úrskurðarorð:

Kröfu kæranda um ógildingu ákvörðunar Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar frá 11. ágúst 2022

um álagningu skipulagsgjalds er hafnað.

feb 01
Love0

144/2022 Sóltún

Með

Árið 2023, þriðjudaginn 31. janúar, tók Arnór Snæbjörnsson, formaður úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, með heimild í 3. mgr. 3. gr. laga nr. 130/2011, fyrir:

Mál nr. 144/2022, kæra á ákvörðun borgarráðs Reykjavíkur frá 24. nóvember 2022, um að samþykkja breytingu á deiliskipulagi Ármannsreits vegna lóðarinnar nr. 2-4 við Sóltún.

 Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 17. desember 2023, er barst nefndinni 21. s.m., kæra tilteknir íbúar Mánatúns 4, þá ákvörðun borgarráðs Reykjavíkur frá 24. nóvember 2022 um að samþykkja breytingu á deiliskipulagi Ármannsreits, með síðari breytingum, vegna lóðar nr. 2-4 við Sóltún. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi.

Málsatvik og rök: Að undangenginni auglýsingu samkvæmt 1. mgr. 41. gr., sbr. 1. mgr. 43. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 samþykkti borgarráð Reykjavíkur hinn 24. nóvember 2022 tillögu að breytingu á deiliskipulagi Ármannsreits, með síðari breytingum, vegna lóðar nr. 2-4 við Sóltún. Samkvæmt breytingartillögunni var lóðinni skipt í tvennt, nr. 2 og nr. 4. Breytingar vegna lóðar nr. 2 fólust meðal annars í að tvær álmur voru lengdar til að bæta við hjúkrunarrýmum, fimmtu hæðinni var bætt við að hluta og kjallari stækkaður. Á lóð nr. 4 var meðal annars formi byggingarreits breytt, notkun breytt úr hjúkrunarheimili í íbúðir og hæðar heimild aukin úr 4 hæðum í 5, með 6. hæð að hluta.

Kærendur vísa til þess að ekki hafi verið tekið tillit til athugasemda sem gerðar hafi verið á auglýsingatíma skipulagsins. Borgarráð hafi samþykkt hækkun fyrirhugaðrar byggingar úr fjórum hæðum í sex þrátt fyrir niðurstöðu úrskurðarnefndarinnar í máli nr. 98/2008 frá 18. nóvember 2010. Enginn leikvöllur eða grænt andrými verði á svæðinu sem afmarkist af Snorrabraut, Laugavegi og Kringlumýrarbraut og sé það ekki í samræmi við Aðalskipulag Reykjavíkur 2040. Skipulagsfulltrúi hafi viðkennt að misræmi hefði verið í framsetningu deiliskipulagstillögunnar og að breytingar yrðu gerðar til að lagfæra það. Óboðlegt væri að skipulagsfulltrúi breyti teikningum án þess að borgarar, sem hefðu rýnt fyrri gögn, fengju að hafa umsögn um breytingarnar.

Samkvæmt upplýsingum frá Reykjavíkurborg bíður deiliskipulagið afgreiðslu Skipulagsstofnunar og hefur ekki verið birt í B-deild Stjórnartíðinda.

Niðurstaða: Samkvæmt 1. mgr. 42. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 skal senda Skipulagsstofnun deiliskipulag sem samþykkt hefur verið af sveitarstjórn og samantekt um málsmeðferð ásamt athugasemdum og umsögnum um þær innan sex mánaða frá því að frestur til athugasemda rann út. Þá skal birta auglýsingu um samþykkt deiliskipulags í B-deild Stjórnartíðinda, en fyrr tekur það ekki gildi. Samkvæmt 2. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála telst kærufrestur frá birtingu ákvörðunar sæti hún opinberri birtingu.

Hin umdeilda deiliskipulagsbreyting hefur ekki verið birt í B-deild Stjórnartíðinda. Liggur því ekki fyrir kæranleg ákvörðun í kærumáli þessu og verður því vísað frá úrskurðarnefndinni.

 Úrskurðarorð:

Kærumáli þessu er vísað frá úrskurðarnefndinni.

jan 30
Love0

106/2022 Ártunga, Bláskógabyggð

Með

Árið 2023, mánudaginn 30. janúar, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Borgartúni 21, Reykjavík. Mættir voru Ómar Stefánsson varaformaður og Þorsteinn Þorsteinsson byggingarverkfræðingur. Aðalheiður Jóhannsdóttir prófessor tók þátt í fundinum í gegnum fjarfundabúnað.

Fyrir var tekið mál nr. 106/2022, kæra á ákvörðun sveitarstjórnar Bláskógabyggðar frá 18. ágúst 2022 um að hafna umsókn um breytingu á deiliskipulagi vegna Ártungu 2 í landi Efri-Reykja.

 Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

 Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags, 12. september 2022, er barst nefndinni 16. s.m., kæra eigendur þá ákvörðun sveitarstjórnar Bláskógabyggðar frá 18. ágúst 2022 að synja beiðni kærenda um breytingu á deiliskipulagi vegna lóðar þeirra, Ártungu 2, lnr. 226435. Skilja verður málskot kærenda svo að krafist sé að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að umsótt deiliskipulagsbreyting verði samþykkt.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Bláskógabyggð 19. október 2022.

Málavextir: Með umsókn, dags. 15 janúar 2020, sóttu kærendur um rekstrarleyfi fyrir gestahús í flokki II, sem hafði verið reist á lóðinni Ártungu 2. Á fundi skipulagsnefndar 12. febrúar s.á var erindið tekið fyrir. Í erindinu vísuðu kærendur í útgefið rekstrarleyfi í sama flokki, sem þeim hafi áður verið veitt vegna rekstrar gestahúss á lóðinni Ártungu 4, fastanr. 226-055, lnr. 193553, til fjögurra ára, þ.e. frá 14. maí 2016 til 14. maí 2020. Deiliskipulag gerir ráð fyrir að svæði nr. F73 sé frístundasvæði. Á fundi skipulagsnefndar var bókað að nefndin teldi sig ekki hafa vald eða heimildir til að fara gegn gildandi lögum er varði rekstrarleyfi í flokki II tengdum gistingu. Sveitarstjórn tók erindið einnig fyrir á fundi 27. febrúar s.á. og tók undir bókun skipulagsnefndar. Var umsækjanda bent á að rekstrarleyfið yrði ekki gefið út að óbreyttu deiliskipulagi.

Á fundi skipulagsnefndar 13. maí 2020 var tekin fyrir umsókn kærenda um breytingu á deiliskipulagi fyrir Ártungu 2 og 4. Breytingin fól í sér að skýrð væri heimild til reksturs gististaðar í flokki II á skipulagssvæðinu. Umsóknin var samþykkt með fyrirvara um að samþykki allra sumarhúsaeigenda innan frístundasvæðis Reykjaskóga nr. F73 og Stekkjatúns auk landeigenda upprunalands. Eftir að samþykki allra lóðarhafa lægi fyrir skyldi breytingin unnin í samræmi við 1. mgr. 43. gr. skipulagslaga nr. 123/2010. Var einnig vísað til þess að samkvæmt heimildum í kafla 2.3.2 í Aðalskipulagi Bláskógabyggðar 2015–2027 væri útleiga sumarhúsa heimil á grundvelli reglugerðar um veitingastaði, gististaði og skemmtanahald með þeim takmörkunum að samþykki eigenda sumarhúsa á svæðinu þyrfti að liggja fyrir kæmi fram ósk um atvinnurekstur. Í framhaldinu var erindið tekið fyrir á fundi sveitarstjórnar Bláskóga-byggðar 14. maí s.á. og samþykkt breyting á deiliskipulaginu með þeim hætti sem skipulags-nefnd lagði til. Á fundi sveitarstjórnar 1. október 2020 var ákveðið að falla frá því skilyrði að afla yrði samþykkis eigenda upprunalands með vísan til úrskurðar úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála í máli nr. 44/2020. Kærendur sendu oddvita og sveitarstjóra Bláskógabyggðar tölvubréf 12. júní s.á. með upplýsingum um að þau hefðu fengið skriflegt samþykki 97 sumarhúsaeigenda af 100.

Kærendur sendu sveitarstjórn og skipulagsnefnd Bláskógabyggðar erindi, dags. 2 ágúst 2022, þar sem vísað var til þess að fyrir lægi samþykki 97 af 100 eigendum sumarhúsa vegna fyrirhugaðrar starfsemi, en eigendur þriggja sumarhúsa á svæðinu hefðu hafnað því að veita samþykki sitt. Í erindinu óskuðu kærendur eftir staðfestingu skipulagsnefndar og sveitar-stjórnar á því að þetta nægði til þess að veita kærendum leyfi til reksturs gististaðar í flokki II. Í erindinu kom jafnframt fram að þau hafi selt Ártungu 4 og því væri einungis óskað leyfis fyrir Ártungu 2. Erindið var tekið fyrir á fundi sveitarstjórnar 17. ágúst og var því hafnað. Kærendum var tilkynnt um þá ákvörðun með bréfi 18. s.m.

 Málsrök kærenda: Kærendur benda á að þau hafi leigt út sumarhús sitt ásamt gestahúsi með full réttindi frá 14. maí 2016. Við endurnýjun á starfsleyfinu hafi þau fengið synjun með vísan til þess að samþykki allra sumarbústaðaeigenda í Reykjaskógi þyrfti sem þá voru 97 talsins. Þegar þau höfðu náð í alla eigendur og skilað inn samþykktum hafi sumarhúsaeigendur í raun verið 100 talsins. Hafi eigendur 97 sumarbústaða samþykkt nýtt deiliskipulag, þrír ekki veitt samþykki og væri einn af þeim látinn. Kærendur telja það skilyrði Bláskógabyggðar að leita þurfi samþykkis allra sumarbústaðaeigenda ekki standast ákvæði 75. gr. stjórnarskrár, sem kveði á um atvinnufrelsi einstaklinga.

 Málsrök Bláskógabyggðar: Sveitarfélagið telur að umsókn kærenda hafi verið svarað í samræmi við lög og gildandi skipulag fyrir svæðið. Hafi meðferð málsins einnig verið í samræmi við skyldur sveitarfélagsins samkvæmt stjórnsýslulögum nr. 37/1993 og skipulags-lögum nr. 123/2010.

 Samkvæmt 3. mgr. 3. gr. og 1. mgr. 38. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 annist sveitarstjórnir og beri ábyrgð á gerð aðalskipulags og deiliskipulags í sínu umdæmi. Í skipulagsvaldi sveitar­stjórna felist m.a. heimild til breytinga á gildandi deiliskipulagi, sbr. 43. gr. skipulagslaga. Einnig komi fram í 7. mgr. 12. gr. laganna að gildandi skipulagsáætlanir skuli vera í innbyrðis samræmi og að aðalskipulag sé rétthærra en deiliskipulag. Í 2. mgr. 28. gr laganna komi að auki fram að í aðalskipulagi sé lagður grundvöllur fyrir gerð deiliskipulags varðandi landnotkun, takmarkanir á landnotkun, byggðamynstur o.fl. ásamt því að í aðalskipulagi sé heimilt að setja fram nánari stefnu um einstök viðfangsefni. Í ákvæði 3. mgr. 37. gr. laganna sé síðan kveðið á um að við gerð deiliskipulags skuli byggt á stefnu aðalskipulags og hún útfærð fyrir viðkomandi svæði eða reit. Þurfti deiliskipulagsbreytingin þannig að rúmast innan heimilda aðalskipulagsins auk þess að stefna þurfi að lögmætum markmiðum með breytingunni.

