Skip to main content
Úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála
apr 01
Love0

95/2019 Pizza-Pizza

Með

Árið 2020, mánudaginn 30. mars, fundaði úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála í gegnum fjarfundabúnað. Þátt tóku Nanna Magnadóttir forstöðumaður, Aðalheiður Jóhannsdóttir prófessor og Ásgeir Magnússon dómstjóri.

Fyrir var tekið mál nr. 95/2019, kæra á ákvörðun Heilbrigðiseftirlits Hafnarfjarðar og Kópavogssvæðis frá 22. ágúst 2019, þess efnis að viðskiptavinir hafi greiðan aðgang að salerni þegar neysla matvæla fari fram á staðnum, en að öðrum kosti skuli svo búið um hnútana að neysla matvæla á staðnum sé óheimil og borð fjarlægð af afgreiðslustöðum.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

                                                                        úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 20. september 2018, er barst nefndinni sama dag, kærir Pizza-Pizza ehf., Lóuhólum 2-6, Reykjavík, þá ákvörðun Heilbrigðiseftirlits Hafnarfjarðar- og Kópavogssvæðis frá 22. ágúst 2019 að „viðskiptavinir skuli hafa greiðan aðgang að salerni þegar neysla matvæla fari fram á staðnum að öðrum kosti skuli svo búið um hnútana að neysla matvæla á staðnum sé óheimil og borð fjarlægð af afgreiðslustöðum.“ Gerir kærandi þá kröfu að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Heilbrigðiseftirliti Hafnarfjarðar- og Kópavogssvæðis 30. október 2019.

Málsatvik: Heilbrigðiseftirlit Hafnarfjarðar- og Kópavogssvæðis framkvæmdi eftirlit á tveimur sölustöðum kæranda í Kópavogi og tveimur í Hafnarfirði í mars, apríl og maí 2019. Í skoðunarskýrslum sem gerðar voru í kjölfar eftirlitsins, dags. 8. apríl 2019 og 17., 20. og 21. maí s.á., voru m.a. skráð samhljóða frávik vegna þess að í biðaðstöðu staðanna væru borð og stólar en engin snyrting. Í afgreiðslusölum fyrirtækisins væru borð og stólar fyrir viðskiptavini en samkvæmt reglugerð nr. 941/2002 um hollustuhætti flokkaðist fyrirtækið þá sem veitingastaður. Samkvæmt 31. gr. reglugerðarinnar skyldu viðskiptavinir því hafa greiðan aðgang að salerni. Var í skoðunarskýrslunum þess krafist að fyrirtækið fjarlægði alla stóla og öll borð úr afgreiðslusölum eða kæmi upp viðeigandi fjölda salerna fyrir gesti. Fram kom að tímasetta úrbótaáætlun ætti að senda til heilbrigðiseftirlitsins innan tveggja vikna. Eftirfylgni við hana yrði metin og tekið fram að öllum úrbótum skyldi lokið innan þriggja mánaða.

Í framhaldi af skilum á skoðunarskýrslum áttu frekari samskipti sér stað milli kæranda og heilbrigðiseftirlitsins. Í tölvupósti kæranda 3. júní 2019 kom fram að skilningur fyrirtækisins væri sá að heimilt væri að vera með stóla í umræddum verslunum þar sem þeir væru hugsaðir sem stólar fyrir biðstofu. Í svarpósti heilbrigðiseftirlitsins frá 4. s.m. kom fram að samkvæmt 16. gr. reglugerðar nr. 1277/2016 um veitingastaði, gististaði og skemmtanahald skyldu viðskiptavinir veitingastaða eiga greiðan aðgang að snyrtingu. Skilgreiningu veitingastaða væri að finna í 18. gr. reglugerðarinnar og þar væri umrædd starfsemi, veitingasala, skilgreind sem staðir þar sem fram færi sala veitinga sem ekki væru til neyslu á staðnum enda væri slík sala meginstarfsemi staðarins. Túlkun eftirlitsins á fyrrgreindum ákvæðum væri sú að ef stólar, háir eða lágir, væru á staðnum og viðskiptavinir notuðu þá til að tylla sér á meðan þeir borðuðu það sem væri til sölu á staðnum skyldi staðurinn bjóða upp á salerni fyrir viðskiptavini, annars þyrfti að fjarlægja stólana. Kærandi spurði þá samdægurs hvort heimilt væri að taka borðin niður en vera með lágan bekk sem fólk gæti tyllt sér á meðan það biði eftir pizzu sem það væri að sækja. Í svari heilbrigðisfulltrúa kom fram að það væri í lagi þeirra vegna og var tekið fram að eftirlitið væri ekki á móti því að fólk fengi að setjast niður þegar það væri að bíða eftir afgreiðslu.

Með bréfi, dags. 6. ágúst 2019, mótmælti kærandi fyrrgreindu svari eftirlitsins og sérstaklega þeirri fullyrðingu í skoðunarskýrslum að staðurinn flokkaðist sem veitingastaður skv. reglugerð nr. 941/2001 fyrir þær sakir eingöngu að þar væru staðsettir stólar á biðstofu. Benti kærandi á skilgreiningu 3. gr. reglugerðarinnar á veitingastað og tók fram að hann teldi að ljóst mætti vera að matur væri ekki framreiddur á stöðum sínum til neyslu á staðnum. Óskaði kærandi eftir að dregin yrði til baka krafa um að fyrirtækið fjarlægði stóla og borð og að ekki kæmu frekari athugasemdir þess efnis í skoðunarskýrslum. Í svarbréfi  heilbrigðiseftirlitsins, dags. 22. ágúst 2019, kom fram að uppsetning stóla og borða á afgreiðslustöðum kæranda gæfi tilefni til að hægt væri að neyta veitinga á staðnum og því væri það skýlaus réttur viðskiptavina fyrirtækisins að hafa aðgang að salerni á staðnum, enda væri sú krafa sett fram til að viðskiptavinir gætu tryggt sig með smitvörnum, þ.e. handþvotti. Ítrekaðar væru fyrri kröfur um að viðskiptavinir skyldu hafa greiðan aðgang að salerni þegar neysla matvæla færi fram á staðnum að öðrum kosti skyldi svo búið um hnútana að neysla matvæla á staðnum væri óheimil og borð fjarlægð af afgreiðslustöðum. Var bent á að sætti aðili sig ekki við þessa afgreiðslu mætti vísa málinu til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, sem kærandi og gerði, svo sem áður greinir.

Málsrök kæranda: Kærandi telur lagaskilyrði hafa skort fyrir hinni kærðu ákvörðun. Í fyrsta lagi sé því mótmælt hve mikill greinarmunur sé gerður á því hvort til staðar séu stólar og borð eða eingöngu stólar. Í verslunum kæranda hafi um margra ára skeið verið staðsettir stólar og/eða sófar ásamt borðum, sem hafi verið ætlaðir fyrir viðskiptavini sem bíði eftir því að sækja mat á staðnum. Önnur notkun sé í sjálfu sér ekki beinlínis bönnuð, enda hafi kærandi ekki litið svo á að slík boð sé hlutverk hans. Verslanir kæranda tilheyri flokknum veitingaþjónusta og veitingaverslun skv. d-lið 18. gr. reglugerðar nr. 1277/2016, enda fari þar fram sala veitinga sem ekki sé til neyslu á staðnum. Þótt hægt sé að neyta veitinga á staðnum þá mótmæli kærandi því að sú staðreynd leiði ein og sér til þess að verslanir kæranda flokkist sem veitingastaðir í skilningi reglugerðar nr. 941/2002 um hollustuhætti með þeim kröfum um aðgengi að salerni sem því fylgi. Veitingastaðir séu skilgreindir í 3. gr. reglugerðarinnar sem staðir þar sem framreiddur sé matur og/eða drykkur til neyslu fyrir viðskiptavini á staðnum, þar með talin mötuneyti, skyndibitastaðir og söluskálar. Í tilviki kæranda sé ekki miðað við neyslu á staðnum og eigi því tilvitnun til 31. gr. þeirrar reglugerðar ekki við.

Málsrök Heilbrigðiseftirlits Hafnarfjarðar- og Kópavogssvæðis: Af hálfu eftirlitsins er bent á að hin umdeilda krafa þess styðjist við skýr ákvæði laga og reglugerða. Samkvæmt reglugerð nr. 1277/2016 um veitingastaði, gististaði og skemmtanahald falli umræddir staðir undir að vera veitingastaðir. Samkvæmt 16. gr. reglugerðarinnar eigi viðskiptavinir veitingastaða að hafa greiðan aðgang að salerni. Í ákvæðinu sé hvorki gerður greinarmunur á flokki né tegund veitingastaða. Heilbrigðiseftirlitið hafi hins vegar vikið frá þeim kröfum þar sem ekki sé aðstaða til neyslu veitinga á grundvelli túlkunar Umhverfisstofnunar á reglugerð nr. 941/2002 um hollustuhætti. Krafan sé gerð til að viðskiptavinir veitingastaða geti tryggt sig með einni mikilvægustu smitvörn sem hægt sé að treysta, þ.e. aðgengi að handþvotti. Í leiðbeiningum frá landlækni um sýkingarvarnir almennt sé fullyrt að handþvottur sé mikilvægasta sýkingarvörn sem hægt sé að viðhafa.

Niðurstaða: Samkvæmt 65. gr. laga nr. 7/1998 um hollustuhætti og mengunarvarnir eru stjórnvaldsákvarðanir sem teknar eru á grundvelli laganna, reglugerða settra samkvæmt lögunum eða heilbrigðissamþykkta sveitarfélaga kæranlegar til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála. Í 2. mgr. 26. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 segir að ákvörðun sem ekki bindi enda á mál verði ekki kærð fyrr en málið hafi verið til lykta leitt. Tilefni kærumáls þessa er bréf Heilbrigðiseftirlits Hafnarfjarðar- og Kópavogssvæðis til kæranda, dags. 22. ágúst 2019, þar sem áréttuð er krafa eftirlitsins sem gerð var í skoðunarskýrslum um að viðskiptavinir þeirra staða sem eftirliti sættu skyldu eiga greiðan aðgang að salerni þegar neysla matvæla færi fram á staðnum og ef að slíkt væri ekki til staðar skyldi svo búið um hnútana að neysla matvæla á staðnum væri óheimil og borð fjarlægð af afgreiðslustöðum.

