Ár 2000, fimmtudaginn 30. nóvember, kom úrskurðarnefnd skipulags- og byggingarmála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Skúlagötu 21 í Reykjavík.  Mættir voru varaformaður nefndarinnar, Gunnar Jóhann Birgisson hrl., og aðalmennirnir Þorsteinn Þorsteinsson, byggingarverkfræðingur og Hólmfríður Snæbjörnsdóttir, lögfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 12/2000; kæra 12 íbúa og eigenda fasteigna við Búland, Brúnaland, Brautarland og Bjarmaland í Reykjavík, á ákvörðun skipulags- og umferðarnefndar Reykjavíkur frá 24. janúar 2000 um breytingu á deiliskipulagi í Fossvogi vegna umferðartakmarkana um Áland. 

Á málið er nú lagður svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar skipulags- og byggingarmála, dags. 14. mars 2000, sem barst nefndinni sama dag, kærir Tómas Jónsson hrl., f.h. 12 nafngreindra íbúa og eigenda fasteigna við Búland, Brúnaland, Brautarland og Bjarmaland í Reykjavík, ákvörðun skipulags- og umferðarnefndar Reykjavíkur frá 24. janúar 2000 um breytingu á deiliskipulagi í Fossvogi vegna umferðartakmarkana um Áland.  Hin kærða ákvörðun var staðfest í borgarráði hinn 8. febrúar 2000 og í borgarstjórn hinn 17. sama mánaðar.  Kærandi krefst þess að hin kærða ákvörðun verði ógilt.

Þegar mál þetta kom fyrst til meðferðar í úrskurðarnefndinni lýsti formaður nefndarinnar, Ingimundur Einarsson, varalögreglustjóri í Reykjavík, sig vanhæfan til setu í nefndinni í máli þessu.  Tók varaformaður úrskurðarnefndarinnar, Gunnar Jóhann Birgisson hrl., sæti hans við meðferð málsins í nefndinni.

Hinn 14. og 15. mars 2000 bárust úrskurðarnefndinni tvær aðrar kærur, annars vegar frá Landspítala háskólasjúkrahúsi í Fossvogi og hins vegar frá Jóhannesi Albert Sævarssyni hrl., f.h. íbúa við Markarveg, Kjarrveg og Klifveg í Reykjavík, þar sem sama ákvörðun er kærð til ógildingar.  Úrskurðarnefndin tók til athugunar hvort sameina bæri kærumál þessi, en féll frá sameiningu þeirra með tilliti til þess að hagsmunir sjúkrahússins annars vegar og íbúanna hins vegar fara ekki að öllu leyti saman og að byggt er að nokkru á ólíkum sjónarmiðum í málunum.  

Með úrskurði, uppkveðnum í dag í kærumáli Landspítala háskólasjúkrahúss, nr. 11/2000, hefur úrskurðarnefndin þegar fellt úr gildi ákvörðun þá, sem ógildingar er krafist á í máli þessu.  Þykir við svo búið ekki hafa þýðingu að kveða upp sjálfstæðan efnisúrskurð í málinu, enda eiga kærendur ekki lögvarða hagsmuni því tengda að fá skorið úr um gildi stjórnvaldsákvörðunar, sem þegar hefur verið felld úr gildi.  Með vísan til þess er kærumáli þessu vísað frá úrskurðarnefndinni.

Úrskurðarorð:

Kæru Tómasar Jónssonar hrl., f.h. 12 íbúa og eigenda fasteigna við Búland, Brúnaland, Brautarland og Bjarmaland í Reykjavík, dags. 14. mars 2000, á ákvörðun skipulags- og umferðarnefndar Reykjavíkur frá 24. janúar 2000 um breytingu á deiliskipulagi í Fossvogi vegna umferðartakmarkana um Áland er vísað frá úrskurðarnefndinni.

Ár 2000, fimmtudaginn 30. nóvember, kom úrskurðarnefnd skipulags- og byggingarmála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Skúlagötu 21 í Reykjavík.  Mættir voru varaformaður nefndarinnar, Gunnar Jóhann Birgisson hrl., og aðalmennirnir Þorsteinn Þorsteinsson, byggingarverkfræðingur og Hólmfríður Snæbjörnsdóttir, lögfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 13/2000; kæra Jóhannesar Alberts Sævarssonar hrl., f.h. íbúa við Markarveg, Kjarrveg og Klifveg í Reykjavík, á ákvörðun skipulags- og umferðarnefndar Reykjavíkur frá 24. janúar 2000 um breytingu á deiliskipulagi í Fossvogi vegna umferðartakmarkana um Áland. 

Á málið er nú lagður svofelldur

úrskurður:

Með ódagsettu bréfi til úrskurðarnefndar skipulags- og byggingarmála, sem barst nefndinni hinn 15. mars 2000, kærir Jóhannes Albert Sævarsson hrl, f.h. íbúa við Markarveg, Kjarrveg og Klifveg í Reykjavík, ákvörðun skipulags- og umferðarnefndar Reykjavíkur frá 24. janúar 2000 um breytingu á deiliskipulagi í Fossvogi vegna umferðartakmarkana um Áland.  Hin kærða ákvörðun var staðfest í borgarráði hinn 8. febrúar 2000 og í borgarstjórn hinn 17. sama mánaðar.  Kærandi krefst þess að hin kærða ákvörðun verði ógilt.

Þegar mál þetta kom fyrst til meðferðar í úrskurðarnefndinni lýsti formaður nefndarinnar, Ingimundur Einarsson, varalögreglustjóri í Reykjavík, sig vanhæfan til setu í nefndinni í máli þessu.  Tók varaformaður úrskurðarnefndarinnar, Gunnar Jóhann Birgisson hrl., sæti hans við meðferð málsins í nefndinni.

Hinn 14. mars 2000 bárust úrskurðarnefndinni tvær aðrar kærur, annars vegar frá Landspítala háskólasjúkrahúsi í Fossvogi og hins vegar frá Tómasi Jónssyni hrl., f.h. 12 nafngreindra íbúa og eigenda fasteigna við Búland, Brúnaland, Brautarland og Bjarmaland í Reykjavík, þar sem sama ákvörðun er kærð til ógildingar.  Úrskurðarnefndin tók til athugunar hvort sameina bæri kærumál þessi, en féll frá sameiningu þeirra með tilliti til þess að hagsmunir sjúkrahússins annars vegar og íbúanna hins vegar fara ekki að öllu leyti saman og að byggt er að nokkru á ólíkum sjónarmiðum í málunum.  

Með úrskurði, uppkveðnum í dag í kærumáli Landspítala háskólasjúkrahúss, nr. 11/2000, hefur úrskurðarnefndin þegar fellt úr gildi ákvörðun þá, sem ógildingar er krafist á í máli þessu.  Þykir við svo búið ekki hafa þýðingu að kveða upp sjálfstæðan efnisúrskurð í málinu enda eiga kærendur ekki lögvarða hagsmuni því tengda að fá skorið úr um gildi stjórnvaldsákvörðunar, sem þegar hefur verið felld úr gildi. Verður kærumáli þessu því vísað frá úrskurðarnefndinni.   

Það athugist að á skortir að nægilega sé gerð grein fyrir því hverjir séu kærendur í máli þessu, ef frá er talinn fyrirsvarsmaður kærenda, sem er nafngreindur og til heimilis að Kjarrvegi 11.  Að öðru leyti segir einungis að kærendur séu íbúar við nefndar götur án þess að fram komi nöfn þeirra eða heimili og verður ekki ráðið af kærunni hvort um fleiri eða færri íbúa við umræddar götur er að ræða.  Er þó óþarft að taka afstöðu til þess hverju þessi ágalli á málatilbúnaði kærenda varði þar sem þegar liggur fyrir að vísa ber málinu frá úrskurðarnefndinni af öðrum ástæðum.

Úrskurðarorð:

Kæru Jóhannesar Alberts Sævarssonar hrl., f.h. íbúa við Markarveg, Kjarrveg og Klifveg í Reykjavík, á ákvörðun skipulags- og umferðarnefndar Reykjavíkur frá 24. janúar 2000 um breytingu á deiliskipulagi í Fossvogi vegna umferðartakmarkana um Áland er vísað frá úrskurðarnefndinni.

Ár 2000, föstudaginn 10. nóvember, kom úrskurðarnefnd skipulags- og byggingarmála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Laugavegi 59 í Reykjavík.  Mættir voru allir aðalmenn; Ingimundur Einarsson, varalögreglustjóri í Reykjavík, Þorsteinn Þorsteinsson, byggingarverkfræðingur og Hólmfríður Snæbjörnsdóttir, lögfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 42/2000; kæra húseigenda að Heiðargerði 74, 78, 88, 90, 92 og 94, Reykjavík, á ákvörðun byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 6. júní 2000 um að veita leyfi til byggingar þakhæðar að Heiðargerði 76, Reykjavík.

Á málið er nú lagður svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar skipulags- og byggingarmála, dags. 25. júlí 2000, sem barst nefndinni hinn 27. sama mánaðar, kæra eigendur fasteignanna nr. 74, 78, 88, 90, 92 og 94 við Heiðargerði í Reykjavík ákvörðun byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 6. júní 2000 um að veita leyfi til byggingar 30 m² þakhæðar að Heiðargerði 76.  Krefjast kærendur þess að byggingarleyfið verði afturkallað og framkvæmdir við bygginguna verði stöðvaðar meðan málið sé til meðferðar fyrir úrskurðarnefndinni.  Hin kærða ákvörðun var tekin af byggingarfulltrúa í umboði byggingarnefndar Reykjavíkur og staðfest í borgarráði hinn 11. júlí 2000.  Með úrskurði, uppkveðnum hinn 18. ágúst 2000, féllst úrskurðarnefndin á þá kröfu kærenda að framkvæmdir yrðu stöðvaðar meðan málið væri til meðferðar fyrir nefndinni.  Gagnaöflun er lokið í málinu og er það nú tekið til úrlausnar um efniskröfu kærenda, en skilja verður kröfugerð þeirra á þann veg að krafist sé ógildingar hinnar kærðu ákvörðunar.  Af hálfu byggingarleyfishafa er krafist frávísunar á kærunni en verði ekki fallist á frávísunarkröfuna krefst hann þess að kröfu kærenda verði hafnað og að hið umdeilda byggingarleyfi verði staðfest.

Málavextir:  Samkvæmt fyrirliggjandi gögnum frá byggingaryfirvöldum í Reykjavík var lóðinni nr. 76 við Heiðargerði í Reykjavík, sem er 480m² að flatarmáli, úthlutað til byggingar smáíbúðar snemma árs 1952.  Hinn 31. júlí það ár veitti byggingarnefnd Reykjavíkur leyfi til að byggja á lóðinni 80m² einbýlishús með geymslurisi.  Ári síðar veitti byggingarnefnd leyfi fyrir kjallara undir húsinu og hækkun mænis um einn metra.  Jafnframt var þá veitt leyfi fyrir nokkurri hækkun aðalplötu hússins.  Á fundi byggingarnefndar hinn 15. júní 1954 var samþykkt portbygging í risi ásamt kvisti á norðurþaki og íbúð samþykkt í rishæðinni.  Á árunum 1962 og 1963 var veitt leyfi til að byggja 40m² bílgeymslu við húsið og til þess að byggja við og stækka verulega aðalhæð og kjallara hússins.  Eftir þessar breytingar á húsinu var heildarflatarmál þess orðið 343,1m² og nýtingarhlutfall lóðarinnar 0,71.

Á árinu 1989 sótti eigandi eignarinnar um leyfi til þess að byggja ofan á áður samþykkta viðbyggingu við húsið og hækka gamla risið að hluta.  Þessi áform sættu andmælum nágranna og synjaði byggingarnefnd umsókninni á fundi sínum þann 31. ágúst 1989.  Var sú ákvörðun sérstaklega rökstudd síðar eftir að húseigandi hafði bréflega óskað rökstuðnings.  Ítrekaðri umsókn húseiganda um leyfi til svipaðra breytinga á húsinu var synjað í byggingarnefnd þann 30. apríl 1992  Þá lagðist skipulagsnefnd gegn áformum húseiganda um slíkar breytingar á fundi þann 4. júlí 1994 og var umsókn hans um breytingarnar þá enn synjað.  Allar hafa þessar umsóknir húseigandans verið kynntar nágrönnum og hafa þeir ætíð lýst sig mótfallna fyrirhuguðum framkvæmdum. 

Hinn 25. júní 1999 sótti eigandi hússins enn um leyfi til að hækka þak og byggja við þakhæð eins og nánar greinir í umsókninni.  Var erindi þetta fyrst tekið fyrir á fundi byggingarnefndar hinn 8. júlí 1999 og þá vísað til umsagnar skipulags- og umferðarnefndar.  Var málið eftir það til meðferðar hjá nefndum og stofnunum byggingarmála borgarinnar og fór grenndarkynning fram í febrúar og mars 2000.  Bárust allmargar athugasemdir frá nágrönnum á kynningartímanum.  Eftir að umsögn Borgarskipulags um framkomnar athugasemdir lá fyrir var málið tekið fyrir á ný á fundi skipulags- og umferðarnefndar og varð það niðurstaða nefndarinnar að hún gerði ekki athugasemd við að veitt yrði byggingarleyfi á grundvelli kynntra teikninga.  Með vísun til þessarar umsagnar samþykkti byggingarfulltrúi síðan, í umboði byggingarnefndar, að veita leyfi það sem kært er í málinu.  Var ákvörðun þessi staðfest á fundi borgarráðs hinn 11. júlí 2000.  Kærendur vildu ekki una þessari niðurstöðu og skutu málinu til úrskurðarnefndarinnar með kæru, dags. 25. júlí 2000.  Kemur fram í kærunni að húseigandi hafi þegar hafið framkvæmdir við bygginguna.  Við athugun embættis byggingarfulltrúa á stöðu framkvæmda kom í ljós að framkvæmdir voru hafnar án þess að skilyrðum um byggingarstjóra, áritun iðnmeistara og framlagningu séruppdrátta hefði verið fullnægt.  Stöðvaði byggingarfulltrúi af þessum ástæðum framkvæmdir við verkið með bréfi, dags. 8. ágúst 2000, og var sú stöðvun í gildi til þess tíma er úrskurðarnefndin kvað upp úrskurð um stöðvun framkvæmda hinn 18. ágúst 2000.

Málsrök kærenda:  Af hálfu kærenda er á það bent að eigandi Heiðargerðis 76 hafi á undanförnum árum ítrekað sóst eftir byggingarleyfi fyrir hinum umdeildu framkvæmdum.  Hafi nágrannar ávallt mótmælt fyrirhuguðum framkvæmdum og hafi umsóknum húseigandans ávallt verið synjað þar til nú.  Það hafi því komið kærendum í opna skjöldu að byggingarleyfi skyldi nú hafa verið veitt þrátt fyrir mótmæli nágranna.

Kærendur telja að framkvæmdirnar muni hafa margvísleg áhrif á nærliggjandi lóðir.  Muni þær eyðileggja útsýni, valda skuggamyndun, draga úr sól, valda aukinni umferð og raska útliti götunnar.

Málsrök byggingarnefndar:  Úrskurðarnefndin leitaði umsagnar byggingarnefndar um kæruefni málsins og óskaði jafnframt eftir nauðsynlegum gögnum.  Í umsögn skrifstofustjóra byggingarfulltrúa um kæruefnið, er send var úrskurðarnefndinni með bréfi, dags. 11. ágúst 2000, er á því byggt að samkvæmt umsögn skipulags- og umferðarnefndar hafi erindið verið í samræmi við staðfest aðalskipulag samkvæmt gr. 11.2 í byggingarreglugerð nr. 441/1998 sbr. einnig 2. mgr. 43. gr. skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997.  Þá hafi það verið grenndarkynnt eins og kveðið sé á um í gr. 12.5 í byggingarreglugerð sbr. einnig 7. mgr. 43. gr. skipulags- og byggingarlaga.  Að uppfylltum öðrum ákvæðum byggingarreglugerðar og skipulags- og byggingarlaga hafi afgreiðslufundur byggingarfulltrúa samþykkt erindið.

Við kynningu skipulags- og umferðarnefndar á fyrirhugaðri viðbyggingu við húsið á lóðinni nr. 76 við Heiðargerði hafi nágrönnum, þ.á.m. kærendum, gefist kostur á að koma athugasemdum sínum á framfæri við nefndina.  Athugasemdir hafi borist frá mörgum nágrönnum, sem nefndin hafi fjallað um áður en tillagan hafi verið afgreidd.  Ekki verði séð að neitt nýtt komi fram í kærubréfi, sem breytt geti ákvörðun afgreiðslufundar byggingarfulltrúa um að veita leyfi fyrir ofangreindum framkvæmdum. 

Auk umsagnar þessarar hafa úrskurðarnefndinni borist gögn frá byggingaryfirvöldum, er málið varða.

Málsrök byggingarleyfishafa:  Með greinargerð til úrskurðarnefndarinnar, dags. 21. september 2000, reifar Stefán Geir Þórisson hrl. sjónarmið byggingarleyfishafa í málinu.  Kveður hann umbjóðanda sinn hafa til langs tíma verið í erfiðleikum vegna leka á þaki sem valdið hafi miklum skemmdum á húsnæði hans að Heiðargerði 76.  Hafi hann af þeim sökum fengið fagmenn til að skoða húsnæðið og leitað álits þeirra um mögulegar úrbætur.  Þau svör sem hann hafi fengið hafa verið á einn veg, að nauðsynlegt væri að byggja skáhallandi þak á þann hluta húsnæðisins sem læki, en þakið sé þar flatt.  Teiknistofa hafi verið fengin til að hanna þak á þann hluta húsnæðisins sem um sé að ræða.  Breyting hafi verið gerð á upphaflegri teikningu vegna mótmæla kærenda og hafi þakið m.a. verið lækkað verulega, gerðar inndregnar svalir móti norðri auk hallandi þakflatar móti austri.  Umsókn um byggingarleyfi, byggð á þessum teikningum, hafi verið samþykkt á afgreiðslufundi byggingarfulltrúa þann 6. júní 2000 að undangenginni grenndarkynningu.  Erindið hafi síðan verið samþykkt í borgarráði þann 11. júlí 2000.  Þessar ákvarðanir hafi kærendur kært með sömu röksemdum og fram hafi komið við grenndarkynningu málsins en þær röksemdir hafi þá ekki þótt gefa ástæða til að synja um leyfisveitinguna.

Frávísunarkrafa byggingarleyfishafa er á því byggð að af hálfu kærenda sé þess krafist að „….byggingarleyfi verði afturkallað.“  Telji hann að úrskurðarnefnd skipulags- og byggingarmála hafi ekki til þess heimild að afturkalla byggingarleyfið.  Nefndin hafi heimildir til ógildingar á leyfinu en skorti heimild til að verða við kröfu kærenda.  Í þessum efnum verði að hafa í huga reglugerð nr. 621/1997 um úrskurðarnefndina, þar sem segir orðrétt í 3. gr.: „Kæra til úrskurðarnefndar skal vera skrifleg og í henni skal skilmerkilega greina hvert úrskurðarefnið er, hver sé krafa aðila og rökstuðningur fyrir henni.“

Kröfu sína, um að kröfu kærenda verði hafnað og að byggingarleyfið verði staðfest, styður byggingarleyfishafi eftirgreindum rökum:

Í fyrsta lagi telur byggingarleyfishafi að úrskurðarnefndin sé bundin af kröfugerð kærenda.  Um afturköllun stjórnsýsluákvörðunar eins og byggingarleyfis sé fjallað í 25. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993.  Ákvæðið eigi við um afturköllun þess stjórnsýsluhafa sem veitt hafi leyfið, en sömu sjónarmið eiga við um afturköllun æðri stjórnsýsluhafa eða stjórnsýsluúrskurðaraðila, enda um að ræða ívilnandi stjórnsýsluákvörðun, sem þar að auki sé nánast komin til framkvæmda.  Í stuttu máli hníga öll rök að því, bæði skv. 25. gr. stjórnsýslulaganna og almennum reglum stjórnsýsluréttarins um afturköllun ívilnandi stjórnsýsluákvarðana, að hafna beri kröfunni um afturköllun byggingarleyfisins.

Líti úrskurðarnefndin svo á að henni sé heimilt að fara út fyrir kröfugerð kærenda og fjalla um gildi byggingarleyfisins beri að líta til þess að nauðsyn hafi verið á þeirri framkvæmd sem sótt hafi verið um leyfi fyrir með umsókninni 25. júní 1999.  Verulegar skemmdir hafi þegar verið orðnar á húsnæði byggingarleyfishafa og ráðstafanir til varnar skemmdunum aðkallandi.  Það hafi verið einróma álit fagmanna að eina leiðin til að koma í veg fyrir skemmdir á húsinu væri að setja skáhallandi þak á umræddan hluta hússins, en megintilgangur framkvæmdarinnar sé að koma í veg fyrir þann þráláta leka sem ekki hafði tekist að koma í veg fyrir með öðrum úrræðum.  Þegar ákvörðun hafi verið tekin um hönnun þaksins hafi sérstaklega verið haft í huga að framkvæmdin hefði sem minnsta röskun í för með sér fyrir nágrennið, auk þess sem hugað hafi verið að því að breytingin væri í sem mestu samræmi við aðra hluta hússins og umhverfi þess.  Þegar mótmæli hafi komið fram af hálfu nágranna hafi m.a. verið gerð breyting á teikningunni til að koma til móts við sjónarmið þeirra, en með breytingunni hafi verið stefnt að því að gera framkvæmdina sem fyrirferðarminnsta.

Byggingarleyfishafi telur að aðrar ástæður en tilgreindar eru í kærunni frá 25. júlí 2000 kunni að ráða afstöðu kærenda, en trésmíðaverkstæði hafi lengi verið í hluta húss hans og virðist það hafa angrað kærendur verulega.  Megi í því sambandi vitna til bréfs kærenda til byggingarfulltrúa, dags. 14. ágúst 1989, þar sem segi m.a. í rökstuðningi fyrir höfnun leyfisveitingar: „Verkstæðið sem hann rekur í kjallara og vinnur mest á næturnar, er með eldfim efni, enda hefur að minnsta kosti kviknað í tvisvar sinnum“.  Umrædda eldsvoða hafi þó ekki verið hægt að rekja til starfseminnar sem slíkrar.

Þá mótmælir byggingarleyfishafi fullyrðingum kærenda um að framkvæmdir við húsnæði hans að Heiðargerði 76 hafi áhrif á útsýni þeirra, nema e.t.v. lítilsháttar.  Heiðargerði 78 og 88 séu fyrir neðan Heiðargerði 76, svo varla getur útsýnisskerðingin verið önnur en sú að íbúar þar sjá örlítið minna af himninum en þeir gerðu áður.  Heiðargerði 90, 92 og 94 séu í næsta botnlanga og taki ekki fyrir útsýni frá þessum húsum.  Útsýni íbúa að Heiðargerði 74 takmarkist lítillega, en sú skerðing sé það takmörkuð að augljóst sé að hana verða þeir að þola, m.a. á grundvelli sjónarmiða nábýlisréttarins.

Byggingarleyfishafi kveður fullyrðingar um að byggingin að Heiðargerði 76 valdi skuggamyndun og dragi úr sól ekki eiga við nein rök að styðjast.  Á grundvelli skuggamynda, sem gerðar hafi verið  og lagaðar fram með umsókninni um um byggingarleyfið, hafi verið sýnt fram á að fyrirhuguð breyting valdi engri skuggamyndun á lóðum kærenda, að undanskyldum 1 m² á lóðinni við Heiðargerði 78.  Tré í görðum kærenda valda margfalt meiri skuggamyndun á lóðum þeirra

Byggingarleyfishafi telur staðhæfingu kærenda um að fyrirhuguð breyting á húsnæði hans valdi aukinni umferð í hverfinu fjarstæðukennda, enda algerlega órökstudda.  Með byggingarleyfinu hafi hann fengið heimild til að hækka þak húsnæðisins en við þá breytingu verði til eitt auka herbergi á efri hæð hússins. Svo virðist sem þess misskilnings gæti að með framkvæmdunum sé verið að breyta húsnæðinu í tvíbýli.  Af því tilefni sé áréttað að húsið hafi allt frá því það hafi verið byggt árið 1954 verið samþykkt sem tvíbýli og hafi hin samþykkta íbúð á efri hæðinni frá öndverðu verið í notkun sem séríbúð.  Því fari fjarri að fyrirhugað sé að breyta húsnæðinu í þríbýli.  Á grundvelli þessara sjónarmiða sé staðhæfingu kærenda mótmælt enda verulega ólíklegt að kærendur finni fyrir aukinni umferð í hverfinu við það eitt að við aðra íbúð hússins bætist eitt nýtt herbergi.

Byggingarleyfishafi bendir á að öll þau atriði sem nefnd séu í kærunni séu án nokkurs rökstuðnings eða skjallegra sönnunargagna.  Verði að líta svo á að sönnunarbyrði um þau atriði sem þar séu reifuð hvíli á kærendum.  Sú kvöð verði ekki lögð á leyfishafann, sem aflað hafi lögmæts byggingarleyfis, að afsanna þau sjónarmið sem þar komi fram.

Vegna umfjöllunar um nýtingarhlutfall í málsgögnum, m.a. í umsögn Skipulagsstofnunar um kæruna,  dags. 21. ágúst 2000, er því haldið fram af hálfu byggingarleyfishafa að óheimilt sé að taka kæruna til skoðunar á grundvelli annarra reglna en kæran byggi á, þ.á.m. á grundvelli reglna um viðmiðunarnýtingarhlutfall, þar sem ekki sé byggt á þeim reglum í kærunni. Slík málsmeðferð stríði gegn þeirri meginreglu réttarfars að aðilar hafi forræði á þeim málsástæðum sem kröfugerð þeirra byggi á og skuli hafa þær uppi jafnskjótt og tilefni sé til.  Þurfi byggingarleyfishafi að sæta því að úrskurðarnefndin fari út fyrir kæruefnið sé á honum brotin jafnræðisregla gagnvart öllum þeim byggingarleyfum sem ekki eru kærð.  Í þessum efnum verði að hafa í huga að byggingarleyfið sem slíkt sé eign í skilningi 72. gr. stj.skr. og 1. gr. samningsviðauka nr. 1 við Mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994, og njóti þeirrar friðhelgi sem felist í slíkum réttindum.  Þessi skoðun eigi sér frekari stoð í 3. gr. reglugerðar nr. 621/1997 um úrskurðarnefndina, þar sem skýrt sé kveðið á um að kæra til nefndarinnar skuli vera skrifleg og að í henni skuli „   skilmerkilega greina hvert úrskurðarefnið er, hver sé krafa aðila og rökstuðningur fyrir henni“.

Komi reglur um nýtingarhlutfall til skoðunar af hálfu nefndarinnar sé kjarni málsins sá, að byggingarnefnd hafi samþykkt á fundi þann 15. júní 1954 að hús byggingarleyfishafa yrði að tvíbýli.  Samkvæmt aðalskipulagi Reykjavíkur megi nýtingarhlutfall hússins vera allt að 0,8 og sé breytingin samkvæmt byggingarleyfinu því vel innan leyfilegra marka.  Þá megi geta þess að flestir, ef ekki allir, kærenda hafi flutt í hverfið eftir að húsinu var breytt á árinu 1954 og máttu því vita að húsnæðið heyrði undir reglur aðalskipulags er gilda um tvíbýli.