Í gildandi aðalskipulagi Bláskógabyggðar sé kveðið á um að almennt sé ekki heimilt að stunda atvinnurekstur á frístundasvæðum, þ.m.t. veitinga- og gistiþjónustu. Skoða þurfi aðstæður á hverjum stað og áður en starfsemi sé heimiluð þurfi að liggja fyrir samþykki sumarhúsaeigenda á svæðinu. Sé því gistiþjónusta óheimil á svæðinu en heimilt er að víkja frá framangreindu að uppfylltum ákveðnum skilyrðum. Með vísan til fyrrgreindra lagaákvæða sé því ekki heimilt að samþykkja deiliskipulagsbreytingu nema fyrir liggi samþykki allra eigenda sumarhúsa á svæðinu. Hafi kærendum verið leiðbeint um þessi skilyrði fyrir því að heimilt væri að taka til greina umsókn þeirra um deiliskipulagsbreytingu. Ekki sé um að ræða óverulega breytingu í skilningi 43. gr. skipulagslaga og því hafi ekki verið unnt að afgreiða breytinguna með grenndarkynningu eins og kærendur hafi haldið fram. Með því væri gildandi aðalskipulag og þau skilyrði sem þar komi fram virt að vettugi.

Sveitarfélagið áréttar að eftir að hafa fengið tölvubréf frá kærendum 12. júní 2020 hafi oddviti Bláskógabyggðar lagt þeim lið við að afla samþykkis hjá þeim aðilum sem andvígir hafi verið deiliskipulagsbreytingunni. Hafi afstaða eigenda þeirra þriggja sumarhúsa ekkert breyst og hafi þau áfram hafnað því að veita samþykki sitt. Þar sem umleitanir kærenda til að afla samþykkis allra sumahúsaeigenda hafi ekki borið árangur sé sveitarfélaginu óheimilt að breyta deiliskipulaginu samkvæmt beiðni þeirra.

Því sé hafnað að umrætt fyrirkomulag takmarki með óréttmætum hætti rétt kærenda til atvinnufrelsis, enda megi setja þessu frelsi skorður með lögum í þágu almannahagsmuna. Skipulagsheimildir sveitarélagsins lögum samkvæmt veiti sveitarfélaginu fullan rétt til þess að skipuleggja innan hvaða svæða sveitarfélagsins atvinnustarfsemi sem þessi sé heimil. Þar að auki telur sveitarfélagið það falla utan valdsviðs úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála að taka afstöðu til lögmætis fyrrgreinds skilyrðis í aðalskipulagi Bláskógabyggðar með vísan til 2. málsl. 52. gr. skipulagslaga.

Niðurstaða: Í 1. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála segir að hlutverk nefndarinnar sé að úrskurða í kærumálum vegna stjórnvaldsákvarðana og ágreiningsmálum vegna annarra úrlausnaratriða á sviði umhverfis- og auðlindamála eftir því sem mælt er fyrir um í lögum á því sviði. Í samræmi við þetta tekur úrskurðarnefndin lögmæti kærðrar ákvörðunar til endurskoðunar en tekur ekki nýja ákvörðun í málinu. Verður því ekki tekin afstaða til kröfu kærenda um að umsókn þeirra um deiliskipulagsbreytingu vegna lóðarinnar Ártungu 2 verði samþykkt.

Í máli þessu er deilt um lögmæti þess skilyrðis sem sveitarstjórn Bláskógabyggðar hefur sett fyrir breytingu á deiliskipulagi umræddrar lóðar kærenda að samþykki allra sumarhúsaeigenda innan umrædds frístundasvæðis nr. F73 liggi fyrir.

Samkvæmt 3. mgr. 3. gr. og 1. mgr. 38. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 bera sveitarstjórnir ábyrgð á og annast gerð aðalskipulags og deiliskipulags í sínu umdæmi. Í framangreindu felst m.a. heimild sveitarstjórna til breytinga á gildandi deiliskipulagi, sbr. 43. gr. skipulagslaga, en þess ber þó að gæta að breytingin rúmist innan heimilda aðalskipulags, sbr. 7. mgr. 12. gr. áðurnefndra laga, og að stefnt sé að lögmætum markmiðum með breytingunni. Við gerð deiliskipulags skal auk þess byggt á stefnu aðalskipulags og hún útfærð fyrir viðkomandi svæði eða reit, sbr. 3. mgr. 37. gr. laganna.

Í aðalskipulagi er lagður grundvöllur fyrir gerð deiliskipulags varðandi landnotkun og tak-markanir á landnotkun, sbr. 2. mgr. 28. gr. skipulagslaga. Samkvæmt Aðalskipulagi Bláskógabyggðar 2015–2027 er umrædd lóð staðsett innan skilgreindrar frístundabyggðar. Í greinargerð aðalskipulagsins segir m.a. um frístundasvæði að á þeim sé almennt óheimilt að stunda atvinnurekstur, þ.m.t. veitinga- og gistiþjónustu. Sveitarstjórn geti þó heimilað slíkan atvinnurekstur í frístundabyggð ef fyrir liggi samþykki eigenda sumarhúsa á svæðinu. Útleiga sumarhúsa sé þó heimil á grundvelli reglugerðar nr. 1277/2016 um veitingastaði, gististaði og skemmtanahald með þeim takmörkunum sem að framan greinir.

Í málinu liggur fyrir að sveitarstjórn Bláskógabyggðar hafnaði á fundi sínum 17. ágúst 2022 umsókn kærenda um breytingu á deiliskipulagi innan frístundasvæðis nr. F73 sem fólu í sér heimild til reksturs gististaðar í flokki II fyrir Ártungu 2. Sú ákvörðun var tekin í samræmi við þann áskilnað í aðalskipulagi að samþykki eigenda annarra sumarhúsa á svæðinu lægi fyrir. Skilyrði um framangreint samþykki á stoð í gildandi aðalskipulagi sem sveitarstjórn er bundin af við gerð deiliskipulags samkvæmt áðurnefndum ákvæðum 7. gr., 12. gr. og 3. mgr. 37. gr. skipulagslaga. Fellur það utan valdsviðs úrskurðarnefndarinnar að taka afstöðu til lögmætis fyrrgreinds skilyrðis, sbr. 2. málsl. 52. gr. skipulagslaga, þar sem ákvarðanir sem staðfestar eru af Skipulagsstofnun og ráðherra, svo sem aðalskipulag, verða ekki bornar undir nefndina.

Með hliðsjón af því sem að framan er rakið verður kröfu kærenda um ógildingu ákvörðunar Bláskógabyggðar hafnað.

úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu um ógildingu ákvörðunar sveitarstjórnar Bláskógabyggðar frá 18. ágúst 2022 um að synja beiðni kærenda um breytingu á deiliskipulagi vegna lóðar þeirra, Ártungu 2, lnr. 226435.

jan 30
Love0

64/2022 Hlíðarendi

Með

Árið 2023, mánudaginn 30. janúar, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Borgartúni 21, Reykjavík. Mættir voru Ómar Stefánsson varaformaður og Þorsteinn Þorsteinsson byggingarverkfræðingur. Aðalheiður Jóhannsdóttir prófessor tók þátt í fundinum í gegnum fjarfundabúnað.

Fyrir var tekið mál nr. 64/2022 kæra á ákvörðun borgarráðs Reykjavíkur frá 24. febrúar 2022 um að samþykkja breytingu á deiliskipulagi Hlíðarenda vegna reita G, H og I.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 21. júní 2022, er barst nefndinni 29. s.m., kæra eigendur íbúða á fimmtu og efstu hæð í Haukahlíð 1, Reykjavík, þá ákvörðun borgarráðs frá 24. febrúar 2022 að samþykkja breytingu á deiliskipulagi Hlíðarenda vegna reita G, H og I. Skilja verður málatilbúnað kærenda svo að þess sé krafist að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi.

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 16. júlí 2022, er barst nefndinni 20. s.m., kæra eigendur íbúða á reit E að Hlíðarenda sömu ákvörðun. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi. Jafnframt var þess krafist að réttaráhrifum hennar yrði frestað á meðan málið væri til meðferðar fyrir úrskurðarnefndinni, en með úrskurði uppkveðnum 2. ágúst 2022 var þeirri kröfu hafnað. Verður síðara kærumálið, sem er númer 78/2022, sameinað máli þessu þar sem hagsmunir kærenda standa því ekki í vegi.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Reykjavíkurborg 26. júlí 2022.

Málavextir: Hinn 23. júní 2004 tók gildi deiliskipulag Hlíðarenda en helsta viðfangsefni þess var að „festa starfsemi Knattspyrnufélagsins Vals í sessi með byggingum og íþróttavöllum ásamt því að gera tillögu að uppbyggingu atvinnu- og íbúðarhúsnæðis á svæðinu.“

Deiliskipulagið hefur sætt breytingum og með breytingu er tók gildi 14. janúar 2015 var íbúðum á skipulagssvæðinu fjölgað úr 360 í 600 og flatarmál atvinnuhúsnæðis aukið úr 60.000 m² í 75.000 m². Í greinargerð skipulagsins m.a. kom fram að húsagerðir yrðu í megindráttum tvenns konar, þ.e. annars vegar þriggja til fimm hæða blönduð byggð íbúðar- og atvinnuhúsnæðis og hins vegar þriggja til fjögurra hæða atvinnuhúsnæði. Þá mætti útfærsla deiliskipulagsins skoðast sem 1. áfangi í nýju Vatnsmýrarskipulagi. Markmiðið væri því að skapa hverfi með borgarbrag, randbyggð, inngörðum, götum og iðandi mannlífi. Leitast væri við að skapa lifandi göturými þar sem m.a. verslun og þjónusta væru skilyrt á hluta jarðhæða flestra reita að undanskildum reit F sem væri hreinn íbúðareitur. Atvinnustarfsemi væri skilyrt á jarðhæðum reita B, C og D að Snorrabrautarás og á reitum C og E að Sturlugötu. Reitur A væri hreinn atvinnuhúsareitur. Svo væri einnig um reiti G og H þar sem heildarbyggingarmagn væri áætlað 35.000 m². Á skipulagsuppdrætti var jafnframt afmarkað opið svæði til bráðabirgða sunnan lóðar G sem framtíðarbyggingarreitur. Frekari breytingar hafa verið samþykktar á deiliskipulaginu síðar er hafa m.a. falist í auknum fjölda íbúða á svæðinu.