Reglugerð nr. 941/2002 um hollustuhætti var sett með heimild í 4. gr. laga nr. 7/1998 til að stuðla að framkvæmd hollustuverndar. Í 1. gr. reglugerðarinnar kemur fram að markmið hennar sé að stuðla að framkvæmd hollustuverndar og samræma heilbrigðiseftirlit í landinu. Í reglugerðinni koma fram lágmarkskröfur til einstakra þátta sem þar er fjallað um. Eftirlit er skilgreint í 3. gr. hennar sem athugun á vöru, þjónustu, ferli eða starfsemi til að ákvarða samræmi þeirra við tilteknar kröfur. Samkvæmt sama ákvæði eru eftirlitsaðilar m.a. heilbrigðisnefnd, en síðan segir að heilbrigðisfulltrúi annist eftirlit í umboði þeirra. Heilbrigðisnefndir bera m.a. ábyrgð á heilbrigðiseftirliti og framkvæmd þess. Samkvæmt 60. gr. reglugerðarinnar nær heilbrigðiseftirlit m.a. til almennrar skoðunar á húsnæði, búnaði og umhverfi, töku sýna og skoðunar á skráðu og skjalfestu efni, ásamt því að framfylgja ákvæðum laga, reglugerða og starfsleyfa, sem heilbrigðisnefnd er falið. Eftirlitsaðili skal gera eftirlitsskýrslu og afhenda rekstraraðila, sbr. 63. gr. Komi fram í eftirlitsskýrslu að ekki hafi verið farið að ákvæðum laga, reglugerða eða starfleyfis, skal eftirlitsaðili að jafnaði gefa rekstraraðila kost á að tjá sig um efni skýrslunnar innan hæfilegs frests. Telji eftirlitsaðili, að liðnum þeim fresti, að ekki sé fylgt ákvæðum laga, reglugerða eða starfsleyfa getur eftirlitsaðili gripið til þvingunarúrræða. Loks kemur fram í 70. gr. reglugerðarinnar, sem fjallar um þvingunarúrræði, að telji eftirlitsaðili eftir að rekstraraðila hafi verið gefinn kostur á að koma að andmælum sínum, sbr. 63. gr., að ekki sé fylgt eftir ákvæðum laga, reglugerða eða starfsleyfis geti hann veitt rekstraraðila skriflega áminningu og krafist úrbóta innan tiltekins frests. Skuli í áminningu sérstaklega geta afleiðinga sé úrbótum ekki sinnt innan tiltekins frests.

Í XVII. kafla laga nr. 7/1998 er fjallað um valdsvið og þvingunarúrræði samkvæmt lögunum. Í 1. mgr. 60. gr., eins og hún var orðuð á þeim tíma sem eftirlit með stöðum kæranda fór fram og skoðunarskýrslur voru gerðar, kemur fram að til að knýja á um framkvæmd ráðstöfunar samkvæmt lögunum, reglugerðum, samþykktum sveitarfélaga eða eigin fyrirmælum geti heilbrigðisnefnd og heilbrigðisfulltrúi beitt nánar tilgreindum þvingunarúrræðum, t.a.m. veitt áminningu, sbr. 1. tl., eða veitt áminningu og tilhlýðilegan frest til úrbóta, sbr. 2. tl. Ákvæðinu var breytt með 15. gr. breytingalaga nr. 58/2019 og er heimildin nú bundin við Umhverfisstofnun eða heilbrigðisnefnd, sem veitt geta viðkomandi aðila áminningu og jafnframt veitt hæfilegan frest til úrbóta ef hans er þörf. Þá segir í 1. mgr. 61. gr. að þegar aðili sinni ekki fyrirmælum innan tiltekins frests geti heilbrigðisnefnd ákveðið honum dagsektir þar til úr sé bætt.

Líta verður svo á að umrætt bréf heilbrigðiseftirlitsins til kæranda frá 22. ágúst 2019 feli í sér áréttingu á túlkun eftirlitsins á gildandi lögum og reglum og á þeirri skoðun að frá þeim hafi verið vikið af hálfu kæranda, eins og fram kom í skoðunarskýrslum. Í bréfinu verður hins vegar ekki talin felast sjálfstæð stjórnvaldsákvörðun sem leggur rekstraraðila á herðar skyldur í skilningi 2. mgr. 1. gr. stjórnsýslulaga. Í bréfinu kemur hvorki fram ákveðinn frestur til úrbóta, svo sem bæði lög nr. 7/1998 og reglugerð nr. 941/2002 gera ráð fyrir, né að beitt verði þvingunarúrræðum ef ekki verði brugðist við þeim tilmælum sem komi þar fram. Af því leiðir að krafa sú sem fram kemur í bréfinu felur ekki í sér lokaákvörðun sem skotið verði til úrskurðarnefndarinnar heldur aðeins tilmæli og áréttingu um úrbætur. Kæruheimild vegna slíkra tilmæla fyrirfinnst ekki, enda eru þau einungis skref í átt að beitingu frekari úrræða, sem eftir atvikum væru kæranleg til úrskurðarnefndarinnar. Þykir styðja þá niðurstöðu að heilbrigðiseftirlitið hefur skráð sams konar frávik við reglubundið eftirlit með umræddum stöðum kæranda í það minnsta frá árinu 2016 án þess að til frekari aðgerða, s.s. áminningar eða dagsekta, hafi komið. Verður máli þessu, með vísan til framangreinds, því vísað frá úrskurðarnefndinni í samræmi við fyrirmæli 2. mgr. 26. gr. stjórnsýslulaga.

Úrskurðarorð:

Kærumáli þessu er vísað frá úrskurðarnefndinni.

mar 09
Love0

132/2018 Númerslaus bifreið, Sandgerði

Með

Árið 2020, fimmtudaginn 5. mars, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Skuggasundi 3, Reykjavík. Mætt voru Nanna Magnadóttir forstöðumaður, Aðalheiður Jóhannsdóttir prófessor og Ásgeir Magnússon dómstjóri.

Fyrir var tekið mál nr. 132/2018, kæra á ákvörðun Heilbrigðiseftirlits Suðurnesja frá 4. september 2018 um að fjarlægja bifreið af lóðinni Strandgötu 6 í Sandgerði.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 31. október 2018, er barst nefndinni sama dag, kærir íbúi, Grettisgötu 98, Reykjavík, þá ákvörðun Heilbrigðiseftirlits Suðurnesja frá 12. september 2018 að fjarlægja bifreið í eigu kæranda. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi.

Gögn málsins bárust frá Heilbrigðiseftirliti Suðurnesja 30. nóvember 2018 og í febrúar 2020.

Málavextir: Hinn 4. september 2018 límdi starfsmaður Heilbrigðiseftirlits Suðurnesja miða á bifreið kæranda, þar sem hún stóð á lóðinni nr. 6 við Strandgötu í Sandgerði. Á miðanum kom fram að fjarlægja bæri bifreiðina hið fyrsta og var gefinn til þess vikufrestur, eða til 11. s.m. Bifreiðin var síðan fjarlægð síðar í sama mánuði og komið fyrir í geymsluporti Vöku í Reykjavík. Kærandi sætti sig ekki við þetta og bar fram kæru sem móttekin var 31. október s.á., eins og fyrr greinir.

Málsrök kæranda: Kærandi vísar til þess að umrædd bifreið hafi verið inni á einkalóð með leyfi umráðamanns lóðarinnar, en staðið þar númerslaus, þar sem hún hefði bilað. Kærandi hefði ekki átt þess kost að láta lagfæra hana strax en staðið hefði til að gera það fljótlega. Bifreiðin líti þokkalega út og ætti ekki að hafa truflað neinn. Kærandi hafi ekki tekið eftir miðanum sem límdur hefði verið á bifreiðina þar sem hann búi ekki í Sandgerði. Honum hafi borist bréf frá Vöku í október 2018 þar sem honum hafi verið tilkynnt að hald hefði verið lagt á bílinn og væri hann geymdur í geymsluporti Vöku að beiðni Heilbrigðiseftirlits Suðurnesja.

Málsrök Heilbrigðiseftirlits Suðurnesja: Heilbrigðiseftirlitið kveður að fram hafi komið á viðvörunarmiða sem límdur hafi verið á umrædda bifreið að ákvörðunin væri kæranleg til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála. Samkvæmt 2. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála sé kærufrestur einn mánuður frá því að kæranda varð kunnugt um eða mátt vera kunnugt um ákvörðunina. Viðvörunarmiði hafi verið límdur á hliðarrúðu og verið vel sýnilegur. Þar sem ekki hafi verið brugðist við viðvörun eða athugasemdir gerðar við ákvörðun um brottflutning bifreiðarinnar hafi ákvörðun þar um verið framfylgt. Gera verði þá kröfu til eigenda að þeir hafi umsjón með ökutækjum sínum, en samkvæmt kæru hafi kærandi ekki vitjað bifreiðarinnar í tvo mánuði. Ekkert hafi hindrað kæranda í að kynna sér framkomna viðvörun. Verði ekki annað séð en að kærufrestur hafi verið liðinn fyrir allnokkru þegar ákvörðunin hafi verið kærð til úrskurðarnefndarinnar.