Hvað varðar þá röksemd að húsið samræmist ekki öðrum húsum í götunni telur byggingarleyfishafi nauðsynlegt að litið sé til hverfisins í heild en ekki til einstakra húsa í kringum hann.  Megi í því sambandi nefna að í Háagerði sé nýtingarhlutfall á 4 húsum 0,70.  Þá sé nýtingarhlutfall húsa sömu megin götu og hús byggingarleyfishafa að meðaltali 0,52 skv. skráningu Fasteignamats ríkisins, en tvö þessara húsa séu tvíbýli og eitt þríbýli.  Ef litið sé á hverfið í heild sinni sé hæsta nýtingarhlutfall 0,85 en það sé í Hlíðargerði.  Af þessum sökum sé mótmælt þeirri aðferð Skipulagsstofnunar að líta aðeins til meðalnýtingarhlutfalls í viðkomandi „botnlanga“ eins og gert sé í umsögn stofnunarinnar, dags. 21. ágúst 2000.  Kjarni málsins sé þó sá að aðalskipulag kveði á um að hámarks nýtingarhlutfall fyrir sambýli (2-5 íbúðir) á íbúðarsvæðinu sé 0,8 en samkvæmt hinu kærða leyfi sé breytingin á húsinu vel innan þeirra marka.  Á þessa túlkun hafi byggingaryfirvöld þegar fallist enda hafi honum verið heimilað að stækka húsið á árinu 1964 (sic), þannig að nýtingarhlutfallið hafi orðið 0,71, og hafi þá bersýnilega verið miðað við að húsið væri ekki einbýli heldur tvíbýli og að hámarksnýtingarhlutfallið væri 0,8.  Það misræmi, sem það myndi valda í stjórnsýsluframkvæmdinni, að leggja aðra túlkun reglnanna til grundvallar í dag, fengi að sjálfsögðu engan veginn staðist almennar reglur stjórnsýsluréttarins, þ.á.m. þær grundvallarreglur sem gildi um ívilnandi stjórnsýsluákvarðanir. 

Þá er því mótmælt að framkvæmdir samkvæmt hinu kærða byggingarleyfi verði til þess að breyta yfirbragði á viðkomandi hverfi. Byggingarleyfishafi hafnar þessum röksemdum enda sé breytingin raunverulega mjög lítilsháttar auk þess sem þess sé gætt að samræmi fáist bæði við húsnæðið sjálft og umhverfi þess.  Falli breytingin mjög vel að yfirbragði hverfisins.

Þá er á það bent að þegar taka eigi ákvörðun um heimild til hagnýtingar fasteignar eða til nauðsynlegra breytinga á fasteign sé þörf á að hagsmunamat fari fram, annars vegar á hagsmunum þess sem óskar leyfisveitingar og hins vegar á hagsmunum nágranna.  Í umræddu tilviki hafi slíkt hagsmunamat þegar farið fram af hálfu leyfisveitanda þar sem kærendum var gefið tækifæri á að koma sjónarmiðum sínum að.  Niðurstaða leyfisveitanda byggi m.a. á umsögnum sem kveðið hafi á um ríkari hagsmuni byggingarleyfishafa.  Að lokum sé rétt að líta til þess að leyfi hafi verið veitt til framkvæmdanna þann 11. júlí 2000.  Framkvæmdir hafi verið hafnar í framhaldi af leyfisveitingunni og séu komnar langt á leið, en kostnaður við þær sé þegar orðinn á bilinu tvær til þrjár milljónir króna.  Hafi byggingarleyfishafi orðið fyrir miklum skaða vegna stöðvunar framkvæmdanna.  Með ógildingu þegar veitts leyfis þyrfti leyfishafi að ráðast í verulega kostnaðarsamar framkvæmdir við að koma húsnæðinu í fyrra horf auk þess sem hann ætti þá í sama vanda og fyrr vegna þakleka.

Þá telur byggingarleyfishafi að vegna þess hve framkvæmdir á grundvelli hins kærða byggingarleyfis séu langt komnar verði að leggja tvennskonar sjónarmið til grundvallar við meðferð málsins, annarsvegar  þau grundvallarsjónarmið sem búi að baki meðalhófsreglu 12. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 og hins vegar þau sjónarmið sem finna megi í reglum eignarréttarins um viðskeytingu og smíði.

Byggingarleyfishafi telur sig hafa uppfyllt öll formskilyrði íslensks réttar til að öðlast hið kærða byggingarleyfi. Fullyrðing skrifstofustjóra byggingarfulltrúa um að staðið hafi á því að séruppdráttum væri skilað, sbr. 19. gr. byggingarreglugerðar nr. 441/1998,  sé óskiljanleg, enda segi í  gr. 19.2 í reglugerðinni að skylt sé að láta byggingarfulltrúa í té séruppdrættina áður en úttekt sé gerð á viðkomandi verki.

Umsögn Skipulagsstofnunar:  Úrskurðarnefndin leitaði umsagnar Skipulagsstofnunar um kæruefni máls þessa.  Í umsögn stofnunarinnar, dags. 21. ágúst 2000, segir m.a:

„Samkvæmt Aðalskipulagi Reykjavíkur 1996-2016 skal viðmiðunarnýtingarhlufall á íbúðarsvæðum vera 0,2-0,4 fyrir einbýlishús en 0,5-0,8 fyrir sambýlishús (2-5 íbúðir).  Ekki er í gildi samþykkt eða staðfest deiliskipulag af viðkomandi svæði.

Samkvæmt þeim gögnum sem fylgdu kærunni er nýtingarhlutfall á lóðinni
nr. 76 við Heiðargerði nú 0,71 en verður 0,77 ef af framkvæmdum skv. hinu kærða byggingarleyfi verður.  Í gögnum frá Borgarskipulagi Reykjavíkur kemur fram að meðalnýtingarhlutfall í viðkomandi „botnlanga“ sé um 0,4.  Þar kemur einnig fram að hin kærða breyting sé ekki í samræmi við byggðamynstur svæðisins og auki skuggamyndun á aðliggjandi lóðum.

Í gögnum málsins kemur fram að þrívegis áður hafi verið sótt um byggingarleyfi fyrir þeim framkvæmdum sem heimilaðar voru með hinu kærða byggingarleyfi en umsóknum verið synjað af byggingarnefnd þann 31. ágúst 1989 og þann 30. apríl 1992 og af skipulagsnefnd þann 4. júlí 1994.  Í öll skiptin hafi grenndarkynning farið fram og framkvæmdum verið mótmælt af hálfu nágranna.

Samkvæmt 2. mgr. 43. gr. skipulags- og byggingarlaga skulu byggingarleyfisskyldar framkvæmdir vera í samræmi við staðfest aðalskipulag og samþykkt deiliskipulag.  Samkvæmt 2. mgr. 23. gr. sömu laga getur sveitarstjórn veitt heimild til framkvæmda í þegar byggðum hverfum þar sem deiliskipulag liggur ekki fyrir að undangenginni grenndarkynningu skv. 7. mgr. 43. gr. laganna.  Í nefndri 7. mgr. 43. gr. segir að þegar sótt sé um byggingarleyfi í þegar byggðu hverfi og deiliskipulag liggur ekki fyrir skuli skipulagsnefnd láta fjalla um málið og láta fara fram grenndarkynningu áður en það hlýtur afgreiðslu byggingarnefndar.  Grenndarkynning felist í því að nágrönnum sem
hagsmuna eigi að gæta sé kynnt málið og gefinn kostur á að tjá sig innan fjögurra vikna.  Að þeim fresti liðnum og þegar niðurstaða skipulagsnefndar liggur fyrir skuli byggingarnefnd taka málið til afgreiðslu.

Skipulagsstofnun lítur svo á að umfjöllun skipulagsnefndar og grenndarkynning skv. framangreindum ákvæðum sé skipulagsmeðferð sem heimil sé í þeim tilvikum sem framkvæmdir eru fyrirhugaðar á svæðum þar sem deiliskipulag liggur ekki fyrir og fyrirhugaðar framkvæmdir samræmast þeirri byggð sem fyrir er, t. d. varðandi yfirbragð, nýtingarhlutfall og notkun.  Ef víkja á frá því sé ekki heimilt að beita framangreindum ákvæðum um grenndarkynningu heldur verði að slíkar heimildir að eiga stoð í samþykktu deiliskipulagi, sbr. umfjöllun á bls. 20 og 21 í áliti umboðsmanns Alþingis í málinu nr. 2556/1998.

Í þeim umsögnum Borgarskipulags Reykjavíkur sem liggja fyrir í málinu og
lágu til grundvallar töku hinnar kærðu ákvörðunar kemur fram að með fyrirhugaðri breytingu verði vikið enn frekar frá yfirbragði og nýtingarhlutfalli á nærliggjandi lóðum en þegar er orðið.  Auk þess kemur fram að fyrirhugaðar breytingar auki skuggavarp frá húsinu nr. 76 við Heiðargerði á aðliggjandi lóðir.  Því sé ekki hægt að mæla með erindinu.

Ekki kemur fram í gögnum málsins að forsendur umsóknar um hið kærð leyfi hafi breyst frá fyrri umsóknum og ekki er rökstutt hverju breytt afstaða borgaryfirvalda til málsins sæti.

Það er mat Skipulagsstofnunar að til að heimila enn frekara frávik frá yfirbragði viðkomandi hverfis en þegar var orðið um húseignina að Heiðargerði 76 í Reykjavík hefði skipulagsyfirvöldum í Reykjavík borið að auglýsa tillögu að deiliskipulagi.  Ekki hafi verið heimilt, gegn mótmælum nágranna, að heimila breytingar á húsinu eins og gert var í hinu kærða byggingarleyfi.  Því beri að fella það úr gildi.“ 
 
Vettvangsganga:  Úrskurðarnefndin kynnti sér aðstæður á vettvangi hinn 3. nóvember 2000.  Auk nefndarmanna og framkvæmdastjóra nefndarinnar voru viðstaddir eigandi Heiðargerðis 76, byggingarstjóri hinnar umdeildu viðbyggingar og fulltrúar nokkurra nágranna.  Af hálfu byggingarfulltrúa var ekki mætt en honum hafði verið gert kunnugt um vettvangsgönguna.  Nefndarmenn kynntu sér hinar umdeildu framkvæmdir og skoðuðu hvernig þær horfa við af efri hæð Heiðargerðis 74.  Þá var skoðað hvernig framkvæmdirnar horfðu við séð frá grannlóðum að Heiðargerði 78 og 90, sem eru næst viðbyggingunni.

Niðurstaða:  Ekki verður fallist á að það varði frávísun þótt kærendur, sem eru ólögfróðir, fari ekki rétt með lögfræðileg hugtök stjórnsýsluréttarins.  Úrskurðarnefndin skilur kröfu kærenda um afturköllun hinnar kærðu ákvörðunar sem kröfu um ógildingu, enda er ljóst að fyrir kærendum vakir að fá hinni kærðu ákvörðun hnekkt.  Málsforræðisreglu einkamálréttarfars verður ekki beitt við málsmeðferð kærumála á sviði stjórnsýslunnar heldur ber kærustjórnvaldi að leiðbeina málsaðilum og eftir atvikum að skýra málatilbúnað þeirra, sé þess þörf.  Úrskurðarnefndinni var því óheimilt að vísa kærumáli þessu frá þrátt fyrir ónákvæma kröfugerð kærenda.  Verður að skýra ákvæði reglugerðar nr. 621/1997 um úrskurðarnefndina með hliðsjón af meginreglum stjórnsýsluréttarins og líta á ákvæði 3. gr. reglugerðarinnar um kröfugerð og rökstuðning sem leiðbeiningarreglu fremur en réttarskýrandi ákvæði, enda verður sá réttur sem hagsmunaaðilar eiga að lögum, til að leita úrlausnar æðra stjórnvalds, ekki skertur með þröngum formskilyrðum í reglugerð, án lagastoðar.  Verður því ekki fallist á frávísunarkröfu byggingarleyfishafa.

Í kærunni byggja kærendur einvörðungu á grenndarsjónarmiðum.  Telja þeir hina umdeildu viðbyggingu spilla útsýni, valda skuggamyndun, draga úr sól, valda aukinni umferð og ósamræmi í útliti götunnar.  Þegar virt er hvort hin umdeilda viðbygging skerði lögvarða hagsmuni kærenda verður m.a. að líta til þess hvernig háttað er nýtingu lóða á umræddu svæði og hvort íbúar þar máttu búast við frekari byggingum á einstökum lóðum.  Í tilviki því sem hér er til úrlausnar hefur þegar verið byggt á lóðinni nr. 76 við Heiðargerði íbúðar- og atvinnuhúsnæði, ásamt bílskúr, samtals 343 m², og er nýtingarhlutfall lóðarinnar 0,71.  Er hvort tveggja, stærð húss og nýtingarhlutfall á lóðinni, verulega meira en það sem almennt gerist í hverfinu, þótt finna megi þar örfá dæmi um svipaða og jafnvel hærri nýtingu.  Eru þau dæmi þó ekki í næsta nágrenni við hús það, sem hér um ræðir. 

Úrskurðarnefndin telur að enda þótt áhrif hinnar umdeildu viðbyggingar á næsta nágrenni geti vart talist stórfelld, ein og sér, feli þau þó í sér verulega skerðingu á hagsmunum nágranna þegar litið er til þess byggingarmagns sem fyrir er á lóðinni að Heiðargerði 76.  Við vettvangsskoðun hinn 3. nóvember 2000 kom í ljós að viðbyggingin hefur í för með sér talsverða skerðingu á útsýni af efri hæð hússins nr. 74 við Heiðargerði.  Þá er viðbyggingin og svalir meðfram suðausturgafli hennar í mikilli nálægð við baklóð hússins nr. 90 við Heiðargerði og rýrir, að mati úrskurðarnefndarinnar, rétt íbúa þeirrar eignar umfram það sem búast mátti við.  Einhver aukin skuggamyndun verður samfara viðbyggingunni, en skuggavarp, sem byggingarleyfishafi hefur látið gera, sýnir aðeins hvernig byggingin varpar skugga á völdum tímum, kl. 12:00 og 16:00 nærri jafndægri á vori og hausti og um sumarsólstöður, og gefur því ekki fullnægjandi mynd af þeirri skuggamyndun sem byggingin muni valda. 

Eins og atvikum er háttað telur úrskurðarnefndin að hagsmunir kærenda af því að ekki verði af umræddri viðbyggingu séu ríkari en hagsmunir byggingarleyfishafa af því að fá að reisa hana.  Við mat á hagsmunum byggingarleyfishafa verður ekki litið til fullyrðinga hans um að viðbyggingin sé honum nauðsynleg til þess að komast fyrir lekavandamál.  Engin gögn hafa verið lögð fram sem styðja fullyrðingar um að ekki sé hægt að komast fyrir leka á annan hátt en með ofanábyggingu.  Þá eru staðhæfingar byggingarleyfishafa um að gamla þakið hafi verið flatt alls ekki réttar, en ráða má af ummerkjum á byggingarstað og samþykktum teikningum að það hefur haft nokkurn halla til norðausturs. 

Er það niðurstaða úrskurðarnefndarinnar um þennan þátt málsins að hin umdeilda viðbygging skerði hagsmuni kærenda með ólögmætum hætti.

Byggingarleyfishafi heldur því fram að úrskurðarnefndin geti ekki fjallað um það álitaefni hvort hátt nýtingarhlutfall hafi átt að standa í vegi fyrir því að samþykkja mætti umsókn hans um viðbygginguna, enda sé ekki byggt á þeirri málsástæðu í kærunni.  Úrskurðarnefndin hafnar þessu sjónarmiði.  Er nefndin ekki bundin af málsforræðisreglu heldur er það hlutverk hennar að skera úr um lögmæti hinnar kærðu ákvörðunar með tilliti til lögmætisreglunnar og með vísun til rannsóknarreglu 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993.  Ber nefndinni m.a. að staðreyna hvort fullnægt hafi verið skilyrðum 2. mgr. 43. gr. skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997, þar sem kveðið er á um það að byggingarleyfisskyldar framkvæmdir skuli vera í samræmi við staðfest aðalskipulag og samþykkt deiliskipulag, sé það fyrir hendi.  Kemur því til skoðunar hvort hið umdeilda byggingarleyfi samrýmist ákvæðum í gildandi aðalskipulagi um nýtingarhlutfall. 

Af hálfu byggingarleyfishafa er á því byggt að komi nýtingarhlutfall til skoðunar við úrlausn málsins beri að líta til þess að tvær íbúðir hafi verið samþykktar í húsi hans og gildi því um lóðina nýtingarhlutfall sem ákveðið sé í aðalskipulagi fyrir sambýlishús.  Megi nýtingarhlutfall mannvirkja á lóðinni samkvæmt því vera allt að 0,8 og sé hús hans með hinni umdeildu viðbyggingu vel innan þeirra marka.  Hafi byggingarnefnd í raun staðfest þessa viðmiðun þegar honum hafi verið heimiluð stækkun á húsinu á árinu 1964 (sic) en þá hafi bersýnilega verið tekið mið af því að húsið væri tvíbýli en ekki einbýli, enda hafi nýtingarhlutfall á lóðinni orðið 0,71 eftir umrædda stækkun hússins.

Úrskurðarnefndin telur að ekki verði fallist á þessi sjónarmið.  Lóðum á umræddu svæði var úthlutað á nokkru tímabili eftir 1950 með þeim skilmálum að á þeim mætti byggja smáíbúð.  Lóðirnar voru hafðar fremur litlar enda var ekki gert ráð fyrir að þar risu stórhýsi.  Mun upphaflegur grunnflötur húsa á svæðinu yfirleitt hafa verið á bilinu 80 – 100 m².  Nefndinni er ekki kunnugt um að nýtingarhlutfall hafi verið ákvarðað fyrir hverfið þegar skipulag þess var unnið í upphafi, en sé litið til byggingarskilmála má ætla að það hefði að jafnaði ekki farið mikið yfir 0,50 á einstökum lóðum.  Almenn ákvæði um nýtingarhlutfall komu fyrst fram í fyrsta aðalskipulagi Reykjavíkur, sem unnið var að á árunum eftir 1960 en aðalskipulag þetta var samþykkt í borgarstjórn árið 1965 og staðfest af félagsmálaráðherra á árinu 1967.  Var þar sett almennt ákvæði um að nýtingarhlutfall íbúðahverfa mætti mest vera 0,30-0,50, en ekki var gerð grein fyrir mismunandi nýtingarhlutfalli fyrir mismunandi gerðir húsa.  Nýtingarhlutfall í eiginlegum einbýlishúsahverfum skyldi þó vera að hámarki 0,25.  Aðalskipulag þetta var fyrst tekið til endurskoðunar á árinu 1984 og stóð sú endurskoðun yfir allt til ársins 1987.  Með endurskoðuðu aðalskipulagi, sem staðfest var af ráðherra 27. júlí 1988, var tekinn upp sá háttur að ákvarða nýtingarhlutfall einstakra reita.  Um reitanýtingu í nýjum íbúðarhverfum var miðað við hlutfallið 0,20-0,35 fyrir einbýlishúsareiti en 0,50-0,80 þar sem um væri að ræða sambýlishús (2-5 íbúðir).  Með endurskoðuðu aðalskipulagi Reykjavíkur 1990 – 2010 var fallið frá því fyrirkomulagi að ákvarða nýtingarhlutfall einstakra reita en í þess stað tekið upp viðmiðunarnýtingarhlutfall fyrir mismunandi hverfi eða svæði.  Var þessari framsetningu haldið óbreyttri við gerð núgildandi aðalskipulags Reykjavíkur 1996 – 2016.

Samkvæmt því sem nú hefur verið rakið er ljóst að með ákvörðun byggingarnefndar um að heimila viðbyggingu við húsið að Heiðargerði 76 á árinu 1963, (ranglega sagt 1964 í greinargerð byggingarleyfishafa), var hvorki tekin afstaða til nýtingarhlutfalls né ákvörðun um að það skipti máli um nýtingu lóðarinnar hvort um einbýli eða tvíbýli væri að ræða, enda hafði ekkert tölulegt gildi verið ákvarðað um nýtingu lóða á þessum tíma.  Ákvarðanir um nýtingarhlutfall, sem síðar hafa verið teknar við gerð aðalskipulags og endurskoðanir þess, hafa ýmist verið miðaðar við hverfi, reiti eða svæði.  Verður því að telja að í Smáíbúðahverfinu og öðrum íbúðarhverfum, sem að stofni til eru einbýlishúsahverfi, beri að líta til þess nýtingarhlutfalls, sem sett hefur verið til viðmiðunar fyrir einbýlishús, óháð því hvort aukaíbúðir kunni að hafa verið samþykktar í einhverjum húsum í einstökum tilvikum.  Væri það jafnframt, að mati úrskurðarnefndarinnar, óeðlileg niðurstaða ef ákvörðun byggingarnefndar um að veita leyfi fyrir aukaíbúð í húsi hefði í för með sér breytingu á skipulagsákvörðun um nýtingarhlutfall og þéttleika byggðar, enda er það ekki á valdsvið byggingarnefndar að taka slíkar ákvarðanir eða breyta þeim.  Eru þessi sjónarmið og í samræmi við ákvæði 2. mgr. greinar 3.1.4 í skipulagsreglugerð nr. 400/1998, sem skilja verður á þann veg að nýtingarhlutfall einstakra lóða verði einungis ákvarðað í deiliskipulagi.  Verður því ekki fallist á að líta beri til nýtingarhlutfalls sambýlishúsa við mat á því hvort hin umdeilda viðbygging samrýmist ákvæðum aðalskipulags um nýtingarhlutfall.

Í gildandi aðalskipulagi Reykjavíkur segir að við ákvarðanir um nýtingarhlutfall skuli hafa töflu, sem þar er birt, til viðmiðunar.  Samkvæmt töflunni er viðmiðun fyrir einbýlishús 0,20 – 0,40.  Þá segir í greinargerð aðalskipulagsins að meðal þátta sem áhrif hafi á nýtingarhlutfall sé umfang húsa og nýtingarhlutfall á aðliggjandi lóðum.  Með hliðsjón af þessum viðmiðunarreglum telur úrskurðarnefndin að hið umdeilda byggingarleyfi samræmist ekki skilmálum aðalskipulags Reykjavíkur og hafi því ekki verið gætt skilyrðis 2. mgr. 43. gr. laga nr. 73/1997 við samþykkt þess.  Sé hin kærða ákvörðun því ólögmæt.

Loks verður ekki fallist á þá málsástæðu byggingarleyfishafa að hagsmunamat og sjónarmið um viðskeytingu eigi að leiða til þess að hafna beri kröfu um ógildingu hins umdeilda byggingarleyfis þar sem byggingin sé að mestu leyti risin.  Við mat á þessum sjónarmiðum verður að líta til þess að byggingarleyfishafi hófst handa við bygginguna áður en fullnægt var skilyrðum 44. gr. skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997 um útgáfu byggingarleyfis og skilyrðum 19. gr. byggingarreglugerðar nr. 441/1998 um skil séruppdrátta.  Var byggingarleyfishafa gerð grein fyrir því hvaða séruppdráttum honum bæri að skila þegar honum var tilkynnt um samþykkt byggingarnefndar á umsókn hans um byggingarleyfið.  Samræmist það ekki tilgangi ákvæðis 19. gr. reglugerðarinnar að séruppdráttum sé skilað eftirá og virðist túlkun byggingarleyfishafa á ákvæðinu á misskilningi byggð.  Heimildir byggingarfulltrúa til þess að krefjast séruppdrátta vegna einstakra hluta mannvirkja eiga sér stoð í grein 19.6 í byggingarreglugerðinni og var honum heimilt að setja þau skilyrði um skil séruppdrátta sem sett voru.  Hafa allar framkvæmdir við verkið verið unnar í heimildarleysi og var viðskeyting byggingarleyfishafa þannig ekki unnin í góðri trú.  Verður það því ekki látið hafa áhrif á niðurstöðu málsins þótt byggingin sé svo langt á veg komin sem raun ber vitni.

Samkvæmt framansögðu er það niðurstaða úrskurðarnefndarinnar að fella beri hina kærðu ákvörðun úr gildi.  Er lagt fyrir byggingarnefnd að hlutast til um að hin umdeilda viðbygging verði fjarlægð og húsið að Heiðargerði 76 verði fært til fyrra horfs innan hæfilegs frests, sem byggingarnefnd ákveður.

Uppkvaðning úrskurðar í máli þessu hefur dregist vegna anna hjá úrskurðarnefndinni og nokkuð umfangsmikillar gagnaöflunar.

Úrskurðarorð:

Ákvörðun byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 6. júní 2000 um að veita leyfi til byggingar 30 m² þakhæðar að Heiðargerði 76, sem staðfest var á fundi borgarráðs Reykjavíkur hinn 11. júlí 2000, er felld úr gildi.  Er lagt fyrir byggingarnefnd að hlutast til um að hin umdeilda viðbygging verði fjarlægð og húsið að Heiðargerði 76 verði fært til fyrra horfs innan hæfilegs frests, sem byggingarnefnd ákveður.

 

 

 

Ár 2000, miðvikudaginn 25. október, kom úrskurðarnefnd skipulags- og byggingarmála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Laugavegi 59 í Reykjavík.  Mættir voru allir aðalmenn; Ingimundur Einarsson, varalögreglustjóri í Reykjavík, Þorsteinn Þorsteinsson, byggingarverkfræðingur og Hólmfríður Snæbjörnsdóttir, lögfræðingur.

 

Fyrir var tekið mál nr. 17/2000; kæra Ólafs Gústafssonar hrl., f.h. Sjálfseignarstofnunarinnar Sólheima í Grímsnesi, á ágreiningi Sólheima og sveitarstjórnar Grímsnes- og Grafningshrepps er lýtur að gerð og kostnaði við deiliskipulag og á ákvörðun sveitarstjórnar frá 1. mars 2000 um að synja umsókn kæranda um byggingarleyfi fyrir aðfluttu húsi.

Á málið er nú lagður svofelldur

 

úrskurður:

 

Með bréfi til úrskurðarnefndar skipulags- og byggingarmála, dags. 30 mars 2000, sem barst nefndinni hinn 31. sama mánaðar, kærir Ólafur Gústafsson hrl., f.h. Sjálfseignarstofnunarinnar Sólheima í Grímsnesi, ágreining Sólheima og sveitarstjórnar Grímsnes- og Grafningshrepps, „…er lýtur að gerð og kostnaði við gerð deiliskipulags og veitingu byggingarleyfis.“  Kærandi krefst þess að úrskurðað verði að Grímsnes- og Grafningshreppi sé skylt að kosta gerð deiliskipulags er taki til Sólheima í Grímsnesi og að byggingarnefnd Grímsnes- og Grafningshrepps sé skylt að veita Sólheimum byggingarleyfi fyrir „Hús söðlasmiðsins“, samkvæmt byggingarleyfisumsóknum, dags. 8. nóvember 1999 og 10. febrúar 2000.  Skilja verður málatilbúnað kæranda á þann veg að m.a. sé kærð ákvörðun sveitarstjórnar Grímsnes- og Grafningshrepps frá 1. mars 2000 um að synja umsókn kæranda um byggingarleyfi fyrir „Húsi söðlasmiðsins“ og þau skilyrði, sem sveitarstjórn setti fyrir veitingu leyfisins.

Málavextir:  Um áratuga skeið hefur sjálfseignarstofnunin Sólheimar í Grímsnesi staðið fyrir mikilli starfsemi, sem einkum hefur sinnt þroskaheftum einstaklingum.  Hefur mikil uppbygging átt sér stað að Sólheimum og hefur risið þar talsverð byggð, en íbúar á staðnum munu nú vera um 100 talsins.  Er rekin þar fjölþætt atvinnustarfsemi, m.a. með það að markmiði að fatlaðir einstaklingar, sem búa á Sólheimum, geti fengið störf við hæfi.