Á embættisafgreiðslufundi skipulagsfulltrúa 9. júlí 2021 var lögð fram umsókn um breytingu á deiliskipulaginu er gerði ráð fyrir að reitum G og H yrði breytt úr atvinnulóðum í íbúðalóðir, en byggingarmagn væri óbreytt. Erindinu var vísað til meðferðar verkefnisstjóra og á embættis-afgreiðslufundi skipulagsfulltrúa 22. september s.á. var því vísað til skipulags- og samgönguráðs. Á fundi ráðsins 6. október 2021 var samþykkt að auglýsa tillögu að breyttu deiliskipulagi Hlíðarenda. Fól breytingin m.a. í sér að á reitum G og H yrði íbúðarhúsnæði og 175–195 íbúðir á hvorum reit. Hús yrðu þrjár til fimm hæðir í stað þriggja til fjögurra. Jafnframt var opnu svæði til bráðabirgða sunnan reits G breytt í íbúðarreit I. Þar yrði byggingarmagn 6.750 m² og 70 íbúðir. Hús yrðu þriggja til fimm hæða. Þá var gert ráð fyrir að bílastæðakröfum yrði breytt til samræmis við bíla- og hjólastæðastefnu Reykjavíkurborgar. Samþykkti borgarráð greinda afgreiðslu 18. nóvember s.á. Tillagan var auglýst til kynningar frá 1. desember 2021 til og með 12. janúar 2022 og bárust athugasemdir á kynningartíma. Málið var tekið fyrir að nýju á embættisafgreiðslufundi skipulagsfulltrúa 14. s.m. þar sem því var vísað til umsagnar verkefnisstjóra. Á embættisafgreiðslufundi skipulagsfulltrúa 21. janúar 2022 var málinu vísað að nýju til skipulags- og samgönguráðs. Tók ráðið erindið fyrir 9. febrúar s.á. og færði til bókar að það væri samþykkt með þeim breytingum sem fram kæmu í umsögn skipulagsfulltrúa, dags. 21. janúar 2022. Á fundi borgarráðs 24. febrúar s.á. var lögð fram útskrift úr gerðabók skipulags- og samgönguráðs frá 9. febrúar 2022 vegna málsins og bókað „samþykkt.“

Hin samþykkta tillaga var síðan send Skipulagsstofnun til yfirferðar skv. 1. mgr. 42. gr. skipulagslaga nr. 123/2010. Með bréfi stofnunarinnar, dags. 8. apríl 2022, kom fram að hún gæti ekki tekið afstöðu til umræddrar breytingar þar sem ekki kæmi fram hvernig hún samræmdist aðalskipulagi Reykjavíkur. Þyrfti að gera grein fyrir því sem og umhverfisáhrifum hennar, t.d. varðandi hljóðvist og loftgæði og skoða hvort tilefni væri til að setja fram viðeigandi skilmála vegna þeirra þátta. Á embættisafgreiðslufundi skipulagsfulltrúa 19. maí 2022 var málið lagt fram ásamt uppfærðum uppdrætti og tillagan síðan send til Skipulagsstofnunar að nýju. Gerði stofnunin nú ekki athugasemd við að birt yrði auglýsing um samþykkt skipulagsáætlunarinnar og öðlaðist breytingin gildi með auglýsingu þar um í B-deild Stjórnartíðinda 21. júní s.á.

Málsrök kærenda: Kærendur telja að málsmeðferð hinnar kærðu ákvörðunar sé haldin verulegum annmörkum og standist ekki þær kröfur sem gera verði til handhafa stjórnsýsluvalds um góða og vandaða stjórnsýsluhætti. Sveitarstjórnum beri að fylgja markmiðum skipulagslaga nr. 123/2010 við skipulagsgerð, þ. á m. að haga málsmeðferð þannig að réttur einstaklinga og lögaðila verði ekki fyrir borð borinn þótt hagur heildarinnar sé hafður að leiðarljósi, sbr. c-lið 1. mgr. ákvæðisins.

Sá fjöldi íbúða og þétting byggðar sem fyrirhuguð sé hafi afgerandi áhrif á íbúa á svæðinu. Bygging þriggja stórhýsa sé auðsýnilega til þess fallin að rýra verðmæti eigna í hverfinu. Réttur kærenda sé skertur og gengið á eignarrétt þeirra. Skuggavarp muni aukast, útsýni skerðast og mikil aukning verði á umferð. Á svæðinu búi mörg börn og muni aukin umferð skapa verulega aukna hættu og hávaðamengun og valda óþægindum fyrir íbúa í grenndinni. Bílastæðum sé fækkað mikið og mikil ásókn verði í þau stæði sem eftir verði. Verslunarrými á svæðinu hafi í raun engan aðgang að bílastæðum og hverfandi líkur séu á því að unnt sé að nýta þau.

Brotið hafi verið gegn rannsóknarreglu stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Hvorki séu tilgreindir þeir þættir sem skipti verulega máli í umhverfinu og fjalla þurfi um í skipulagsferlinu né hvaða áhrif breytingin geti haft gagnvart þeim, m.t.t. frekari uppbyggingar í hverfinu. Ekki sé að finna greiningu á áhrifum vegna hávaða, aukinnar umferðar og á öryggi íbúa á svæðinu, sbr. gr. 5.4.1. skipulagsreglugerðar nr. 90/2013. Liggi heldur ekkert fyrir um hvort rannsakað hafi verið hvort hávaði verði yfir hámarksviðmiðum, sbr. 2. mgr. 5. gr. reglugerðar nr. 724/2008 um hávaða. Við það mat verði að taka með það ónæði sem nú þegar sé vegna flugumferðar. Ekki hafi verið framkvæmd skoðun á vindhraða og liggi t.a.m. ekkert fyrir um áhrif bygginganna á myndun sviptivinda. Þá sé óljóst hvort leitað hafi verið umsagna frá Samgöngustofu og Isavia við meðferð málsins.

Gögn er legið hafi fyrir á kynningartíma tillögunnar fullnægi ekki þeim markmiðum og kröfum sem gerðar séu í lögum og reglugerðum. Engin gögn hafi legið fyrir um umfang skuggavarps sem skipti þó alla íbúa verulegu máli. Upplýsingar um skuggavarp hafi fyrst verið settar fram með óljósum og matskenndum hætti að loknum kynningartíma tillögunnar 12. janúar 2022. Slík vinnubrögð séu með öllu ólíðandi og andstæð lögum enda leiði það til þess að hagsmunaaðilar hafi ekki getað kynnt sér tillöguna með fullnægjandi hætti. Þá hafi Reykjavíkurborg ekki farið að gr. 5.2.1. í skipulagsreglugerð þar sem m.a. komi fram að við gerð deiliskipulags skuli eftir föngum leita eftir sjónarmiðum og tillögum íbúa. Það skuli gert með virkri samvinnu við íbúa og aðra hagsmunaaðila í gegnum allt skipulagsferlið. Þá sé skipulagslýsing grundvallaratriði við gerð skipulags og mikilvægt að samráð sé haft við íbúa um gerð hennar.

Lögð hafi verið sérstök áhersla á það af hálfu hagsmunaaðila að skilgreining reitar I héldist óbreytt. Umrædd breyting sé að öllu leyti í mótsögn við þá fyrirætlan borgarinnar að Hlíðarendi sé grænt svæði og í reynd sé verið að taka burtu eina græna svæðið í hverfinu. Hafi ýmsir íbúar fasteigna á svæðinu mátt hafa réttmætar væntingar um að ekki yrði byggt á reit I, enda hafi fast-eignarsalar kynnt svæðið með þeim hætti að það yrði áfram grænt og opið. Þá hafi hvað sem öðru líði komið fram í samtölum við Reykjavíkurborg að ekki ætti að byggja á umræddum reit fyrr en flugvöllurinn færi. Umsókn um breytingu á deiliskipulagi, dags. 1. júlí 2021, hafi ein-göngu náð til reita G og H. Því sé sá hluti er varði breytingu á I reit markleysa og kunni að leiða til ógildingar ákvörðunarinnar.

Sveitarstjórnum sé falið mikið vald með skipulagslögum. Gera verði þá kröfu að gætt sé meðalhófs við beitingu þess og þá einkum þegar verið sé að vinna deiliskipulag á svæðum þar sem byggð sé fyrir. Beri sérstaklega að gæta sjónarmiða um friðhelgi einkalífsins, en framkvæmdir muni standa árum saman. Muni hin kærða ákvörðun óumflýjanlega leiða til tjóns fyrir kærendur sem sé bótaskylt samkvæmt skipulagslögum. Telja verði t.a.m. að útsýni úr Haukahlíð 5 hafi að verulegu leyti haft áhrif á verðmat á íbúðum þar. Kærendur hafi haft réttmætar væntingar um að ekki yrði hróflað við þágildandi deiliskipulagi enda hafi það nýlega verið samþykkt. Séu takmörk sett fyrir því í hvaða mæli stjórnvöld geti í krafti skipulagsvalds síns skert þann rétt. Mál þar sem reynt hafi á réttmæti slíks inngrips hafi komið til kasta Mannréttindadómstóls Evrópu og megi sem dæma nefna mál Sporrong og Lönnroth gegn Svíþjóð frá 1982 og 1984. Jafnframt sé vísað til dóms Hæstaréttar Íslands í máli nr. 118/2009.

Umræddar breytingar feli í sér algjöran viðsnúning frá deiliskipulagi sem tekið hafi gildi árið 2015 og gangi beinlínis gegn markmiðum borgarinnar um lifandi byggð. Í því felist jafnframt skerðing á þjónustu við íbúa sem hafi gert ráð fyrir að styttra yrði að sækja sér ýmsa nauðsynlega þjónustu. Fjölgun íbúða muni auka eftirspurn eftir þjónustu á staðnum og því hefði verið þörf á að tryggja nauðsynlegt aðgengi að t.d. matvöruverslun.

Af hálfu kærenda að Haukahlíð 1 er m.a. bent á að eignir þeirra hafi verið umtalsvert dýrari en aðrar eignir í sama húsi enda útsýnið úr íbúðum þeirra ægifagurt. Útsýnið hafi verið ein meginforsendan fyrir kaupum þeirra og samkvæmt þágildandi deiliskipulagi hafi það átt að haldast um ókomna tíð. Muni virði eigna þeirra rýrna verulega við breytinguna, en einnig sé tilfinningaleg upplifun við að missa útsýnið mikið áfall. Þá hafi athugasemdir kærenda verið virtar að vettugi við meðferð málsins.

Málsrök Reykjavíkurborgar: Af hálfu sveitarfélagsins er á það bent að málsmeðferð hinnar kærðu breytingar hafi verið í samræmi við ákvæði skipulagslaga nr. 123/2010 og stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Tillaga að deiliskipulagi hafi sætt auglýsingu samkvæmt 41. gr. skipulagslaga og hafi allir sem hagsmuna áttu að gæta getað sent athugasemdir við tillöguna. Ekki hafi verið þörf á að taka saman lýsingu, sbr. 40. gr. sömu laga, þar sem breytingin hafi verið í fullu samræmi við Aðalskipulag Reykjavíkur 2040.