Verði ekki fallist á frávísun málsins og málið teljist tækt til efnislegrar meðferðar sé farið fram á að kröfu um ógildingu hinnar kærðu ákvörðunar verði hafnað. Samkvæmt gögnum málsins hafi viðvörun um að bifreiðin yrði flutt á brott verið límd á hliðarrúðu hennar, bílstjóramegin, og eiganda veittur sjö daga frestur til að bregðast við. Ekki hafi verið brugðist við af hans hálfu og bifreiðin því verið fjarlægð 19. september 2018, eða 15 dögum eftir að tilkynning hafi verið límd á ökutækið.

Heilbrigðiseftirlit Suðurnesja starfi í umboði heilbrigðisnefndar skv. lögum nr. 7/1998 um hollustuhætti og mengunarvarnir. Heimild heilbrigðisnefndar til að beita þvingunarúrræðum byggist á XVII. kafla laga nr. 7/1998. Í 1. mgr. þágildandi 60. gr. laganna hafi verið kveðið á um til hvaða úrræða væri heimilt að grípa, þ.m.t. að leggja hald á lausamuni og farga þeim vegna brota á lögunum og reglugerðum settum samkvæmt þeim.

Samkvæmt 1. mgr. 20. gr. reglugerðar nr. 941/2002 um hollustuhætti sé bannað að skilja eftir, flytja, dreifa eða geyma hluti, búnað eða tæki á þann hátt að valdið geti skaða, mengun eða lýti á umhverfinu og gildi það jafnt um smærri sem stærri hluti. Í 21. gr. reglugerðarinnar sé síðan kveðið á um að heilbrigðisnefnd sé heimilt að láta fjarlægja lausamuni, númerslausar bifreiðar, bílflök og sambærilega hluti að undangenginni viðvörun, svo sem með álímingarmiða með aðvörunarorðum. Samkvæmt 5. mgr. 17. gr. reglugerðar nr. 737/2003 um meðhöndlun úrgangs sé heilbrigðisnefnd einnig veitt heimild til að láta fjarlægja númerslausar bifreiðar og bílflök og sambærilega hluti að undangenginni viðvörun, t.d. með álímingarmiða með aðvörunarorðum, og gildi sú heimild einnig um einkalóðir manna. Um þvingunarúrræði vísist til 66. gr. laga nr. 55/2003 um meðhöndlun úrgangs. Sömu heimildir gildi um númerslausar bifreiðar sem standi á einkalóðum, eins og að framan hafi verið rakið, en aðgerðir heilbrigðiseftirlits gagnvart ökutækjum sem séu ekki lengur í umferð byggist m.a. á markmiði 1. gr. laga nr. 7/1998 um hollustuhætti og mengunarvarnir og lögum nr. 55/2003 um meðhöndlun úrgangs. Mengunarhætta stafi af gömlum ökutækjum sem ekki séu lengur í notkun og að mati eftirlitsins hafi umrætt ökutæki auk þess verið til lýta fyrir umhverfið. Bifreiðin hafi ekki verið á skrá í ríflega 5 ár og verið mjög hrörleg, allt ytra byrði hennar hafi verið verulega ryðgað og dældað, framrúða hafi verið brotin og bifreiðin öll borið merki þess að hafa verið yfirgefin, auk þess að hafa ekki verið færð til aðalskoðunar frá árinu 2013 samkvæmt ökutækjaskrá.

Bent sé á að fjöldi ökutækja sem tekin hafi verið úr notkun og lagt geti auk þess skapað ýmis vandamál og óþrifnað sem stemma þurfi stigu við í samræmi við gildandi lög og reglugerðir, sem vísað hafi verið til. Mengunarhættu stafi af ökutækjum sem svona sé komið fyrir og beri heilbrigðiseftirliti að bregðast við í samræmi við gildandi réttarheimildir. Á heimasíðu Heilbrigðiseftirlits Suðurnesja sé á skýran og aðgengilegan hátt tilgreint hvaða reglur gildi um númerslausar bifreiðar í umdæminu og séu þær reglur öllum aðgengilegar. Kæranda hafi því mátt vera fyllilega ljóst að hið umdeilda ökutæki mætti ekki standa þar sem því hefði verið komið fyrir.

Umrætt ökutæki hafi verið númeralaust og með viðvörunarmiða sem límdur hafi verið á 4. september 2018. Eigandanum hefði verið veittur sjö daga frestur til að bregðast við. Heilbrigðiseftirlitið hefði síðan gripið til aðgerða 15 dögum eftir viðvörun, eða átta dögum eftir lok frestsins samkvæmt viðvöruninni, enda hefði eigandi ekkert aðhafst í málinu þrátt fyrir að hafa mátt sjá viðvörunina. Í tilkynningunni hefði komið fram að athugasemdir skyldu berast skriflega og upplýsingar um hvernig mætti hafa samband við eftirlitið verið gefnar, sem og veittar leiðbeiningar um kæruheimild. Þar sem engar skriflegar athugasemdir eða fyrirspurnir hefðu borist innan frestsins og ekki hefði verið orðið við fyrirmælum heilbrigðiseftirlitsins hefði verið gripið til lögbundins þvingunarúrræðis og ökutækið fjarlægt á kostnað eiganda, eins og boðað hefði verið, í fullu samræmi við gildandi réttarreglur og meginreglur þær sem birtar hafi verið á heimasíðu heilbrigðiseftirlitsins. Um heimildir til þessa sé og vísað til úrskurðar úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála í kærumáli nr. 65/2016 frá 3. október 2017.

Loks sé á það bent að þegar viðvörunarmiði hafi verið límdur á bifreiðina hafi hún staðið á stóru opnu malarplani við Strandgötu og því getað talist hafa verið á almannafæri skv. 20. gr. reglugerðar nr. 941/2002, auk þess sem ákvæði reglugerðar nr. 737/2003 hafi átt við.

Niðurstaða: Samkvæmt 2. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála er kærufrestur til nefndarinnar einn mánuður frá því að kæranda varð kunnugt eða mátti vera kunnugt um hina kærðu ákvörðun. Gerir Heilbrigðiseftirlit Suðurnesja kröfu um frávísun málsins á þeim grundvelli að lögbundinn kærufrestur hafi verið liðinn þegar kæra hafi verið lögð fram. Miðar heilbrigðiseftirlitið upphaf kærufrests við þann dag sem tilkynning var límd á rúðu hennar. Að áliti úrskurðarnefndarinnar verður miða límdum á bílrúða ekki jafnað við t.a.m. póstlagða tilkynningu á lögheimili. Mátti kærandi því ekki vita af umræddri ákvörðun heilbrigðiseftirlitsins frá þeim tíma, sbr. fyrrnefnt lagaákvæði. Beiðni barst til Vöku um að fjarlægja bifreiðina 12. september 2018 og var hún flutt í geymslu Vöku 19. s.m. Kæranda var sent bréf með tilkynningu þess efnis, dags. 21. september 2018, og barst kæra í málinu 31. október s.á. Kærandi heldur því fram að honum hafi borist bréf Vöku í október og er ekki hægt að fullyrða um annað eða að honum hafi verið kunnugt um hina kærðu ákvörðun fyrr með hliðsjón af gögnum málsins. Telst kæran því nægilega snemma framkomin en að auki skal á það bent að í nefndu bréfi var hvorki leiðbeint um kæruleið né kærufrest.

Heilbrigðisnefndir starfa samkvæmt lögum nr. 7/1998 um hollustuhætti og mengunarvarnir. Samkvæmt 47. gr. laganna ber heilbrigðisnefnd að sjá um að framfylgt sé ákvæðum þeirra og reglugerða settra samkvæmt þeim, samþykktum sveitarfélaga og ákvæðum í sérstökum lögum eða reglum sem nefndinni er eða kann að vera falið að annast framkvæmd á. Samkvæmt 49. laga nr. 7/1998 ráða heilbrigðisnefndir á hverju svæði heilbrigðisfulltrúa til að annast eftirlit sveitarfélaganna með þeim viðfangsefnum sem undir lögin falla. Heilbrigðisfulltrúar starfa í umboði heilbrigðisnefndar samkvæmt sama ákvæði.

Ákvæði um valdsvið og þvingunarúrræði eru í XVII. kafla. laga nr. 7/1998. Samkvæmt 1. mgr. þágildandi 60. gr. geta heilbrigðisnefnd og heilbrigðisfulltrúi beitt eftirgreindum aðgerðum til að knýja á um framkvæmd ráðstöfunar m.a. samkvæmt lögunum og reglugerðum settum með stoð í þeim: 1. veitt áminningu, 2. veitt áminningu og tilhlýðilegan frest til úrbóta eða 3. stöðvað eða takmarkað viðkomandi starfsemi eða notkun, þar með lagt hald á vörur og fyrirskipað förgun þeirra. Samkvæmt 2. mgr. skal aðeins beita síðastnefnda úrræðinu í alvarlegri tilvikum, við ítrekuð brot eða ef aðilar sinna ekki úrbótum innan tiltekins frests. Samkvæmt framangreindu er ljóst að heilbrigðisnefndir og heilbrigðiseftirlit hafa lagaheimildir fyrir þvingunaraðgerðum, sem m.a. fela í sér haldlagningu á lausamunum og förgun þeirra vegna brota á lögum nr. 7/1998 eða reglugerðum settum með stoð í þeim.