Á árunum 1990-1991 var, að sögn kæranda, unnið aðalskipulag fyrir Sólheima.  Mun hreppsnefnd Grímsneshrepps hafa samþykkt aðalskipulagið á árinu 1991, en ekki hlutast til um staðfestingu þess eða birtingu.  Hefur hvorki verið staðfest aðalskipulag fyrir byggðina að Sólheimum né Grímsneshrepp.  Þetta hefur þó lengst af ekki staðið í vegi fyrir því að byggingarnefnd Grímsneshrepps afgreiddi umsóknir um leyfi fyrir byggingum að Sólheimum, en nokkur uppbygging mun hafa átt sér þar stað á undanförnum árum.  Á árinu 1998 kom fram krafa af hálfu sveitarfélagsins um að unnið yrði deiliskipulag fyrir Sólheima og væri það skilyrði fyrir því að frekari byggingarleyfi yrðu veitt á jörðinni.  Hefur ágreiningur verið um skipulagsmál staðarins frá þessum tíma, en sveitarstjórnin hefur þó veitt leyfi fyrir nokkrum byggingum þar eftir að krafa um deiliskipulag staðarins var fyrst sett fram.

Þann 25. janúar 1999 sendi sjálfseignarstofnunin Sólheimar bréf til sveitarstjórnar Grímsnes- og Grafningshrepps vegna samþykktar sveitarstjórnar um að heimila ekki frekari byggingar að Sólheimum fyrr en deiliskipulag lægi fyrir.  Var því lýst þar yfir að Sólheimar væntu góðs samstarfs við sveitarstjórnina um málið, en jafnframt bent á þá lagaskyldu sveitarstjórnar að standa straum af kostnaði við gerð deiliskipulagsins.  Þessu bréfi svaraði sveitarstjórnin með bréfi þann 22. febrúar 1999, þar sem allri þátttöku í kostnaði við gerð deiliskipulags er hafnað með vísan til greinar 3.1.4. í skipulagsreglugerð.  Þrátt fyrir þetta var á árinu 1999 veitt byggingarleyfi fyrir nýbyggingu að Sólheimum fyrir sambýli fatlaðra, að undangenginni grenndarkynningu.

Með bréfi, dags. 8. nóvember 1999, sótti sjálfseignarstofnunin um byggingarleyfi fyrir aðfluttu húsi, sem áður hafði staðið að Laugavegi 53 í Reykjavík og nefnt hefur verið „Hús söðlasmiðsins“.  Þessari umsókn hafnaði byggingarfulltrúi uppsveita Árnessýslu með bréfi, dags. 15. desember 1999, með vísan til þess að ekki væri fyrir hendi samþykkt deiliskipulag af staðnum.

Stjórnendur Sólheima voru ekki sáttir við þessa afgreiðslu á byggingarleyfisumsókninni og sendu því sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps bréf, dags. 10. febrúar 2000, þar sem ítrekuð er ósk um byggingarleyfi fyrir „Hús söðlasmiðsins“, með vísan til fyrri umsóknar og gagna og 2. mgr. 23. gr. skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997.  Þessu erindi svaraði sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps með bréfi, dags. 3. mars 2000, og var umsókn kæranda hafnað þar til samþykkt deiliskipulag lægi fyrir.  Í svarbréfinu var einnig vísað til þess, að ekki hafi fylgt tilskilin gögn.

Þessari synjun og þeim skilyrðum, sem sett voru fyrir útgáfu byggingarleyfisins, vildi kærandi ekki una og skaut hann málinu til úrskurðarnefndarinnar með bréfi, dags. 30. mars 2000, eins og að framan greinir.

Málsrök kæranda:  Kröfu sína um að Grímsnes- og Grafningshreppi sé skylt að standa að og kosta gerð deiliskipulags, er taki til Sólheima í Grímsnesi, byggir kærandi aðallega á því, að á sveitarfélagi hvíli ótvíræð lagaskylda til að gera deiliskipulag og greiða kostnað, sem því fylgi.  Um þessa ótvíræðu lagaskyldu vísar kærandi m.a. til 2. mgr. 3. gr. skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997, svo og til 23. gr. og 26. gr. laganna.  Þá vísar kærandi til greina 1.3. og 3.1.4. í skipulagsreglugerð nr. 400/1998.  Telur kærandi að afstaða sveitarstjórnar Grímsnes- og Grafningshrepps, þar sem einum aðila eða einu byggðarlagi innan sveitarfélagsins sé skipað að standa að og kosta gerð deiliskipulags, sé með öllu andstæð lögum.

Kærandi bendir á að í 34. gr. skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997 sé fjallað um greiðslu kostnaðar vegna skipulagsvinnu.  Í 5. tl. 1. mgr. 34. gr. komi fram að kostnaður við gerð deiliskipulags greiðist úr sveitarsjóði.  Hér sé um alveg afdráttarlaust ákvæði að ræða og engar undantekningar frá þessari lagaskyldu sveitarfélagsins heimilaðar.

Tilvísun sveitarstjórnar til ákvæða í greinum 1.3. og 3.1.4. í skipulagsreglugerð nr. 400/1998, þar sem fram komi að tillaga að deiliskipulagi geti einnig verið unnin á vegum landeigenda eða framkvæmdaraðila og á kostnað þeirra, telur kærandi haldlausa, enda skorti umrædd ákvæði lagastoð.  Séu þau í fullkominni mótsögn við afdráttarlaust ákvæði í tilvitnuðum 5. tl. 1. mgr. 34. gr. skipulags- og byggingarlaga. 

Verði talið að tilvitnuð reglugerðarákvæði í greinum 1.3. og 3.1.4. standist lög er á því byggt af hálfu kæranda að þau geti ekki tekið til hans.  Hafi reglugerðarákvæðin eitthvert gildi geti þau aðeins átt við landeigendur eða framkvæmdaraðila, sem óski þess í atvinnu- eða hagsmunaskyni að taka land til deiliskipulags vegna eigin hagsmuna af sölu landsins eða eigna.  Slíkt eigi alls ekki við um deiliskipulag fyrir byggðahverfið að Sólheimum, sem hafi stöðu venjulegs byggðahverfis innan Grímsnes- og Grafningshrepps eins og ýmis önnur byggðahverfi í öðrum sveitarfélögum.

Kröfu sína um að byggingarnefnd Grímsnes- og Grafningshrepps sé skylt að veita kæranda byggingarleyfi fyrir svonefndu „Húsi söðlasmiðsins“ byggir kærandi í fyrsta lagi á því, að byggingarnefnd og sveitarstjórn brjóti meginreglur stjórnsýsluréttar með því að ætla að þvinga hann til að gera og kosta deiliskipulag, sem hann eigi, lögum samkvæmt, ekki að bera kostnað af og neita honum ella um byggingarleyfi.  Vísar kærandi einkum til jafnræðisreglu 11. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 og meðalhófsreglu 12. gr. sömu laga þessu til stuðnings.

Kærandi vísar jafnframt til ákvæða skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997 til stuðnings kröfu sinni um veitingu byggingarleyfis, einkum til 2. mgr. 23. gr., sbr. 7. mgr. 43. gr. laganna.  Heldur kærandi því fram, að draga megi þá ályktun af ákvæði 7. mgr. 43. gr. laganna, að sveitarstjórn beri að veita byggingarleyfi, þegar þannig standi á, ef aðrar lögmætar ástæður mæla ekki gegn því.  Þá vísar kærandi til þess, að Grímsnes- og Grafningshreppur hafi áður veitt byggingarleyfi að Sólheimum, án þess að binda það skilyrði um að staðfest deiliskipulag lægi fyrir, m.a. að undangenginni grenndarkynningu.

Málsrök sveitarstjórnar Grímsnes- og Grafningshrepps:  Með bréfi til úrskurðarnefndarinnar, dags. 5. september 2000, reifar Sigurður Jónsson hdl. málsástæður og kröfur Grímsnes- og Grafningshrepps í málinu.

Er þess krafist af hálfu sveitarstjórnar að kröfu kæranda, er varðar kostnað við gerð deiliskipulags, verði vísað frá úrskurðarnefndinni en til vara að sú krafa kæranda verði ekki tekin til greina.  Telur sveitarstjórn það ekki  á verksviði úrskurðarnefndarinnar að taka afstöðu til kostnaðar við gerð skipulagsáætlana.  Þá telur sveitarstjórn afar óeðlilegt að sveitarfélagið taki þátt í kostnaði við gerð deiliskipulags sem framkvæmt sé á vegum eiganda á einni jörð en ekki annarri, en ekkert sé því til fyrirstöðu að landeigandi láti, á sinn kostnað, vinna að undirbúningi deiliskipulags á landi sínu, þrátt fyrir að aðalskipulag liggi ekki fyrir.  Séu þess dæmi að unnið hafi verið deiliskipulag fyrir afmörkuð svæði og vegna einstakra bygginga í sveitarfélaginu eftir gildistöku laga nr. 73/1997.

Af hálfu sveitarstjórnar er þess krafist að nefndin staðfesti ákvörðun hennar um að synja um byggingarleyfi fyrir „Húsi söðlasmiðsins“ á meðan nauðsynlegar skipulagsteikningar liggi ekki fyrir.  Bendir sveitarstjórn á að kæranda hafi ítrekað verið tilkynnt að ekki væri hægt að samþykkja umsóknina þar sem deiliskipulag lægi ekki fyrir.  Hin kærða synjun sveitarstjórnar um byggingarleyfið hafi, eðli málsins samkvæmt, ekki verið endanleg heldur hafi henni einungis verið ætlað að gilda meðan ekki lægju fyrir fullnægjandi teikningar af mannvirkinu og umhverfi þess, né heldur skipulagsáætlanir sem jafna hefði mátt til deiliskipulagsáætlana.  Synjun sveitarfélagsins hafi verið eðlileg eins og á stóð og byggst á leiðbeiningum frá Skipulagsstofnun.  Það hefði að auki verið brot á jafnræðisreglu stjórnsýsluréttar að veita byggingarleyfið í þessu tilviki enda hefði með því verið vikið frá þeim kröfum sem gerðar hafi verið til annarra aðila, sem sótt hafi um byggingarleyfi við hliðstæðar aðstæður. 

Heimild til þess að veita leyfi í slíkum tilvikum, sem hér um ræði, sé að finna í 3. tölul. bráðabirgðaákvæðis laga nr. 73/1997, en þar sé kveðið á um að leyfi megi veita að fengnum meðmælum Skipulagsstofnunar.  Hafi sveitarstjórn, við afgreiðslu byggingarleyfisumsókna, farið eftir leiðbeiningum Skipulagsstofnunar, sem hafa verið gefnar út skriflega til allra sveitarfélaga.  Þeim sé ætlað að tryggja samræmi í afgreiðslu þannig að fulls jafnræðis sé gætt.  Af hálfu Skipulagsstofnunar hafi einnig komið fram að taka beri mið af svæðisskipulagi í Grímsnes- og Grafningshreppi á meðan ekki liggi fyrir aðalskipulag.  Samkvæmt svæðisskipulagi sé ekki gert ráð fyrir íbúðarhúsabyggð þar sem sótt hafi verið um byggingarleyfi fyrir „Hús söðlasmiðsins“ og þyrfti samkvæmt því að breyta svæðisskipulaginu ef samþykkja ætti bygginguna.

Umsögn Skipulagsstofnunar:  Úrskurðarnefndin leitaði umsagnar Skipulagsstofnunar um kæruefni máls þessa.  Var til þess vísað í erindi nefndarinnar að meðal gagna málsins væri bréf Skipulagsstofnunar til Sólheima, dags. 7. október 1999, þar sem fram kæmi afstaða stofnunarinnar til álitaefnis um kostnað af deiliskipulagi og teldi nefndin þá afstöðu þekkta í málinu.  Hins vegar væri óskað umsagnar um synjun sveitarstjórnar á byggingarleyfisumsókn kæranda.  Þá var þess sérstaklega óskað að stofnunin tjáði sig um það álitaefni hvort staðfest aðalskipulag væri nauðsynleg forsenda deiliskipulags.  Í umsögn stofnunarinnar segir m.a.

„Álitaefni um kostnað.
Skipulagsstofnun kýs að útlista nánar á hvaða sjónarmiðum stofnunin byggir það álit sitt er úrskurðarnefndin telur liggja ljóst fyrir.  Í gögnum málsins er bréf stofnunarinnar til Óðins Helga Jónssonar, f.h. Sólheima, þar sem fram kemur sú skoðun stofnunarinnar að í 4. mgr. 34. gr. skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997 (sbl.) felist ekki annað en það að sveitarsjóður skuli bera kostnað vegna gerðar deiliskipulagsáætlana en ríkissjóður beri að nokkrum hluta kostnað vegna gerðar svæðis- og aðalskipulagsáætlana sbr. aðra töluliði 34. gr. sbl.  Ekki felist í ákvæðinu skylda sveitarfélaga að standa undir kostnaði vegna deiliskipulagstillagna sem einstaklingar ákveða að láta vinna fyrir sig upp á eigin spýtur.   Þá vísar stofnunin einnig til ákvæða gr. 1.3. og 1. mgr. gr. 3.1.4. í skipulagsreglugerð nr. 400/1998 þessu áliti sínu til stuðnings.  Kærandi telur þessa skoðun stofnunarinnar ekki eiga sér stoð í lagaákvæðinu og telur jafnframt að ofangreind reglugerðarákvæði eigi sér ekki lagastoð þar sem þau gangi gegn skýru lagaákvæði.  Skipulagstofnun telur svo ekki vera.

Í greinargerð með frumvarpi til skipulags- og byggingarlaga sagði eftirfarandi um 36. gr. frumvarpsins, sem í meðförum Alþingis varð 34. gr.:  „Hér er fjallað um greiðslu kostnaðar vegna skipulagsvinnu […]. Í greininni er lagt til að settar verði skýrar reglur um kostnaðarskiptingu vegna skipulagsmála milli Skipulagsstofnunar annars vegar og hlutaðeigandi sveitarstjórna hins vegar.“   Skipulagsstofnun telur skýrt, með hliðsjón af þessu, að markmið ofangreindrar greinar frumvarps þess er varð að núgildandi sbl. var ekki að kveða á um skyldu sveitarfélaga til að standa undir kostnaði vegna deiliskipulagstillagna einstaklinga eða lögaðila.  Ákvæðið hafi verið sett í lögin til að setja skýrar reglur um kostnaðarskiptingu milli ríkis og sveitarfélaga.

Synjun byggingarleyfis.
Kærandi telur hina kærðu synjun byggingaleyfis brjóta gegn jafnræðis- og meðalhófsreglu stjórnsýslulaga, sbr. 11. og 12. gr. laga nr. 37/1993.  Þar sem að Skipulagsstofnun hefur engin gögn undir höndum varðandi fyrri afgreiðslur sveitarstjórnar Grímsnes- og Grafningshrepps á byggingarleyfum til handa Sólheimum telur stofnunin sig ekki geta veitt umsögn um þann hluta kærunnar er snýr að jafnræðissjónarmiðum kæranda.  Hvað varðar ætlað brot sveitarstjórnarinnar á meðalhófsreglunni telur stofnunin að reglan hafi ekki verið brotin í hinu kærða tilviki þó að gerð væri krafa um að meginregla skipulags- og byggingarlaga um að byggingarleyfi skuli vera í samræmi við skipulagsáætlanir væri uppfyllt.

Skipulagsstofnun getur ekki tekið undir  túlkun kæranda á 2. mgr. 23. gr. sbl. þess efnis að sveitarstjórn beri að veita byggingarleyfi þegar þannig standi á sem í þessu máli.  Stofnunin leggur áherslu á að í ofangreindu lagaákvæði felist heimild fyrir skipulagsyfirvöld sveitarfélaga, en ekki skylda, til að samþykkja tilteknar framkvæmdir án þess að deiliskipulag liggi fyrir.  Vísast um þessa skoðun stofnunarinnar til álits umboðsmanns Alþingis nr. 2556/1998 en þar segir eftirfarandi í umfjöllun um 2. mgr. 23. gr. sbl.:

„Það er meginreglan samkvæmt skipulags- og byggingarlögum að byggingarleyfi á að grundvallast á deiliskipulagi. Eins og áður segir er mælt fyrir um undantekningu frá þessari meginreglu í 2. mgr. 23. gr. skipulags- og byggingarlaga.  Ákvæði 2. mgr. 23. gr. laganna hefur einvörðungu að geyma heimild en ekki fortakslausa skyldu til þess að veita byggingarleyfi þegar deiliskipulag liggur ekki fyrir. Enda þótt það byggingarleyfi, sem sótt er um, hafi einungis í för með sér óverulegar breytingar á byggðamynstri eldra hverfis, er ekki þar með sjálfgefið að nýta beri undantekningarheimild 2. mgr. 23. gr. í stað þess að deiliskipuleggja hverfið fyrst og veita síðan byggingarleyfi. Þegar metið er hvort rétt sé að beita þessu undantekningarákvæði ber meðal annars að líta til þeirra markmiða skipulags- og byggingarlaga að þróun byggðar og landnotkun á landinu öllu á að verða í samræmi við skipulagsáætlanir annars vegar og að tryggja ber réttaröryggi við meðferð skipulags- og byggingarmála þannig að réttur einstaklinga og lögaðila verði ekki fyrir borð borinn þótt hagur heildarinnar sé hafður að leiðarljósi hins vegar. Eins og fram kom í framsöguræðu umhverfisráðherra, þá þjóna skipulagsáætlanir því hlutverki fyrst og fremst að vera tæki sveitarstjórna til þróunar og mótunar byggðar.  Þegar til afgreiðslu kemur hvort veita eigi byggingarleyfi í þegar byggðu hverfi, sem ekki hefur verið deiliskipulagt, og búast má við frekari umsóknum um framkvæmdir á reitnum, er almennt rétt að gera fyrst deiliskipulag fyrir reitinn áður en byggingarleyfi er veitt. Sú hætta fylgir, þegar veitt er eitt byggingarleyfi í einu, án þess að fyrir liggi deiliskipulag, að tvö eða fleiri byggingarleyfi á reit hafi í för með sér verulegar breytingar á byggðamynstri reitsins enda þótt hvert byggingarleyfi eitt og sér hafi ekki slík áhrif. Þegar svo stendur á þróast byggð ekki í samræmi við heildstæða og samþætta stefnumörkun í formi deiliskipulags, sem grundvalla ber á fjölmörgum lögmæltum sjónarmiðum, auk þess sem íbúar hlutaðeigandi hverfis eru sviptir lögboðnum rétti sínum til þess að fá færi á því að koma að sjónarmiðum sínum og hafa áhrif við gerð deiliskipulags. Slík byggðaþróun verður að teljast í andstöðu við markmið skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997.“ 

Varðandi tilvísun kæranda til 3. tl. bráðabirgðaákvæða sbl. vill Skipulagsstofnun koma því á framfæri að hún telji sömu meginsjónarmið gilda um afgreiðslur skv. bráðabirgðaákvæðinu og skv. 2. mgr. 23. gr. og þau sem fram komi hér að ofan.  Í samræmi við það álit sitt vill stofnunin jafnframt vekja sérstaka athygli á því að í ákvæðinu segir orðrétt að sveitarstjórn geti leyft „einstakar“ framkvæmdir að fengnu samþykki stofnunarinnar.  Stofnunin hefur túlkað ákvæðið þröngt á þann veg að ekki sé tækt að veita byggingarleyfi á grundvelli þess oftar en einu sinni á sama stað, þ.e. hafi áður verið veitt byggingarleyfi á grundvelli 3. tl. þá séu líkur á að þess konar erindi væri synjað kæmi slíkt erindi til stofnunarinnar vegna fyrirhugaðrar framkvæmda á sama svæði, en mælst til  þess að unnið væri deiliskipulag af svæðinu.  Jafnframt er bent á að ákvæði 3. tl. bráðabirgðaákvæða sbl. á ekki við í þegar byggðum hverfum, heldur gildir þá í undantekningartilvikum heimild 2. mgr. 23. gr., sbr. 7. mgr. 43. gr. skipulags- og byggingarlaga.

Þá vill stofnunin vekja athygli á misræmi í kæru annars vegar og athugasemdum kæranda hins vegar.  Í kæru kemur fram, á bls. 3 að veitt hafi verið byggingarleyfi að Sólheimum fyrir byggingunni Bláskógum árið 1999, en í frekari athugasemdum kæranda kemur fram á bls. 2 að sveitarstjórn hafi ítrekað hafnað byggingarleyfisumsóknum frá Sólheimum vegna húsanna Reinar og Bláskóga.

Er gilt aðalskipulag skilyrði þess deiliskipulag sé sett?
Úrskurðarnefnd skipulags- og byggingarmála óskaði þess sérstaklega að Skipulagsstofnun gerði ljósa afstöðu sína til þess álitaefnis hvort staðfest aðalskipulag sé nauðsynleg forsenda auglýsingar deiliskipulags.  Skipulagsstofnun hefur talið að þar sem í gildi er svæðisskipulag sem markar stefnu varðandi það svæði sem fyrirhugað er að deiliskipuleggja, sé heimilt að auglýsa tillögu að deiliskipulagi á grundvelli svæðisskipulags.  Í Grímsnes- og Grafningshreppi er í gildi Svæðisskipulag Þingvalla-, Grímsnes- og Grafningshrepps 1995-2015, sem staðfest var af umhverfisráðherra þann 17. desember 1996.  Þar eru Sólheimar merktir sem þéttbýli/byggðarkjarni.  Skipulagsstofnun telur að heimilt sé að auglýsa tillögu að deiliskipulagi Sólheima á grundvelli gildandi svæðisskipulags.

Niðurstaða. Forræði og ábyrgð á deiliskipulagsáætlunum er í höndum sveitarstjórna.  Skipulagsstofnun telur að sveitarstjórn sé heimilt að synja um veitingu byggingarleyfis á meðan ekki liggur fyrir deiliskipulag viðkomandi svæðis.  Stofnunin telur einnig að heimilt sé að auglýsa tillögu að deiliskipulagi á grundvelli svæðisskipulags ef þar er mörkuð stefna um landnotkun á viðkomandi svæði.

Skipulagsstofnun telur að sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps hafi verið heimilt að synja um veitingu byggingarleyfis að Sólheimum í Grímsnesi, þar sem ekki liggur fyrir samþykkt deiliskipulag viðkomandi svæðis.“

Athugasemdir kæranda:  Kæranda var gefinn kostur á að tjá sig um greinargerð Grímsnes- og Grafningshrepps í málinu og síðar um umsögn Skipulagsstofnunar.

Af hálfu kæranda er frávísunarkröfu sveitarstjórnar alfarið mótmælt.  Vísar kærandi í því sambandi til 2. mgr. 8. gr. laga nr. 73/1997, 1. mgr. 10. gr. reglugerðar nr. 400/1998 og 2. mgr. 1. gr. og 1. mgr. 2. gr. reglugerðar nr. 621/1997 um verksvið eða valdsvið úrskurðarnefndarinnar.  Í þessum laga- og reglugerðarákvæðum sé úrskurðarvald úrskurðarnefndar ekki takmarkað með þeim hætti, sem frávísunarkrafan virðist byggja á. 

Þá tekur kærandi fram, að í greinargerð Grímsnes- og Grafningshrepps sé staðfest að samþykkt aðalskipulag fyrir Sólheima í Grímsnesi liggi ekki fyrir.  Af hálfu Sólheima sé bent á og ítrekað, að þar sé um að kenna vanrækslu af hálfu hreppsins, sem hafi látið hjá líða að senda aðalskipulag, sem unnið hafi verið á sínum tíma, til skipulagsstjórnar þannig að það hafi ekki verið kynnt og birt á lögformlegan hátt. Vanræksla og aðgerðarleysi Grímsnes- og Grafningshrepps í skipulagsmálum hafi leitt til þess, að einstakir aðilar innan hreppsins hafi sjálfir orðið að gera ákveðnar bráðabirgðaráðstafanir í skipulagsmálum, þ.m.t. Sólheimar.  Hreppurinn geti ekki notað það ástand, sem hann sjálfur hafi skapað og beri ábyrgð á, sem rök fyrir því að þessir aðilar eigi að standa að og bera kostnað af gerð deiliskipulags á landi sínu.  Þá sé það rangt, sem haldið sé fram í greinagerð sveitarstjórnar, að fyrir hendi séu hjá Sólheimum skipulagsáætlanir, sem stofnunin hafi neitað að leggja fram.  Aðeins sé um að ræða frumdrög sem sveitarstjórn hafi verið kynnt.  Hins vegar hafi vinnu við þessa skipulagsgerð verið hætt þegar í ljós hafi komið að sveitarfélagið neitaði að bera kostnaðinn af henni.

Kærandi gerir einnig nokkrar athugasemdir við umsögn Skipulagsstofnunar í málinu.  Er því mótmælt að fyrir liggi deiliskipulag, sem kærandi hafi látið vinna.  Ekkert slíkt skipulag sé til eins og áður hafi komið fram.  Þá mótmælir kærandi túlkun stofnunarinnar á efni 5. tl. 1. mgr. 34. gr. skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997 um kostnað af deiliskipulagi.  Heldur kærandi því fram að hefði það verið ætlun löggjafans að aðrir en ríkið eða sveitarfélög greiddu þennan kostnað hefði löggjafinn sett um það pósitíft ákvæði í lögunum.  Hvað varði ákvæðið í 1. mgr. gr. 3.1.4. í skipulagsreglugerð nr. 400/1998 sé ljóst, að þar segi aðeins að deiliskipulag „geti“ verið unnið af landeiganda og á hans kostnað.  Það eigi ekki við nema landeigandi kjósi sjálfur að standa þannig að málum, en svo sé ekki í því máli sem hér sé til úrlausnar.  Reglugerðarákvæði þetta verði ekki skýrt þannig, að í því felist að sveitarstjórn geti skyldað einhvern til að gera og kosta deiliskipulag.  Slík túlkun stríði gegn áðurgreindu ákvæði laganna og reglugerðarákvæðið skorti því lagastoð, þannig skýrt.

Þá telur kærandi að rökstuðningur Skipulagsstofnunar fyrir þeirri skoðun að meðalhófsreglan hafi ekki verið brotin geti ekki talist réttur, enda beri sveitarstjórn aldrei að ganga lengra en nauðsyn beri til.  M.a. með vísan til efnis meðalhófsreglu stjórnsýslulaga hafi sveitarfélaginu borið að veita umrætt byggingarleyfi á grundvelli ákvæðis 2. mgr. 23. gr. skipulags- og byggingarlaga á meðan það hlutaðist til um gerð deiliskipulags fyrir viðkomandi svæði.  Kærandi kveðst ekki gera athugasemdir við þau sjónarmið, sem fram komi í tilvitnuðu áliti umboðsmanns Alþingis í umsögn Skipulagsstofnunar.  Sólheimum sé mikið í mun að gengið verði frá deiliskipulagi fyrir staðinn, en ætlist hins vegar til að farið verði að lögum í þeim efnum.

Ábending í umsögn Skipulagsstofnunar um misræmi í kæru annars vegar og bréfi til úrskurðarnefndar hins vegar varðandi húseignina Bláskóga sé rétt en í bréfinu hafi verið um misritun að ræða.

Loks telur kærandi að ekki sé hægt að fallast á þá túlkun Skipulagsstofnunar að staðfest aðalskipulag sé ekki nauðsynleg forsenda deiliskipulags þar sem fyrir liggi gilt svæðisskipulag.  Eigi þessi túlkun sér enga stoð í gildandi lögum og sé raunar andstæð þeim ákvæðum er að þessu lúti.