Við gerð deiliskipulags Hlíðarenda sem tekið hafi gildi 14. janúar 2015 hafi verið gert skugga-varp fyrir reiti G og H. Þegar hin umdeilda breyting hafi verið gerð hafi láðst að setja fram á skuggavarpsuppdráttinn reit I, en þetta hafi verið lagað eftir auglýsingu. Þar sem talið hafi verið að um minniháttar breytingu á skuggavarpi væri að ræða, sérstaklega á þegar komna byggð, hafi ekki verið talin þörf á að endurauglýsa deiliskipulagið. Hafi Skipulagsstofnun ekki gert athugasemd við að birt yrði auglýsing um samþykkt breytingarinnar í bréfi, dags. 1. júní 2022.

Skilgreining reitar I hafi frá upphafi verið á þá leið að þar væri opið svæði til bráðabirgða sem væri framtíðarbyggingarreitur. Það hafi því verið ljóst frá árinu 2015 að nýta ætti svæðið til framtíðar sem íbúðarbyggð. Í Aðalskipulagi Reykjavíkur 2040 sé gert ráð fyrir að þétt blönduð byggð rísi í Vatnsmýrinni. Óhindrað útsýni sem íbúðir kunni að hafa í dag vestur að aðal-byggingu Háskóla Íslands sé því tímabundið ástand. Útsýni innan borgarmarka teljist til gæða, en það sé ekki réttur innan stækkandi borgar. Geti eigendur fasteigna í þéttbýli ávallt vænst þess að einhverjar breytingar verði gerðar í nánasta umhverfi sem haft geti í för með sér einhverja skerðingu á hagsmunum, s.s. útsýni. Þá sé réttur íbúa til óbreytts útsýnis ekki bundinn í lög.

Hin umþrætta breyting samræmist ákvæðum aðalskipulagsins. Hlíðarendi sé skilgreindur sem miðsvæði, M5d, og þar gert ráð fyrir íbúðum og atvinnustarfsemi. Samkvæmt töflu 6.1. í aðalskipulagi sé lauslega áætlað að atvinnuhúsnæði á svæðinu öllu verði um 35.000 m² á „fullbyggðu svæði“ samkvæmt stefnu þess til ársins 2040. Í eldra aðalskipulagi hafi verið gert ráð fyrir allt að 75.000 m² flatarmál atvinnuhúsnæðis á svæðinu, en m.a. í ljósi þróunar uppbyggingar á svæðinu hafi áætlað magn atvinnuhúsnæðis til framtíðar verið lækkað um 40.000 m². Nái svæði M5d yfir stærra svæði en gildandi deiliskipulag.

Núverandi fjöldi bílastæða hverfisins sé í samræmi við kröfur í gildandi deiliskipulagi. Utan lóða séu samsíða bílastæði meðfram götum á borgarlandi sem séu fyrir utan bílastæðabókhald lóða og til almennrar notkunar. Búið sé að samþykkja nýjar bíla- og hjólastæðareglur og taki kröfur til bílastæða á nýskilgreindum íbúðareitum mið af þeim. Bílastæðum sé fækkað, m.a. vegna staðsetningar svæðisins í námunda við hágæða almenningssamgöngur.

Könnun á vindáhrifum sé ekki almenn forsenda í skipulagi. Ekki hafi verið talin þörf á að mæla vindáhrif enda séu þau talin óveruleg þegar um svo lágar byggingar sé að ræða. Hljóðvistar-skýrsla hafi verið gerð með deiliskipulaginu sem tekið hafi gildi 14. janúar 2015. Texti í greinargerð skipulagsins hafi verið uppfærður sem og skipulagsuppdráttur í samræmi við skýrsluna. Í henni sé sérstaklega horft til flug- og bílaumferðar. Engar athugasemdir hafi komið frá Skipulagsstofnun varðandi framsetningu á uppdrætti vegna hljóðvistar.

Það að samráð hafi ekki verið haft við hvern og einn fasteignaeigenda verði ekki talið til ann-marka á málsmeðferð skipulagsins, sbr. úrskurð úrskurðarnefndar skipulags- og byggingarmála í máli nr. 42/2003. Skipulagsvaldið sé sveitarfélagsins og því séu ekki sett takmörk vegna eignarhalds eigenda á landi eða lóðum, sbr. niðurstöðu fyrrgreinds úrskurðar. Kærendur hafi fengið tækifæri til að gera athugasemdir við kynnta tillögu sem þeir og gerðu og hafi þannig gert grein fyrir sjónarmiðum sínum með fullnægjandi hætti. Því sé vísað á bug að breyting á reit I, samhliða breytingu á reitum H og G, leiði til þess að deiliskipulagið verði talið ólögmætt. Þá sé vakin athygli á 51. gr. skipulagslaga, en kröfu um bætur skuli beina að sveitarfélaginu sem taki afstöðu til hennar þegar og ef hún berist.

Athugasemdir lóðarhafa: Lóðarhafi bendir á að kærufrestur hafi verið liðinn þegar kæra hafi borist úrskurðarnefndinni. Breyti það engu þótt deiliskipulagið hafi ekki verið auglýst í B-deild Stjórnartíðinda fyrr en 21. júní 2022 enda hafi kærendum verið kunnugt um að hina kærðu ákvörðun löngu áður eins og fram komi hjá þeim. Þá liggi ekki heldur fyrir að kæra hafi verið móttekin hjá nefndinni fyrir 21. júlí 2022 þar sem hún hafi ekki verið árituð um móttöku.

Viðbótarathugasemdir kærenda: Hluti kærenda áréttar að sveitarstjórn hafi ekki tekið rökstudda efnislega afstöðu til framkominna mótmæla svo sem áskilið sé í skipulagslögum nr. 123/2010.

 Niðurstaða: Í máli þessu er deilt um þá ákvörðun borgarráðs Reykjavíkur frá 24. febrúar 2022 að samþykkja breytingu á deiliskipulagi Hlíðarenda, en auglýsing um samþykktina var birt í B-deild Stjórnartíðinda 21. júní s.á. Kærur í máli þessu bárust úrskurðarnefndinni 29. júní og 20. júlí 2022 eða innan lögbundins kærufrests skv. 2. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála. Verður málið því tekið til efnislegrar meðferðar.

Gerð skipulags innan marka sveitarfélags er í höndum sveitarstjórnar skv. 3. mgr. 3. gr. og 1. mgr. 38. gr. skipulagslaga nr. 123/2010, en í því felst einnig heimild til breytinga á gildandi deiliskipulagi, sbr. 43. gr. laganna. Skal deiliskipulag byggja á stefnu aðalskipulags og rúmast innan heimilda þess, sbr. 3. mgr. 37. gr. og 7. mgr. 12. gr. skipulagslaga. Við töku skipulags-ákvarðana er sveitarstjórn bundin af meginreglum stjórnsýsluréttar, þ. á m. lögmætisreglunni sem felur m.a. í sér að með ákvörðun sé stefnt að lögmætum markmiðum og sem endranær er hún bundin af ákvæðum stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Að gættum framangreindum reglum hafa sveitarstjórnir mat um það hvernig deiliskipulagi og breytingum á því skuli háttað.

Í greinargerð Aðalskipulags Reykjavíkur 2040 kemur fram að Hlíðarendi sé á miðsvæði, nánar tiltekið á svæði M5d, sem ætlað er fyrir íbúðir og skrifstofur auk verslunar og þjónustu, í næsta nágrenni við íþróttasvæði Vals. Áhersla sé á þriggja til fimm hæða randbyggð og borgargötur. Þá er tekið fram að landnotkun, þéttleiki, gatnakerfi og yfirbragð svæðisins taki mið af heildarskipulagi Vatnsmýrarinnar. Samkvæmt aðalskipulaginu er gert ráð fyrir að þétt blönduð byggð rísi í Vatnsmýrinni. Kemur m.a. fram í umfjöllun um framtíðarsýn fyrir Vatnsmýri og lykilþróunsvæði í jaðri flugvallar að tillaga að þróun og uppbyggingu blandaðrar byggðar í Vatnsmýri hafi grundvallast á vinningstillögu úr skipulagssamkeppni sem haldin hafi verið árið 2008. Meginbreytingin frá henni felist í því að vægi íbúðarbyggðar sé aukið á kostnað atvinnuhúsnæðis í samræmi við markmið aðalskipulagsins um betra jafnvægi í dreifingu starfa um borgina.

Á gildandi deiliskipulagsuppdrætti fyrir Hlíðarenda er gert ráð fyrir 780 íbúðum. Með hinni kærðu breytingu fjölgar íbúðum en ráðgerðar eru 175–195 íbúðir á reitum G og H í stað atvinnuhúsnæðis. Á reit I, sem skilgreindur var á deiliskipulagsuppdrætti fyrir umdeilda breytingu sem opið svæði til bráðabirgða og framtíðarbyggingarreitur, er nú gert ráð fyrir 70 íbúðum. Byggingarmagn á reitum G og H breytist ekki, en gert er ráð fyrir að á reit I verði það 6.750 m² og fjöldi hæða þrjár til fimm. Er og tiltekið í skilmálum að reitur I verði stækkaður í framtíðinni. Jafnframt er gert ráð fyrir að fjöldi húshæða á reit G og H breytist úr þremur til fjórum í þrjár til fimm auk þess sem gerðar eru breytingar á sérskilmálum reitanna og kröfum um bílastæði.

Almennt verður að gjalda varhug við því að gerðar séu breytingar á nýlega samþykktu deiliskipulagi. Eins og hér stendur á verður þó að telja að skipulagsyfirvöldum hafi verið það heimilt og að með hinni umdeildu ákvörðun hafi borgaryfirvöld fyrst og fremst verið að framfylgja breyttri stefnu aðalskipulags um nýtingu svæðisins. Er og tekið fram í greinargerð með breytingunni að hún sé tilkomin vegna breytinga sem gerðar hafi verið á aðalskipulagi Reykjavíkur. Þá gátu kærendur í ljósi þess hvernig reitur I var sýndur á deiliskipulagsuppdrætti fyrir breytinguna vænst þess að notkun reitsins yrði til samræmis við þá fyrirætlan.

Í greinargerð aðalskipulags Reykjavíkur kemur fram að stefna og viðmið þess um þéttleika byggðar og byggingarmagn gefi einvörðungu til kynna mögulega hámarksnýtingu svæða. Endanleg ákvörðun um magn bygginga, fjölda íbúða, hæðir húsa og þéttleika á einstökum svæðum sé ávallt tekin við gerð deiliskipulags með tilliti til meginmarkmiða aðalskipulags um sjálfbæra þróun og gæði byggðar, að undangengnu kynningar- og samráðsferli, mati á umhverfisáhrifum og með sérstöku tilliti til þeirra viðmiða og ákvæða sem sett séu fram í köflum 3.6.1–3.6.4. Í þeim köflum er m.a. vikið að atriðum sem snerta umhverfisgæði sem taka þurfi mið af við endanlegt mat á umfangi uppbyggingar, ákvörðun um hæðir húsa og byggingarform í deiliskipulagi. Þá er t.a.m. tekið fram að í þéttri og samfelldri byggð, s.s. randbyggð, verði hugað sérstaklega að gróðursvæðum í gatnarýminu. Einnig að við endanlega ákvörðun um byggingarmagn og fjölda íbúða í deiliskipulagi eigi að leggja til grundvallar niðurstöður úr samgöngumati og mati á áhrifum uppbyggingar á umferð á nærliggjandi götum. Þá þurfi að horfa til fjarlægðar byggingarsvæðis frá skólastofnun.