Reglugerð nr. 941/2002 um hollustuhætti er sett með heimild í 4. gr. laga nr. 7/1998 og reglugerð nr. 737/2003 um meðhöndlun úrgangs með heimild í 4. og 5. gr. sömu laga, sem og 43. gr. laga nr. 55/2003 um meðhöndlun úrgangs. Heimildir til að láta fjarlægja númerslausar bifreiðar og bílflök er að finna í ákvæðum 21. gr. reglugerðar um hollustuhætti og 17. gr. reglugerðar um meðhöndlun úrgangs. Í nefndri 21. gr. er að finna heimild heilbrigðisnefndar til að láta fjarlægja lausamuni, númerslausar bifreiðar, bílflök og sambærilega hluti á almannafæri að undangenginni viðvörun, svo sem með álímingarmiða með aðvörunarorðum. Í áðurnefndri 17. gr. reglugerðar nr. 737/2003 segir m.a. að heilbrigðisnefnd sé heimilt að láta fjarlægja númerslausar bifreiðar og bílflök og sambærilega hluti að undangenginni viðvörun, t.d. með álímingarmiða með aðvörunarorðum. Um störf heilbrigðisnefndar og heilbrigðiseftirlits gilda að auki stjórnsýslulög nr. 37/1993, sbr. ákvæði 1. og 2. mgr. 1. gr. þeirra. Í 10. gr. stjórnsýslulaga er sú skylda lögð á stjórnvald að rannsaka mál nægjanlega áður en ákvörðun er tekin. Þá er í 14. gr. laganna kveðið á um að ef aðili máls eigi rétt á að tjá sig um efni þess skv. 13. gr. skuli stjórnvald, svo fljótt sem því verður við komið, vekja athygli aðila á því að mál hans sé til meðferðar, nema ljóst sé að hann hafi fengið vitneskju um það fyrir fram. Geta fyrrgreind reglugerðarákvæði, þar sem í dæmaskyni er tilgreint með hvaða hætti veita megi viðvörun áður en gripið sé til þvingunarúrræða, ekki vikið til hliðar ákvæðum stjórnsýslulaga. Í því sambandi er rétt að benda á að tilkynning til aðila máls um að mál hans sé til meðferðar er jafnan nauðsynleg forsenda þess að hann geti neytt andmælaréttar síns.

Kærandi heldur því fram að hann hafi ekki tekið eftir miðanum sem límdur var á bifreiðina þar sem hann búi ekki í Sandgerði. Samkvæmt gögnum málsins var umrædd bifreið kæranda staðsett á bílastæði við hús sem skráð er sem iðnaðarhúsnæði í eigu tilgreindra aðila. Heldur kærandi því fram að bifreiðin hafi staðið þar með leyfi þeirra og liggur ekki annað fyrir en að svo hafi verið. Að teknu tilliti til staðsetningar bifreiðarinnar verður að telja að Heilbrigðiseftirliti Suðurnesja hefði verið í lófa lagið að reyna til þrautar að kanna eignarhald bifreiðinnar með því að spyrjast fyrir í húsi því sem hún stóð við áður en miði var límdur á rúðu hennar. Breytir þar engu þótt ástandi bifreiðarinnar hafi verið ábótavant. Þar sem svo var ekki gert er ekki hægt að líta svo á að málið hafi verið rannsakað nægjanlega áður en ákvörðun var tekin í því, svo sem 10. gr. stjórnsýslulaga áskilur. Er og til þess að líta að hefðu upplýsingar fengist um eignarhald bifreiðarinnar hefði verið hægt að tilkynna eiganda hennar um ákvörðun heilbrigðiseftirlitsins með vandaðri hætti en álímingu miða á rúðu bifreiðarinnar og gefa honum það færi til andmæla sem honum er tryggt að lögum skv. 13. gr., sbr. og 14. gr., stjórnsýslulaga.

Með hliðsjón af framangreindu verður að telja hina kærðu ákvörðun slíkum annmörkum háða að ekki verði hjá því komist að fella hana úr gildi.

Uppkvaðning úrskurðar í máli þessu hefur dregist verulega vegna mikils fjölda og umfangs mála sem skotið hefur verið til úrskurðarnefndarinnar, auk þess sem málinu var frestað meðan beðið var niðurstöðu umboðsmanns Alþingis í eðlislíku máli.

Úrskurðarorð:

Felld er úr gildi ákvörðun Heilbrigðiseftirlits Suðurnesja frá 4. september 2018 um að fjarlægja bifreið af lóðinni Strandgötu 6 í Sandgerði.

mar 09
Love0

121/2018 Númerslaus bifreið, Sandgerði

Með

Árið 2020, fimmtudaginn 5. mars, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Skuggasundi 3, Reykjavík. Mætt voru Nanna Magnadóttir forstöðumaður, Aðalheiður Jóhannsdóttir prófessor og Ásgeir Magnússon dómstjóri.

Fyrir var tekið mál nr. 121/2018, kæra á ákvörðun Heilbrigðiseftirlits Suðurnesja frá 8. ágúst 2018 um að fjarlægja númerslausa bifreið við hlið einbýlishússins að Hlíðargötu 2 í Sandgerði.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 2. október 2018, er barst nefndinni sama dag, kærir íbúi, Hlíðargötu 2, Sandgerði, þá ákvörðun Heilbrigðiseftirlits Suðurnesja frá 8. ágúst 2018 að fjarlægja númerslausa bifreið í eigu kæranda. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi. Þess er jafnframt krafist að réttaráhrifum hinnar kærðu ákvörðunar verði frestað á meðan málið er til meðferðar fyrir úrskurðarnefndinni. Samkvæmt gögnum málsins leysti kærandi bílinn út 3. október 2018 og hafði stöðvun réttaráhrifa því ekki sérstaka þýðingu með tilliti til hagsmuna kæranda. Verður málið því nú tekið til endanlegs úrskurðar.

Gögn málsins bárust frá heilbrigðisnefnd Suðurnesja 9., 24. og 29. október 2018, sem og í febrúar 2019.

Málavextir: Hinn 8. ágúst 2018 límdi starfsmaður Heilbrigðiseftirlits Suðurnesja miða á bifreið kæranda þar sem fram kom að fjarlægja bæri bifreiðina hið fyrsta og var gefinn frestur í eina viku til að bregðast við. Bifreiðin var síðan fjarlægð og komið fyrir í geymsluporti Vöku í Reykjavík 5. september s.á. Kærandi óskaði eftir skriflegum rökstuðningi fyrir ákvörðuninni með tölvupósti 7. september 2018, en fyrir þann tíma mun kærandi hafa átt símtal við starfsmann eftirlitsins og lýst yfir óánægju sinni. Skriflegur rökstuðningur var veittur 17. s.m. þar sem m.a. var leiðbeint um kæruheimild til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála.

Málsrök kæranda: Kærandi kveður að óheimilt hafi verið að fjarlægja bifreiðina samkvæmt 1. mgr. 21. gr. reglugerðar nr. 941/2002 um hollustuhætti þar sem hún hafi ekki verið staðsett á almannafæri heldur á einkalóð, þ.e. að hluta til á eignarlóð kæranda nr. 2 við Hlíðargötu og að hluta til á eignarlóð þar við hlið með samþykki eiganda þess lands. Heilbrigðiseftirlitið hafi vegna þessa ekki uppfyllt rannsóknarskyldu sína og munnleg mótmæli kæranda hafi fallið fyrir daufum eyrum starfsmanna eftirlitsins. Kærandi hafi verið sviptur umráðum bifreiðar sinnar og eftirlitið hvorki gætt að leiðbeiningarskyldu, sbr. 7. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 né rannsóknarskyldu, sbr. 10. gr. laganna.

Ekki hafi verið sýnt fram á að geymsla bifreiðar kæranda á umræddu svæði hafi valdið skaða, mengun eða lýti á umhverfinu í skilningi 1. mgr. 20. gr. reglugerðar nr. 941/2002 um hollustuhætti. Af framangreindu leiði einnig að ekki hafi verið til staðar fullnægjandi forsendur fyrir beitingu 5. mgr. 16. gr. reglugerðar nr. 737/2003 um meðhöndlun úrgangs. Til að stuðla að almennum þrifnaði utanhúss sé heilbrigðisnefndum, samkvæmt ákvæðinu, m.a. veitt heimild til að fjarlægja númerslausar bifreiðar og bílflök hvort sem er innan eða utan einkalóða. Með því sé heilbrigðisnefndum veitt heimild til að tryggja markmið reglugerðarinnar, sem sé að tryggja að meðhöndlun úrgangs valdi sem minnstum óæskilegum áhrifum á umhverfið og draga úr myndun úrgangs með skipulegum hætti. Bifreið kæranda hafi að öllu leyti verið í lagi. Hún hafi verið án ryðbletta og skemmda og með skoðun til loka septembermánaðar 2018. Hún hafi einungis verið keyrð um 117 þúsund km ásamt því að öll opinber gjöld hafi verið greidd. Bifreiðin hafi í raun verið í „toppstandi“, að undanskildum biluðum startara. Þá liggi engin gögn fyrir þess efnis að bifreiðin hafi haft mengandi áhrif í för með sér í skilningi 3. gr. reglugerðar um meðhöndlun úrgangs. Samkvæmt túlkun eftirlitsins virðist starfsmönnum því í sjálfsvald sett hvort fjarlægja eigi númerslausa bíla á einkalóðum manna án frekari rökstuðnings um hvernig sú bifreið valdi skaða, mengun eða óþrifnaði á umhverfinu. Hvorki sé að sjá að legið hafi fyrir ákvörðun heilbrigðisnefndar um að fjarlægja bifreiðina né að hún hafi verið fjarlægð vegna umkvartana nágranna eða annarra. Ákvörðunin virðist einungis hafa byggst á persónulegu mati starfsmanns eftirlitsins. Ekki sé hægt að byggja einungis á huglægu mati starfsmanna stjórnvaldsins en slíkt brjóti freklega í bága við grundvallarreglur stjórnsýsluréttar, þ. á m. regluna um lögbundna stjórnsýslu. Þá hafi hvorki í tilkynningu eftirlitsins né í rökstuðningi verið vísað til ástæðna þess að bifreiðin væri fjarlægð, nema að hún hafi verið á almannafæri. Verði að gera kröfu um að stjórnvaldsákvarðanir sem þessar byggi á lögmætum og málefnalegum sjónarmiðum, en um sé að ræða afar íþyngjandi úrræði.