Niðurstaða:  Með bréfi sveitarstjórnar Grímsnes- og Grafningshrepps til Sólheima, dags. 22. febrúar 1999, var kæranda gert kunnugt um þá ákvörðun sveitarstjórnar að hafna þátttöku í kostnaði við gerð deiliskipulags að Sólheimum.  Ákvörðun þessari var ekki skotið til úrskurðarnefndarinnar innan lögmælts kærufrests og var liðið á annað ár frá því kæranda var kunnugt um hana þar til hann vísaði ágreiningi sínum og sveitarstjórnar um kostnað við gerð deiliskipulags til úrskurðarnefndarinnar með kæru í máli þessu, hinn 30. mars 2000.  Með vísun til 2. mgr. 28. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 telst krafa kæranda, um að Grímsnes- og Grafningshreppi verði gert skylt að standa að og kosta gerð deiliskipulags fyrir Sólheima, of seint fram komin og skortir lagaheimild til þess að taka hana til sjálfstæðrar efnismeðferðar.  Verður þessum kröfulið því vísað frá úrskurðarnefndinni.

Hins vegar verður fjallað um lögmæti ákvörðunar sveitarstjórnar um að synja umsókn kæranda um byggingarleyfi fyrir  „Húsi söðlasmiðsins“, svo og lögmæti þess skilyrðis, sem sveitarstjórn setti fyrir því að byggingarleyfi yrði veitt, enda var ákvörðun sveitarstjórnar í þessu efni, frá 1. mars 2000, vísað til úrskurðarnefndarinnar innan kærufrests.

Eins og að framan greinir er ekki í gildi staðfest aðalskipulag fyrir Grímsnes- og Grafningshrepp eða byggðina að Sólheimum.  Fer því um meðferð umsókna um byggingarleyfi á svæðinu eftir 3. tl. ákvæða til bráðabirgða með lögum nr. 73/1997.  Samkvæmt ákvæðinu getur sveitarstjórn, án þess að fyrir liggi staðfest aðalskipulag eða samþykkt deiliskipulag, að fengnum meðmælum Skipulagsstofnunar, leyft einstakar framkvæmdir sem um kann að verða sótt og er unnt að binda slíkt leyfi skilyrðum.  Eðli máls samkvæmt verða slík skilyrði þó að vera lögmæt og reist á málefnalegum grundvelli.

Við afgreiðslu umsóknar kæranda um byggingarleyfi fyrir „Húsi söðlasmiðsins“ setti sveitarstjórn það skilyrði fyrir veitingu leyfisins að samþykkt deiliskipulag lægi fyrir.  Með vísun til fyrirliggjandi málsgagna, greinargerðar og fyrri afstöðu sveitarstjórnar felur skilyrðið það í sér að kæranda beri að láta vinna umrætt deiliskipulag á eigin kostnað.  Telur kærandi slíkt skilyrði ólögmætt.

Samkvæmt 1. mgr. 23. gr. skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997 skal gera deiliskipulag á grundvelli aðalskipulags fyrir einstök svæði og reiti þar sem framkvæmdir eru fyrirhugaðar.  Er hvergi í lögunum gert ráð fyrir því að deiliskipulag verði samþykkt án þess að fyrir liggi staðfest aðalskipulag.  Í 19. grein frumvarps til skipulags- og byggingarlaga, sem fjallaði um deiliskipulag og síðar varð að 23. grein laga nr. 73/1997, var gert ráð fyrir því að við tilteknar aðstæður mætti gera deiliskipulag áður en staðfest aðalskipulag lægi fyrir.  Þetta undantekningarákvæði var fellt út úr frumvarpinu við meðferð þess á Alþingi, en frumvarpið sætti í heild verulegum breytingum, einkum að tillögu umhverfisnefndar þingsins.  Segir í nefndaráliti umhverfisnefndar að grunnreglur um deiliskipulag komi fram í 23. grein og sé hún nokkuð breytt frá 19. grein frumvarpsins.  Af þeim breytingum, sem umrætt ákvæði sætti í meðförum Alþingis, verður ráðið að fallið hafi verið frá hugmyndum um að deiliskipulag mætti gera án þess fyrir lægi staðfest aðalskipulag.  Verður því að skilja ákvæði 1. mgr. 23. gr. laga nr. 73/1997 á þann veg að staðfest aðalskipulag sé ófrávíkjanleg forsenda þess að deiliskipulag verði unnið og samþykkt fyrir tiltekið svæði eða reit.  Verður því ekki fallist á þau rök sveitarstjórnar og álit Skipulagsstofnunar að deiliskipulag megi gera á grundvelli svæðisskipulags, svo sem haldið hefur verið fram.  Með vísun til þess sem að framan er rakið er það niðurstaða úrskurðarnefndarinnar að af framangreindum ástæðum hafi sveitarstjórn ekki verið heimilt að setja kæranda umrætt skilyrði um gerð deiliskipulags. 

Enda þótt úrskurðarnefndin hafi vísað frá sjálfstæðri kröfu kæranda um að fjallað yrði með almennum hætti um ágreining hans við sveitarstjórn um gerð deiliskipulags og  kostnað af henni kemur til skoðunar hvort það hafi verið lögmætt skilyrði fyrir því að byggingarleyfi yrði veitt fyrir „Húsi söðlasmiðsins“ að gera kæranda að bera kostnað af vinnu við deiliskipulag í tilefni af umsókn hans um byggingarleyfið.  Tekur nefndin fram, að deiliskipulag vegna umsóknarinnar hefði getað tekið til annars og minna svæðis en alls lands Sólheima eða þéttbýlisins þar og er því ekki um sama úrlausnarefni að ræða og fólst í þeirri kröfu kæranda er frávísun sætir í málinu.

Úrskurðarnefndin telur að lagaheimild hafi skort fyrir því skilyrði sveitarstjórnar að ætla kæranda að bera kostnað af gerð deiliskipulags vegna umræddrar umsóknar.  Eins og mál þetta liggur fyrir verður að líta svo á að það hafi verið ákvörðun sveitarstjórnar að deiliskipulagið skyldi unnið.  Þegar deiliskipulag er unnið að boði sveitarstjórnar fer um kostnað af þeirri skipulagsgerð eftir ákvæði 5. tl. 1. mgr. 34. gr. laga nr. 73/1997 og skal hann því greiðast úr sveitarsjóði.  Er gerð skipulags og framkvæmd skipulagsmála einstakra sveitarfélaga meðal lögbundinna verkefna þeirra. Engin heimild er í lögunum til þess að leggja kostnað af skipulagsgerð á landeiganda, þegar svo stendur á sem í hinu umdeilda tilviki, en gjaldtökuheimildir sveitarfélaga þurfa að eiga sér skýra lagastoð.

Í 35. gr. laga nr. 73/1997 er fjallað um skipulagsgjald.  Eru í ákvæðinu taldar þær heimildir sem stjórnvöld hafa til þess að heimta gjald af eigendum nýbygginga og nýrra mannvirkja í því skyni að standa straum af kostnaði við skipulagsgerð í landinu.  Er sveitarfélögunum tryggð hlutdeild í þessari gjaldtöku með sérstökum ákvæðum í 34. gr. lagnanna.  Mun kærandi jafnt sem aðrir framkvæmdaaðilar þurfa að greiða umrætt gjald af þeim byggingum sem hann reisir á landi sínu og er ekki heimild til frekari gjaldtöku af hálfu sveitarfélagsins vegna skipulagsgerðar á landi hans.  Var sveitarstjórn því óheimilt að gera kæranda að bera kostnað af þeirri skipulagsvinnu, sem hún taldi forsendu þess að umsókn hans um byggingaleyfið yrði samþykkt.

Í greinargerð sveitarstjórnar er því haldið fram að synjun umsóknar kæranda um byggingarleyfi fyrir „Húsi söðlasmiðsins“ eigi sér stoð í sjálfstæðum og lögmætum ástæðum, óháðum hinu umdeilda skilyrði.  Þannig hafi umsóknin farið í bága við staðfest svæðisskipulag auk þess sem gögn með umsókninni hafi ekki verið fullnægjandi. 

Úrskurðarnefndin fellst ekki á þessar röksemdir sveitarstjórnar. Ekki verður séð að umsóknin hafi farið í bága við staðfest svæðisskipulag, enda gefur hvorki framsetning svæðisskipulagsins né tilgangur þess tilefni til þeirrar túlkunar.  Ekki verður heldur fallist á að réttmætt hafi verið að synja umsókn kæranda þótt einhver hönnunargögn kunni að hafa skort með umsókninni, enda bar þá að gefa kæranda kost á að bæta úr því sem áfátt þótti. 

Samkvæmt framansögðu var skilyrði það sem sveitarstjórn setti kæranda er hún synjaði umsókn hans um byggingarleyfi fyrir „Húsi söðlasmiðsins“ ólögmætt.  Þá hefur hin kærða ákvörðun ekki verið studd neinum öðrum viðhlítandi rökum og ber því að fella hana úr gildi.  Er lagt fyrir sveitarstjórn að taka umsókn kæranda til meðferðar að nýju og leita meðmæla Skipulagsstofnunar í samræmi við ákvæði 3. tl. ákvæða til bráðabirgða með lögum nr. 73/1997. 

Uppkvaðning úrskurðar í máli þessu, sem er all umfangsmikið, hefur dregist vegna tafa við gagnaöflun, sumarleyfa og anna hjá úrskurðarnefndinni.

Úrskurðarorð:

Kröfu kæranda um að úrskurðað verði um ágreining hans og Grímsnes- og Grafningshrepps um gerð deiliskipulags Sólheima og kostnað af henni er vísað frá úrskurðarnefndinni.  Ákvörðun sveitarstjórnar Grímsnes- og Grafningshrepps frá 1. mars 2000 um að synja umsókn kæranda um byggingarleyfi fyrir „Húsi söðlasmiðsins“ er felld úr gildi.  Lagt er fyrir sveitarstjórn að taka umsókn kæranda til meðferðar að nýju og leita meðmæla Skipulagsstofnunar í samræmi við ákvæði 3. tl. ákvæða til bráðabirgða með lögum nr. 73/1997. 

 

Ár 2000, miðvikudaginn 11. október, kom úrskurðarnefnd skipulags- og byggingarmála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Laugavegi 59 í Reykjavík.  Mættir voru allir aðalmenn; Ingimundur Einarsson, varalögreglustjóri í Reykjavík, Þorsteinn Þorsteinsson, byggingarverkfræðingur og Hólmfríður Snæbjörnsdóttir, lögfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 56/2000; kæra nokkurra íbúa og eigenda íbúða við Fjólugötu og Smáragötu í Vestmannaeyjum á ákvörðun skipulags- og byggingarnefndar Vestmannaeyja frá 5. september 2000 um að veita leyfi til byggingar veitinga- og ráðstefnuhúss ofan á vatnstank í Löngulág.

Á málið er nú lagður svofelldur

úrskurður:

Með bréfum til úrskurðarnefndar skipulags- og byggingarmála, dags. 18. og 30. september 2000, sem bárust nefndinni hinn 21. september og 5. október 2000, kæra nokkrir íbúar og eigendur íbúða við Fjólugötu og Smáragötu í Vestmannaeyjum, ákvörðun skipulags- og byggingarnefndar Vestmannaeyja frá 5. september 2000 um að veita Grími Þór Gíslasyni og Sigmari Georgssyni leyfi til byggingar veitinga- og ráðstefnuhúss ofan á vatnstank í Löngulág.  Hin kærða ákvörðun var staðfest á fundi bæjarstjórnar Vestmannaeyja hinn 7. september 2000.

Kærendur krefjast þess að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að framkvæmdir við bygginguna verði stöðvaðar.

Vegna kröfu kærenda um stöðvun framkvæmda var byggingarleyfishöfum þegar gert viðvart um kæruna eftir að fyrra kærubréfið hafði borist nefndinni og var þeim boðið að neyta andmælaréttar.  Jafnframt var óskað greinargerðar byggingarnefndar um kæruna og nánari upplýsinga um málið.  Bárust andmæli byggingarleyfishafa með bréfi hinn 29. september 2000.  Þá barst nefndinni svar skipulags- og byggingarnefndar og bæjarstjórnar Vestmannaeyja hinn 2. október 2000 en fylgiskjöl með erindi bæjaryfirvalda bárust hinn 4. október og nánari skýringar með bréfi hinn 5. október 2000.

Málavextir:  Snemma árs 2000 leituðu byggingarleyfishafar eftir því við bæjarveitur Vestmannaeyja að þeim yrði heimilað að reisa veitinga- og ráðstefnuhús ofan á vatnstank í Löngulág.  Féllst stjórn bæjarveitna á að heimila slíka byggingu fyrir sitt leyti með fyrirvara um samþykki Hollustuverndar ríkisins.  Hugmyndir þessar fengu einnig góðar undirtektir bæjaryfirvalda og var ráðist í breytingu á aðalskipulagi bæjarins af þessu tilefni.  Var skilgreindri landnotkun afmarkaðs svæðis, sem umræddur vatnstankur stendur á, breytt á þann veg að á svæðinu mætti vera verslun og þjónusta auk þeirrar starfsemi sem leyfð hafði verið þar fyrir, en svæðið hafði verið verið ætlað undir opinberar stofnanir/félagsheimili.  Skipulagbreyting þessi hlaut lögboðna meðferð sem minni háttar breyting á aðalskipulagi og var breytingin staðfest af umhverfisráðherra hinn 23. maí 2000.

Hinn 21. júní 2000 var íbúum og eigendum fasteigna í nágrenni við vatnstankinn í Löngulág send grenndarkynning á fyrirhuguðu veitinga- og ráðstefnuhúsi á vatnstankinum og var þeim veittur frestur til 19. júlí 2000 til þess að gera athugasemdir við bygginguna.  Bárust allmargar athugasemdir og voru þær teknar til umfjöllunar í skipulags og byggingarnefnd og þeim svarað skriflega.

Á fundi skipulags- og byggingarnefndar hinn 5. september 2000 var samþykkt að veita umsækjendum leyfi til að byggja veitinga- og ráðstefnuhús á vatnstankinum í Löngulág og var samþykkt nefndarinnar staðfest á fundi bæjarstjórnar hinn 7. september 2000.  Eru það þessar ákvarðanir, sem kærðar eru í málinu.

Málsrök kærenda:  Af hálfu kærenda er á því byggt að ekkert deiliskipulag liggi fyrir á því svæði þar sem umrædd bygging eigi að rísa og sé það andstætt skipulags- og byggingarlögum.  Þá séu byggingaráformin ekki í samræmi við gildandi aðalskipulag þrátt fyrir þær breytingar, sem gerðar hafi verið á því.  Þannig sé fyrirhuguð matvælaframleiðsla ekki í samræmi við skilgreinda landnotkun, en auk þess megi ráða af fyrirliggjandi gögnum, að aðkomur að húsinu og bílastæði ætluð gestum þess séu að stórum hluta utan þess landnotkunarreits, sem fyrirhuguð bygging eigi að rísa á og séu þess í stað á svæði, sem skilgreint sé sem útivistarsvæði.  Þá telja kærendur að grenndarkynningu hafi verið áfátt þar sem ekki hafi verið gerð grein fyrir afstöðu fyrirhugaðrar byggingar til nærliggjandi byggðar, hæðarlegu eða annarra atriða sem þurft hefði til þess að nágrannar gætu tekið afstöðu til byggingarinnar.  Ennfremur byggja kærendur á því að framkvæmdir hafi verið hafnar við bygginguna án leyfis og án þess að fyrir lægi samþykkt skipulag, grenndarkynning eða byggingarleyfi.  Loks telja kærendur að ef af hinni umdeildu byggingu verði muni það valda verðrýrnun fasteigna í nágrenninu.

Málsrök skipulags- og byggingarnefndar og bæjarstjórnar Vestmannaeyja:  Af hálfu bæjaryfirvalda er á það bent að heimilt sé að lögum að veita byggingarleyfi í þegar byggðum hverfum þó ekki liggi fyrir deiliskipulag, enda fari þá fram grenndarkynning.  Eftir þessum heimildum hafi verið unnið og hafi grenndarkynning í máli þessu fullnægt settum skilyrðum.  Þá hafi kynningargögn verið fullnægjandi en þar hafi verið um að ræða aðaluppdrætti.  Einnig hafi verið sendar tölvuunnar ljósmyndir af  fyrirhuguðu mannvirki til þess að svara athugasemdum.

Um þá málsástæðu kærenda að samþykkt byggingarleyfisins sé ekki  í samræmi við aðalskipulag, eða breytingar sem gerðar hafi verið á því, segir að Vestmannaeyjabær líti svo á að í starfsemi veitinga- og ráðstefnuhúss sé matvælaframleiðsla grunnþáttur slíks reksturs, enda samræmist það þeirri landnotkun sem sé áskilin skv. breytingu á aðalskipulagi Vestmannaeyja frá 23. maí 2000.  Varðandi það að ennfremur sé um að ræða byggingu iðnaðarhúss, þá hafi það ekki verið samþykkt af skipulags- og byggingarnefnd, enda segi landnotkun að svo beri ekki að vera á umræddu svæði.

Sú afstöðumynd, sem fylgt hafi grenndarkynningunni, hafi ekki verið samþykkt og hafi verið gerðar breytingar sem nefndin hafi samþykkt á fundi sínum þann 5. september 2000.  Sú aðkoma sem muni verða að byggingunni sé nú þegar til staðar sem aðkoma að núverandi vatnstanki en hún muni verða breikkuð fyrir tvær akreinar.  Bílastæði séu einnig á því svæði sem nú sé til staðar og samkvæmt þeirri breytingu á aðalskipulagi sem samþykkt hafi verið.

Um þá fullyrðingu kærenda að framkvæmdir hafi verið hafnar án leyfis er tekið fram að leyfi fyrir byggingu lagnakjallara hafi verið veitt á grundvelli staðfests aðalskipulags Vestmannaeyja.  Grenndarkynning hafi ekki farið fram vegna þessarar framkvæmdar, þar sem skipulags- og byggingarnefnd hafi metið það svo að þar sem um væri að ræða niðurgrafið mannvirki væri þess ekki þörf.

Bent er á að bæjaryfirvöld séu ábyrg fyrir því tjóni sem einstakir aðilar kunni að verða fyrir við skipulagsbreytinguna og eigi kærendur því ekki að skaðast af breytingunni.

Í símbréfi byggingarfulltrúans í Vestmannaeyjum til úrskurðarnefndarinnar hinn 5. október 2000 er nánar lýst einstökum atriðum er varða aðkomu og bílastæði fyrirhugaðs mannvirkis.  Kemur þar m.a. fram að miðað hafi verið við ákvæði skipulagsreglugerðar við ákvörðun um fjölda bílastæða og bæði litið til reglna um fjölda stæða miðað við fjölda fermetra og fjölda gesta.  Hafi skipulags- og byggingarnefnd talið að báðar þessar viðmiðanir gætu átt við um húsið og hafi millivegur verið farinn.  Auk stæða við húsið sé gert ráð fyrir að nýtt verði stæði á lóð í eigu bæjarins í nágrenni hússins, 30 – 35 að tölu.  Séu bílastæði til afnota vegna starfsemi í húsinu því á bilinu 88-93, sem nefndin telji viðunandi.

Málsrök byggingarleyfishafa:  Í bréfi byggingarleyfishafa til úrskurðarnefndarinnar, sem barst nefndinni hinn 29. september 2000, er gerð grein fyrir aðdraganda málsins og þeirri umræðu og kynningu, sem átt hefur sér stað vegna fyrirhugaðrar byggingar.  Mótmælt er fullyrðingum kærenda, m.a. um að ekki hafi verið staðið nægilega vel að undirbúningi málsins og um að reynt hafi verið að gera lítið úr því að matvælaframleiðsla sé áformuð í húsinu.  Þá er á það bent að aðeins fáir af íbúum í nágrenni hússins standi að kærunni enda hafi allmargir íbúar hverfisins hvatt til framkvæmdanna og hafi þeir harmað þá neikvæðu umræðu sem orðið hafi um málið.  Að öðru leyti vísa byggingarleyfishafar til hliðstæðra raka og fram koma í umsögn bæjaryfirvalda.

Niðurstaða:  Samkvæmt þeim gögnum, sem fyrir liggja í málinu, er ljóst að ýmsir annmarkar eru á hinni kærðu ákvörðun.  Fyrirhuguð bygging á að rísa ofan á steinsteyptum vatnstanki og telur úrskurðarnefndin að ekki liggi fyrir fullnægjandi umsögn heilbrigðisyfirvalda um það hvort tryggt sé að mengun frá byggingunni geti ekki borist í vatnstankinn.  Er ekkert að þessu veigamikla atriði vikið í þeirri umsögn heilbrigðisfulltrúa, sem fyrir liggur í málinu.  Telur úrskurðarnefndin að afla þurfi sérstakrar umsagnar Hollustuverndar ríkisins um þetta áður en afstaða verði tekin til þess hvort byggingarleyfi hússins standist þær kröfur sem gera verður um öryggi með tilliti til hollustuverndar.  Þá liggur fyrir að bílastæði og aðkomuleiðir að fyrirhugaðri byggingu eru á svæði, sem skilgreint er sem útivistarsvæði í gildandi aðalskipulagi bæjarins.  Leikur vafi á um það hvort byggingarleyfið geti talist vera í samræmi við aðalskipulagið svo sem áskilið er í 43. grein skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997.  Hefur úrskurðarnefndin óskað umsagnar Skipulagsstofnunar um álitaefni málsins, m.a. um það hvort byggingarleyfið samrýmist aðalskipulagi.  Þá eru verulegir ágallar á aðaluppdráttum.  Engin lóð er sýnd tilheyrandi húsinu svo sem áskilið er, sbr. 62. gr. byggingarreglugerðar nr. 441/1998.  Ekki er heldur gerð grein fyrir nýtingarhlutfalli hússins.  Loks þykir orka tvímælis að fullnægt sé kröfum um fjölda bílastæði fyrir húsið skv. ákvæði 7. mgr. greinar 3.1.4. í skipulagsreglugerð nr. 400/1998.

Samkvæmt framansögðu eru fjölmörg vafaatriði í málinu sem leitt gætu til ógildingar hinnar kærðu ákvörðunar.  Verður þó ekki til fulls skorið úr um lögmæti ákvörðunarinnar fyrr en að undangenginni frekari málsrannsókn.  Við þessar aðstæður og með hliðsjón af þeim vafa, sem úrskurðarnefndin telur vera um lögmæti hins umdeilda byggingarleyfis, telur hún óhjákvæmilegt að framkvæmdir við bygginguna verði stöðvaðar meðan málið er til meðferðar á kærustigi.  Ber bæjarstjórn Vestmannaeyja að hlutast til um að framkvæmdir við bygginguna verði stöðvaðar, sbr. 5. mgr. 8. gr. laga nr. 73/1997, en jafnframt skal þess gætt að gengið verði þannig frá á byggingarstað að fyllsta öryggi sé tryggt og að ekki hljótist óþarfa tjón af stöðvun framkvæmdanna.

Úrskurðarorð:

Framkvæmdir, sem hafnar eru við byggingu veitinga- og ráðstefnuhúss á vatnstanki í Löngulág í Vestmannaeyjum, skulu stöðvaðar meðan kærumál um lögmæti byggingarleyfis fyrir húsinu er til meðferðar hjá úrskurðarnefndinni.  Þess skal gætt að gengið verði þannig frá byggingarstað að fyllsta öryggi sé tryggt og að ekki hljótist óþarfa tjón af stöðvun framkvæmdanna.

Ár 2000, þriðjudaginn 3. október, kom úrskurðarnefnd skipulags- og byggingarmála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Laugavegi 59 í Reykjavík.  Mættir voru allir aðalmenn; Ingimundur Einarsson, varalögreglustjóri í Reykjavík, Þorsteinn Þorsteinsson, byggingarverkfræðingur og Hólmfríður Snæbjörnsdóttir, lögfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 38/2000; kæra tíu íbúa og eigenda íbúða að Eskihlíð 8a, 10a, 12, 12a, 12b, 14 og 14a í Reykjavík, á ákvörðun byggingarnefndar Reykjavíkur frá 18. maí 2000 um að veita leyfi til byggingar fimm hæða verslunar- og skrifstofuhúss ásamt bílgeymslu að Skógarhlíð 12 í Reykjavík.

Á málið er nú lagður svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar skipulags- og byggingarmála, dags. 7. júlí 2000, sem barst nefndinni hinn 10. sama mánaðar, kæra tíu íbúar og eigendur íbúða að Eskihlíð 8a, 10a, 12, 12a, 12b, 14 og 14a í Reykjavík, ákvörðun byggingarnefndar Reykjavík frá 18. maí 2000 um að veita leyfi til byggingar fimm hæða verslunar og skrifstofuhúss ásamt bílgeymslu að Skógarhlíð 12 í Reykjavík.  Hin kærða ákvörðun var staðfest í borgarráði hinn 4. júlí 2000.

Af erindi kærenda verður ráðið að þeir krefjist þess að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi en í kærunni vísa kærendur til þess að fyrir úrskurðarnefndinni séu til meðferðar ágreiningsmál um deiliskipulag lóðarinnar að Skógarhlíð 12 og að þeir telji óeðlilegt að staðið sé í miklum framkvæmdum á lóðinni meðan þessar kærur séu til umfjöllunar.

Eftir að athygli kærenda hafði verið vakin á því að ekki væri hægt að líta svo á erindi þeirra að í því fælist krafa um stöðvun framkvæmda ritaði einn kærenda, Þ, Eskihlíð 12b, bréf til úrskurðarnefndarinnar, dags. 7. ágúst 2000, þar sem áréttað er að fyrir kærendum hafi vakað að krefjast stöðvunar framkvæmda.  Sé þess hér með krafist að framkvæmdir verði stöðvaðar.
Eftir að krafa kærenda um ógildingu hins kærða byggingarleyfis kom fram leitaði úrskurðarnefndin eftir afstöðu byggingarnefndar til kröfunnar auk þess sem byggingarleyfishafa var gefinn kostur á að neyta andmælaréttar.  Þá var jafnframt leitað umsagnar Skipulagsstofnunar um kæruefnið.  Hafa nefndinni borist greinargerð byggingarnefndar og umsögn Skipulagsstofnunar um kæruefnið.  Þá barst úrskurðarnefndinni, hinn 25. september 2000, greinargerð byggingarleyfishafa um kæruna, þar sem jafnframt er sérstaklega fjallað um kröfu kærenda um stöðvun framkvæmda.  Er málið nú tekið til úrskurðar um þá kröfu.

Málavextir:  Hinn 18. maí 2000 var birt í B-deild Stjórnartíðinda auglýsing um deiliskipulag fyrir lóðina nr. 12 við Skógarhlíð í Reykjavík.  Hafði skipulagsgerð þessi átt sér nokkurn aðdraganda, sem ekki þykir ástæða til að rekja við úrlausn um kröfu kærenda um stöðvun framkvæmda.  Allmargir íbúar og eigendur íbúða í þeim fjölbýlishúsum við Eskihlíð, sem næst standa umræddri lóð höfðu gert athugasemdir við deiliskipulag lóðarinnar.  Vildu nokkrir þeirra ekki una ákvörðun borgaryfirvalda um deiliskipulagið og vísuðu ágreiningi um hana til úrskurðarnefndarinnar með kærum sem bárust nefndinni seinni hluta maímánaðar 2000.  Eru kærumál þessi til meðferðar hjá nefndinni.