Samkvæmt 5. mgr. 12. gr. skipulagslaga skal við gerð skipulagsáætlana gera grein fyrir áhrifum áætlunar og einstakra stefnumiða hennar á umhverfið, m.a. með samanburði þeirra kosta sem til greina koma, og umhverfismati áætlunarinnar. Fjallað er um umhverfismat deiliskipulags í gr. 5.4.1. í skipulagsreglugerð nr. 90/2013. Þar segir í 1. mgr. að við gerð deiliskipulags skuli meta líkleg áhrif af fyrirhuguðum framkvæmdum og starfsemi á aðliggjandi svæði og einstaka þætti áætlunarinnar sjálfrar svo sem á ásýnd, útsýni, hljóðvist og loftgæði eftir því sem efni skipulagsins gefi tilefni til. Áætla skal áhrif af t.d. umferð, hávaða og umfangsmiklum mannvirkjum, sbr. 2. mgr. ákvæðisins. Þá er kveðið á um í 3. mgr. að gera skuli grein fyrir matinu og niðurstöðu þess í greinargerð deiliskipulagsins. Sé um breytingu á deiliskipulagi að ræða skal gera grein fyrir áhrifum hennar á umhverfið með nýju umhverfismati ef við eigi, sbr. gr. 5.8.5.2. í reglugerðinni.

Ljóst er að þær kröfur sem gerðar eru til umhverfismats deiliskipulags eru breytilegar eftir efni þess og umfangi. Við umrædda breytingu fjölgar íbúðum á svæðinu um 420–460 sem er aukning um 54–59%. Verður því að telja að tilefni hafi verið til að meta áhrif breytinganna. Eins og áður er rakið fólst meginbreytingin í breyttri notkun á reitunum, en byggingamagn á reitum G og H verður hið sama og áður, en á reit I er gert ráð fyrir að það verði 6.750 m². Eftir breytinguna eru hæðir húsa á reitunum í samræmi við skilmála aðalskipulags þar um og hæðir húsa á nærliggjandi lóðum.

Við undirbúning hinnar kærðu ákvörðunar var unnið samgöngumat um breytta landnotkun á Hlíðarenda og er til þess vísað í greinargerð deiliskipulagsins. Í matinu kemur fram að fjallað sé um ferðasköpun vegna fyrirhugaðrar uppbyggingar, áhrif aukinnar umferðar á afkastagetu gatnakerfis, umferðaröryggi og leiðir til að stuðla að notkun vistvænna ferðamáta. Er talið að breytingin feli í sér minna álag á nærliggjandi gatnakerfi en núverandi deiliskipulag geri ráð fyrir þar sem uppbygging atvinnuhúsnæðis á svæðinu hefði falið í sér umtalsvert meiri umferð og sett aukið álag á nærliggjandi samgöngukerfi. Þá skal samkvæmt greinargerð deiliskipulagsins gera grein fyrir hljóðvist við byggingar og tryggja með aðgerðum að hljóðstig verði innan marka samkvæmt gildandi reglugerð.

Samkvæmt framangreindu lágu fyrir gögn um áhrif breytinganna og mat á vissum þáttum við málsmeðferð deiliskipulagsbreytingarinnar. Jafnframt voru settir skilmálar um hljóðvist sem taka ber tillit til við útgáfu byggingarleyfis. Hins vegar var ekki með skýrum hætti gerð grein fyrir matinu og niðurstöðu þess í greinargerð deiliskipulagsins. Verður sá annmarki þó ekki talinn ráða úrslitum um gildi hins kærða deiliskipulags.

Undirbúningur og meðferð deiliskipulagstillagna er í umsjá og á ábyrgð sveitarstjórnar eins og áður greinir. Veldur það því ekki ógildingu hinnar kærðu ákvörðunar þótt ekki hafi verið óskað eftir breytingu varðandi uppbyggingu á reit I í framlagðri umsókn um breytingu á deili-skipulaginu. Jafnframt var ekki skylt að taka saman lýsingu vegna breytingarinnar, skv. 1. mgr. 43. gr. skipulagslaga. Þá var í umsögn skipulagsfulltrúa, dags. 21. janúar 2022, svarað fram-komnum athugasemdum og m.a. tekið fram að fyrir hefði legið að óhindrað útsýni frá íbúðum til vesturs að aðalbyggingu Háskóla Íslands væri tímabundið ástand.

Samkvæmt gr. 5.8.5.4. í skipulagsreglugerð skal við breytingar á deiliskipulagi gera breytingar á skýringarmyndum og öðrum fylgigögnum eftir þörfum. Fyrir liggur að við breytingu á deiliskipulagi Hlíðarenda er tók gildi 14. janúar 2015 var unnin greinargerð um skuggavarp, en þá var gert ráð fyrir að hús á reitum G og H yrðu þrjár til fjórar hæðir. Ekki lágu fyrir skuggavarpsteikningar við kynningu hinnar umdeildu breytingar en þær voru settar fram að henni lokinni. Liggur því fyrir að bætt var úr þessu og ekki verður séð að kærendur hafi orðið fyrir réttarspjöllum vegna þessa. Eru hús á reit G og H aðeins hækkuð um eina hæð frá því sem skilmálar kváðu áður fyrir um. Telja verður að skuggavarp vegna þessa sé óverulegt og er fyrirhuguð uppbygging reitar I í samræmi við gildandi skipulagsskilmála.

Skilmála um m.a. fjölda bílastæða skal setja hverju sinni í deiliskipulag og skal fjöldi og fyrirkomulag bílastæða fyrir fatlaða taka mið af ákvæðum byggingarreglugerðar nr. 112/2012, sbr. b-lið gr. 5.3.2.5. skipulagsreglugerðar. Samkvæmt Aðalskipulagi Reykjavíkur 2040 er fækkun bílastæða meðal markmiða þess. Kemur fram í greinargerðinni að ekki séu sett fram bindandi ákvæði eða nákvæmar reglur um fjölda bíla- eða hjólastæða í aðalskipulaginu. Vísað er til reglna um fjölda bíla- og hjólastæða í Reykjavík er samþykktar voru í borgarráði 10. janúar 2019 og tekið fram að leggja skuli þær til grundvallar við gerð deiliskipulags. Í greinargerð hinnar kærðu breytingar kemur fram að farið skuli eftir bíla- og hjólastæðastefnu Reykjavíkur-borgar í samræmi við bílastæðakröfu samgöngumats um breytta landnotkun á Hlíðarenda, dags. 9. september 2021. Bílastæði skuli vera innan lóðar í bílakjallara. Samkvæmt reglunum er svæðið á Hlíðarenda skilgreint innan svæðis 1, en þar sé stefnt sérstaklega að breyttum ferðavenjum og þar með dregið úr eftirspurn eftir bílastæðum. Þá kemur fram í reglunum að bílastæði fyrir hreyfihamlaða skuli vera í samræmi við byggingarreglugerð. Er bílastæðaþörf í samgöngumatinu lýst í samræmi við fyrrnefndar reglur og tekið fram að gert sé ráð fyrir að fjöldi bílastæða fyrir hreyfihamlaða sé í samræmi við leiðbeiningar Mannvirkjastofnunar, nú Húsnæðis- og mannvirkjastofnun. Verður að telja að framsetning deiliskipulagsbreytingarinnar hvað varðar bílastæðafjölda og fyrirkomulag bílastæða fyrir hreyfihamlaða sé í samræmi við fyrrgreindar kröfur skipulagsreglugerðar.

Með vísan til þess sem að framan er rakið þykir hin kærða ákvörðun ekki haldin þeim form- eða efnisannmörkum sem leitt geti til ógildingar hennar. Verður kröfu kærenda þar um því hafnað.

Rétt þykir að vekja athygli á að geti kærendur sýnt fram á tjón vegna hins kærða deiliskipulags geta þeir eftir atvikum átt rétt á bótum af þeim sökum, sbr. 51. gr. skipulagslaga. Það álitaefni á hins vegar ekki undir úrskurðarnefndina.

Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu kærenda um ógildingu ákvörðunar borgarráðs Reykjavíkur frá 24. febrúar 2022 um að samþykkja breytingu á deiliskipulagi Hlíðarenda vegna reita G, H og I.

jan 27
Love0

148/2022 Suðurgata

Með

Árið 2023, föstudaginn 27. janúar, tók Arnór Snæbjörnsson, formaður úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, með heimild í 3. mgr. 3. gr. laga nr. 130/2011, fyrir:

Mál nr. 148/2022, kæra á ákvörðun bæjarstjórnar Hafnarfjarðarkaupstaðar frá 7. desem­ber 2022 um að samþykkja breytingu á deiliskipulagi vegna lóðarinnar Suðurgötu 44.

 Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með kæru til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála er barst nefndinni 27. desember 2022, kæra eigendur Suðurgötu 45, Hafnarfirði, ákvörðun bæjarstjórnar Hafnarfjarðarkaupstaðar frá 7. desember 2022 um að samþykkja breytingu á deiliskipulagi vegna lóðarinnar Suðurgötu 44. Skilja verður málskot kærenda svo að krafist sé ógildingar umræddrar ákvörðunar. Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Hafnarfjarðarkaupstað 24. janúar 2023.

Málsatvik og rök: Að undangenginni auglýsingu samkvæmt 1. mgr. 43. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 samþykkti bæjarstjórn Hafnarfjarðarkaupstaðar hinn 7. desember 2022 tillögu að breytingu á deiliskipulagi vegna lóðarinnar að Suðurgötu 44. Er þar gert ráð fyrir að núverandi hús á lóðinni verði rifið, í stað þess byggð þrjú hús á einni til þremur hæðum með 15 íbúðum og að nýtingarhlutfall lóðarinnar verði 0,91.

 Kærendur vísa til þess að á Suðurgötu sé viðkvæmt samspil þjónustu og íbúðarbyggðar. Gatan sé þröng gata með fáum bílastæðum. Samkvæmt deiliskipulagi frá árinu 2018 sé gert ráð fyrir að núverandi byggingar verði gerðar upp og bílastæði á lóðinni haldist óbreytt.

Af hálfu sveitarfélagsins er vísað til þess að meðferð þess hafi verið samkvæmt lögum og reglum áður en endanleg ákvörðun var tekin.