Þegar kærandi hafi haft samband við heilbrigðiseftirlitið hafi honum ekki verið með fullnægjandi hætti leiðbeint um réttarstöðu sína, heldur aðeins tjáð að ákvörðun stjórnvaldsins stæði. Tilkynning eftirlitsins sem límd hafi verið á bifreiðina hafi öll verið hin óskýrasta og þrátt fyrir að bent hafi verið á kæruleið til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála hafi ekki verið bent á heimild 5. gr. laga nr. 130/2011 til stöðvunar framkvæmda til bráðabirgða. Þá hafi við meðferð málsins að auki verið brotið gegn reglunni um skyldubundið mat og ákvæðum 12. og 13. gr. stjórnsýslulaga um meðalhóf og og andmælarétt.

Kærandi tekur loks fram að kæra þessi sé ekki of seint fram komin, enda verði að líta annars vegar til þess að heilbrigðiseftirlitið hafi leiðbeint kæranda um kæruheimild í bréfi til hans, dags. 17. september 2018, og hins vegar til þess að kærandi hafi verið upplýstur um það á fundi með starfsmanni eftirlitsins að ákvörðun þess stæði þar sem kærandi hefði ekki nýtt sér sjö daga frest til að fjarlægja bifreið sína, sbr. 2. og 3. tölul. 1. mgr. 28. gr. stjórnsýslulaga. Máli sínu til stuðnings vísar kærandi einnig til úrskurðar úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála í kærumáli nr. 65/2016 frá 3. október 2017.

Málsrök Heilbrigðiseftirlits Suðurnesja: Heilbrigðiseftirlitið fer fram á að kærunni verði vísað frá úrskurðarnefndinni. Á viðvörunarmiða sem límdur hafi verið á rúðu bifreiðarinnar komi fram að ákvörðunin sé kæranleg til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála. Óumdeilt sé samkvæmt málsgögnum að kærandi hafi séð viðvörunarmiðann, enda taki hann fram að hann hafa haft samband við eftirlitið símleiðis vegna málsins ásamt því að hann hafi lagt fram myndir af ökutækinu með álímdum miða. Ekki sé rétt sú staðhæfing kæranda að hann hafi ítrekað haft samband við heilbrigðisfulltrúa og lýst yfir óánægju sinni, en á því megi skilja að málin hafi verið rædd efnislega. Hið rétta sé að kærandi muni hafa hringt heim til starfsmanns eftirlitsins um kvöldið eða kvöldið eftir álímingu miðans og þá ekki verið í ástandi til þess að ræða málið, auk þess sem það hafi verið utan afgreiðslutíma og starfsstöðvar eftirlitsins. Samkvæmt 2. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála sé kærufrestur einn mánuður frá því að kæranda hafi orðið kunnugt um eða mátt vera kunnugt um ákvörðun. Ákvörðunin hafi verið tilkynnt með álímdum miða hinn 8. ágúst 2018. Kærufrestur hafi því verið löngu liðinn þegar ákvörðunin hafi verið kærð til úrskurðarnefndarinnar, en fresturinn sé alfarið óháður því hvort farið hafi verið sérstaklega fram á rökstuðning fyrir ákvörðun. Í skriflegum rökstuðningi, sem sendur hafi verið hinn 17. september 2018, hafi komið fram að ákvörðun eftirlitsins væri kæranleg til úrskurðarnefndarinnar, en engin afstaða hafi þar verið tekin til kærufrests eða hvort málið hefði þá þegar verið kært til nefndarinnar.

Verði ekki fallist á frávísun málsins og málið teljist tækt til efnislegrar meðferðar sé farið fram á að kröfu um ógildingu hinnar kærðu ákvörðunar verði hafnað. Samkvæmt gögnum málsins hafi viðvörun um að bifreiðin yrði flutt á brott verið límd á hliðarrúðu hennar, bílstjóramegin, og eigandanum veittur sjö daga frestur til að bregðast við. Ekki hafi verið brugðist við af hálfu eigandans og bifreiðin því verið fjarlægð 22 dögum eftir að tilkynning hafi verið límd á ökutækið.

Heilbrigðiseftirlit Suðurnesja starfi í umboði heilbrigðisnefndar skv. lögum nr. 7/1998 um hollustuhætti og mengunarvarnir. Heimild heilbrigðisnefndar til að beita þvingunarúrræðum byggist á XVII. kafla laga nr. 7/1998. Í 1. mgr. 60. gr. laganna sé kveðið á um til hvaða úrræða sé heimilt að grípa, þ.m.t. að leggja hald á lausamuni og farga þeim vegna brota á lögunum og reglugerðum settum samkvæmt þeim. Þessar valdheimildir séu einnig óháðar umferðarlögum nr. 50/1987. Heilbrigðiseftirlitið leggi áherslu á að við mat á framfylgd valdheimilda og aðgerða sem eftirlitið þurfi að grípa til þurfi að líta til þess að heilbrigðiseftirlit byggist á fyrirbyggjandi aðgerðum til að vernda heilsu manna og tryggja heilnæmt umhverfi. Of seint sé að bregðast við þegar mengun eða óþrifnaður sé orðinn öllum til ama. Heimildir heilbrigðiseftirlitsins vegna númerslausra bifreiðra skv. reglugerð nr. 941/2002 um hollustuhætti og nr. 737/2003 um meðhöndlun úrgangs séu skýrar. Mikilvægt sé að átta sig á því að þegar skráningarmerki hafi verið tekin af ökutæki sé útilokað fyrir eftirlitið að grafast fyrir um hver eigi ökutækið og sé m.a. af þeim ástæðum boðið að viðvörun skuli límd á ökutækið sjálft. Kærandi hafi séð tilkynninguna fljótt og vel innan frestsins en virðist hafa ákveðið að bregðast ekki við tilmælum sem fram hafi komið á viðvörunarmiða. Ákvörðun um álímingu á ökutækið, sem hafi verið tekið úr umferð, hafi verið í samræmi við reglugerðarheimildir og vinnureglur sem birtar hafi verið á heimasíðu eftirlitsins. Á miðanum hafi komið fram allar upplýsingar sem kærandi hafi þurft á að halda. Fram hafi komið að athugasemdir ættu að berast skriflega, gefnar hafi verið upplýsingar um hvernig mætti hafa sambandið við heilbrigðiseftirlitið og veittar leiðbeiningar um kæruheimild. Kærandi hafi auk þess haft ríflegan frest til að veita upplýsingar og koma á framfæri athugasemdum sínum og skýringum, ef hann hefði svo kosið, eða flytja bifreiðina á brott. Þar sem engar skriflegar athugasemdir eða fyrirspurnir hafi borist innan frests og ekki verið orðið við fyrirmælum heilbrigðiseftirlitsins hafi verið gripið til lögbundins þvingunarúrræðis og ökutækið fjarlægt á kostnað eiganda, eins og boðað hafi verið og í fullu samræmi við meginreglur þær sem birtar séu á heimasíðu heilbrigðiseftirlitsins. Auk þess sé vísað til úrskurðar úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála í máli nr. 65/2016 frá 3. október 2017. Á heimasíðu eftirlitsins sé að finna verklagsreglur sem allir geti kynnt sér og hafi verið farið eftir þeim. Jafnræðisreglunni hafi því verið fylgt eftir og meðalhófs gætt. Þannig hafi kærandi fengið ríflega þriggja vikna frest til að bregðast við áður en ákvörðuninni hafi verið hrint í framkvæmd. Engin skrifleg andmæli hafi borist innan frestsins. Skilyrði 13. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 hafi þannig verið uppfyllt. Fyrst þegar ökutækið hafi verið flutt á brott hafi lögmaður kæranda óskað rökstuðnings, sem veittur hafi verið þótt frestur samkvæmt stjórnsýslulögum til að veita rökstuðning hafi verið liðinn. Líkt og áður segi hafi leiðbeiningar um málsmeðferð verið að finna á álímingarmiða, en símhringingar heim til starfsmanns eftirlitsins eftir lokun og fram eftir kvöldi geti ekki fallið undir það að talað sé „fyrir daufum eyrum“, líkt og haldið sé fram í kæru.

Samkvæmt 1. mgr. 20. gr. reglugerðar nr. 941/2002 um hollustuhætti sé bannað að skilja eftir, flytja, dreifa eða geyma hluti, búnað eða tæki á þann hátt að valdið geti skaða, mengun eða lýti á umhverfinu og gildi það jafnt um smærri sem stærri hluti. Í 21. gr. reglugerðarinnar sé síðan kveðið á um að heilbrigðisnefnd sé heimilt að láta fjarlægja lausamuni, númerslausar bifreiðar, bílflök og sambærilega hluti að undangenginni viðvörun, svo sem með álímingarmiða með aðvörunarorðum. Samkvæmt 5. mgr. 17. gr. reglugerðar nr. 737/2003 um meðhöndlun úrgangs sé heilbrigðisnefnd einnig veitt heimild til að láta fjarlægja númerslausar bifreiðar og bílflök og sambærilega hluti að undangenginni viðvörun, t.d. með álímingarmiða með aðvörunarorðum, og gildi sú heimild einnig um einkalóðir manna. Um þvingunarúrræði vísist til 66. gr. laga nr. 55/2003 um meðhöndlun úrgangs. Skilyrði ákvæðanna hafi verið uppfyllt. Þegar viðvörunarmiði hafi verið límdur á umrætt ökutæki hafi það hvorki verið innan bílastæðis né lóðar og því talist vera á almannafæri í skilningi 20. gr. reglugerðar nr. 941/2002, auk þess sem ákvæði reglugerðar nr. 737/2003 hafi átt við.