Á fundi byggingarnefndar Reykjavíkur hinn 18. maí 2000 var veitt byggingarleyfi fyrir fimm hæða verslunar- skrifstofuhúsnæði að Skógarhlíð 12.  Mun hafa verið byrjað á framkvæmdum við bygginguna um eða upp úr 20. júní 2000.  Kærendur töldu óeðlilegt að framkvæmdir væru hafnar við byggingu hússins áður en ágreiningsmál um deiliskipulag lóðarinnar væru leidd til lykta.  Einnig gerðu þeir athugasemdir við að framkvæmdir hefðu verið hafnar áður en borgarráð hafði staðfest hina kærðu ákvörðun.  Kærðu þeir útgáfu byggingarleyfis fyrir húsinu til úrskurðarnefndarinnar með kæru, dags. 7. júlí 2000, en jafnframt virðist hafa vakað fyrir kærendum að fá því framgengt að framkvæmdir yrðu stöðvaðar.  Krafa um það var þó ekki sett fram í kæru þeirra hinn 7. júlí 2000 og kom sú krafa fyrst fram mánuði síðar eða hinn 7. ágúst 2000.

Málsrök byggingarnefndar:  Í umsögn skrifstofustjóra byggingarfulltrúans í Reykjavík f.h. byggingarnefndar er gerð grein fyrir undirbúningi málsins og meðferð skipulagstillögu þeirrar, sem síðar varð að deiliskipulagi umræddrar lóðar.  Er áréttað að fjallað hafi verið um athugasemdir nágranna og fundir haldnir með hagsmunaaðilum og hafi tillögunni verið breytt til þess að koma til móts við sjónarmið þeirra.  Hafi tillagan hlotið lögboðna meðferð og skipulagið verið auglýst svo sem lög standi til.  Í fyrirliggjandi kæru er varði byggingarleyfi hússins séu ekki gerðar neinar efnislegar athugasemdir við leyfið sem slíkt og verði ekki séð að neitt nýtt komi fram í kærubréfinu sem breytt geti ákvörðun byggingarnefndar um að veita hið umdeilda leyfi.  Sé litið til meginreglu 1. mgr. 29. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 verði að telja ástæðulaust að stöðva framkvæmdirnar.

Málsrök byggingarleyfishafa:  Af hálfu byggingarleyfishafa er þess krafist að hafnað verði kröfum kærenda um stöðvun framkvæmda en til vara að heimilað verði að halda áfram þeim framkvæmdum sem ekki séu óafturtækar.  Kröfur byggingarleyfishafa eru í fyrsta lagi studdar þeim rökum að krafa kærenda um stöðvun framkvæmda hafi komið of seint fram og því beri að vísa henni frá.  Verði ekki fallist á framangreint séu ekki fullnægjandi efnisrök til þess að fallast á kröfuna.  Líta beri til hagsmuna aðila en ljóst megi vera að hagsmunir byggingarleyfishafa séu verulegir og stórum meiri en hagsmunir kærenda.  Þá beri einnig að líta til þess hversu líklegt sé að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi.  Því þurfi að fjalla um það hvaða líkur séu á því að umdeildu deiliskipulagi og/eða byggingarleyfi verði hnekkt.  Er í greinargerð byggingarleyfishafa fjallað ítarlega um þau sjónarmið sem hann telur að leggja verði til grundvallar við mat á lögmæti hinna kærðu ákvarðana.  Verða þessar ástæður raktar við efnisúrlausn málsins.

Umsögn Skipulagsstofnunar:  Í umsögn Skipulagsstofnunar um kæruefni málsins kemur fram að við endanlega afgreiðslu skipulagstillögunnar um Skógarhlíð 12 hafi stofnunin ekki gert athugasemdir við að deiliskipulagið yrði auglýst í Stjórnartíðindum.  Hins vegar hafi stofnunin lagt áherslu á að skv. grein 3.1.4 í skipulagsreglugerð nr. 400/1998 skuli deiliskipulag í þéttbýli að jafnaði ekki ná yfir minna svæði en götureit.  Í  bréfi stofnunarinnar til borgarskipulags dags. 12. maí 2000 hafi eftirfarandi m.a. verið tekið fram:  „Skipulagsstofnun telur að ákvæðið hafi sérstaka þýðingu á því svæði sem hér um ræðir, meðal annars vegna nálægðar við slökkvilið og neyðarakstur sjúkrabifreiða og varðar því öryggismál allra borgarbúa. Stofnunin ítrekar því fyrri ábendingu um að Reykjavíkurborg taki á skipulagi svæðisins í heildstæðara samhengi. Skoða ber nýtingu lóðarinnar í samhengi við landnotkun og umferðarmál almennt á svæðinu, s.s. við Skógarhlíð alla, tengsl við og áhrif á landnotkun við Eskihlíð og allar tengingar gatnamóta.“

Síðan segir í umsögn stofnunarinnar:

„Deiliskipulag Skógarhlíðar 12 var auglýst í Stjórnartíðindum þann 18. maí 2000 og öðlaðist gildi þá þegar. Þann sama dag var umsókn um hið kærða byggingarleyfi samþykkt í byggingarnefnd Reykjavíkur. Af gögnum þeim sem fylgdu umsagnarbeiðni úrskurðarnefndar virðist byggingarleyfið vera í samræmi við samþykkt deiliskipulag lóðarinnar að Skógarhlíð 12 og uppfylla þannig ákvæði 2. mgr. 43. skipulags- og byggingarlaga. Í gögnum málsins er ekki að finna upplýsingar um samræmi hins kærða byggingarleyfis við ákvæði byggingarreglugerðar.

Skipulagsstofnun telur á grundvelli framlagðra gagna að ekki sé ástæða til að stöðva framkvæmdir sem hafnar eru í samræmi við byggingarleyfi það sem samþykkt var í byggingarnefnd Reykjavíkur þann 18. maí s.l. en ítrekar þá afstöðu sem fram kemur í framangreindum bréfum frá 22. febrúar og 12. maí 2000 að ákvæði greinar 3.1.4 í skipulagsreglugerð nr. 400/1998 hafi sérstaka þýðingu varðandi Skógarhlíð og næsta nágrenni.“

Niðurstaða:  Ekki verður fallist á það sjónarmið byggingarleyfishafa að vísa beri kröfu kærenda um stöðvun framkvæmda frá úrskurðanefndinni vegna þess hversu seint hún hafi komið fram.  Verður að skilja meginreglur um heimildir æðra stjórnvalds til frestunar réttaráhrifa á þann veg að kröfu þar að lútandi verði komið að allt frá því mál kemur til meðferðar æðra stjórnvalds og fram til þess að efnisúrskurður gengur í málinu.  Það hvort krafa um frestun réttaráhrifa telst seint fram komin kann hins vegar að hafa áhrif á mat æðra stjórnvalds á því hvort fallist verði á slíka kröfu.

Í máli því sem hér er til úrlausnar eru atvik með þeim hætti að ætla verður að kærendum hafi verið orðið kunnugt um framkvæmdir að Skógarhlíð 12 tveimur til þremur vikum áður en þeir settu fram kæru sína varðandi byggingarleyfið.  Í kærunni var ekki, með ótvíræðum hætti, gerð krafa um stöðvun framkvæmda og var henni ekki komið á framfæri fyrr en mánuði seinna. Verður að skilja ákvæði 5. mgr. 8. gr. skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997 á þann veg að krafa um stöðvun framkvæmda þurfi að koma afdráttarlaust fram til þess að til álita komi að kveða upp úrskurð um það efni.  Að öðrum kosti væri kröfum um réttaröryggi ekki fullnægt og gengið gegn hagsmunum rétthafa samkvæmt hinni kærðu stjórnvaldsákvörðun.  Verður því að telja að fullnægjandi krafa um stöðvun framkvæmda hafi ekki komið fram í máli þessu fyrr en liðnar voru sex til sjö vikur frá því framkvæmdirnar hófust.

Framkvæmdir þær, sem nú eiga sér stað að Skógarhlíð 12, eru að mestu í grunni fyrirhugaðs húss og eru litlar líkur á því að umtalsverðar framkvæmdir við uppsteypu hússins eigi sér stað fram til þess tíma er vænta má efnisúrskurðar í kærumálum um deiliskipulag lóðarinnar og byggingarleyfi hússins.  Með tilliti til þessa og að virtum hagsmunum aðila, svo og með hliðsjón af því hversu seint krafa kærenda um stöðvun framkvæmda kom fram, fellst úrskurðarnefndin ekki á þá kröfu.  Er byggingarleyfishafa því heimilt að halda áfram framkvæmdum í samræmi við hið umdeilda byggingarleyfi á eigin ábyrgð meðan málið er til meðferðar hjá úrskurðarnefndinni, en áréttað er að nefndin er með öllu óbundin af þessari niðurstöðu þegar til efnisúrlausnar málsins kemur.

Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu kærenda um að framkvæmdir við byggingu húss að Skógarhlíð 12 verði stöðvaðar meðan kærumál um byggingarleyfi hússins er til meðferðar fyrir úrskurðarnefndinni.

Ár 2000, þriðjudaginn 26. september, kom úrskurðarnefnd skipulags- og byggingarmála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Laugavegi 59 í Reykjavík.  Mættir voru allir aðalmenn, Ingimundur Einarsson, varalögreglustjóri í Reykjavík, formaður nefndarinnar, Þorsteinn Þorsteinsson, byggingarverkfræðingur og Hólmfríður Snæbjörnsdóttir, lögfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 22/2000; kæra Ú og V, Helgamagrastræti 10, Akureyri, á ákvörðunum byggingarnefndar Akureyrar frá 5. apríl 2000, sbr. samþykkt bæjarstjórnar Akureyrar 18. sama mánaðar, um að synja umsókn um byggingarleyfi fyrir þeim hlutum húseignarinnar að Helgamagrastræti 10, sem eru austan eignarinnar, og um að fjarlægja skuli „byggingarhluta I og II“ fyrir 15. júní 2000.  Jafnframt er kærð ákvörðun um að leggja á dagsektir, kr. 50.000 á dag, verði teikningum að breytingum á eigninni ekki skilað inn fyrir 15. maí 2000.

Á málið er nú lagður svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndarinnar, dags. 5. maí 2000, kærir Óskar Sigurðsson hdl., f.h. Ú og V, til heimilis að Helgamagrastræti 10 á Akureyri, með vísun til 4. mgr. 39. gr., sbr. 8. gr. laga nr. 73/1997, ákvarðanir byggingarnefndar Akureyrar frá 5. apríl sl., sbr. samþykkt bæjarstjórnar frá 18. sama mánaðar, um að synja umsókn um byggingarleyfi fyrir þeim hlutum húseignarinnar að Helgamagrastræti 10, sem eru austan eignarinnar og um að kærendum beri að rífa „byggingarhluta I og II“. Jafnframt er í bréfi lögmannsins, dags. 19. maí 2000, kærð ákvörðun um að leggja á dagsektir kr. 50.000 á dag, verði teikningum, sem greinir í hinni kærðu ákvörðun, ekki skilað inn fyrir 15. maí 2000.

Kærendur krefjast þess að ákvarðanir þessar verði felldar úr gildi og að staðfest verði að ekki sé heimilt að fjarlægja umrædda hluta byggingarinnar og að byggingarnefnd beri að veita leyfi fyrir þeim.  Þá er þess krafist að framkvæmdir við niðurrif byggingarinnar verði stöðvaðar til bráðabirgða og að úrskurðarnefnd skipulags- og byggingarmála kveði upp úrskurð um það atriði þegar í stað.

Við upphaf meðferðar málsins hjá úrskurðarnefndinni samþykkti bæjarlögmaður, f.h. bæjarstjórnar Akureyrar, að kærð ákvörðun um að fjarlægja skuli þá byggingarhluta sem byggingaryfirvöld gera kröfu til, verði ekki látin koma til framkvæmda á meðan málið sé til úrlausnar hjá nefndinni.  Kom því ekki til úrskurðar um kröfu til stöðvunar framkvæmda.
Þá hefur byggingarfulltrúi, með bréfi dags. 14. september 2000, staðfest að fallið hafi verið frá ákvæði í hinni kærðu ákvörðun um dagsektir meðan málið sé til meðferðar hjá úrskurðarnefndinni, þar til ný ákvörðun hafi verið tekin.

Málavextir:  Hinn 17. júlí 1984 var öðrum kærenda, Ú, veitt leyfi til að byggja 2ja hæða einbýlishús með kjallara á lóðinni nr. 10 við Helgamagrastræti, ásamt bílskúr norðan við húsið.  Mun byggingu hússins og bílskúrsins hafa verið lokið á árinu 1988.  Þá hafði einnig verið reist steypt girðing og stoðveggir á lóðarmörkum að vestan, sunnan og að hluta til að austan samkvæmt byggingarleyfi sem veitt hafði verið sumarið 1987. Eftir þetta hafa kærendur, án leyfis byggingaryfirvalda, byggt 44,2 m² skála í suðausturhorni lóðarinnar, 17 m² geymslu áfasta við bílskúrinn og framlengt eldhússvalir að lóðarmörkum að austan.  Er lokað rými undir svölunum, sem kærendur kalla austurbyggingu. Munu framkvæmdir þessar hafa verið unnar í áföngum a.m.k. allt frá árinu 1993 fram til haustsins 1997.

Þann 6. maí 1993 birti bæjarlögmaður, f.h. embættis byggingarfulltrúa, öðrum kærenda, Ú, bréf þar sem honum er gert að stöðva ólöglegar framkvæmdir við byggingu, sem þá var steypt upp að verulegu leyti, í suðausturhorni lóðarinnar, þar sem ekki lægi fyrir byggingarleyfi, sbr. ákvæði í gr. 3.4.1. og kafla 3.1. í byggingarreglugerð nr. 177/1992 og IV kafla byggingarlaga nr. 54/1978.  Athygli hans var og vakin á heimild til að láta rífa niður byggingar eða byggingarhluta sem byggðir væru í óleyfi og var í því sambandi sérstaklega bent á ákvæði í kafla 5.9. í þágildandi byggingarreglugerð um bil milli húsa.  Jafnframt var honum veittur frestur til 17. sama mánaðar til að skila inn fullnægjandi teikningum og samþykki nágranna, ef byggingin væri þannig staðsett á lóð að slíkt væri nauðsynlegt.  Var og tekið fram að engar frekari framkvæmdir mættu eiga sér stað á lóðinni fyrr en samþykki byggingarnefndar lægi fyrir.  Ef ekki yrði orðið við framangreindum fyrirmælum yrði málinu vísað til sýslumannsins á Akureyri, sem færi með málið að hætti opinberra mála.

Kærendur sóttu um leyfi fyrir byggingunni hinn 17. maí 1993 og fylgdu umsókninni uppdrættir ásamt samþykki eigenda húsa á lóðunum nr. 7 og 9 við Holtagötu.  Um svipað leyti munu kærendur hafa hækkað norðurhluta lóðarinnar nr. 8 við Helgamagrastræti, sem er óbyggð og í eigu Akureyrarbæjar, og þökulagt hana 7 metra til suðurs frá fasteign sinni.

Með bréfi, dags. 1. júlí 1993, tilkynnti bæjarlögmaður Ú, f.h. embættis byggingarfulltrúa, að byggingarnefnd hefði móttekið teikningu hans af framkvæmdum á lóðinni nr. 10 við Helgamagrastræti, en áður en til fullnaðarafgreiðslu kæmi óskaði byggingarnefnd eftir að lagt yrði fram samþykki allra lóðarhafa sem ættu lóðir aðliggjandi að lóð hans, þ.m.t. Akureyrarbæjar. Segir í bréfinu að byggingarnefnd vísi slíkri málaleitan til bæjarráðs og líti svo á að það sé ekki í verkahring nefndarinnar að veita slíkt samþykki.

Á árinu 1996 munu kærendur hafa haldið áfram framkvæmdum á lóð Akureyrarbæjar nr. 8 við Helgamagrastræti, skipt þar um jarðveg, steypt stétt og komið þar fyrir leiktækjum og öðrum lausum munum.

Þann 22. ágúst 1997 skrifaði bæjarlögmaður bréf til annars kærenda, V, sem þá var þinglýstur eigandi húseignarinnar á lóðinni nr. 10 við Helgamagrastræti, og vísaði til bréfaskrifta frá árinu 1993.  Í bréfinu segir að eins og þar hafi komið fram hafi vantað upp á að fengið væri samþykki frá Akureyrarbæ vegna skála sem reistur hafi verið syðst og austast á lóðinni.  Umræddur skáli sé á lóðarmörkum og því sé nauðsynlegt að fyrir liggi samþykki bæjarráðs.  Í þessu sambandi sé ítrekað að byggingarefnd hafi ekki forræði á þessum þætti málsins og því nauðsynlegt að bæjarráði sé ritað bréf vegna þessa.  Þá eru gerðar athugasemdir við að ekki hafi verið sótt um leyfi fyrir framkvæmdum á lóð bæjarins sunnan lóðar kærenda og ekki heldur óskað eftir lóðarstækkun til suðurs.

Mánuði síðar, þann 22. september 1997, skrifar bæjarlögmaður, ásamt byggingarfulltrúa, annað bréf til V þar sem vísað er til fyrri bréfa Akureyrarbæjar um ólögmætar byggingarframkvæmdir á lóðinni nr. 10 við Helgamagrastræti.  Í bréfinu segir að við nánari skoðun hafi komið í ljós að byggt hafi verið við húsið í austur frá bílskúr og norður frá útiskála, án þess að sótt hafi verið um leyfi fyrir þeim framkvæmdum.  Þar af leiðandi hafi ekki verið skilað inn teikningum, samþykki nágranna og öðru því sem nauðsynlegt sé lögum samkvæmt.  Eins og henni sé kunnugt hafi byggingarframkvæmdir haldið áfram þrátt fyrir að starfsmenn byggingarfulltrúa hafi munnlega á byggingarstað gert kröfu um að þær yrðu stöðvaðar og að ólöglegir byggingarhlutar yrðu fjarlægðir.  Einnig liggi fyrir að steypa sú sem sem notuð hafi verið í þessa byggingarhluta hafi ekki verið framleidd samkvæmt reglum og leyfum þar um, heldur framleidd á staðnum án alls eftirlits.  Með bréfi þessu sé þess því krafist að allar framkvæmdir við húsið verði stöðvaðar þegar í stað og  jafnframt hafist handa við að fjarlægja þá byggingarhluta sem reistir hafi verið í óleyfi.  Í bréfinu segir ennfremur að þess hafi verið óskað við sýslumanninn á Akureyri að hann veitti embætti byggingarfulltrúa „…atbeina við stöðvun framkvæmdanna og eftir atvikum við kröfu um brottnám hinna ólögmætu byggingarhluta“

Sama dag, 22. september 1997, skrifaði bæjarlögmaður bréf til sýslumannsins á Akureyri þar sem þess er óskað að ólöglegar byggingarframkvæmdir á lóðinni nr. 10 við Helgamagrastræti verði stöðvaðar með atbeina sýslumanns/lögreglu.  Húseigenda verði með formlegum hætti gerð grein fyrir meintum brotum á byggingarlögum og byggingarreglugerð og gerð krafa um að ólögmætir byggingarhlutar verði fjarlægðir.  Jafnframt verði lögreglu falið að hafa eftirlit með því að þau fyrirmæli verði virt af hálfu húseigandans.  Verði þeim fyrirmælum ekki hlýtt muni Akureyrarbær óska eftir því að farið verði með málið að hætti opinberra mála.  Öðrum kærenda, þinglýstum eiganda að húseigninni, var sent afrit af framangreindu bréfi bæjarlögmanns til sýslumanns.

Hvorki verður ráðið af málsgögnum að erindi þetta hafi verið tekið til meðferðar af hálfu sýslumanns né að málinu hafi verið fylgt eftir af hálfu byggingaryfirvalda svo sem þó hafði verið boðað í bréfinu.

Með bréfi til byggingarnefndar, dags. 6. október 1999, óskuðu kærendur eftir að byggingar að Helgamagrastræti 10 og plan þar sunnan við samkvæmt teikningum A og B, dags. í september 1999, fengju að standa og sóttu jafnframt um að fá á leigu hluta eða eftir atvikum alla lóðina nr. 8 við Helgamagrastræti.  Byggingarnefnd tók umsóknina fyrir á fundi sínum 13. október 1999 og samþykkti bókun um að óska umsagnar skipulagsnefndar um erindið og að fram færi grenndarkynning.  Bæjarstjórn samþykkti bókun byggingarnefndar á fundi sínum hinn 19. október 1999 og var kærendum tilkynnt um þessar fyrirtektir með bréfi, dags. 20. sama mánaðar.

Þann 16. nóvember 1999 samþykkti bæjarstjórn eftirfarandi bókun skipulagsnefndar frá 5. sama mánaðar:  „Skipulagsnefnd telur ekki rétt miðað við stöðu málsins að viðhafa grenndarkynningu samkvæmt skipulagsreglugerð.  Slík kynning fer fram þegar fyrirhugaðar eru framkvæmdir sem eru minniháttar breytingar.  Skipulagsnefnd leggur til að bæjarlögmaður kanni viðhorf og sjónarmið nágranna og felur skipulagsstjóra að aðstoða við undirbúning gagna vegna þess.  Niðurstaða könnunar verði lögð fyrir byggingarnefnd.“

Þann 16. mars 2000 sendi bæjarlögmaður bréf til fjölmargra íbúa við Holtagötu og Helgamagrastræti, en bréfið var þó ekki sent kærendum.  Í bréfinu segir orðrétt:  „Bréf þetta er ritað í tilefni af rannsókn máls sem tengist ólögmætum byggingarframkvæmdum við fasteignina Helgamagrastræti 10 á Akureyri, en eins og ykkur er væntanlega mörgum kunnugt hefur verið byggt við fasteignina án þess að aflað væri nauðsynlegra leyfa og þar af leiðandi ekki farið fram grenndarkynning eða gætt annarra þeirra atriða sem skipulags- og byggingarlög gera ráð fyrir.  Umræddar byggingarframkvæmdir voru á sínum tíma stöðvaðar á grundvelli ákvæða í þágildandi byggingarlögum og með atbeina sýslumannsins á Akureyri.  Jafnframt var þá gerð krafa um að óleyfilegir byggingarhlutar yrðu fjarlægðir.  Þar sem ekki var orðið við þeim tilmælum bjó embætti byggingarfulltrúa sig undir að láta framkvæma niðurrif byggingarhlutanna.  En áður en til þess kom barst umsókn frá eiganda Helgamagrastrætis 10 þar sem óskað var eftir leyfi til þess að hinir óleyfilegu byggingarhlutar yrðu samþykktir (eftir á) jafnframt því sem óskað var eftir lóðarstækkun til suðurs, inn á opið svæði í eigu Akureyrarbæjar. … .
Í ljósi þess að hér var ekki um hefðbundna byggingarleyfisumsókn að ræða þótti ekki við hæfi að fram færi grenndarkynning málsins á grundvelli skipulags- og byggingarlaga eins og almennt er þegar sótt er um byggingarleyfi.  Af ákvæðum stjórnsýslulaga um meðferð máls leiði hins vegar að stjórnvaldi beri áður en ákvörðun er tekin að rannsaka mál til hlítar og tryggja þannig eins og kostur sé að sem flest sjónarmið komi fram við afgreiðslu máls og þá ekki síður að þeir sem hagsmuna hafi að gæta fái komið að sjónarmiðum sínum áður en mál er leitt til lykta.  Þetta byggi á þeirri grundvallarreglu að allir þeir sem hafi hagsmuna að gæta séu í þessum skilningi aðilar málsins og hafi á grundvelli þess rétt til, kjósi þeir það, að koma að sínum sjónarmiðum í málinu, upplýsingum, gögnum eða hverju einu sem þeir telji að skipti máli við afgreiðslu málsins. … .
Í samræmi við framanritað er ykkur nú hverju og einu gefinn kostur á því að koma afstöðu ykkar, sjónarmiðum, upplýsingum eða gögnum að í framangreindu máli. … .
Kjósið þið að láta afstöðu, sjónarmið, upplýsingar eða gögn koma fram eruð þið vinsamlegast beðin um að gera það eigi síðar en 31. mars n.k. … .“

Nokkrar athugasemdir bárust og voru þær lagðar fram á fundi byggingarnefndar hinn 5. apríl 2000, er umsókn kærenda um byggingarleyfi kom þar til umfjöllunar.

Þann 18. apríl 2000 samþykkti bæjarstjórn Akureyrar eftirfarandi bókun úr gerðabók byggingarnefndar frá 5. sama mánaðar:
“Erindi, dags. þann 6. október 1999, frá Ú og V, Helgamagrastræti 10, þar sem sótt er um leyfi fyrir byggingum sem reistar hafa verið án leyfis austan hússins Helgamagrastræti 10.  Einnig er sótt um að fá á leigu hluta af opnu svæði, eða eftir atvikum allt svæðið, sunnan lóðar  Helgamagrastrætis 10, þ.e. lóðina nr. 8 við Helgamagrastræti.  Meðfylgjandi eru teikningar dagsettar í september 1999, undirritaðar af Ú og greinargerð með ljósmyndum.
Erindið var tekið fyrir í byggingarnefnd þann þann 13. október 1999.  Óskað var eftir umsögn skipulagsnefndar á erindinu og að fram færi grenndarkynning.
Með hliðsjón af málsatvikum og þeirri staðreynd að verið væri að sækja um leyfi eftir á, þótti ekki eðlilegt að fram færi formleg grenndarkynning á grundvelli skipulags- og byggingarlaga.  Hins vegar var ákveðið að fram færi rannsókn málsins þar sem eigendum fasteigna í nágrenni Helgamagrastrætis 10 yrði gefið tækifæri til þess að koma að sjónarmiðum, athugasemdum, gögnum eða öðru því sem þeir kynnu að telja að hefði þýðingu fyrir meðferð málsins.  Alls bárust athugasemdir frá sex eigendum húsa á svæðinu og liggja þær frammi í málinu við afgreiðslu þess.
Áðurnefndar teikningar sem fylgja erindinu og greinargerðinni eru ekki fagteikningar, þá uppfyllir hönnuður ekki skilyrði 3. mgr. 47. gr. skipulags- og byggingarlaga, er því aðeins hægt að líta á framlagðar teikningar sem ófullkomnar skýringarteikningar.
Byggingarnefnd synjar erindinu þar sem það brýtur berlega í bága við deiliskipulag lóðarinnar og skipulags- og byggingarskilmála.  Með samþykkt erindisins yrði nýtingarhlutfall lóðar langt yfir þeim mörkum sem um lóðina og skipulagssvæðið gilda.  Með hliðsjón af þessu, sem og því að umræddar viðbyggingar skerða verulega hagsmuni nágranna, kemur alls ekki til álita að lögð verði til breyting á skipulagsskilmálum eða deiliskipulagi lóðarinnar.  Beiðni um lóðarstækkun er hafnað þar sem skipulag gerir ráð fyrir annarri nýtingu á lóðinni nr. 8.
Umsækjendur hafa með eldri byggingarleyfisumsókn sótt um leyfi fyrir útiskála í suðausturhorni lóðarinnar (merktum III á skýringarteikningu).  Með þeirri umsókn fylgdi leyfi nágranna en fullnægjandi teikningar af byggingunni bárust hins vegar ekki og var byggingarleyfi því ekki veitt en lagt fyrir umsækjendur að leggja fram fullnaðarteikningar í samræmi við gildandi lagaákvæði þar að lútandi.  Umræddar teikningar bárust ekki og er umrædd bygging felld undir þá byggingahluta sem umsækjendum er nú gert að fjarlægja.
Með hliðsjón af þessu getur byggingarnefnd þó fallist á að veita leyfi sitt fyrir þessum hluta viðbygginganna, enda verði lagðar fram fullnægjandi aðalteikningar og sýnt fram á með fagteikningum, prófunum og rannsóknum unnum af hlutlausum löggiltum hönnuði, að burðarvirki þessa byggingarhluta standist reglugerð og staðla.  Skal greinargerð þar að lútandi lögð fyrir byggingarnefnd.  Frestur til þess að skila inn teikningum og greinargerð um prófun og rannsóknir er veittur til til 15. maí n.k.
Sami frestur er gefinn til að skila raunteikningum (aðalteikningum) af húsinu þar sem fyrir liggur, af hálfu umsækjenda, sbr. skýringarteikningu hans, að gerðar hafa verið breytingar á því frá samþykktum aðalteikningum.  Vegna þessa liðar samþykkir byggingarnefnd að beita dagsektum, sbr. 1. mgr. 57. gr. skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997, ásamt síðari breytingum, sem ákvarðast 50.000 kr. á dag frá og með 15. maí n.k. verði teikningum ekki skilað inn.
Með vísan til 2. mgr. 56. gr. skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997, ásamt síðari breytingum, er lagt fyrir húseigendur að fjarlægja byggingarhluta I og II á skýringaruppdrætti. Brottnám þeirra skal hafið fyrir 15. maí næst komandi og lokið eigi síðar en 15. júní n.k. jafnframt skal fjarlægja áðurnefnda byggingu merkta III á skýringaruppdrætti, fyrir sama tíma hafi ekki verið sótt um leyfi fyrir henni, og hún verið samþykkt af byggingarnefnd, í samræmi við framanritað.
Hafi framangreindar byggingar, sem ekki er leyfi fyrir, ekki verið fjarlægðar innan framangreinds frests, mun byggingarnefnd fjarlægja þær á kostnað húseigenda á grundvelli 2. mgr. 57. gr. skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997, ásamt síðari breytingum.”