 Niðurstaða: Auglýsing um gildistöku skipulagsbreytingarinnar hefur ekki enn verið birt í B-deild Stjórnartíðinda, sbr. 2. mgr. 42. gr. skipulagslaga 123/2010, en kærufrestur ákvarðana sem sæta opinberri birtingu telst frá birtingu ákvörðunar, sbr. 2. mgr. 4. gr. laga um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála nr. 130/2011. Hefur deiliskipulagsbreytingin ekki öðlast gildi og liggur því ekki fyrir ákvörðun sem bindur enda á mál í skilningi 2. mgr. 26. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993.

 Úrskurðarorð:

Kröfu kærenda um ógildingu hinnar kærðu deiliskipulagsbreytingar er vísað frá úrskurðarnefndinni.

jan 25
Love0

28/2022 Hnausastrengur

Með

Árið 2023, miðvikudaginn 25. janúar, fundaði úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála í gegnum fjarfundabúnað. Þátt tóku Ómar Stefánsson varaformaður, Aðalheiður Jóhannsdóttir prófessor og Geir Oddson auðlindafræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 28/2022, kæra á ákvörðun Fiskistofu frá 29. mars 2022 um að fara ekki fram á að grjótgarður við Hnausastreng í Vatnsdalsá verði fjarlægður.

 Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 3. apríl 2022, er barst nefndinni sama dag, kæra eigendur Grímstungu í Vatnsdal ákvörðun Fiskistofu frá 29. mars s.á. um að aðhafast ekkert vegna meints ólögmæts grjótgarðs við Hnausastreng í Vatnsdalsá. Með bréfi til nefndarinnar, dags. 4. maí s.á., er móttekið var sama dag, kæra sömu aðilar f.h. Odds Ingimarssonar ehf., eiganda jarðanna Grímstungu, Hjarðartungu og Kvisthaga í Vatnsdal sömu ákvörðun. Þess er krafist að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að málið verði afgreitt með skýrum tilmælum til Fiskistofu um að grípa til tilhlýðilegra ráðstafana að viðlögðum dagsektum.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Fiskistofu 4. maí 2022.

Málavextir: Með bréfi Landbúnaðarstofnunar til Veiðifélags Vatnsdalsár, dags. 21. maí 2007, var tekin fyrir umsókn veiðifélagsins um heimild til framkvæmda við Hnausastreng í Vatnsdalsá. Í bréfinu var vísað til þess að fyrir lægi samantekt straumfræðings um að best væri að stöðva rof á vesturbakka árinnar með því að grjótverja hann á 20 metra kafla og byggja síðan um 15 metra langan garð út í ána frá miðri bakkavörn. Var fallist á umræddar framkvæmdir með vísan til 33. gr. laga nr. 61/2006 um lax- og silungsveiði enda lægi fyrir samþykki landeigenda og fylgt yrði áætlunum fyrrnefnds straumfræðings um framkvæmdirnar og haft samráð við hann um þær.

Fyrrum eigendur Grímstungu, Hjarðartungu og Kvisthaga í Vatnsdal beindu með bréfi, dags. 22. júní 2021, kröfu til Fiskistofu um að hún felldi fyrrgreint leyfi úr gildi og aðhefðist vegna ætlaðra ólögmætra framkvæmda við Hnausastreng. Í bréfinu var einnig vísað til fyrra erindis sama efnis. Var jafnframt tekið fram að grjótgarðurinn væri orðinn um 135 metra langur og hefði veiði minnkað mjög verulega í landi Grímstungu eftir að áhrifa hans hefði farið að gæta. Í framhaldinu upplýsti Fiskistofa Veiðifélag Vatnsdalsár og landeigendur Sveinsstaða, þar sem umræddur garður mun vera, um framangreinda kröfu og óskaði eftir afstöðu þeirra. Bárust athugasemdir þeirra með bréfum, dags. 23. og 25. ágúst 2021, og með tölvupósti 26. s.m. Jafnframt leitaði Fiskistofa álits Hafrannsóknastofnunar um hvort upplýsingar um veiði gæfu tilefni til að ætla að bygging garðsins hefði haft áhrif á veiði við Hnausastreng eða annars staðar í Vatnsdalsá og hvaða áhrif væru líkleg við brottnám hans og þá hver á veiði í ánni. Í svari Hafrannsókna­stofnunar, dags. 24. ágúst 2021, var m.a. tekið fram að marktæk breyting hefði orðið á veiði í Hnausa­streng og ofan hans eftir að garðurinn hefði verið byggður. Ekki væri vitað hvort og þá hvaða áhrif bygging garðsins hefði haft á veiði á einstaka veiðisvæðum. Þá væri ekki til einhlítt svar við því hver yrðu líkleg áhrif við brottnám hans en það gæti einnig farið eftir því hvernig staðið yrði að þeirri framkvæmd. Þá var bent á leiðir til að afla mætti betri vitneskju um hegðun laxa í Vatnsdalsá. Kærandi áréttaði erindi sitt við Fiskistofu með tölvupósti 29. september 2021 og bréfi, dags. 26. nóvember s.á.

Fiskistofa tilkynnti veiðiréttarhöfum Vatnsdalsár, með bréfi, dags. 10. janúar 2022, að hún teldi, með hliðsjón af viðbrögðum veiðifélagsins og upplýsingum Hafrannsóknastofnunar, rétt að taka til skoðunar hvort framkvæmd við Hnausastreng, í heild eða að hluta, hefði samræmst 33. gr. laga nr. 61/2006. Reyndist svo ekki vera kæmi til skoðunar hvort Fiskistofa myndi beita þvingunarúrræðum sem mælt væri fyrir um í 33. gr. a. sömu laga. Var veittur kostur á að koma á framfæri andmælum eða athugasemdum eigi síðar en 24. s.m. og var sá frestur síðan framlengdur. Fiskistofa óskaði frekari skýringa Hafrannsóknastofnunar með tölvupóstum 23. og 28. febrúar 2022 og barst svar hennar 2. mars s.á.

Hinn 29. mars 2022 tók síðan Fiskistofa þá ákvörðun að ekki yrði farið fram á að garður við Hnausastreng yrði fjarlægður og að ekki væri nægilegt tilefni til að beita heimild 33. gr. a. laga nr. 61/2006. Ekki hefði verið sýnt fram á að áhrif garðsins hefði haft neikvæð áhrif á hagsmuni veiðiréttarhafa við Vatnsdalsá og vafi léki á því hvaða afleiðingar það hefði fyrir vistkerfið og veiði í Hnausastreng ef garðurinn yrði fjarlægður.

Málsrök kæranda: Kærandi bendir á að Vatnsdalsá sé meðal betri veiðiáa á Norðurlandi. Áin sé um 55 km frá ósasvæði í Húnavatni að Dalsfossi sem sé í landi Grímstungu og Forsæludals. Þar af sé skilgreint laxasvæði um 21.260 metrar. Eignarjörð kæranda, Grímstungu, tilheyri vestur­bakki Vatnsdalsár að Dalsfossi. Veiðisvæði Grímstungu nái frá Grjóthrúgukvörn að Dals­fossi og sé sú vegalengd um 8.1 km sem sé um 38% af skilgreindum laxasvæðum í Vatnsdalsá.

Hnausastrengur sé gamall veiðistaður í Vatnsdalsá, neðan við Flóðið. Í nóvember 2019 hafi verið vakin athygli Fiskistofu á að ráðist hefði verið í framkvæmdir við strenginn sem væru langt umfram heimildir frá 2007. Engin viðbrögð hefðu orðið og formlegt erindi hefði verið sent stofnuninni í mars 2020. Fiskistofa hafi kært málið til lögreglu með vísan til g-liðar 50. gr. laga nr. 61/2006 um lax- og silungsveiði. Málið hafi verið fellt niður af lögreglu, en ríkissaksóknari hafi mælt fyrir um nýja rannsókn þess. Í samtölum við starfsmann Fiskistofu á þeim tíma hafi komið fram að stofnunin teldi sig ekki geta aðhafst frekar í málinu á stjórnsýslustigi sökum skorts á lagaheimild.

Það sé markmið laga nr. 61/2006 að kveða á um veiðirétt í ferskvatni og skynsamlega, hag­kvæma og sjálfbæra nýtingu fiskstofna í ferskvatni og verndun þeirra, sbr. 1. gr. laganna. Í 4. mgr. 33. gr. a. sömu laga, sbr. 1. gr. laga nr. 52/2021, sé fjallað um úrræði Fiskistofu vegna óheimilla framkvæmda í veiðivatni. Hin kærða ákvörðun sé að því er virðist fyrsta dæmið um beitingu þessarar heimildar og mál þetta geti því haft leiðbeiningargildi fyrir síðari mál. Þeim mun ríkari ástæður hafi verið fyrir Fiskistofu að vanda vinnubrögð sín, bæði de facto og de jure. Almenna nálgun um beitingu heimildarinnar megi merkja í ummælum í forsendum ákvörðunar­innar þar sem lagt sé að jöfnu hvort um sé að ræða málsmeðferð samkvæmt lögum um lax- og silungsveiði til útgáfu leyfis eða ákvörðun um að láta fjarlægja óleyfilegt mannvirki í veiðiám. Þeirri nálgun sé mótmælt.

Skort hafi á lagalega greiningu við undirbúning málsins. Meðal sjónarmiða sem ættu að hafa þýðingu um hvort beita skuli heimildinni hljóti t.d. að vera hver hafi verið huglæg afstaða framkvæmdaaðila. Megi til hliðsjónar vísa til úrlausna er varði skylda reglu í 2. mgr. 55. gr. mannvirkjalaga nr. 160/2010. Framkvæmdir við Hnausastreng hafi frá upphafi verið ólögmætar og umfram útgefið leyfi. Um framhaldsbrot sé að ræða. Síðast hafi verið unnið við garðinn árið 2019 og hann sé nú níu sinnum lengri en leyfið frá 2007 hafi staðið til. Stjórn veiðifélagsins hafi vel þekkt hvaða reglur giltu um mannvirkjagerð í veiðivötnum og geti ekki borið fyrir sig að hafa verið í góðri trú um að framkvæmdirnar við grjótgarðinn væru heimilar.

Veik beiting lagaheimildarinnar grafi undan framkvæmd laganna þar sem jafnvel verði auðveldara að fá leyfi „eftirá“ en að fara að gildandi reglum. Í leyfisbréfinu sé aðeins vikið að því að nánar tiltekinn fiskifræðingur „muni telja“ framkvæmdir gagnlegar en engin gögn séu um málið hjá Fiskistofu. Aldrei hafi verið lagt heildstætt mat á áhrif grjótgarðsins á fiskigengd, afkomu fiskistofna og aðstæður til veiði eða lífríki vatns, sem þó sé sagt í forsendum ákvörðunar­innar að eigi miklu að varða. Þetta séu þau atriði sem Hafrannsóknarstofnun sé á hinn bóginn ætlað að meta við útgáfu leyfa til framkvæmda í veiðivötnum. Lögbundnar umsagnir skuli rökstyðja og geti annmarki á slíku leitt til ógildingar ákvörðunar, sbr. til hliðsjónar 25. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 og álit umboðsmanns Alþingis í málum nr. 2241/1997 og nr. 2634/1998. Með réttu væri skylt að láta rífa allan garðinn. Auk framangreinds megi hafa hliðsjón af 3. mgr. 33. gr. a. laga nr. 61/2006 um afturköllun leyfis.