Sömu heimildir gildi um númerslausar bifreiðar sem standi á einkalóðum, eins og að framan hafi verið rakið, en aðgerðir heilbrigðiseftirlits gagnvart ökutækjum sem séu ekki lengur í umferð byggist m.a. á markmiði 1. gr. laga nr. 7/1998 um hollustuhætti og mengunarvarnir og lögum nr. 55/2003 um meðhöndlun úrgangs. Mengunarhætta stafi af gömlum ökutækjum sem ekki séu lengur í notkun og að mati eftirlitsins hafi umrætt ökutæki auk þess verið til lýtis fyrir umhverfið.

Viðbótarathugasemdir kæranda: Vegna kröfu um frávísun vegna kærufrests tekur kærandi fram að umrædd bifreið hafi verið staðsett nokkrum metrum frá húsi hans. Honum hafi ekki verið sérstaklega tilkynnt um aðvörunina heldur hafi hann tekið eftir miðanum nokkrum dögum eftir að hún hafi verið límd á bifreiðina. Í kjölfarið hafi hann ítrekað lýst yfir óánægju sinni með ákvörðun heilbrigðiseftirlitsins um að fjarlægja bifreiðina en hafnað hafi verið öllum kröfum kæranda og honum tilkynnt að ákvörðunin stæði. Því hafi kærandi leitað til lögmanns 7. september 2018 og óskað eftir því að hann gætti hagsmuna hans gagnvart eftirlitinu. Samdægurs hafi verið sendur tölvupóstur til eftirlitsins þar sem óskað hafi verið eftir skriflegum rökstuðningi. Hafi það verið forsenda þess að hægt væri að taka afstöðu til lögmætis ákvörðunarinnar, þar sem kærandi hefði hvorki í samskiptum sínum við starfsmenn eftirlitsins né með ofangreindum aðvörunarmiða verið upplýstur nánar um þær forsendur sem legið hefðu henni til grundvallar. Honum hafi aðeins verið tjáð að ákvörðunin stæði, auk þess sem aðvörunarmiðinn hafi aðeins geymt almennar tilvísanir til valdheimilda heilbrigðiseftirlitsins. Í svari eftirlitsins 17. september 2018 hafi komið fram að ákvörðunin stæði, en hins vegar hafi rökstuðningurinn fyrir ákvörðuninni verið annar en fyrir hinni upphaflegu ákvörðun. Þá hafi í bréfinu verið leiðbeint um kæruheimild til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála. Því hafi mátt gera ráð fyrir því að stjórnvaldið liti svo á að kæranda væri heimilt að skjóta ágreiningi sínum til nefndarinnar þvert á frávísunarkröfur sínar nú fyrir nefndinni og sínar eigin leiðbeiningar.

Í stjórnsýslulögum nr. 37/1993 sé ekki að finna almenn ákvæði um form og efni stjórnsýslukæru heldur sé gert ráð fyrir því að aðili máls geti borið fram kæru sína jafnt munnlega sem skriflega. Stjórnvaldi beri síðan á grundvelli atviksbundins mats að leggja mat á hvort líta beri á erindi aðila sem stjórnsýslukæru, sbr. álit umboðsmanns Alþingis í máli nr. 735/1992 frá 8. júní 1993. Þá sé þess ekki krafist að ólöglærður aðili tilgreini sérstaklega erindi sitt sem stjórnsýslukæru svo erindi hans hljóti meðferð sem slíkt, en krafa sé gerð um að stjórnvald leiðbeini aðila þannig að hann geti komið kröfum sínum í lögformlegan búning. Á grundvelli leiðbeiningarskyldu stjórnvalds, sbr. 7. gr. stjórnsýslulaga, og rannsóknarskyldu stjórnvalds, sbr. 10. gr. laganna, beri stjórnvaldi innan eðlilegra marka að leiðbeina aðila máls og tryggja að honum sé bæði kunnugt og fært að nýta þau lögbundnu úrræði sem honum standi til boða til að fá ákvörðun stjórnvalds endurskoðaða. Þrátt fyrir að stjórnsýslulög kveði ekki á um sérstakar formkröfur er lúti að efni og formi leiðbeininga stjórnvalds beri því þó ávallt að gæta þess að veita aðila einstaklingsbundnar leiðbeiningar þegar þess sé leitað eða aðili hafi sýnilega þörf fyrir slíkt. Við málaleitanir kæranda hafi starfsmenn heilbrigðiseftirlitsins haft ærið tilefni til að líta svo á að kærandi vildi ekki una ákvörðun eftirlitsins og hann bersýnilega haft þörf fyrir frekari leiðbeiningar. Veigamiklar ástæður hafi staðið til þess, í ljósi hins skamma kærufrests, sbr. 2. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála, að eftirlitið upplýsti kæranda um rétt hans og hættu á að skortur á skriflegum erindum gætu leitt til réttindamissis og réttarspjalla. Af samskiptum kæranda og eftirlitsins megi draga þá ályktun að eftirlitið hafi litið svo á að kærandi gæti kært málið þrátt fyrir að það krefjist nú frávísunar.

Í 1. mgr. 28. gr. stjórnsýslulaga komi fram að hafi kæra borist að liðnum kærufresti skuli vísa henni frá nema afsakanlegt verði talið að kæran hafi ekki borist fyrr eða veigamiklar ástæður mæli með því að kæran verði tekin til meðferðar. Í skýringum með 1. tölul. 1. mgr. 28. gr. sé sem dæmi um afsakanlegar ástæðu tekið að stjórnvald hafi vanrækt að veita leiðbeiningar um kæruheimild skv. 20. gr. laganna. Því beri, vegna vanrækslu á að veita leiðbeiningar, að taka kæru hans til efnislegrar meðferðar þar sem afsakanlegt hafi verið að kæra hans bærist ekki innan mánaðar frá því að miði hafi verið límdur á rúðu bifreiðar hans. Verulega halli á kæranda  þegar litið sé til þess hvernig tilkynningin hafi borist og hve skamman tíma hann hafi haft til að leita réttar síns.

Ef ekki sé fallist á framangreint byggi kærandi á því, líkt og í kæru, að kærufrestur hafi ekki byrjað að líða fyrr en 17. september 2018, þegar kæranda hafi borist skriflegur rökstuðningur eftirlitsins. Skriflegur rökstuðningur sé forsenda þess að aðili stjórnsýslumáls getið metið hvort tilefni sé til að leita endurskoðunar ákvörðunar stjórnvalds, enda hafi kærandi ekki verið upplýstur um forsendur ákvörðunar fyrr en með því bréfi. Þessu til stuðnings sé vísað til 3. mgr. 27. gr. stjórnsýslulaga og fyrrnefnds úrskurðar úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála í máli nr. 65/2016 frá 3. október 2017.

Niðurstaða: Samkvæmt 2. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála er kærufrestur til nefndarinnar einn mánuður frá því að kæranda varð kunnugt eða mátti vera kunnugt um ákvörðun. Gerir Heilbrigðiseftirlit Suðurnesja kröfu um frávísun í málinu á þeim grundvelli að lögbundinn kærufrestur hafi verið liðinn þegar kæra hafi verið lögð fram og miðar eftirlitið upphaf frestsins við þann dag sem tilkynning var límd á rúðu umræddrar bifreiðar.

Miða límdum á bílrúðu verður ekki jafnað við t.a.m. póstlagða tilkynningu á lögheimili. Þó virðist óumdeilt að kæranda hafi orðið kunnugt um hina kærðu ákvörðun í ágústmánuði 2018, þegar símasamskipti munu hafa átt sér stað milli hans og starfsmanns eftirlitsins, en kæra barst ekki í málinu fyrr en 2. október s.á. Var þá kærufrestur liðinn þar sem hann byrjaði að líða þegar kærandi fékk vitneskju um ákvörðunina, sbr. orðalag nefnds lagaákvæðis. Má enda almennt til þess ætlast að sá sem vitneskju fær um ákvörðun aðhafist án tafa sé hann ósáttur við efni hennar. Á miða þeim sem límdur var á bifreið kæranda kom fram að hægt væri að kæra málsmeðferð og aðgerðir eftirlitsins til sérstakrar úrskurðarnefndar skv. 65. gr. laga nr. 7/1998 um hollustuhætti og mengunarvarnir. Heiti nefndarinnar var hins vegar ekki frekar tilgreint og var kærufrestur ekki tiltekinn. Með bréfi, dags. 6. september 2018, var kæranda tilkynnt að bifreið hans hefði verið flutt í geymslu Vöku og degi síðar óskaði lögmaður hans eftir skriflegum rökstuðningi heilbrigðiseftirlitsins fyrir ákvörðuninni með vísan til 21. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Í bréfi heilbrigðiseftirlitsins, dags. 17. s.m., var tekið fram að frestur til að óska rökstuðnings samkvæmt nefndri lagagrein væri liðinn en eigi að síður væri umbeðinn rökstuðningur veittur og var hann að finna í bréfinu. Áréttað var í lok bréfsins að svo sem fram kæmi á miða þeim sem límdur hefði verið á viðkomandi bifreið væri ákvörðunin kæranleg til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, en kærufrestur var ekki tilgreindur. Í 2. tl. 2. mgr. 20. gr. stjórnsýslulaga er tekið fram að í ákvörðun sem kynnt sé skriflega án þess að henni fylgi rökstuðningur skuli veita leiðbeiningar um kæruheimild, þegar hún sé fyrir hendi, kærufresti og kærugjöld, svo og hvert beina skuli kæru. Svo sem rakið er skorti á kæruleiðbeiningar eftirlitsins hvað kærufrest varðaði. Kærufrestur til úrskurðarnefndarinnar er skemmri en mælt er fyrir um í 1. mgr. 27. gr. stjórnsýslulaga og því rík ástæða til að leiðbeina þar um. Verður með hliðsjón af því að líta svo á að afsakanlegt sé að kæran hafi ekki borist fyrr en 3. október 2018 þrátt fyrir að kærandi hafi notið aðstoðar lögmanns frá 7. september s.á. Verður kæran því tekin til efnislegrar meðferðar, sbr. 2. tl. 1. mgr. 28. gr. stjórnsýslulaga.