Framangreindar ákvarðanir í bókun byggingarnefndar frá 5. apríl 2000, samþykktar í bæjarstjórn 18. sama mánaðar, eru þær ákvarðanir sem kærðar eru til úrskurðarnefndar skipulags- og byggingarmála í máli þessu.

Málsrök kærenda:  Af hálfu kærenda er því haldið fram að sveitarstjórn hafi ekki haft heimild til þess, á grundvelli 2. mgr. 56. gr. skipulags- og byggingarlaga, að taka ákvörðun um niðurrif mannvirkja sem þegar hafi verið reist.  Í 3. mgr. sömu greinar sé mælt fyrir um sex mánaða frest fyrir sveitarstjórn, frá því henni varð kunnugt um mannvirki sem reist hefðu verið án leyfis, til þess að grípa til svo afdrifaríks úrræðis sem niðurrif mannvirkis sé.  Þessi sex mánaða frestur sé löngu liðinn, enda hafi byggingarfulltrúa verið kunnugt um framkvæmdir á lóð þeirra frá upphafi eða frá árinu 1993.  Það leiði því af ákvæðinu að það eigi undir Skipulagsstofnun en ekki sveitarstjórn, að taka ákvörðun um þær aðgerðir, sem mælt sé fyrir um í ákvæðinu.

Þá halda kærendur því fram að þeim hafi ekki verið gefinn kostur á að tala máli sínu áður en hin umdeilda ákvörðun um niðurrif eigna þeirra hafi verið tekin af byggingarnefnd þann 5. apríl 2000 og af bæjarstjórn þann 18. sama mánaðar.  Kærendur hafi sent inn erindi til byggingarnefndar, dags. 6. október 1999, sem hafi lotið að því að fá leyfi fyrir þeim byggingum sem reistar hefðu verið og hefði þeim ekki verið kunnugt um annað en að málið væri í þeim farvegi, enda ekkert verið aðhafst um niðurrif eigna þeirra af hálfu byggingaryfirvalda í sjö ár.  Hafa verði hugfast að hér sé um miklu meira en einfalda afgreiðslu á umsókn um byggingarleyfi að ræða.  Hér sé um að ræða mjög íþyngjandi ákvörðun sem fyrirséð hafi verið að myndi fela í sér verulega skerðingu og eyðileggingu fasteignar kærenda og alvarlegt inngrip í fjölskyldulíf.  Byggingarnefnd hafi því borið, sbr. 13. gr. stjórnsýslulaga, að gefa kærendum kost á að tjá sig áður en þessi afdrifaríka ákvörðun var tekin.  Í þessu sambandi sé líka rétt að vekja athygli á að byggingarfulltrúi hafi talið sér skylt á grundvelli stjórnsýslulaga að afla „athugasemda“ frá fjölda fólks, sem ekki verði séð að hafi haft neinna hagsmuna að gæta.

Ennfremur er á því byggt af hálfu kærenda að byggingarnefnd og bæjarstjórn Akureyrar hafi ekki rannsakað málið sjálfstætt, sbr. 10. gr. stjórnsýslulaga og að málið hafi ekki verið nægjanlega upplýst.  Vissulega hafi verið leitað umsagnar hjá íbúum undir því yfirskini að verið væri að „rannsaka málið“, en aldrei hafi verið leitað eftir umsögn kærenda og hvorki byggingarnefnd eða bæjarstjórn hafi séð ástæðu til að koma á vettvang til að kanna hvernig ætti að standa að niðurrifi á eignum þeirra og hvort það væri yfirhöfuð framkvæmanlegt. Af umræddri rannsóknarreglu hafi leitt skyldu fyrir viðkomandi stjórnvöld, sbr.  meðalhófsreglu 12. gr. stjórnsýslulaga, að kanna sérstaklega hvort unnt væri að standa að niðurrifi á hluta af eign þeirra eða hvort aðrar leiðir væru færar og þannig unnt að koma í veg fyrir gríðarlega eyðileggingu verðmæta.  Engar aðrar leiðir hafi veið teknar til skoðunar, t.d. hvort unnt væri að beita sektarúrræðum í stað niðurrifs.

Kærendur telja að ákvörðun byggingarnefndar uppfylli ekki þær kröfur um skýrleika stjórnvaldsákvörðunar sem gildi samkvæmt almennum reglum stjórnsýsluréttarins.  Í rökstuðningi byggingarnefndar sé ekki vikið að því hvernig staðið skuli að niðurrifi og ekki mælt fyrir um hvernig fasteign þeirra eigi að líta út eftir slíka framkvæmd.  Einungis sé vísað til þess að fjarlægja beri „byggingarhluta I og II á skýringaruppdrætti“. Ekkert komi fram um hvar mörk „byggingarhluta II“ og „byggingarhluta III“ séu að mati nefndarinnar og hvernig beri að skilja þetta eða hvort byggingarnefnd vilji að rifinn sé hluti af fasteign þeirra sem líka sé merktur með tölusetningunni „II“ og sé samkvæmt uppdrætti milli bílskúrs og norðurhliðar eignarinnar. Það sé því ekki unnt að átta sig á því hvað byggingarnefnd sé að fara fram á.  Í ljósi þessara annmarka sé einnig ljóst að bókun byggingarnefndar uppfylli ekki skilyrði 2. mgr. 39. gr. laga nr. 73/1997 um rökstuðning, sbr. 22. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993.

Kærendur telja ennfremur að ekki hafi verið unnt að taka ákvörðun um niðurrif á eign þeirra fyrr en skipulagsnefnd hefði fjallað um málið.  Í 7. mgr. 43. gr. laga nr. 73/1997 sé m.a. fjallað um aðkomu skipulagsnefndar að ákvörðunum sem teknar séu samkvæmt þeirri heimild.  Á fundi byggingarnefndar 13. október 1999 hafi verið óskað eftir umsögn skipulagsnefndar og að málið færi í grenndarkynningu.  Rétt sé að taka fram strax að ekki verði séð að nein lagaheimild sé fyrir grenndarkenningu í tilvikum sem þessum, en engu að síður hafi málinu verið vísað til skipulagsnefndar og þá í samræmi við tilgreint ákvæði.  Af því leiði að skipulagsnefnd hafi borið að fjalla um málið áður en það gat hlotið afgreiðslu byggingarnefndar.

Kærendur byggja einnig á því að byggingaryfirvöld á Akureyri hafi sýnt tómlæti.  Þær eignir, sem ákvörðun byggingarnefndar taki til, hafi staðið fullbúnar í rúm sjö ár.  Kærendur hafi byrjað á að setja gluggabil á steyptan vegg á lóðarmörkum eignarinnar og hafi þeim framkvæmdum verið lokið á árinu 1993.  Samþykki nágranna að Holtagötu nr. 7 og 9 fyrir þessum framkvæmdum hafi legið fyrir.  Hið sama gildi um aðrar framkvæmdir á lóðinni, þ.e. þegar eldhússvalir hafi verið framlengdar að lóðarmörkum og þegar geymsla við bílskúr hafi verið byggð.  Ennfremur hafi íbúar við Helgamagrastræti 7, 9, 11, 13, 15 og Holtagötu 3 og 7 lýst því yfir að umræddar framkvæmdir væru þeim ekki til ama á nokkurn hátt.  Byggingarfulltrúa Akureyrar hafi verið fullkunnugt um þessar framkvæmdir frá upphafi, a.m.k. sé ljóst að byggingaryfirvöld hafi búið yfir vitneskju um þetta þegar kærendur hafi sent inn erindi 5. (sic) maí 1993 um leyfi fyrir framkvæmdunum ásamt teikningum og samþykki nágranna.  Þar sem engar athugasemdir hafi verið gerðar eða erindinu hafnað hafi þeir talið að samþykki fyrir byggingunni lægi fyrir.  Það hafi því komið þeim í opna skjöldu þegar bæjarlögmaður hafi lýst því yfir í erindi til þeirra rúmum 4 árum síðar að þeir hefðu ekki aflað samþykkis bæjarráðs.  Af erindi bæjarlögmanns frá 1. júlí 1993 megi hins vegar ráða að það hafi ekki verið hlutverk þeirra að afla slíks samþykkis heldur hafi erindi þeirra verið vísað til bæjarráðs.  Sá skilningur sé líka í samræmi við þá leiðbeiningarskyldu sem hvíli á stjórnvöldum og áréttuð sé nú í 7. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 og hlutverk byggingarnefnda samkvæmt þágildandi byggingarlögum nr. 54/1978.  Það liggi fyrir að byggingaryfirvöld á Akureyri hafi haft alla möguleika til að grípa til aðgerða um leið og þeim hafi orðið kunnugt um framkvæmdirnar og verði þau einfaldlega að bera hallann af aðgerðarleysi sínu.  Í þágildandi byggingarlögum, sbr. nú skipulags- og byggingarlög, sé að finna úrræði fyrir sveitarstjórnir til að grípa til aðgerða telji þær brotið gegn skipulagi og ákvæðum laganna.  Lögin geri hins vegar ráð fyrir mjög skjótum viðbrögðum í slíkum málum, því um leið og mannvirki hafi verið reist komi til önnur sjónarmið, m.a. um eyðileggingu verðmæta.  Í dómaframkvæmd hafi því verið hafnað að unnt sé að rífa mannvirki, sem þegar hafi verið reist, enda þótt svo kunni að vera að tilskilinna leyfa hafi ekki verið aflað, hafi það í för með sér eyðileggingu verðmæta.  Hér verði líka að hafa í huga að um sé að ræða framkvæmdir í litlu bæjarfélagi, sem ætíð hafi vakið mikla athygli, bæði meðal íbúa bæjarfélagsins sem erlendra ferðamanna.  Byggingaryfirvöld hafi ekki beitt úrræðum 31. gr. byggingarlaga nr. 54/1978 og hafi þau einhvern tímann haft áform um það sé ljóst að þau hafi fallið frá þeim úrræðum á árinu 1997, þegar þau hafi ekki fylgt eftir hótunum um aðgerðir. Því verði að líta svo á að í því hafi falist að þau samþykktu framkvæmdirnar.  Ekki sé því unnt nú, sjö árum eftir að þessi mannvirki voru reist, að krefjast niðurrifs þeirra.

Kærendur telja að engar forsendur séu til að krefjast niðurrifs á eignum þeirra. Þeir byggingarhlutar, sem ákvörðun byggingarnefndar taki til hafi verið reistir með samþykki nágranna og engar athugasemdir hafi verið settar fram af hálfu íbúa í hverfinu út frá byggingartæknilegum atriðum, svo sem tæknilegum frágangi eða umbúnaði fasteignarinnar.  Sérstök athygli sé vakin á því að við hina svokölluðu „rannsókn máls“ sem farið hafi fram af hálfu byggingarfulltrúa, þar sem kallað hafi verið eftir athugasemdum fjölda íbúa, hafi ekkert komið fram um að fasteign kærenda skerði útsýni eða sé til ama á nokkurn hátt og enginn þeirra, sem leitað hafi verið til, hafi gert kröfu um niðurrif eignarinnar.  Í þessu sambandi sé sérstaklega bent á að ein af meginröksemdum byggingarnefndar fyrir ákvörðun sinni hafi m.a. verið sú að umræddir hlutar fasteignarinnar „skertu verulega hagsmuni nágranna“.  Sú röksemd sé einfaldlega röng og reyndar óskiljanleg í ljósi gagna málsins.  Þá hafi ekki verið sýnt fram á af hálfu byggingarnefndar að eign kærenda sé hættuleg, hvorki fyrir þá eða aðra íbúa í næsta nágrenni.  Þeir byggingarhlutar sem hin kærða ákvörðun taki til myndi eina heild og spilli hvorki yfirbragði götumyndar eða útlit eignarinnar.  Þessir hlutar eignarinnar séu líka mjög hentugir hvað nýtingu varði, t.d. hafi einungis verið dimmt skot á austurhluta lóðarinnar, sem ekki hafi nýst með nokkrum hætti fyrr en gömlu eldhússvalirnar hafi verið framlengdar.  Þá verði ekki séð að geymsla við bílskúrinn geti verið nokkrum til ama, enda hafi hún verið reist með samþykki íbúa að Helgamagrastræti 12.

Rétt sé að benda á að sjónarmið um nýtingarhlutfall lóðar geti ekki réttlætt niðurrif eigna kærenda.  Í því hverfi sem hér um ræði, sem og öðrum eldri hverfum, afmarkist nýtingarhlutfall af lóðarbréfi og sé háð ákvörðun byggingarnefndar hverju sinni.  Af hálfu byggingarnefndar hafi ekki verið gerðar athugasemdir við að nýtingarhlutfall breyttist frá því sem gert hafi verið ráð fyrir í lóðarbréfi, t.d. hafi byggingarnefnd samþykkt stærri byggingar á lóð kærenda en gert hafi verið ráð fyrir.  Þá hafi byggingarnefnd samþykkt að íbúi við Holtagötu 9 breytti húsi sínu úr því að vera lágreist hús á einni hæð í hús með háu risi.  Einnig hafi nefndin á sínum tíma heimilað byggingu bílskúrs á sömu lóð í einungis 2ja metra fjarlægð frá íbúðarhúsinu að Holtagötu 7.  Þar með hafi verið búið að víkja verulega frá nýtingarhlutfalli þeirrar lóðar miðað við lóðarbréf.  Ennfremur hafi að Holtagötu 9 verið byggt hús yfir setlaug á bílskúrsþaki en engar athugasemdir hafi verið gerðar við það af hálfu byggingarnefndar eða gerð krafa um að sú bygging yrði rifin.  Á lóðunum nr. 7 og 9 við Holtagötu hafi einnig verið reist garðhús, sem séu um 3 metrar á lengd og 2,5 metrar á hæð og séu á lóðarmörkum Helgamagrastrætis 10.  Byggingaryfirvöld hafi ekki amast við því á nokkurn hátt.  Þeim sé líka kunnugt um byggingu, sem reist hafi verið við Strýtuhóla á Akureyri án tilskilinna leyfa.  Í því tilviki hafi byggingaryfirvöld ekki gert kröfu um niðurrif.  Það virðist því sem ekki sé gætt jafnræðis við meðferð mála hjá byggingarnefnd.

Kærendur telja að ekki sé unnt að réttlæta niðurrif umræddra hluta eignarinnar einungis með þeim rökum að þeir samrýmist ekki deiliskipulagi.  Eins og áður hafi verið rakið telji kærendur að byggingarnefnd hafi þegar samþykkt eign þeirra og einnig sé mikilvægt að hafa í huga að fasteignin hafi þegar verið reist og sé orðin hluti af götumyndinni og hafi verið það í mörg ár.  Þá hafi byggingarnefnd hingað til ekki gert athugasemdir við að deiliskipulagi hafi ekki verið fylgt við byggingu mannvirkja í hverfinu.  Það megi því segja að í þessu þegar byggða hverfi hafi í raun komist á ákveðið „skipulag“ með þeim byggingum og notkun lands sem heimiluð hafi verið og látin afskiptalaus.  Fasteign kærenda og þeir hlutar hennar, sem ákvörðun byggingarnefndar taki til, séu á lóð kærenda og hafi verið þar síðan 1993 og fari ekki gegn þeirri byggð sem nú sé á svæðinu.  Ákvörðun byggingarnefndar feli í sér að sá hluti eignarinnar sem eigi að fá að standa sé garðskýlið en það sé eini hluti byggingarinnar sem sjáist frá götu.  Aðra byggingarhluta, sem séu austan við eignina á baklóð og sjáist ekki, vilji byggingarnefnd rífa.  Það verði því ekki séð að neinar skynsamlegar ástæður búi að baki hinni kærðu ákvörðun byggingarnefndar.

Loks telja kærendur að ákvörðun byggingarnefndar um dagsektir sé óskiljanleg og geti ekki staðist.  Rétt sé að vekja athygli á því að algengt sé að menn byggi og bæti við fasteignir sínar án þess að þeir skili inn teikningum eða skili þeim inn síðar.  Slíkt hafi ekki gefið tilefni til dagsekta, a.m.k. ekki svo hárra sem byggingarnefnd hyggist krefja kærendur um, skili þau ekki inn teikningu.  Teikningar séu til af fasteigninni og byggingarnefnd hafi þegar fengið þær í hendur.  Að þeirra mati sé þar um fullkomnar fagteikningar að ræða en ekki „ófullkomnar skýringarteikningar“ eins og byggingarnefnd hafi haldið fram.  Þau leggi það í vald úrskurðarnefndar að meta þessa staðhæfingu byggingarnefndar.

Málsrök Akureyrarbæjar:  Af hálfu Akureyrarbæjar er mótmælt þeirri fullyrðingu kærenda að byggingaryfirvöld hafi skort heimildir til að taka hina kærðu ákvörðun.  Ekki verði séð, hvorki í 3. mgr. 56. gr. skipulags- og byggingarlaga, né í öðrum ákvæðum laganna að heimildir sveitarstjórnar til að láta fjarlægja mannvirki séu bundnar ákveðnum tímamörkum.  Tilvitnað ákvæði fjalli ekki um tímamörk sveitarstjórnar heldur veiti það Skipulagsstofnun sjálfstæða heimild til þess að láta fjarlægja mannvirki.  Umrætt ákvæði sé öryggisákvæði og nýmæli í lögum, sett í þeim tilgangi að ýta eftir því að sveitarstjórnir láti fjarlægja ólögleg mannvirki, sbr. ummæli í greinargerð laganna.  Túlkun kærenda á ákvæðinu fái ekki staðist með vísun til 5. mgr. sömu greinar, en þar segi að sveitarstjórn geti ávallt mælt fyrir um að fjarlægja skuli ólöglega byggingu eða byggingarhluta.

Tvímælis orki hvort kærendur njóti andmælaréttar í máli þessu.  Sveitarfélagi beri fortakslaus skylda til að láta fjarlægja leyfislaus mannvirki og leyfislausar framkvæmdir séu refsiverðar, sbr. 60. gr. skipulags- og byggingarlaga.  Þar sem kærendur hafi ekki uppfyllt skilyrði fyrir útgáfu byggingarleyfis áður en byggingarframkvæmdir hófust hafi verið heimilt frá og með sama tíma að stöðva framkvæmdir og rífa mannvirkin.  Andmæli kærenda hafi því ekki getað, lögum samkvæmt, haft nein áhrif á lögbundna ákvörðun byggingaryfirvalda.  Þrátt fyrir það hafi byggingaryfirvöld ítrekað, með bréfum dags. 5. maí 1993, 1. júlí 1993, 22. ágúst 1997 og 22. september 1997, gefið kærendum kost á að bæta úr og skila inn fullnægjandi gögnum án árangurs og í raun án lagaheimildar.  Byggingaryfirvöld hafi því sannanlega gefið kærendum kost að neyta andmælaréttar.

Bæjaryfirvöld telja að málsástæða kærenda sem byggi á meintum brotum byggingaryfirvalda á rannsóknarskyldu sé á misskilningi byggð.  Í skipulags- og byggingarlögum sé fjallað um eftirlit byggingarfulltrúa og honum m.a. veitt heimild til að stöðva framkvæmdir.  Jafnframt sé í lögunum kveðið á um skyldu til að fjarlæga mannvirki sem hafi verið byggð án byggingarleyfis eða brjóti í bága við skipulag.  Rannsóknarskylda byggingaryfirvalda í máli þessu lúti einvörðungu að því, hvort umræddar framkvæmdir kærenda hafi verið án leyfis.  Þar sem þær séu án allra leyfa hafi byggingaryfirvöld ekki átt annarra kosta völ en að stöðva framkvæmdir og krefjast þess að mannvirkin yrðu fjarlægð.  Kærendur hafi ekki sinnt tilmælum byggingaryfirvalda um að fjarlægja umrædd mannvirki og komi sektarúrræði vart til greina þar sem um sé að ræða mannvirki sem ekki megi standa.  Því sé mótmælt að aðstæður hafi ekki verið skoðaðar sérstaklega á vettvangi.  Upplýst sé í gögnum málsins að starfsmenn byggingarfulltrúa hafi farið að Helgamagrastræti 10 og krafist þess að framkvæmdir yrðu stöðvaðar, eftir könnun á því hvort um leyfisskyldar framkvæmdir væri að ræða.  Kærendum hafi borið að afla leyfis fyrir byggingarframkvæmdunum, en á byggingaryfirvöldum hafi hvílt sú skylda að stöðva (fjarlægja) leyfislausar framkvæmdir og/eða taka umsóknina til afgreiðslu.  Ekkert hafi getað komið í veg fyrir hina kærðu ákvörðun nema fullgild umsókn um byggingarleyfi, sem samrýmdist í öllu lagaákvæðum þar að lútandi.  Hluti þess mannvirkis sem standi á lóðinni Helgamagrastræti 10, sé byggður í samræmi við áður útgefið byggingarleyfi.  Einungis sá hluti mannvirkisins sem byggður sé samkvæmt samþykktum teikningum megi standa, annað beri að fjarlægja.  Með vísan til þess, geti vart reynst erfitt að gera sér grein fyrir því hvað beri að fjarlægja.  Kærandi, Ú, hafi skilað inn teikningum í október sl., þar sem óleyfisbyggingarnar séu m.a. sýndar.  Umræddar teikningar hafi legið fyrir á fundi byggingarnefndar 5. apríl 2000 og sé vísað til þeirra að því er varðar þá byggingarhluta, sem beri að fjarlægja. Þessar teikningar eigi einnig að koma að notum við framkvæmd hinnar kærðu ákvörðunar.  Á það sé sérstaklega bent að kærandi, Ú, hafi sjálfur talið teikningarnar „fullkomnar fagteikningar“.  Það liggi í hlutarins eðli, að fasteign kærenda eigi að líta út líkt og útgefið byggingarleyfi geri ráð fyrir, eftir að óleyfishlutarnir hafi verið fjarlægðir.  Kærendur verði sjálf að taka afleiðingum gerða sinna og gera lagfæringar á þeim hluta fasteignarinnar sem muni standa eftir.  Kærendur viti manna best hvað hafi verið byggt í leyfisleysi og ef hin kærða ákvörðun verði staðfest megi búast við að þau sjái sóma sinn í því að fjarlægja óleyfilega hluta fasteignarinnar án ástæðulauss dráttar.  Um sé að ræða viðbyggingar sem byggðar hafi verið í áföngum og því hljóti að vera hægt að fjarlægja þær þar sem ákveðin skil séu milli byggingarhlutanna.

Bent er á að skipulagsnefnd hafi fjallað um mál kærenda 5. nóvember 1999.  Telja verði að afskipti skipulagsnefndar hafi a.m.k. ekki farið í bága við skipulags- og byggingarlög þó að umsókn kærenda hafi ekki þurft að sæta þeirri meðferð.

Í greinargerð Akureyrarbæjar segir ennfremur að mál þetta hafi tekið of langan tíma og í raun megi segja að byggingaryfirvöld hafi í lengstu lög ekki viljað grípa til of íþyngjandi úrræða gagnvart kærendum, s.s. með því að gefa þeim kost á að ,uppfylla skilyrði skipulags- og byggingarlaga.  Byggingaryfirvöld hafi strax á árinu 1993 gert kæranda, Ú, grein fyrir því að honum bæri að stöðva framkvæmdir og hugsanlega að fjarlægja leyfislausar byggingar.  Hann hafi sent bréf 17. maí s.á., þar sem hann hafi lýst því yfir að lokið hafi verið þeim byggingarframkvæmdum, sem sætt hafi athugasemdum í bréfi til hans u.þ.b. tveimur vikum áður.  Framkvæmd kærenda virðist því hafa verið lokið þegar byggingaryfirvöld hafi fengið upplýsingar um gang mála.  Kærendur hafi ekki orðið við tilmælum byggingaryfirvalda um að afla tilskilinna gagna og þegar af þeirri ástæðu hafi þeim mátt vera ljóst að byggingarleyfi fyrir framkvæmdunum yrði ekki gefið út.  Einhvern tímann á árunum 1993 til 1997 virðist kærendur aftur hafa byrjað byggingarframkvæmdir á lóð sinni, enn og aftur án tilskilinna leyfa.  Þegar byggingaryfirvöld hafi fengið upplýsingar um byggingarframkvæmdirnar, hafi þess strax verið krafist að þær yrðu stöðvaðar og mannvirki fjarlægð.  Einnig hafi verið ítrekað að enn skorti samþykki lóðarhafa aðliggjandi lóða fyrir framkvæmdunum sem lokið hafi verið í maí 1993.  Það sé fjarri sanni að byggingaryfirvöldum hafi frá upphafi verið kunnugt um framkvæmdir kærenda.

Þá segir í greinargerð bæjarins að þó afstætt sé hvað sé stórt eða lítið bæjarfélag þá verði að telja Akureyrarbæ stórt bæjarfélag í því sambandi sem hér um ræði. Þannig hafi byggingaryfirvöldum ekki verið kunnugt um að fasteign kærenda hefði vakið athygli íbúa eða ferðamanna, en þau séu ekki í aðstöðu til að mótmæla slíkum fullyrðingum þrátt fyrir að þau hafi efasemdir um þær.  Með vísun til ofanritaðs sé ljóst að byggingaryfirvöld hafi brugðist við um leið og tilefni hafi gefist til, þrátt fyrir að lögboðin úrræði hafi ekki verið nýtt að fullu.  Ástæður þess séu fyrst og fremst þær að talið hafi verið rétt að gefa kærendum kost á að fjarlægja umrædd mannvirki og/eða skila inn fullnægjandi gögnum.  Biðlund byggingaryfirvalda sé gagnrýnisverð, þrátt fyrir að sjónarmið um meðalhóf séu höfð í huga.