Eftir að hin kærða ákvörðun hafi legið fyrir hafi kærandi óskað eftir því að Hafrannsókna­stofnun reiknaði út hlutfall laxveiði af heildarveiði Vatnsdalsár, annars vegar í landi Grímstungu og hins vegar í Hnausastreng. Útreikningar myndu miðast við tvo tímabil, þ.e. 1999–2007 og 2008–2021. Niðurstaða stofnunarinnar hafi verið afdráttarlaus. Hlutfallsleg veiði í Grímstungu hafi lækkað eftir tilkomu grjótgarðsins úr 21% í 14 og sé sú lækkun marktæk (p=0.0022). Á sama tíma hafi hlutfall Hnausastrengs hækkað í heildarveiði úr 27% í 36 og hafi sú hækkun verið marktæk (p=0.018). Sú ályktun Fiskistofu að ekki sé tjóni til að dreifa standist ekki en kærandi beri verulegt fjárhagslegt tjón af hinni óleyfilegu framkvæmd.

Síðastliðið sumar hafi heildarveiði í Vatnsdalsá verið 436 laxar og hafi 261 lax veiðst í Hnausastreng sem sé 59,9% af heildarveiði. Slík veiði í Hnausastreng sé fordæmalaus. Í þessu séu mögulega að koma fram áhrif af lengingu garðsins árið 2019. Eini tilgangur hans sé að hægja á fiskför og með því búa til eða endurbæta veiðistað. Veiðistaðir geti verið mikils virði fyrir landeigendur og oft séu góðir veiðistaðir þar sem séu klettar eða stórir steinar úti í laxveiðiám. Oft þurfi ekki nema einn stein til að fá laxinn til að staldra við, hvað þá 135 metra langan grjótgarð. Ekki séu þekkt dæmi um að áður hafi verið gerð slík mannvirki í laxveiðiám til að hindra fiskför. Ef slíkar framkvæmdir væru heimilaðar mætti að sköpum renna um afleiðingarnar. Rík ástæða sé fyrir ströngum reglum um skyldu til að afla opinbers leyfis til mannvirkja í veiðiám.

Við meðferð málsins hjá Fiskistofu hafi verið lagðar fram ljósmyndir sem sýni byggingarsögu grjótgarðsins. Á aðalfundi Veiðifélags Vatnsdalsár sem haldinn hafi verið í apríl 2019 hafi komið fram að áformaðar væru framkvæmdir við garðinn. Í ákvörðun Fiskistofu sé ekki lagður réttur grundvöllur um þann tíma sem liðið hafi frá því að framkvæmdir hafi farið fram. Það sé verulegur annmarki á málinu enda um þýðingarmikið atvik að ræða. Af þessu tilefni hafi kærandi aflað álits dósents í landafræði við Háskóla Íslands. Þar sé staðfest á grundvelli loftmyndar og háupplausna gervihnattamynda frá 2012 og 2017 að grjótgarðurinn hafi verið 65 metrar á þeim tíma. Á drónamynd frá nóvember 2019 sjáist að hann sé nú um 135 metrar að lengd. Stjórnsýslumál þetta hefjist í beinu framhaldi af framkvæmdum við garðinn árið 2019 þegar hann hafi verið lengdur um meira en helming. Langur málsmeðferðartími skrifist alfarið á Fiskistofu.

Uppbygging laxastofna í íslenskum veiðiám sem og sala veiðileyfa ráðist af fjölmörgum þáttum. Vel megi efast um að til lengri tíma sé öll sú áhersla sem verið hafi í Vatnsdalsá á veiði frá grjótgarðinum í Hnausastreng hagkvæmust fyrir heildina. Ályktanir Fiskistofu að því leyti virðast ekki sérstaklega rökstuddar og óljóst sé á hverju þær byggi. Líklegt sé að grjótgarðurinn í Hnausastreng trufli laxagöngur til efri svæða Vatnsdalsár í þeim mæli að það verði viðkomubrestur á þeim svæðum. Áhrif þess að rífa garðinn á lífríkið í Hnausastreng séu ekki meiri en þau áhrif sem verið hafi af því að reisa garðinn. Um röskun yrði að ræða sem gæti haft tímabundin áhrif. Gæta yrði aðgátar við framkvæmd með ráðgjöf eða aðild kunnáttumanna sem ekki hafi verið gert þegar garðurinn hafi verið reistur.

Málsrök Fiskistofu: Fiskistofa bendir á að stofnunin hafi óskað eftir skýringum frá Hafrannsóknastofnun vegna mismunandi niðurstaðna um hvort veiði hefði tekið breytingum eftir að garður hefði verið byggður í Hnausastreng. Í svari Hafrannsóknastofnunar, dags. 10. janúar 2023, komi fram að ætla megi að grjótgarður í Hnausastreng hafi haft áhrif á það hvernig skráð veiði hafi dreifst innan Vatnsdalsár. Spurningu Fiskistofu um hvort upplýsingar um veiði gæfu tilefni til þess að ætla að bygging garðs við Hnausastreng hafi haft áhrif á veiði í Vatnsdalsá fyrir landi Grímstungu sé þó ósvarað. Gefi umræddar viðbótarupplýsingar ekki tilefni til viðbragða af hálfu Fiskistofu. Eðlilegra sé að horfa til veiði á öllum svæðum ofan Hnausastrengs samanlagt til að meta hugsanleg áhrif vegna byggingar garðs þar.

Málsrök Veiðifélags Vatnsdalsár: Af hálfu veiðifélagsins er tekið fram að ákvörðun Fiskistofu, sem m.a. sé reist á niðurstöðum rannsóknar Hafrannsóknastofnunar og andmælum eða athugasemdum fjölda félagsmanna í veiðifélaginu, sé skýr um að ekki ætti að fjarlægja garðinn. Afstaða stjórnar veiðifélagsins sé einnig skýr, en meirihluti hennar vilji ekki að hróflað verði við garðinum.

Garður við Hnausastreng hafi verið gerður vegna mikils þrýstings frá þáverandi leigutaka árinnar enda hafi veiðimenn með langa reynslu af veiði í Vatnsdalsá lagt mikla áherslu á að eitthvað yrði gert til að bæta Hnausastreng, sem hafi farið að láta á sjá fyrir síðustu aldamót. Garðurinn hafi þegar á árinu 2008 verið gerður í því horfi sem hann sé í dag í samráði við þáverandi veiðimálastjóra og hafi ekki verið lengdur síðan heldur einungis viðhaldið sem ekki þurfi leyfi fyrir. Sé því mótmælt að gerð garðsins hafi verið í andstöðu við lög á árunum 2007-2008. Umrædd framkvæmd sé lögmæt þótt ekki finnist skriflegt leyfi enda sé ekki gerð krafa um það í 33. gr. laga nr. 61/2006 um lax- og silungsveiði að leyfi sé í því formi. Ekki sé hægt að byggja á myndum sem sé ætlað að sýna að garðurinn hafi verið lengdur. Sé mynd tekin þegar mikið rennsli sé í ánni megi ætla að garðurinn sé styttri eða rýrari en hann sé og þegar lítið rennsli sé í ánni virðist hann lengri. Ekki nægi að vísa til rennslis innan mánaðar því það geti verið breytilegt.

Árið 2011 hafi matsnefnd unnið nýtt arðskrármat vegna Vatnsdalsár. Við framkvæmd þess, þar sem allir veiðiréttareigendur hafi átt kost á að tjá sig, hafi engar athugasemdir komið fram um garðinn við Hnausastreng eða að hann skerti veiði fyrir landi þeirra. Þá, eða í kjölfar þess, hafi verið rétti tíminn fyrir landeigendur að láta reyna á rétt sinn til bóta skv. 49. gr. laga nr. 61/2006 ef einhver hefði talið að framkvæmd veiðifélagsins ylli honum tjóni vegna minni veiði. Sá réttur sé nú löngu fyrndur.

Vísað sé til rökstuðnings Fiskistofu í ákvörðun hennar. Núverandi leigutakar óttist að ef garðurinn verði fjarlægður gæti þurft að horfa upp á ána á þurrkasumrum með lítið af laxi fram í dal og einnig lítið af fiski í Hnausastreng. Fiskistofa sé bundin af meðalhófsreglu 12. gr. stjórn­sýslu­laga nr. 37/1993 við ákvörðun um beitingu þvingunarúrræða sem yrðu mjög íþyngjandi fyrir þá sem í hlut eigi.

Garðurinn spilli ekki fiskvegi og geti ekki tálmað fiskför um vatn. Hnausastrengur sé 15–20 metra breiður milli garðsins og austurbakka og í honum mikið vatn. Ætli fiskur upp straumvatn þá geri hann það. Í áliti Hafrannsóknastofnunar komi fram að þótt garðurinn verði fjarlægður sé ekkert víst að fiskur gangi frekar upp fyrir Flóð. Hafi það verið „vandamál“ við Vatnsdalsá alla tíð að laxinn sé tregur til að ganga upp í gegnum Flóðið. Engin stoð sé fyrir þeirri ályktun að garðurinn við Hnausastreng eigi nokkurn þátt í því.

Niðurstaða: Árið 2007 veitti Landbúnaðarstofnun Veiðifélagi Vatnsdalsár leyfi á grundvelli 33. gr. laga nr. 61/2006 um lax- og silungsveiði til að reisa 15 metra langan garð út í Vatnsdalsá frá miðri bakkavörn við Hnausastreng með tilteknum skilyrðum. Í máli þessu er deilt um lögmæti þeirrar ákvörðunar Fiskistofu að ekki sé tilefni til að beita heimild 4. mgr. 33. gr. a. sömu laga til að fjarlægja umræddan garð, en fyrir liggur að hann er nú lengri en heimilað var.

 Samkvæmt 1. mgr. 33. gr. laga nr. 61/2006 er sérhver framkvæmd í eða við veiðivatn, allt að 100 metrum frá bakka, sem áhrif getur haft á fiskigengd þess, afkomu fiskstofna, aðstæður til veiði eða lífríki vatnsins að öðru leyti, háð leyfi Fiskistofu. Hinn 18. maí 2021 voru samþykkt á Alþingi lög nr. 52/2021 um breytingar á lögum nr. 61/2006, en með þeim voru Fiskistofu veitt úrræði vegna m.a. óleyfisframkvæmda í og við veiðivötn, sbr. 33. gr. a. í lögunum. Í 1. málslið 4. mgr. ákvæðisins er kveðið á um að Fiskistofu sé heimilt að mæla fyrir um að sá sem staðið hafi að óheimiluðum framkvæmdum fjarlægi mannvirki, lagi jarðrask og færi umhverfi til fyrra horfs. Er m.a. tekið fram í athugasemdum við 1. gr. í frumvarpi því sem varð að lögum nr. 52/2021, nú 33. gr. a. laga nr. 61/2006, að lagt sé til að Fiskistofa fái sambærileg úrræði og Orkustofnun hafi á grundvelli 145. gr. vatnalaga nr. 15/1923. Nauðsynlegt sé að Fiskistofa geti stöðvað óleyfisframkvæmdir og afturkallað leyfi til að bregðast við brotum leyfishafa eða ítrekaðri vanrækslu. Þá er tekið fram í frumvarpinu að ákvæði 1. gr. geti gilt um framkvæmdir sem hafnar séu eða lokið áður en lögin öðlist gildi.