Heilbrigðisnefndir starfa samkvæmt lögum nr. 7/1998 um hollustuhætti og mengunarvarnir. Samkvæmt 47. gr. laganna ber heilbrigðisnefnd að sjá um að framfylgt sé ákvæðum þeirra og reglugerða settra samkvæmt þeim, samþykktum sveitarfélaga og ákvæðum í sérstökum lögum eða reglum sem nefndinni er eða kann að vera falið að annast framkvæmd á. Gilda og stjórnsýslulög nr. 37/1993 um störf nefndarinnar. Samkvæmt 49. laga nr. 7/1998 ráða heilbrigðisnefndir á hverju svæði heilbrigðisfulltrúa til að annast eftirlit sveitarfélaganna með þeim viðfangsefnum sem undir lögin falla. Heilbrigðisfulltrúar starfa í umboði heilbrigðisnefndar samkvæmt sama ákvæði.

Ákvæði um valdsvið og þvingunarúrræði eru í XVII. kafla. laga nr. 7/1998. Samkvæmt 1. mgr. þágildandi 60. gr. laganna gátu heilbrigðisnefnd og heilbrigðisfulltrúi beitt eftirgreindum aðgerðum til að knýja á um framkvæmd ráðstöfunar m.a. samkvæmt lögunum og reglugerðum settum með stoð í þeim: 1. veitt áminningu, 2. veitt áminningu og tilhlýðilegan frest til úrbóta eða 3. stöðvað eða takmarkað viðkomandi starfsemi eða notkun, þar með lagt hald á vörur og fyrirskipað förgun þeirra. Samkvæmt 2. mgr. skyldi aðeins beita síðastnefnda úrræðinu í alvarlegri tilvikum, við ítrekuð brot eða ef aðilar sinntu ekki úrbótum innan tiltekins frests. Samkvæmt framangreindu er ljóst að heilbrigðisnefndir og heilbrigðiseftirlit höfðu lagaheimildir fyrir þvingunaraðgerðum, sem m.a. fólu í sér haldlagningu á lausamunum og förgun þeirra vegna brota á lögum nr. 7/1998 eða reglugerðum settum með stoð í þeim.

Reglugerð nr. 941/2002 um hollustuhætti er sett með heimild í 4. gr. laga nr. 7/1998 og reglugerð nr. 737/2003 um meðhöndlun úrgangs er sett með heimild í 4. og 5. gr. sömu laga, sem og 43. gr. laga nr. 55/2003 um meðhöndlun úrgangs. Heimildir til að láta fjarlægja númerslausar bifreiðar og bílflök er að finna í ákvæðum 21. gr. reglugerðar um hollustuhætti og 17. gr. reglugerðar um meðhöndlun úrgangs. Í nefndri 21. gr. er að finna heimild heilbrigðisnefndar til að láta fjarlægja lausamuni, númerslausar bifreiðar, bílflök og sambærilega hluti á almannafæri að undangenginni viðvörun, svo sem með álímingarmiða með aðvörunarorðum. Í áðurnefndri 17. gr. reglugerðar nr. 737/2003 segir m.a. að heilbrigðisnefnd sé heimilt að láta fjarlægja númerslausar bifreiðar og bílflök og sambærilega hluti að undangenginni viðvörun. Um störf heilbrigðisnefndar og heilbrigðiseftirlits gilda að auki stjórnsýslulög nr. 37/1993, sbr. ákvæði 1. og 2. mgr. 1. gr. þeirra. Í 10. gr. stjórnsýslulaga er sú skylda lögð á stjórnvald að rannsaka mál nægjanlega áður en ákvörðun er tekin. Þá er í 14. gr. laganna kveðið á um að ef aðili máls eigi rétt á að tjá sig um efni þess skv. 13. gr. skuli stjórnvald, svo fljótt sem því verður við komið, vekja athygli aðila á því að mál hans sé til meðferðar, nema ljóst sé að hann hafi fengið vitneskju um það fyrir fram. Geta fyrrnefnd reglugerðarákvæði, þar sem í dæmaskyni er tilgreint með hvaða hætti veita megi viðvörun áður en gripið sé til þvingunarúrræða, ekki vikið til hliðar ákvæðum stjórnsýslulaga. En tilkynning til aðila máls um að mál hans sé til meðferðar er jafnan nauðsynleg forsenda þess að hann geti neytt andmælaréttar síns.

Samkvæmt gögnum málsins var umrædd bifreið staðsett við hlið einbýlishússins að Hlíðargötu 2, þar sem kærandi er skráður til heimilis, þegar Heilbrigðiseftirlit Suðurnesja lét fjarlægja hana þaðan. Að teknu tilliti til staðsetningar bifreiðarinnar verður að telja að heilbrigðiseftirlitinu hefði verið í lófa lagið að reyna til þrautar að kanna eignarhald bifreiðinnar með því að spyrjast fyrir í húsi því sem hún stóð við áður en miði var límdur á rúðu hennar. Þar sem svo var ekki gert er ekki hægt að líta svo á að málið hafi verið rannsakað nægjanlega áður en ákvörðun var tekin í því, svo sem 10. gr. stjórnsýslulaga áskilur. Er og til þess að líta að hefðu upplýsingar fengist um eignarhald bifreiðarinnar hefði verið hægt að tilkynna eiganda hennar um ákvörðun heilbrigðiseftirlitsins með vandaðri hætti en álímingu miða á glugga bifreiðarinnar og gefa honum færi til andmæla, líkt og honum er tryggt að lögum skv. 13. gr. og 14. gr. stjórnsýslulaga.

Með hliðsjón af framangreindu verður að telja hina kærðu ákvörðun slíkum annmörkum háða að ekki verði hjá því komist að fella hana úr gildi.

Uppkvaðning úrskurðar í máli þessu hefur dregist verulega vegna mikils fjölda og umfangs mála sem skotið hefur verið til úrskurðarnefndarinnar, auk þess sem málinu var frestað meðan beðið var niðurstöðu umboðsmanns Alþingis í eðlislíku máli.

Úrskurðarorð:

Felld er úr gildi ákvörðun Heilbrigðiseftirlits Suðurnesja frá 8. ágúst 2018 um að fjarlægja númerslausa bifreið kæranda við hlið einbýlishússins að Hlíðargötu 2 í Sandgerði.

mar 09
Love0

118/2018 Númerslaus bifreið, Sandgerði

Með

Árið 2020, fimmtudaginn 5. mars kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Skuggasundi 3, Reykjavík. Mætt voru Nanna Magnadóttir forstöðumaður, Aðalheiður Jóhannsdóttir prófessor og Ásgeir Magnússon dómstjóri.

Endurupptekið var mál nr. 118/2018, kæra á ákvörðun Heilbrigðiseftirlits Suðurnesja frá 8. ágúst 2018 um að fjarlægja bifreið af lóð kæranda Uppsalavegi 8 í Sandgerði.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með ódagsettu bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, er barst nefndinni 28. janúar 2020, fór kærandi í máli nr. 118/2018 fram á endurupptöku þess máls en úrskurður í því var kveðinn upp 20. desember 2018. Athugasemdir Heilbrigðiseftirlits Suðurnesja vegna framkominnar endurupptökubeiðni bárust úrskurðarnefndinni 11. febrúar 2020.

Málavextir: Hinn 8. ágúst 2018 límdi starfsmaður Heilbrigðiseftirlits Suðurnesja miða á bifreið kæranda, þar sem fram kom að fjarlægja bæri bifreiðina hið fyrsta og var gefinn til þess einnar viku frestur. Bifreiðin var síðan fjarlægð 30. s.m. og komið fyrir í geymsluporti Vöku í Reykjavík. Kærandi sætti sig ekki við þetta og bar fram kæru til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála þar sem gerð var krafa um að ákvörðun Heilbrigðiseftirlitsins yrði felld úr gildi. Úrskurðarnefndin kvað upp úrskurð í málinu 20. desember 2018 um að hafna bæri ógildingarkröfu kæranda.

Hinn 12. mars 2019 leitaði kærandi til umboðsmanns Alþingis og kvartaði yfir fyrrgreindum úrskurði úrskurðarnefndarinnar. Í áliti sínu nr. 10008/2019, dags. 17. janúar 2020, komst umboðsmaður Alþingis að þeirri niðurstöðu að úrskurðurinn væri ekki í samræmi við lög. Var það álit umboðsmanns að Heilbrigðiseftirlit Suðurnesja hefði ekki sýnt fram á að leitað hefði verið leiða til að upplýsa málið með fullnægjandi hætti áður en bifreiðin var fjarlægð af bílastæði við hús kæranda. Þá hefði ekki verið nægjanlegt að tilkynna kæranda um málið með því að líma miða á rúðu bifreiðar hennar í ljósi þess hvar bifreiðin hefði verið staðsett. Meðferð málsins hefði því ekki verið í samræmi við 10. og 14. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Auk þessa hefði ekki verið tekið nægjanlegt tilliti til þess við málsmeðferðina að gæta meðalhófs við val á leiðum til að leiða málið til lykta og kærandi því ekki haft raunhæft tækifæri til að gæta hagsmuna sinna. Loks hefði meðferð málsins ekki verið í samræmi við 13. gr. stjórnsýslulaga. Beindi umboðsmaður Alþingis því til úrskurðarnefndarinnar að málið yrði tekið til meðferðar að nýju, kæmi fram beiðni þess efnis frá kæranda. Barst slík beiðni nefndinni 28. janúar 2020, eins og fyrr greinir.