Af hálfu Akureyrarbæjar er því ennnfremur haldið fram að þrátt fyrir að kærendur hafi í engu sinnt tilmælum um að rífa ólöglegar framkvæmdir og byggingaryfirvöld ekki fylgt þeim eftir af meiri hörku, fari því fjarri að ástandið sé orðið lögmætt.  Hér beri einnig að hafa í huga að kærendur hafi sýnt einbeittan ásetning með því að halda framkvæmdum áfram, þrátt fyrir aðvaranir, tilmæli og hótanir um kæru til lögreglu.  Fullyrðing kærenda, þess efnis að byggingarnefnd hafi óskað eftir afstöðu bæjarráðs til framkvæmda kærenda í maí 1993, sé röng.  Í bréfi bæjarlögmanns til kærenda, dags. 5. maí 1993, sé þess m.a. krafist að þau afli samþykkis nágranna.  Þetta sé ítrekað í bréfi til hans, dags. 1. júlí s.á., þar sem segi að byggingarnefnd óski eftir að samþykki allra nágranna verði lagt fram, þ.m.t. Akureyrarbæjar.  Kærendum hafi verið bent á að slíkri málaleitan skuli beina til bæjarráðs.  Hið síðast nefnda túlki kærendur þannig, að byggingarnefnd hafi sent, f.h. kærenda, erindi til bæjarráðs.  Í þessu sambandi sé rétt að taka fram að samþykki Akureyrarbæjar fyrir framkvæmdum sem nágranna, þ.e. lóðareiganda, teljist ekki stjórnvaldsákvörðun.  Kærendur hafi því ekki haft réttmætar ástæður til að ætla, að byggingarnefnd hefði beint erindinu þangað, enda tíðkist ekki að byggingarnefnd afli samþykkis fyrir byggingarframkvæmdum, f.h. byggingaraðila, hjá þriðja aðila.  Með hliðsjón af fyrri bréfaskriftum hafi kærendum jafnframt mátt vera ljóst, að byggingarnefnd gerði þá kröfu að fram samþykki þessara aðila yrði lagt fram.  Kærendur hafi látið hjá líða að afla samþykkis Akureyrarbæjar fyrir byggingarframkvæmdum þrátt fyrir að hafa verið kunnugt um þörfina á slíku.  A.m.k. verði að telja, að kærendur hafi ekki haft réttmætar ástæður til að ætla að samþykkið hafi verið veitt, þar sem byggingarnefndin hafi ekki afgreitt beiðni þeirra.  Einnig megi vísa til þess að hjá kærendum hafi ekki verið innheimt gatnagerðargjöld eða bílastæðagjöld vegna framkvæmdanna, þar sem lögmæti þeirra hafi aldrei verið viðurkennt.  Jafnframt megi benda á þá staðreynd, að kærendur hafi aldrei gert neinn reka að því að umsókn þeirra um stöðuleyfi yrði afgreidd, sem hljóti að benda til þess að þau hafi talið sig eiga eftir að afla samþykkis bæjarráðs.

Af hálfu Akureyrarbæjar er fallist á það með kærendum að skipulags- og byggingarlöggjöf geri ráð fyrir skjótum viðbrögðum yfirvalda, þegar þau fái upplýsingar um ólöglegar framkvæmdir.  Byggingaryfirvöld hafi líka brugðist skjótt við, þótt eftirfylgnin hafi ekki verið nægjanleg í trausti þess að kærendur sinntu tilmælum og fjarlægðu mannvirkin af sjálfsdáðum.  Kærendum hafi strax verið tilkynnt um afstöðu byggingaryfirvalda til umræddra byggingarframkvæmda og því hafi kærendur ekki haft réttmæta ástæðu til að ætla, að fallið yrði frá kröfum um niðurrif.  Þegar af þeirri ástæðu sé kærendum ekkert hald í málsástæðu sem byggi á tómlæti.

Þá er því haldið fram að sjónarmið kærenda sem lúti að eyðileggingu verðmæta byggist ekki á fullgildum rökum enda fari þau í bága við lögbundin úrræði byggingaryfirvalda.  Augljóst sé að ákvæði skipulags- og byggingarlaga væru til lítils gagns, ef sjónarmið um verðmæti réðu úrslitum um lögmæti niðurrifs bygginga.  Eflaust sé rétt að huga að þessu sjónarmiði, sem og öðrum, en þá beri einnig að hafa hugfast að kærendur hafi verið grandsamir um ólögmæti þeirra framkvæmda sem þau réðust í, sem og að þau hafi sýnt einbeittan ásetning.  Þannig hafi kærendur í engu virt bréf byggingaryfirvalda heldur haldið áfram framkvæmdum án leyfis.

Rétt sé að geta þess að þeir byggingarhlutar sem beri að fjarlægja séu á baklóð hússins.  Lögum samkvæmt megi byggingaryfirvöld hvorki gefa út byggingarleyfi vegna framkvæmda kærenda né leyfa þeim að standa.  Hin kærða ákvörðun hljóti því að vera efnislega rétt, enda atvik málsins með þeim hætti að ómögulegt hafi verið að komast að annarri niðurstöðu.  Byggingaryfirvöld hafi ekki fengið í hendur þau gögn frá kærendum, sem staðfesti að gætt hafi verið ákvæða laga og reglna, s.s. um efni, hönnun, brunavarnir o.fl. og hafi því ástæðu til að óttast að byggingarframkvæmdirnar kunni að vera hættulegar.  Hin kærða ákvörðun hafi m.a. verið byggð á nábýlissjónarmiðum og einnig á skipulagssjónarmiðum um nýtingarhlutfall lóða.  Rétt sé að byggingarnefnd hafi á sínum tíma heimilað stærri mannvirki á lóð kærenda en reglur geri ráð fyrir, þó hafi ekki skeikað nema örlitlu.  Slíkt leiði óhjákvæmilega til þess, að frekari byggingarframkvæmdir verði vart samþykktar og endurspeglist það m.a. í ákvörðun byggingarnefndar.  Hafa verði í huga, að forræði í málum sem þessum verði að vera hjá yfirvöldum en ekki einstaklingum/lögpersónum.  Skipulags- og byggingarlög hafi að geyma ákvæði sem eigi að tryggja að sambærileg mál fái sambærilega niðurstöðu.  Byggingaryfirvöld hafi alltaf reynt að gæta þessa með því að grípa til viðeigandi úrræða þegar þau hafi fengið upplýsingar um framkvæmdir sem tæpast standist lög.  Fullyrðingum um annað sé mótmælt.  Byggingaryfirvöldum hafi ekki verið kunnugt um framkvæmdir við Holtagötu 9, fyrr en með bréfi kærenda í apríl sl. og það sé rangt að garðhús á tilgreindum lóðarmörkum sé án byggingarleyfis.  Byggingaryfirvöld telji að háttsemi kæranda, Ú, verði sýnu alvarlegri í ljósi þess að hann sé fagmenntaður á því sviði sem hér um ræði og hafi starfað um tíma á tæknideild Akureyrarbæjar.  Hann hafi því átt að þekkja laga- og reglugerðarumhverfi mannvirkjagerðar nokkuð vel.

Vettvangsganga:  Úrskurðarnefndin kynnti sér aðstæður á vettvangi hinn 7. september 2000.  Viðstaddir voru kærendur ásamt lögmanni þeirra, svo og byggingarfulltrúinn á Akureyri, starfsmaður bæjarskipulags og bæjarlögmaður.  Nefndarmenn kynntu sér hinar umdeildu viðbyggingar og fengu upplýsingar um gerð þeirra, ástand og nýtingu.

Umsögn Skipulagsstofnunar:  Eftir að úrskurðarnefndinni hafði borist greinargerð Akureyrarbæjar ásamt fylgiskjölum, leitaði nefndin umsagnar Skipulagsstofnunar um álitaefni málsins.  Í umsögn stofnunarinnar, dags. 21. september 2000, er rakinn aðdragandi málsins og helstu málsrök.  Síðan segir í umsögn stofnunarinnar:  „Skipulagsstofnun telur að byggingaryfirvöld á Akureyri hafi sýnt verulegt tómlæti við umfjöllun og aðgerðir vegna óleyfisframkvæmda að Helgamagrastræti 10 í gegnum árin, þar sem ákvörðunum um stöðvun framkvæmda hefur ekki verið fylgt eftir og mörg ár liðið á milli þess sem kærendum eru send bréf vegna framkvæmdanna.  Núgildandi skipulags- og byggingarlög nr. 73/1997 tóku gildi þann 1. janúar 1998. Framkvæmdir þær sem um er fjallað í kæru þessari áttu sér allar stað fyrir það tímamark og giltu ákvæði byggingarlaga nr. 54/1978 og byggingarreglugerðar 177/1992 um þær. Hins vegar er byggingarleyfisumsókn kærenda sem leiddi til hinnar kærðu niðurstöðu lögð fram í tíð núgildandi laga. Því telur Skipulagsstofnun að umsóknin og þeir byggingarhlutar sem sótt er um leyfi fyrir verði að uppfylla kröfur sem gerðar eru í núgildandi lögum og reglugerðum.  Skipulagsstofnun telur að byggingarnefnd Akureyrar hafi borið að ganga úr skugga um að byggingarleyfisumsókn kærenda uppfyllti þær kröfur sem gerðar eru í núgildandi byggingarreglugerð nr. 441/1998.

Samkvæmt 7. mgr. 43. gr. skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997 skal skipulagsnefnd fjalla um málið þegar sótt er um byggingarleyfi í þegar byggðu hverfi og deiliskipulag liggur ekki fyrir og láta fara fram grenndarkynningu sem felst í því að nágrönnum sem hagsmuna eiga að gæta er kynnt málið og gefinn kostur á að tjá sig.  Ekki er í lögunum gerður greinarmunur á framkvæmdum sem þegar eru byggðar og fyrirhuguðum framkvæmdum hvað skylduna varðar, enda er um að ræða skipulagslega meðferð umsóknar þar sem deiliskipulag liggur ekki fyrir.  Skipulagsstofnun telur því að byggingarnefnd hafi borið að senda byggingarleyfisumsókn kærenda til skipulagsnefndar til faglegrar umfjöllunar og grenndarkynningar, með þeim gögnum sem gerð er krafa um í byggingarreglugerð að skuli fylgja slíkum umsóknum, hafi umsóknin þannig verið tæk til umfjöllunar.

Að lokinni skipulagsumfjöllun skipulagsnefndar í kjölfar grenndarkynningar skv. framangreindum ákvæðum bar byggingarnefnd að taka afstöðu til byggingarleyfisumsóknar kærenda.  Ef byggingarnefnd hefði komist að þeirri niðurstöðu að ekki væri heimilt á grundvelli núgildandi laga og reglugerða um skipulags- og byggingarmál að fallast á umsóknina, hefði í kjölfarið verið unnt að grípa til viðurlaga. Skipulagsstofnun telur slíkt þó vera sjálfstætt mál, sem byggjast verði á efnislegri niðurstöðu umfjöllunar um byggingarleyfisumsókn kærenda, þar sem slík umsókn lá fyrir.

Skipulagsstofnun telur að þar sem byggingaryfirvöld á Akureyri fóru ekki að ákvæðum skipulags- og byggingarlaga og -reglugerða við umfjöllun um umsókn kærenda um byggingarleyfi fyrir óleyfisframkvæmdum á lóð þeirra verði ekki hjá því komist að fella hina kærðu ákvörðun úr gildi og leggja fyrir byggingarnefnd að taka málið upp að nýju.  Í slíkri umfjöllun verði byggingarnefnd að ganga úr skugga um að byggingarleyfisumsókn fylgi þau gögn sem gert er ráð fyrir í byggingarreglugerð nr. 441/1998.  Umsóknin ásamt fullnægjandi gögnum fari svo til skipulagsnefndar, sem láti fara fram grenndarkynningu og taki að því loknu afstöðu til umsóknarinnar út frá skipulagslegum forsendum.  Að slíkri umfjöllun lokinni taki byggingarnefnd efnislega afstöðu til umsóknarinnar.  Í kjölfarið verði svo, eftir atvikum tekin afstaða til beitingar viðurlagaákvæða.“

Niðurstaða:  Eins og að framan er rakið hafa kærendur reist umfangsmiklar viðbyggingar við hús sitt að Helgamagrastræti 10 á Akureyri án þess að hafa fengið leyfi byggingarnefndar til þeirra framkvæmda.  Verður helst ráðið af málsgögnum að framkvæmdir þessar hafi staðið yfir með hléum allt frá árinu 1992 og fram til haustsins 1997.  Með framkvæmdum þessum var gróflega brotið gegn ákvæðum þágildandi byggingarlaga nr. 54/1978 um byggingarleyfi o.fl. og gegn ýmsum ákvæðum þágildandi byggingarreglugerðar nr. 177/1992.

Með bréfi bæjarlögmannsins á Akureyri, dags. 22. september 1997, var kærendum formlega tilkynnt um stöðvun framkvæmda og þeim gert að fjarlægja ólögmæta byggingarhluta.  Verður við það að miða að kærendur hafi þá látið af framkvæmdum, svo sem þau halda fram, en ekki verður ráðið af gögnum málsins að gerð hafi verið úttekt á verkstöðu á byggingarstað þegar framkvæmdirnar voru stöðvaðar, svo sem þó hefði verið nauðsynlegt.

Fyrir liggur að sama dag og kærendum var ritað framannefnt bréf sendi bæjarlögmaður sýslumanninum á Akureyri bréf þar sem þess er óskað að sýslumaður ljái atbeina sinn til þess að knýja kærendur til að hlíta fyrirmælum byggingarfulltrúa.  Er jafnframt tekið fram í bréfum bæjarlögmanns til kærenda og sýslumanns, að verði fyrirmælum byggingarfulltrúa ekki hlítt muni verða óskað eftir því að farið verði með málið að hætti opinberra mála.

Í nefndu bréfi bæjarlögmanns til kærenda er ekki getið neinna réttarheimilda, en í bréfi hans til sýslumanns er vísað til 31. greinar þágildandi byggingarlaga nr. 54/1978, sem við átti um úrræði þau sem byggingarfulltrúi hugðist grípa til gegn kærendum vegna hinna leyfislausu byggingarframkvæmda þeirra.

Í 2. mgr. 31. greinar laga nr. 54/1978 var kveðið svo á að hlítti byggingaraðili ekki fyrirmælum byggingarfulltrúa og lögreglu um stöðvun eða brottnám framkvæmda skyldi fara með málið að hætti opinberra mála.  Þegar ljóst var að kærendur sinntu ekki kröfum um brottnám hinna ólögmætu framkvæmda bar byggingarfulltrúa, sem fyrirsvarsmanni almenningshagsmuna, að hlutast til um að höfðað yrði opinbert mál á hendur kærendum, í samræmi við tilvitnað ákvæði, ef ætlun hans var að knýja fram niðurrif hinna ólöglegu byggingarhluta.  Hefði í slíku máli fengist dómsúrlausn um kröfur byggingaryfirvalda um brottnámið, sbr. c lið 2. gr. laga um meðferð opinberra mála nr. 91/1991.  Með því að láta undir höfuð leggjast að hlutast til um málshöfðun verður að telja að byggingarfulltrúi hafi í raun fallið frá því að beita úrræðum 31. gr. byggingarlaga nr. 54/1978, sérstaklega þegar haft er í huga að honum var einungis heimilt, en ekki skylt, að krefjast niðurrifs samkvæmt ákvæðinu.  Verður því ekki, við úrlausn kærumáls þessa, litið til þeirra ákvarðana, sem teknar höfðu verið um að beita kærendur þvingunarúrræðum haustið 1997.

Með hinni kærðu ákvörðun frá 5. apríl 2000 var byggingarnefnd Akureyrar að afgreiða umsókn kærenda um byggingarleyfi fyrir þeim viðbyggingum, sem um er fjallað í málinu.  Þá var jafnframt afgreidd umsókn þeirra um stækkun lóðar.  Ekki er í gildi formlegt deiliskipulag fyrir lóðina að Helgamagrastræti 10 eða aðliggjandi svæði, enda verður skipulags- og byggingarskilmálum fyrir lóðina ekki jafnað til deiliskipulags.  Bar því að fara með umsókn kærenda í samræmi við ákvæði 7. mgr. 43. gr. skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997 og átti skipulagsnefnd að hlutast til um grenndarkynningu vegna umsóknarinnar.  Verður að skilja umrætt ákvæði svo að grenndarkynning skuli fara fram þegar sótt er um byggingarleyfi í þegar byggðu hverfi óháð því hvort umsóknin tekur til mannvirkja sem þegar hafa verið byggð eða fyrirhugað er aðbyggja.  Eðli máls samkvæmt á grenndarkynning þó, eftir því sem við á, að fara fram áður en framkvæmdir hefjast, enda verður markmiðum hennar vart náð með öðrum hætti.  Þessa ákvæðis var ekki gætt við undirbúning hinnar kærðu ákvörðunar og getur málsrannsókn bæjarlögmanns ekki komið í stað grenndarkynningar í málinu.

Þá skorti á að fyrir byggingarnefnd lægju fullnægjandi uppdrættir og gat umsókn kærenda ekki komið til efnislegrar afgreiðslu án þess að úr því væri bætt.

Þar sem hvorki lá fyrir niðurstaða lögmætrar grenndarkynningar né umsögn skipulagsnefndar eða fullnægjandi gögn til afgreiðslu málsins var ákvörðun byggingarnefndar um að synja umsókn kærenda haldin svo verulegum annmörkum að ógildingu varðar.

Auk synjunar á umsókn kærenda fólst í hinni kærðu samþykkt byggingarnefndar ákvörðun um að beita þvingunarúrræðum, sambærilegum þeim sem áður höfðu verið ákvörðuð en ekki framfylgt.  Líta verður á þessa ákvörðun sem sjálfstæða stjórnvaldsákvörðun, óháða afgreiðslu byggingarnefndar á umsókn kærenda um byggingarleyfi.  Úrskurðarnefndin telur að ekki hafi verið unnt að taka svo íþyngjandi ákvörðun án þess að gætt væri ákvæðis 13. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 um andmælarétt.  Bar byggingarnefnd að gera kærendum grein fyrir fyrirætlunum sínum um að beita þvingunarúrræðum áður en til þess gat komið að ákvörðun um þau yrði tekin.  Þá fullnægði ákvörðun byggingarnefndar um niðurrif ekki þeim kröfum um skýrleika sem gera verður til stjórnvaldsákvarðana af þessu tagi, en í ákvörðuninni er vísað til merkinga byggingarhluta með rómverskum tölum á uppdrætti, þar sem fyrir eru hliðstæðar merkingar á þversniðum.  Var þessi framsetning til þess fallin að valda misskilningi og óvissu um það hvað fælist í hinni kærðu ákvörðun.  Af framangreindum ástæðum verður ekki hjá því komist að fella ákvörðun byggingarnefndar um niðurrif hinna ólögmætu byggingarhluta úr gildi.

Þegar kærendum var tilkynnt um hina kærðu ákvörðun með bréfi, dags. 19. apríl 2000, var þeim greint frá bókun byggingarnefndar í málinu í heild en bókunin var felld inn í meginmál bréfsins.  Ljóst er að á blaðsíðuskilum í bréfinu hefur fallið niður ein lína og veldur þessi misritun því að ákvörðun byggingarnefndar um að setja kærendum frest til að skila raunteikningum (aðalteikningum) að húsi sínu, að viðlögðum dagsektum, verður illa skiljanleg.  Má og ráða af máltilbúnaði kærenda að þau hafa misskilið þennan lið í hinni kærðu ákvörðun.  Þar sem þessi liður í ákvörðuninni var bundinn tímamörkum og ekki birtur kærendum með fullnægjandi hætti, sbr. 20 gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993, verður hann einnig felldur úr gildi.

Samkvæmt framansögðu er það niðurstaða úrskurðarnefndarinnar að fella beri hina kærðu ákvörðun úr gildi í heild sinni en hafna verður þeirri kröfu kærenda að staðfest verði að ekki sé heimilt að fjarlægja umrædda hluta byggingarinnar og að byggingarnefnd beri að veita leyfi fyrir þeim.  Er það ekki á færi úrskurðarnefndarinnar að taka umsókn kærenda um byggingarleyfi til afgreiðslu með slíkum hætti.  Hins vegar er lagt fyrir byggingarnefnd að taka umsókn kærenda um byggingarleyfi til meðferðar að nýju og ljúka afgreiðslu hennar í samræmi við gildandi ákvæði skipulags- og byggingarlaga og að gættum ákvæðum stjórnsýslulaga.

Úrskurðarnefndin fellst á þá afstöðu byggingarnefndar, sem fram kemur í hinni kærðu ákvörðun, að gera verði fullnægjandi rannsókn á burðarvirkjum og öryggi þeirra byggingarhluta, sem til álita kann að kom að samþykkja, enda samrýmist slíkt skilyrði ákvæði 3. mgr. 41. gr. og 5. mgr. 42. gr. laga nr. 73/1997.

Uppkvaðning úrskurðar í máli þessu hefur dregist vegna anna og sumarleyfa svo og vegna þess að einstök gögn frá kærendum og Akureyrarbæ reyndust misvísandi og olli það töfum við gagnaöflun í málinu.

Úrskurðarorð:

Hin kærða ákvörðun byggingarnefndar Akureyrar frá frá 5. apríl 2000 er felld úr gildi í heild sinni.  Hafnað er kröfu kærenda um að staðfest verði að ekki sé heimilt að fjarlægja umrædda hluta byggingarinnar að Helgamagrastræti 10 á Akureyri og að byggingarnefnd beri að veita leyfi fyrir þeim.  Lagt er fyrir byggingarnefnd að taka umsókn kærenda um byggingarleyfi til meðferðar að nýju og ljúka afgreiðslu hennar í samræmi við gildandi ákvæði skipulags- og byggingarlaga og að gættum ákvæðum stjórnsýslulaga.

Ár 2000, miðvikudaginn 6. september, kom úrskurðarnefnd skipulags- og byggingarmála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Laugavegi 59 í Reykjavík.  Mættir voru allir aðalmenn; Ingimundur Einarsson, varalögreglustjóri í Reykjavík, Þorsteinn Þorsteinsson, byggingarverkfræðingur og Hólmfríður Snæbjörnsdóttir, lögfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 47/2000; kæra eigenda og íbúa að Leirvogstungu 2, 3, 4, 6 og 7 í Mosfellsbæ á ákvörðun skipulags- og byggingarnefndar Mosfellsbæjar frá 18. júlí 2000 um að veita leyfi til byggingar hesthúss við Leirvogstungu 5 í Mosfellsbæ og krafa kærenda um að framkvæmdir verði stöðvaðar.

Á málið er nú lagður svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar skipulags- og byggingarmála, dags. 14. ágúst 2000, sem barst nefndinni hinn 15. sama mánaðar, kærir Guðjón Ólafur Jónsson hdl., f.h. eigenda og íbúa að Leirvogstungu 2, 3, 4, 6 og 7 í Mosfellsbæ, ákvörðun skipulags- og byggingarnefndar Mosfellsbæjar frá 18. júlí 2000 um að veita leyfi til byggingar hesthúss við Leirvogstungu 5 í Mosfellsbæ.  Krefjast kærendur þess að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi.  Með bréfi til úrskurðarnefndarinnar 27. ágúst 2000 gera sömu kærendur kröfu um að framkvæmdir við bygginguna verði stöðvaðar meðan úrskurðarnefndin hafi málið til meðferðar.  Hin kærða ákvörðun var staðfest á fundi bæjarráðs Mosfellsbæjar hinn 21. júlí 2000.

Eftir að krafa kærenda um stöðvun framkvæmda var komin fram var byggingarleyfishafanum, A, Leirvogstungu 5, Mosfellsbæ, gert viðvart um kröfuna og var honum gefinn kostur á að neyta andmælaréttar og koma að sjónarmiðum sínum í málinu.  Sama dag var jafnframt leitað afstöðu byggingarfulltrúans í Mosfellsbæ til kröfunnar og óskað upplýsinga frá honum um atbeina hans að gerð uppdráttar og yfirlýsingar um samþykki íbúa og eigenda í Leirvogstungulandi.  Skriflegar athugasemdir bárust frá byggingarleyfishafa hinn 28. ágúst 2000, en með bréfi hinn 29. ágúst 2000 barst svar frá byggingarfulltrúa við fyrirspurn nefndarinnar.
 

Telur úrskurðarnefndin málið nú nægjanlega upplýst til þess að unnt sé að taka kröfu kærenda um stöðvun framkvæmda til úrskurðar 

Málsatvik:  Málsatvik verða hér einungis rakin stuttlega og einvörðungu að því marki sem þýðingu hefur við úrlausn þess hvort fallast beri á þá kröfu kærenda að framkvæmdir verði stöðvaðar. 

Í ársbyrjun 1999 sótti A, eigandi Leirvogstungu 5, um leyfi til þess að byggja hesthús á lóð sinni.  Erindi þetta var tekið fyrir á fundi skipulagsnefndar Mosfellsbæjar hinn 27. janúar 1999 og fól nefndin tæknideild bæjarins að vinna frekar að málinu.  Á fundi skipulagsnefndar þann 4. maí 1999 var ákveðið að láta fara fram grenndarkynningu vegna umsóknarinnar.  Voru kærendum sendar teikningar af fyrirhuguðu hesthúsi að Leirvogstungu 5 og gefinn kostur á að koma á framfæri athugasemdum sínum.  Kom lögmaður kærenda athugasemdum þeirra á framfæri með bréfi, dagsettu 18. október 1999.  Lögðust kærendur gegn því að leyfi yrði veitt fyrir byggingu hesthússins.  Til vara var þess krafist að leyfisveitingu yrði frestað þar til breytt aðalskipulag Mosfellsbæjar lægi fyrir og deiliskipulag á grundvelli þess.  Til þrautavara að leyfið yrði ekki veitt fyrr en fyrir lægi deiliskipulag jarðarinnar á grundvelli gildandi aðalskipulags og til þrautaþrautavara að húsið yrði minnkað, það yrði á einni hæð með steinsteyptri þró fyrir tað, í því yrði engin atvinnustarfsemi og að það yrði ekki tekið í notkun fyrr en frágangi yrði að fullu lokið.  Þá lýstu kærendur því yfir að þeir teldu sig ekki bundna við undirritanir sínar undir ódagsetta yfirlýsingu um að þeir gerðu ekki athugasemdir við fyrirhugaðar byggingarframkvæmdir og staðsetningu hesthússins samkvæmt uppdrætti, sem þeim hefði verið sýndur, en þessarar yfirlýsingar hafði eigandi Leirvogstungu 5 aflað áður en hann sótti um byggingarleyfi fyrir hesthúsinu.

Eftir þetta var málið til meðferðar hjá byggingaryfirvöldum í Mosfellsbæ haustið 1999 og fram til vors 2000 en í apríl 2000 var kærendum gefinn kostur á að koma að athugasemdum við nýja tillögu að hesthúsi á suðausturhluta lóðarinnar að Leirvogstungu 5.  Gerði þessi nýja tillaga ráð fyrir minna og lægra húsi en hin fyrri.  Lögmaður kærenda kom athugasemdum þeirra á framfæri með bréfi, dagsettu 2. maí 2000, og voru athugasemdirnar efnislega að mestu hinar sömu og áður höfðu komið fram við fyrri grenndarkynninguna.  Eftir frekari umfjöllun og athugun á málinu ákvað skipulags- og byggingarnefnd á fundi sínum þann 18. júlí 2000 að veita leyfi til byggingarinnar og var sú ákvörðun staðfest á fundi bæjarráðs Mosfellsbæjar hinn 21. júlí 2000.  Eru það þessar ákvarðanir, sem kærðar eru í málinu.

Málsrök kærenda:  Af hálfu kærenda er á því byggt að óheimilt hafi verið að veita hið umdeilda byggingarleyfi án þess að aflað væri meðmæla Skipulagsstofnunar skv. 3. tl. ákvæða til bráðabirgða í skipulags- og byggingarlögum nr. 73/1997. 

Þá telja kærendur að andmælaréttur þeirra hafi verið virtur að vettugi og hafi þeim ekki verið kynnt mikilvæg gögn í málinu, sem ráðið hafi úrslitum um hina kærðu ákvörðun.  Eigi þetta við um bréf byggingarleyfishafa til bæjarverkfræðings Mosfellsbæjar, dags. 24. nóvember 1999, umsögn Skipulagsstofnunar um málsmeðferð og bréf Þórunnar Guðmundsdóttur hrl., dags. 30. júní 2000.
 