Markmið laga nr. 61/2006 er að kveða á um veiðirétt í ferskvatni og skynsamlega, hagkvæma og sjálfbæra nýtingu fiskstofna í ferskvatni og verndun þeirra, sbr. 1. gr. laganna. Með greindu úrræði Fiskistofu er henni veitt heimild til að bregðast við telji hún tilefni til þess. Verður mat Fiskistofu um beitingu heimildarinnar m.a. að byggjast á málefnalegum sjónarmiðum og taka mið af markmiðum laganna og þeim hagsmunum sem þeim er ætlað að vernda. Jafnframt er stofnunin sem endranær bundin af ákvæðum stjórnsýslulaga nr. 37/1993 og öðrum efnisreglum stjórnsýsluréttar.

Við meðferð málsins veitti Fiskistofa veiðiréttarhöfum árinnar færi á að koma á framfæri sjónarmiðum sínum sem og stjórn Veiðifélags Vatnsdalsár. Jafnframt beindi stofnunin fyrirspurn til Hafrannsóknastofnunar um hvort upplýsingar um veiði gæfu tilefni til að ætla að bygging garðsins hefði haft áhrif á veiði við Hnausastreng eða annars staðar í Vatnsdalsá og hvaða áhrif væru líkleg að verða við brottnám hans og þá hver á veiði í ánni. Reifaði Fiskistofa fram komin sjónarmið og svör Hafrannsóknastofnunar, dags. 24. ágúst 2021, í ákvörðun sinni sem og helstu sjónarmið veiðiréttarhafa og stjórnar veiðifélagsins.

Í niðurstöðu sinni víkur Fiskistofa að því að lög nr. 61/2006 gangi út frá því að veiðiréttarhafar fái að nýta með skynsamlegum, hagkvæmum og sjálfbærum hætti þau hlunnindi og fasteignarréttindi sem felist í veiði. Feli ákvæði 33. gr. laganna í sér vernd fyrir hagsmuni veiðiréttarhafa þannig að framkvæmdir verði ekki gerðar í eða við veiðivatn nema að undangengnu leyfi Fiskistofu þegar framkvæmdirnar geti haft áhrif á fiskigengd, afkomu fiskistofna, aðstæður til veiði eða lífríki vatns að öðru leyti. Hafi stofnunin heimild í 33. gr. a. laganna til að bregðast við sé ekki farið að framangreindu. Tengjast hagsmunir veiðiréttarhafa náið úrlausn slíkra mála og geti verið verulegir svo sem nánar er útskýrt. Fiskistofa telur ljóst að garður sá sem byggður hafi verið í Hnausastreng sé ekki í samræmi við leyfi sem gefið hafi verið út árið 2007 og að byggður hafi verið lengri garður en heimilt hafi verið. Sé bygging garðs við Hnausastreng umfram 15 metra óheimil. Þá tekur stofnunin fram að jafnframt liggi fyrir að garðinum hafi verið viðhaldið og hugsanlega lengdur frá því meginhluti framkvæmda hafi farið fram.

Þá segir eftirfarandi: „Þegar skoðað er hvort beita skuli úrræðum 33. gr. a. laga nr. 61/2006, um lax- og silungsveiði, lítur Fiskistofa til þess að framlögð gögn og greining Hafrannsóknastofnunar sýna að aukning hafi orðið á veiði í Hnausastreng eftir að garður var reistur 2008 en að ekki hafi orðið marktæk breyting á veiði á efri svæðum milli tímabila. Gögnin styðja því ekki það sjónarmið að garðurinn hafi tálmað fiskför og orðið til tjóns fyrir veiðiréttarhafa á vatnsvæði Vatnsdalsár ofan við Hnausastreng.“ Jafnframt lítur Fiskistofa til þess að „langur tími er liðinn frá því að meginhluti framkvæmda fóru fram og óvissa er um afleiðingar þess að fjarlægja garðinn nú. Ekki er útilokað að slík aðgerð myndi spilla veiðistaðnum og hafa neikvæð áhrif á veiði í Hnausastreng, sem gæti haft neikvæð áhrif á hagsmuni allra veiðiréttarhafa við Vatnsdalsá. Vafi er á því hvort markmið um að umhverfi verði fært til fyrra horfs með því að fjarlægja garðinn sé raunhæft.“ Var niðurstaða Fiskistofu því sú að á grundvelli framangreindra atriða og að teknu tilliti til meðalhófsreglu stjórnsýslulaga væri ekki nægilegt tilefni til þess að beita heimild 33. gr. a. laga nr. 61/2006 vegna garðs við Hnausastreng. Ekki hefði verið sýnt fram á að áhrif garðsins hefði haft neikvæð áhrif á hagsmuni veiðiréttarhafa við Vatnsdalsá og vafi væri á því hvaða afleiðingar það hefði fyrir vistkerfið og veiði í Hnausastreng yrði garðurinn fjarlægður nú.

Líkt og framar greinir lítur Fiskistofa til þess að framlögð gögn og greining Hafrannsóknastofnunar sýni að aukning hafi orðið á veiði í Hnausastreng eftir að garðurinn var reistur, en ekki hafi orðið marktæk breyting á veiði á efri svæðum. Vísar Fiskistofa í ákvörðun sinni til umsagnar Hafrannsóknastofnunar, dags. 24. ágúst 2021, þar sem segi: „Séu einstakir áhrifaþættir skoðaðir fæst að fyrir 2008 héldust svæðin ofan Grjóthrúgukvarnar og Hnausastrengur að í fjölda veiddra fiska, en eftir 2008 er veiðin í Hnausastreng marktækt 86% hærri en ofan Grjóthrúgukvarnar […]. Á sama tíma er ekki munur fyrir og eftir 2008 á öðrum veiðisvæðum, og ómarktæk minnkun á hlutfalli veiða milli svæðisins ofan Grjóthrúgukvarnar og annarra svæða en Hnausastrengs […].“ Ekki verður þó séð að sú ályktun verði dregin af svari Hafrannsóknastofnunar að ekki hafi orðið breyting á efri veiðisvæðum. Svar stofnunarinnar sem veitt var kæranda máls þessa með bréfi, dags. 2. maí 2022, um að „[e]ftir að grjótgarður er byggður verður bæði heildarveiði og hlutfallsveiði marktækt meiri í Hnausastreng borið saman við veiði fyrir landi Grímstungu (veiðistaðir 510 til 644)“ rennir stoðum undir það. Í umsögninni kemur einnig fram að á sama tíma komi í ljós að meðalveiði í Hnausastreng hafi aukist marktækt, en veiði út frá landi Grímstungu hafi ekki breyst marktækt. Hlutfallsleg veiði í Grímstungu hafi lækkað eftir tilkomu grjótgarðsins úr 21% í 14 og á sama tíma hafi hlutfall Hnausastrengs í heildarveiði hækkað úr 27% í 36. Kærandi óskaði jafnframt eftir áliti fiskifræðings á því hvort veiðidreifing innan árinnar á laxi hefði breyst og ef svo væri um hugsanlegar orsakir þess. Í svari frá apríl/maí 2022 kemur fram að niðurstaðan sé sú að frá árinu 1999 til 2020 hafi þær breytingar orðið að hlutfallslega hafi laxveiði í Hnausastreng aukist, miðsvæðið hafi nokkurn veginn haldið gildi sínu, en efstu svæðin dalað í laxveiði.

Úrskurðarnefndin veitti Fiskistofu færi á að tjá sig um gögn kæranda og óskaði stofnunin eftir því við Hafrannsóknastofnun með bréfi, dags. 30. desember 2022, að hún skýrði út muninn á ofangreindum greiningum. Jafnframt óskaði Fiskistofa eftir mati Hafrannsóknastofnunar á því hvort upplýsingar um veiði gæfu tilefni til að ætla að bygging garðsins hefði haft áhrif á veiði í Vatnsdalsá fyrir landi Grímstungu með tilliti til umræddra greininga. Í svari Hafrannsóknastofnunar, dags. 10. janúar 2023, kom fram að í grunninn væri lítill munur á útreikningum hennar á veiðitölum í Vatnsdalsá. Í fyrri greiningu hafi verið gerð skil við veiðistað 510, Grjóthrúgukvörn, en í þeirri seinni við veiðistað 520, Grímshyl. Fyrri greiningin næði til áranna 1999–2019 en sú seinni 1990–2021. Í báðum tilfellum væri niðurstaðan þó sú sama. Gæfu greiningar á þessum veiðitölum tilefni til að ætla að grjótgarðurinn við Hnausastreng hefði haft áhrif á hvernig skráð veiði dreifðist innan Vatnsdalsár. Þá var tekið fram að engar greiningar hefðu verið gerðar á því hvers vegna garðurinn hefði haft áhrif á dreifingu veiðinnar, en margar mismunandi ástæður gætu legið þar að baki. Væri frekari rannsókna þörf til að skera úr um vægi mögulegra ástæðna, líkt og áður hefði verið bent á.

Að framangreindu virtu verður að telja að frekari rannsókna hafi verið þörf áður en Fiskistofa gat dregið þá ályktun að garðurinn hefði ekki tálmað fiskför og orðið til tjóns fyrir veiðiréttarhafa á vatnssvæði Vatnsdalsár ofan við Hnausastreng. Hefði í ljósi markmiða laga nr. 61/2006 m.a. þurft að rannsaka áhrif þess á lífríki vatnsins, rennsli, veiði, ásýnd og umhverfi ef garðurinn yrði fjarlægður. Jafnframt stendur yfir opinber rannsókn vegna umdeildra framkvæmda í ánni og gæti niðurstaða þeirrar rannsóknar haft áhrif á mat um það hvort tilefni væri til beitingar úrræða 33. gr. a. í lögum nr. 61/2006. Þá er ekki að sjá að Fiskistofa hafi litið til meginreglna laga nr. 36/2011 um stjórn vatnamála þegar hún undirbjó ákvörðun sína.

Með hliðsjón af framangreindu skortir á að lagt hafi verið fullnægjandi mat á atvik og aðstæður við undirbúning og töku hinnar kærðu ákvörðunar og þykir sá annmarki þess eðlis að leiði til ógildingar hennar.

Í samræmi við hlutverk úrskurðarnefndarinnar verður ekki tekin afstaða til þeirrar kröfu kæranda að málið verði afgreitt með skýrum tilmælum til Fiskistofu um að grípa til tilhlýðilegra ráðstafana að viðlögðum dagsektum.

Úrskurðarorð:

Felld er úr gildi ákvörðun Fiskistofu frá 29. mars 2022 um að fara ekki fram á að grjótgarður við Hnausastreng í Vatnsdalsá verði fjarlægður.