Kærendur byggja einnig á því að við meðferð málsins hafi skipulags- og byggingarnefnd brotið gegn rannsóknarreglu 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993, enda hafi málið ekki verið nægjanlega upplýst áður en ákvörðun var tekin í því.  Er af hálfu kærenda nánar tilgreint í hverju þeir telja rannsókn málsins áfátt.

Kærendur styðja mál sitt ennfremur þeim rökum að ómálefnaleg sjónarmið hafi ráðið ákvörðun byggingaryfirvalda í málinu og að ekki hafi verið tekið tillit til sjónarmiða er varða framtíðarskipulag svæðisins.  Einnig hafi ákvörðunin verið tekin á röngum forsendum, þar sem fyrir hafi legið uppdráttur með árituðu samþykki kærenda er sýni aðkomu að hesthúsinu frá reiðvegi, en þennan uppdrátt hafi kærendur aldrei séð eða samþykkt, og hljóti byggingarleyfishafi að hafa ljósritað hann eftirá inn á blað það er kærendur höfðu ritað samþykki sitt á.

Nánar verður gerð grein fyrir málsástæðum kærenda við efnisúrlausn málsins.

Málsrök byggingarleyfishafa:  Af hálfu byggingarleyfishafa er mótmælt staðhæfingum kærenda um að fölsuð gögn hafi verið lögð fyrir byggingarnefnd.  Kveður byggingarleyfishafi uppdrátt þann, sem áritaður er um samþykki kærenda, hafa verið útbúinn af byggingarfulltrúa áður en samþykkis kærenda hafi verið aflað. Þá vísar byggingarleyfishafi á bug staðhæfingum kærenda um að hann hafi haft uppi rangfærslur í málinu og um að ekki hafi verið tekið tillit til athugasemda kærenda.  Rétt hafi verið staðið að málinu í alla staði eins og koma muni í ljós við meðferð þess fyrir úrskurðarnefndinni.

Umsögn byggingarfulltrúa:  Í svari byggingarfulltrúa til úrskurðarnefndarinnar, sem einskorðað er við kröfu kærenda um stöðvun framkvæmda, kemur fram að ekki eru gerðar athugasemdir við þau skjöl, sem kærendur leggja fram og er vísað til fyrirliggjandi gagna málsins.  Varðandi fyrirspurn framkvæmdastjóra úrskurðarnefndar um tilurð uppdráttar, sem áritaður er um samþykki kærenda, kveðst byggingarfulltrúi hafa upplýst byggingarleyfishafa um þá vinnureglu byggingarfulltrúaembættisins að þegar lagðar væru fram áritaðar yfirlýsingar umsagnaraðila vegna fyrirhugaðra byggingarframkvæmda, skyldu undirskriftir í öllum tilfellum vera á sama blaði og hin fyrirhugaða framkvæmd væri teiknuð eða skilgreind, svo ekki færi á milli mála hvað fólk skrifaði uppá.  Kveðst byggingarfulltrúi hafa aðstoðað byggingarleyfishafa við að færa inn á afstöðumynd fyrirhugað hús, staðsetningu, auk texta vegna aðkomu frá reiðstíg að lóðinni.  Hafi byggingarleyfishafa verið skýrt frá því að þessi uppdráttur yrði lagður fyrir skipulagsnefnd að fenginni áritun.  Þá kveðst byggingarfulltrúi hafa ljósritað afstöðumyndina, ásamt texta yfirlýsingar, á A3 blað fyrir byggingarleyfishafa.  Sé fullt samræmi milli þess skjals sem þannig var útbúið og þess sem síðar hafi verið lagt fram með áritunum kærenda.

Niðurstaða:  Samkvæmt fyrirliggjandi upplýsingum eru framkvæmdir þegar hafnar við byggingu hesthúss samkvæmt byggingarleyfi því, sem ógildingar er krafist á í máli þessu.

Enda þótt ekki hafi verið tekin efnisleg afstaða til málsástæðna kærenda verður ekki annað ráðið af fyrirliggjandi gögnum en að undirbúningur hinnar kærðu ákvörðunar hafi verið í samræmi við viðeigandi ákvæði skipulags- og byggingarlaga og er ekki augljóst að hin kærða ákvörðun sé haldin ágöllum er ógildingu varði. Þá verður ekki séð að kærendur eigi ríka hagsmuni af því að framkvæmdir verði stöðvaðar við byggingu tiltölulega lítils mannvirkis í umtalsverðri fjarlægð frá húseignum þeirra. 

Að þessu virtu fellst úrskurðarnefndin ekki á kröfu kærenda um stöðvun framkvæmda.  Eru framkvæmdir því heimilar, en alfarið á ábyrgð byggingarleyfishafa, meðan krafa kærenda um ógildinu hins kærða byggingarleyfis er til meðferðar fyrir úrskurðarnefndinni. 

Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu kærenda um að framkvæmdir við byggingu hesthúss að Leirvogstungu 5, Mosfellsbæ, verði stöðvaðar.

 

Ár 2000, fimmtudaginn 14. september, kom úrskurðarnefnd skipulags- og byggingarmála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Laugavegi 59 í Reykjavík.  Mættir voru allir aðalmenn; Ingimundur Einarsson, varalögreglustjóri í Reykjavík, Þorsteinn Þorsteinsson, byggingarverkfræðingur og Hólmfríður Snæbjörnsdóttir, lögfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 51/2000; kæra eigenda fjögurra fasteigna við Hringteig og Mosateig á Akureyri á samþykkt umhverfisráðs Akureyrarbæjar frá 30. júní 2000 um að veita byggingarleyfi fyrir íbúðarhúsi að Mosateigi 10 á Akureyri og á byggingar- og skipulagsskilmálum fyrir íbúðarbyggð á Eyrarlandsholti á Akureyri frá nóvember 1998 og á framkvæmd þeirra.

Á málið er nú lagður svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar skipulags- og byggingarmála, dags. 28. ágúst 2000, er barst nefndinni hinn 31. sama mánaðar, kæra eigendur fasteignanna nr. 13, 15 og 17 við Hringteig og nr. 8 við Mosateig á Akureyri samþykkt umhverfisráðs Akureyrarbæjar frá 30. júní 2000 um að veita byggingarleyfi fyrir íbúðarhúsi að Mosateigi 10 á Akureyri og byggingar- og skipulagsskilmála fyrir íbúðarbyggð á Eyrarlandsholti á Akureyri frá nóvember 1998 og framkvæmd þeirra.  Hin kærða ákvörðun um byggingarleyfi var staðfest á fundi bæjarráðs Akureyrar hinn 6. júlí 2000 og tilkynnt kærendum með bréfi, dags. 26. júlí 2000.

Skilja verður málatilbúnað kærenda svo að þeir krefjist ógildingar hins kærða byggingarleyfis og að úrskurðarnefndin taki þar að auki til úrlausnar hvort skipulags- og byggingarskilmálar fyrir íbúðarbyggð á Eyrarlandsholti fullnægi skilyrðum skipulagsreglugerðar nr. 400/1998 og hverjar séu skyldur skipulags- og byggingaryfirvalda til þess að gæta hagsmuna nágranna, sem þegar hafa byggt eða keypt fasteignir á svæðum þar sem skipulagsskilmálar eru jafn opnir og raunin er í hinu kærða tilviki.  Þá krefjast kærendur þess að framkvæmdir við byggingu hússins að Mosateigi 10 verði stöðvaðar meðan málið er til meðferðar fyrir úrskurðarnefndinni.

Vegna kröfu kærenda um stöðvun framkvæmda var byggingarleyfishafa þegar í stað gert viðvart um kæruna og honum boðið að neyta andmælaréttar.  Jafnframt var óskað umsagnar Akureyrarbæjar um kæruefnið.  Með bréfi til úrskurðarnefndarinnar, dags. 4. september 2000, reifar Haukur Haraldsson, arkitekt sjónarmið byggingarleyfishafa í málinu og með símbréfi, dags. 14. september, hafa nefndinni borist athugasemdir byggingarfulltrúa um kæruna.  Úrskurðarnefndin kynnti sér með óformlegum hætti aðstæður á vettvangi hinn 7. september 2000, en þann dag var nefndin stödd á Akureyri vegna annars kærumáls.  Þykir málið nú nægjanlega upplýst til þess að unnt sé að taka kröfu kærenda um stöðvun framkvæmda til úrlausnar.

Málsatvik:  Í maímánuði 2000 barst byggingarnefnd Akureyrar umsókn lóðarhafa, J, um byggingarleyfi fyrir íbúðarhúsi að Mosateigi 10 á Akureyri.  Umrædd lóð er á skipulögðu íbúðarsvæði á Eyrarlandsholti og gilda um byggingar á svæðinu byggingar- skipulags- og úthlutunarskilmálar, samþykktir af bæjarstjórn Akureyrar 1. september 1998.  Í umsókninni fólst m.a. að óskað var heimildar til þess að fara lítillega út fyrir byggingarreit með hluta byggingarinnar á afmörkuðu svæði.  Þar sem um frávik frá samþykktu skipulagi var að ræða ákváðu byggingaryfirvöld að láta fara fram grenndarkynningu á umsókninni, þar sem í henni fælist minni háttar breyting á deiliskipulagi.  Var nágrönnum send kynning á umsókninni og skiluðu þeir athugasemdum, sem einkum lutu að hæð fyrirhugaðrar byggingar en ekki voru gerðar athugasemdir við breytingu á byggingarreitnum, sem verið hafði tilefni grenndarkynningarinnar.  Umhverfisráð tók framkomnar athugasemdir til athugunar á fundi hinn 30. júní 2000, en taldi ekki annmarka á því að veita byggingarleyfi fyrir húsinu og var ákvörðun um að veita leyfið staðfest á fundi bæjarráðs hinn 6. júlí 2000.

Málsrök kærenda:  Kærendur hafa uppi efasemdir um að bæjarstjórn hafi verið heimilt að samþykkja skipulags- og byggingarskilmála fyrir umrætt svæði, sem séu jafn opnir og raun sé á.  Varpa kærendur fram þeirri spurningu, hvort nægjanlegt sé að tiltaka fjölda hæða án þess að tilgreina hámarkshæð, þakform, mænishæð og mænisstefnu.  Vísa kærendur í þessu efni til kafla 5.4. í skipulagsreglugerð nr. 400/1998.  Þá vilja kærendur fá úr því skorið hverjar séu skyldur skipulags- og byggingaryfirvalda til þess að gæta hagsmuna þeirra sem þegar hafi byggt eða keypt á svæðinu þegar fjallað er um væntanlegar byggingar, sé gengið út frá því að hinir opnu byggingarskilmálar séu heimilir.  Þá krefjast kærendur úrlausnar um það hvort brotið hafi verið gegn lögmætum hagsmunum nágranna með því að heimila byggingu umrædds húss, sem að hluta til sé tveggja hæða, þar sem í skipulagsskilmálunum sé gert ráð fyrir einnar hæðar húsi á umræddri lóð.

Málsrök byggingarfulltrúa f.h. Akureyrarbæjar:  Í umsögn byggingarfulltrúa er vísað til bókunar umhverfisráðs, dags. 30. júní 2000, þar sem fjallað er um framkomnar athugasemdir við grenndarkynningu málsins.  Kemur fram í bókuninni að mesta hæð hins umdeilda húss sé ekki meiri en reikna megi með miðað við hefðbundið húsform einnar hæðar húss.  Hverfið hafi verið skipulagt með tiltölulega stórum lóðum og opnum skilmálum til þess að gefa kost á fjölbreytileika í útliti og formi húsa.  Með vísan til þessa sé ekki ástæða til þess að fallast á kröfu kærenda um stöðvun framkvæmda.

Málsrök byggingarleyfishafa:  Af hálfu byggingarleyfishafa er því mótmælt að fyrirhugað hús geti talist tveggja hæða.  Um sé að ræða 14,8 m² pall í stofu, sem sé hluti af innréttingu bókasafns.  Upp á pallinn sé fellistigi og lofthæð á pallinum 1,7 – 2,4 metrar.  Stærð pallsins sé einungis 7,9% alls hússins.  Þá bendir byggingarleyfishafi á að mikill hæðarmunur sé á gólfkóta húss hans og þeirra húsa, sem standi við Hringteig og standi hús hans mun lægra en húsin við Hringteig.  Hafi verið tekið mið af þessum aðstæðum við hönnun hússins að Mosateigi 10.  Loks er á það bent að hefði verið byggt einnar hæðar hús með hefðbundnu húsformi og og algengum þakhalla (30º) hefði mænir þess verið hærri en hæsti punktur hins umdeilda húss verði.  Hefði slík bygging orðið kærendum til muna óhagstæðari en fyrirhugað hús.

Niðurstaða:  Kærendur byggja að hluta til á þeim málsrökum, að óheimilt hafi verið að samþykkja skipulags- og byggingarskilmála án þess að kveða í þeim nánar á um ýmis atriði, sem ráðgert er í skipulagsreglugerð nr. 400/1998 að fram komi í skilmálum deiliskipulags.  Umræddir skipulagsskilmálar voru samþykktir í bæjarstjórn 1. september 1998 og var unnt að kæra ákvörðun bæjarstjórnar um skilmálana innan kærufrests frá þeim tíma.  Skilmálar þessir verða hins vegar ekki lengur bornir undir úrskurðarnefndina þar sem kærufrestur vegna ákvörðunar bæjarstjórnar um þá er löngu liðinn.  Þá verður ekki séð að kærendur hafi leitað úrskurðar bæjarráðs Akureyrar um skilmálana á grundvelli ákvæðis í niðurlagi þeirra um úrskurð um ágreining.  Verður því ekki litið til þeirra málsraka að umræddir skilmálar fullnægi ekki skilyrðum skipulagsreglugerðar nr. 400/1998 um skipulagsgreinargerð deiliskipulags.

Eftir stendur sú málsástæða kærenda, að hið kærða byggingarleyfi sé andstætt skipulagskilmálum og beri af þeirri ástæðu að fella leyfið úr gildi.  Eins og málið liggur nú fyrir þykir ekki hafa verið sýnt fram á að líklegt sé að hið umdeilda leyfi sé ógildanlegt af þessum ástæðum og verður því ekki fallist á kröfu kærenda um að framkvæmdir við bygginguna verði stöðvaðar.  Er byggingarleyfishafa því heimilt að halda áfram framkvæmdum á grundvelli hins kærða byggingarleyfis að því marki sem hann kýs meðan málið er til meðferðar hjá úrskurðarnefndinni.

Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu kærenda um að framkvæmdir við byggingu íbúðrhúss að Mosateigi 10, Akureyri verði stöðvaðar meðan kærumál um gildi byggingarleyfis fyrir húsinu er til meðferðar hjá úrskurðarnefndinni.

Ár 2000, miðvikudaginn 30. ágúst, kom úrskurðarnefnd skipulags- og byggingarmála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Laugavegi 59 í Reykjavík.  Mættir voru allir aðalmenn, Ingimundur Einarsson, varalögreglustjóri í Reykjavík, formaður nefndarinnar, Þorsteinn Þorsteinsson, byggingarverkfræðingur og Hólmfríður Snæbjörnsdóttir, lögfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 1/2000; kæra H, Malarási 4, Reykjavík á ákvörðun sveitarstjórnar Grímsnes og Grafningshrepps frá 1. desember 1999 um að samþykkja deiliskipulag frístundabyggðar að Kringlu II í Grímsnesi og á ákvörðun um breytingu á svæðisskipulagi Þingvalla-, Grímsness og Grafningshreppa, er varðar landnotkun að Kringlu II og staðfest var af umhverfisráðherra hinn 4. október 1999.

Á málið er nú lagður svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndarinnar, dags 17. janúar 2000, kærir H, Malarási 4, Reykjavík ákvörðun sveitarstjórnar Grímsness og Grafningshrepps frá 1. desember 1999 um að samþykkja deiliskipulag frístundabyggðar að Kringlu II í Grímsnesi og ákvörðun um breytingu svæðisskipulagi Þingvalla-, Grímsness og Grafningshreppa, sem staðfest var af umhverfisráðherra hinn 4. október 1999, varðandi landnotkun að Kringlu II.  Kæran barst nefndinni í símbréfi hinn 17. janúar 2000 en frumrit kærubréfs ásamt fylgiskjölum nokkrum dögum síðar.

Krefst kærandi þess að ákvörðun sveitarstjórnar um samþykkt deiliskipulags frístundabyggðar að Kringlu II verði felld úr gildi, svo og staðfesting ráðherra á nefndri breytingu svæðisskipulags Þingvalla-, Grímsness og Grafningshreppa.

Með símbréfi, dags. 2. maí 2000, krafðist Jón Magnússon hrl., f.h. kæranda þess að framkvæmdir á grundvelli hinna kærðu ákvarðana yrðu stöðvaðar og að þegar í stað yrði kveðinn upp úrskurður um það atriði, sbr. 5. mgr. 8. gr. laga nr. 73/1997.  Við eftirgrennslan kom í ljós að ekki voru hafnar framkvæmdir á svæðinu.  Lýsti Ævar Guðmundsson hdl., lögmaður eiganda Kringlu II, því yfir nokkru síðar að af hálfu umbjóðanda hans yrði ekki unnið að neinum framkvæmdum á grundvelli hinna kærðu ákvarðana meðan málið væri til meðferðar hjá nefndinni.  Hefur því ekki komið til þess að kveðinn væri upp úrskurður um kröfu kæranda um stöðvun framkvæmda og er ekki til þess vitað að nokkrar framkvæmdir hafi átt sér stað eftir að krafa um stöðvun þeirra var sett fram.

Málavextir:  Kærandi er eigandi að Kringlu I í Grímsnesi.  Munu eigendur Kringlu I og Kringlu II hafa viljað skipta óskiptu landi í sameign jarðanna en samkomulag ekki náðst um skiptin.  Kveður kærandi ágreining hafa verið um landstærð jarðanna og um það hvaða land tilheyrði hvorum eignarhluta.  Með bréfi, dags. 9. júní 1997, óskaði eigandi Kringlu II eftir því að skiptin yrðu ákvörðuð með landskiptagjörð samkvæmt ákvæðum laga nr. 46/1941.  Var landskiptagjörð gerð um jarðirnar og frá henni gengið af hálfu skiptamanna hinn 16. október 1997.  Er landskiptagjörð þessi samþykkt af sveitarstjórn, jarðanefnd og Bændasamtökum Íslands og staðfest í landbúnaðarráðuneytinu svo sem lög standa til.  Jafnframt var gjörðinni þinglýst.

Kærandi vildi ekki una landskiptagjörð þessari og krafðist yfirmats.  Yfirmatsnefnd komst að þeirri niðurstöðu, að þar sem ágreiningur væri um túlkun afsals fyrir Kringlu I væri henni ekki fært að skipta landinu.  Frestaði yfirmatsnefndin málinu þar til ágreiningur aðila, m.a. um landstærð, hefði verið leystur af þar til bærum aðilum.  Hefur landskiptamálið enga frekari meðferð hlotið fyrir yfirmatsnefndinni.

Eigandi Kringlu II mun hafa leitað eftir leyfi sveitarstjórnar til að skipuleggja svæði fyrir frístundabyggð í landi jarðarinnar.  Var samþykkt á fundi sveitarstjórnar hinn 12 maí 1998 að heimila að auglýst yrði deiliskipulag svæðisins.  Athugasemdir bárust frá Vegagerðinni og kæranda og voru þær teknar til umfjöllunar í sveitarstjórn á fundi hinn 25. ágúst 1998.  Var afgreiðslu skipulagsins frestað þar til skiptagjörð lægi fyrir, einnig yrði landnýtingu breytt í núgildandi svæðisskipulagi.  Breyting var gerð á landnýtingu svæðisskipulagsins fyrir Kringlu II og hún samþykkt á fundi sveitarstjórnar hinn 2. júní 1999.  Á fundi sveitarstjórnar hinn 7. júlí 1999 var deiliskipulag svæðisins tekið til umfjöllunar og var skipulagið samþykkt með vísun til þess að fyrir lægi landskiptagjörð á jörðunum Kringlu I og Kringlu II, samþykkt af hreppsnefnd Grímsneshrepps 4. nóvember 1997 og þinglýst 4. ágúst 1998.  Óveruleg breyting á skipulaginu var samþykkt á fundi sveitarstjórnar hinn 1. desember 1999.  Var skipulagið svo búið sent til umsagnar Skipulagsstofnunar.  Með bréfi til sveitarstjóra, dags. 16. desember 1999, tilkynnti Skipulagsstofnun að ekki væri gerð athugasemd við að tilkynning um gildistöku deiliskipulagsins yrði birt í B-deild Stjórnartíðinda. 

Málsrök kæranda:  Af hálfu kæranda er aðallega á því byggt að ekki hafi verið unnt að ganga frá þeim skipulagsbreytingum, sem kæran tekur til, þar sem ágreiningur hafi verið milli eigenda Kringlu I og II um landskipti og landstærð.  Ákvarðanir sveitarstjórnar og Skipulagsstofnunar séu af þessu sökum markleysa.  Landskiptagjörðin frá 16. október 1997 sé markleysa og andstæð lögum, enda hafi yfirmatsnefnd komist að þeirri niðurstöðu að ekki væri unnt að framkvæma landskiptin fyrr en ágreiningur aðila hefði verið til lykta leiddur með dómi eða samkomulagi.  Af þessum ástæðum hafi ekki verið hægt að deiliskipuleggja land Kringlu II svo sem gert hafi verið og séu ákvarðanir sveitarstjórnar um skipulagið ekki reistar á lögmætum grundvelli.

Þá telur kærandi að málsmeðferð sveitarstjórnar hafi verið ólögmæt, m.a. hafi ekki verið gætt andmælaréttar hans og að rökstuðningi hafi verið áfátt.  Bæði hafi skort efnislegar og lagalegar forsendur fyrir hinum kærðu ákvörðunum og hafi ómálefnaleg sjónarmið og sérhagsmunir ráðið gerðum sveitarstjórnar.  Ákvarðanirnar séu andstæðar skipulags- og byggingarlögum nr. 73/1997, lögum um landskipti nr. 46/1941, stjórnsýslulögum nr. 37/1993 og sjónarmiðum um jafnræði borgaranna, sbr. 65. gr. stjórnskipunarlaga nr. 33/1944 með síðari breytingum.

Andmæli eiganda Kringlu II:  Með bréfi til úrskurðarnefndarinnar, dags. 25. maí 2000, rekur Ævar Guðmundsson hdl., fh. J, eiganda Kringlu II, sjónarmið hans í málinu.  Er í bréfinu rakinn aðdragandi að áðurnefndri landskiptagjörð og málsmeðferð í landskiptamálinu og á það bent að yfirmatsnefnd hafi hafnað kröfu kæranda um að ógilda landskiptagjörðina.  Því sé landskiptagjörðin frá 16. október 1997 í gildi og hafi kæranda mátt vera það ljóst.  Allt að einu hafi hann látið hjá líða að bera landskiptagjörðina undir dómstóla og uni henni því í raun.  Ágreiningi eigenda Kringlu I og II hafi því lokið með umræddri landskiptagjörð.

Umsögn sveitarstjórnar:  Með bréfi til úrskurðarnefndarinnar, dags. 23. maí 2000, gerir sveitarstjórn Grímsness og Grafningshrepps grein fyrir sjónarmiðum sínum í málinu.  Er í bréfinu ítarlega rakin meðferð sveitarstjórnar við undirbúning hinnar umdeildu ákvörðunar um deiliskipulag frístundabyggðar að Kringlu II.  Telur sveitarstjórn að málsmeðferðin hafi verið í samræmi við ákvæði skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997 og að gætt hafi verið stjórnsýslulaga við meðferð málsins eftir því sem við hafi átt.  Svörum vegna athugasemda hafi verið beint til lögmanns kæranda, sem komið hafi athugasemdunum á framfæri og verði að telja að með því hafi andmælaréttar og tilkynningarskyldu verið gætt.  Þá hafi sveitarstjórn verið rétt að leggja til grundvallar ákvörðunum sínum þinglýsta landskiptagerð sem hafi lögformlegt gildi þrátt fyrir ágreining eigenda jarðarhlutanna.  Allvíða í sveitarfélaginu hafi jarðir eða jarðarhlutar verið teknir undir frístundabyggð þar sem hefðbundinn landbúnaður hafi lagst af á undanförnum árum.  Á Kringlu hafi hefðbundinn búskapur ekki verið stundaður um árabil.  Loks er áréttað að Skipulagsstofnun hafi ekki gert athugasemd við að gildistaka hins umdeilda deiliskipulags yrði auglýst í Stjórnartíðindum.

Athugasemdir kæranda:  Með símbréfi úrskurðarnefndarinnar hinn 6. júní 2000 var lögmanni kæranda gefinn kostur á að tjá sig um framkomin andmæli eiganda Kringlu I og umsögn sveitarstjórnar.  Með bréfi til úrskurðarnefndarinnar, dags. 8. ágúst 2000, svarar lögmaður kæranda andmælum eiganda Kringlu II og telur þau ekki breyta neinu um þau kæruefni, sem um sé fjallað í málinu.  Ágreiningur hafi lengi verið milli eigenda Kringlu I og II um landstærð og hafi þetta komið fram við gerð margnefndrar landskiptagerðar.  Þá hafi afgreiðsla yfirmatsnefndar á landskiptamálinu hingað til ekki verið viðunandi en því máli sé ekki lokið.  Loks bendir lögmaðurinn á að nú liggi fyrir að ekkert aðalskipulag sé í gildi fyrir Grímsneshrepp.  Þegar af þeirri ástæðu standist ekki hið umdeilda deiliskipulag, sbr. 1. mgr. 23. gr. skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997.  Þá verði ekki séð hvernig svæðisskipulag verði unnið og frágengið þar sem á skorti að aðalskipulag hafi verið gert.

Niðurstaða:  Auglýsing um staðfestingu umhverfisráðherra á breytingu þeirri á svæðisskipulagi Þingvalla-, Grímsness og Grafningshreppa, sem kærð er í máli þessu, var birt í B-deild Stjórnartíðinda hinn 6. október 1999.  Kærufrestur vegna þeirrar ákvörðunar var því liðinn er kæra barst nefndinni hinn 17. janúar 2000, en miða verður upphaf kærufrests við hina opinberu birtingu staðfestingarinnar. Ber því að vísa þessum lið í kærunni frá nefndinni, sbr. 1. mgr. 28. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993.

Leggja verður til grundvallar að hin þinglesna landskiptagjörð hafi gildi meðan henni hefur ekki verið hnekkt.  Kærandi hefur ekki, svo vitað sé, gert reka að því að höfða mál til ógildingar á henni eða leitað annarra leiða til þess að binda endi á ágreining eigenda Kringlu I og II um landstærð og landskipti.  Meðan svo horfir, er óráðið hverra hagsmuna kærandi á að gæta í málinu, en ekki er á færi úrskurðarnefndarinnar að skera úr réttarágreiningi eigenda Kringlu I og II um um landskiptin. Vegna þeirrar óvissu, sem ríkir um réttarstöðu kæranda, telur úrskurðarnefndin ekki ljóst að hann eigi lögvarða hagsmuni af því að fá úrlausn um gildi hins umdeilda deiliskipulags og verður kröfu hans um ógildingu ákvörðunar sveitarstjórnar um samþykkt þess því einnig vísað frá úrskurðarnefndinni.

Uppkvaðning úrskurðar þessa hefur tafist vegna tímafrekrar gagnaöflunar og síðar vegna sumarleyfa.

Úrskurðarorð:

Kröfum kæranda í máli þessu er vísað frá úrskurðarnefndinni.