Málsrök kæranda: Um beiðni sína um endurupptöku vísar kærandi til fyrrgreinds álits umboðsmanns Alþingis frá 17. janúar 2020. Að auki bendir kærandi á að fram hafi komið í niðurstöðu úrskurðar úrskurðarnefndarinnar að liðin hafi verið tvö ár og fjórir mánuðir frá því að bílnúmerið hefði verið leyst út. Hið rétta sé að númerið af bifreiðinni hafi verið lagt inn í apríl 2016 að lokinni skoðun á bifreiðinni sem hafi verið án athugasemda. Næsta skoðun hafi átt að vera 1. maí 2017 en frestur hafi verið veittur í tvo mánuði þannig að skoða hafi átt bifreiðina í síðasta lagi 30. júlí s.á. Af því leiði að hægt hefði verið að taka númerin af hvenær sem var fram að þeim tíma og setja á bifreiðina. Samkvæmt þessu hafi liðið 13 mánuðir fram yfir þann tíma sem bifreiðin hafi átt að fara í skoðun en ekki 28 mánuðir, líkt og úrskurðarnefndin hafi gefið í skyn. Í rökstuðningi fyrir niðurstöðu úrskurðarins hafi komið fram að líkur mætti leiða að því að olíumengun stafaði frá bifreiðinni. Það sé hugarburður úrskurðarnefndarinnar, sem hafi ekki getað bent á neinn sem hafi haldið slíku fram, en hvorki heilbrigðiseftirlitið né Vaka, sem fjarlægt hafi bifreiðina, hafi staðfest það. Því hafi nefndin hvorki getað réttlætt að heimilt væri að fjarlægja bifreiðina á þeim forsendum né vísað til lagastoðar fyrir slíku.

Heilbrigðiseftirlitið hafi sagt í símtölum við eiginmann kæranda að bifreiðin hafi verið fjarlægð vegna þess að hún hafi verið númerslaus og engu hafi skipt hvar hún hafi staðið. Í samtölum við þá sem orðið hafi fyrir því að Heilbrigðiseftirlit Suðurnesja hafi límt miða á bifreiðar þeirra eða látið fjarlægja þær hafi komið fram það sama, þ.e. að þeir starfsmenn sem hafi framkvæmt verknaðinn eða látið framkvæma hann hafi sagt að þeir mættu láta fjarlægja númerslausa bíla á einkalóðum. Enda hafi Heilbrigðiseftirlit Suðurnesja, líkt og fram hafi komið, aldrei gefið í skyn eða sagt að ástæða þess að bifreiðin hefði verið fjarlægð hefði verið vegna mengunar.

Málsrök Heilbrigðiseftirlits Suðurnesja: Hvað snerti málsmeðferð í málum sem varði óskráð ökutæki bendir heilbrigðiseftirlitið á að allt eftirlit byggist á fyrirbyggjandi aðgerðum. Þannig séu lög nr. 7/1998 um hollustuhætti og mengunarvarnir, lög nr. 55/2003 um meðhöndlun úrgangs og reglugerðir settar samkvæmt þeim byggð á því að heilbrigðisnefndir þurfi ekki að sanna að mengun hafi raunverulega átt sér stað svo grípa megi til úrræða heldur að hætta sé á mengun. Heilbrigðiseftirlit væri til lítils ef eingöngu mætti grípa til viðeigandi úrræða eftir að mengun væri orðin staðreynd. Þetta grundvallaratriði verði að hafa að leiðarljósi.

Í 14. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 sé kveðið á um að vekja skuli athygli aðila máls á því að mál hans sé til meðferðar. Lögin geri hins vegar ekki sérstaka kröfu til ákveðins forms á slíkri tilkynningu. Aðferð heilbrigðiseftirlitsins við tilkynningu til eiganda ökutækis um málsmeðferð hafi verið í fullu samræmi við fyrirmæli í reglugerð nr. 737/2003 um meðhöndlun úrgangs og byggist á lögum nr. 55/2003, auk þess sem höfð hafi verið hliðsjón af niðurstöðu úrskurðarnefndarinnar í sambærilegum málum.

Samkvæmt 63.-64. gr. umferðarlaga nr. 50/1987, sem í gildi hafi verið þegar atvik máls hafi átt sér stað, sbr. nú 72. gr. umferðarlaga nr. 77/2019, sé skráning ökutækja og eigenda þeirra gerð að kröfu hins opinbera og séu mikilvæg réttindi og skyldur eiganda tengd skráningunni. Eigandi beri samkvæmt lögunum ábyrgð á skráningarskyldu ökutæki, ástandi þess og að skráningin sé rétt. Eigandi ökutækis beri þannig ábyrgð á að unnt sé að finna eiganda eða umráðamann þess á hverjum tíma. Þegar skráningarmerki hafi verið tekin af ökutæki sé ekki unnt að grafast fyrir um eiganda þess. Verði að telja að eigandi sem taki skráningarmerki af beri ábyrgð á því gagnvart opinberum eftirlitsaðilum að unnt sé að grafast fyrir um hver beri ábyrgð á ökutækinu án sérstakrar fyrirhafnar. Þegar skráningarmerki hafa verið tekin af ökutæki hafi heilbrigðisnefnd, sem beri ábyrgð á framkvæmd heilbrigðiseftirlits í umdæmi sínu, ekki önnur ráð en að birta tilkynningu til eiganda, hvar sem hann sé niðurkominn, með því að líma tilkynningu á ökutækið sjálft. Þar sem skráður eigandi beri ávallt ábyrgð á ökutækinu verði að krefjast þess að hann líti eftir því þar sem það standi. Í máli kæranda hafi liðið 22 dagar frá því að tilkynning hafi verið límd á ökutækið þar til það hafi verið dregið á brott.

Í umræddu áliti umboðsmanns Alþingis hafi verið talið, miðað við hvar ökutækið væri staðsett, að borið hefði að kanna hvort eigandi þess væri til húsa í því húsi sem næst hefði staðið, t.d. með því að beina bréflegri tilkynningu í það hús. Heilbrigðiseftirlitið hafi áður bent á að mjög örðugt sé að beina skriflegum tilkynningum til eiganda sem ekki sé vitað hvar sé búsettur, t.d. þegar um atvinnuhúsnæði eða fjölbýlishús sé að ræða, eða að ökutæki hafi verið lagt í eða við götu. Staðsetning ökutækis veiti eitt og sér enga vísbendingu um hvar eiganda þess sé að finna, eins og dæmin sanni. Þvert á móti mætti ætla að skrifleg áskorun sem límd sé á ökutæki sem standi við sérbýli ætti að vera sýnilegri eiganda ökutækisins, búi hann þar, fremur en ef um stórt bílastæði sé að ræða, fjölbýlishús eða atvinnuhúsnæði.

Örðugt geti reynst að gera ríkari kröfur til birtingar í tilvikum þar sem ómerkt eða óskráð ökutæki séu staðsett á lóð við sérbýlishús. Ef beita eigi mismunandi aðferðum við tilkynningar til eigenda óskráðra ökutækja geti það leitt til ójafnræðis við málsmeðferð. Heilbrigðiseftirlitið hafi hingað til beitt sömu aðferð við tilkynningar til allra eigenda skráningarskyldra ökutækja, án tillits til staðsetningar. Byggist það m.a. á sjónarmiðum um ábyrgð og skyldur eigenda slíkra tækja samkvæmt heilbrigðis- og mengunarlöggjöf og umferðarlögum auk almennrar jafnræðisreglu, en augljóslega geti reynst örðugt að draga mörkin um hvenær beri að tilkynna bréflega og hvenær ekki í slíkum tilvikum sem hér um ræði. Kærandi hafi ekki brugðist við innan ríflegs frests og hafi ökutækið því verið flutt á brott. Heilbrigðiseftirlitið hafi ekki yfir geymslusvæði að ráða og notist því við fyrirtæki sem taki að sér að draga ökutæki og geyma. Ekki verði séð hvernig unnt hefði verið að bregðast öðruvísi við í þessu tilfelli, enda hafi eigandinn aldrei gert athugasemdir fyrr en búið hafi verið að framkvæma þá ákvörðun sem tilkynnt hefði verið að væri fyrirhuguð. Því verði að telja að framkvæmdin hafi samræmst meðalhófsreglunni.

Á heimasíðu Heilbrigðiseftirlits Suðurnesja sé á skýran hátt tilgreint hvaða reglur gildi um númerslausar bifreiðar í umdæminu og þær reglur séu öllum aðgengilegar. Framkvæmdin hafi verið í samræmi við þær reglur auk þess sem vísað sé til úrskurðar úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála í kærumáli nr. 65/2016 frá 3. október 2017.

Samkvæmt ökutækjaskrá hafi ökutækið verið afskráð til úrvinnslu 7. september 2019.

Niðurstaða: Kærandi hefur farið fram á endurupptöku máls þessa. Með hliðsjón af niðurstöðu umboðsmanns Alþingis í áliti hans nr. 10008/2019, dags. 17. janúar 2020, sem áður hefur verið lýst, er fallist á þá beiðni kæranda og málið tekið til úrskurðar að nýju. Samkvæmt upplýsingum úr ökutækjaskrá var bifreið sú sem deilan varðar afskráð til úrvinnslu 7. september 2019. Ekki liggur fyrir hvort atvik máls þessa hafi haft áhrif þar á. Þrátt fyrir það telur úrskurðarnefndin ekki útilokað að kærandi eigi lögvarða hagsmuni af því að fá skorið úr um gildi upphaflegu ákvörðunarinnar.

Heilbrigðisnefndir starfa samkvæmt lögum nr. 7/1998 um hollustuhætti og mengunarvarnir. Samkvæmt 47. gr. þeirra laga ber heilbrigðisnefnd að sjá um að framfylgt sé ákvæðum þeirra og reglugerða settra samkvæmt þeim, samþykktum sveitarfélaga og ákvæðum í sérstökum lögum eða reglum sem nefndinni er eða kann að vera falið að annast framkvæmd á. Samkvæmt 49. gr. sömu laga ráða heilbrigðisnefndir á hverju svæði heilbrigðisfulltrúa til að annast eftirlit sveitarfélaganna með þeim viðfangsefnum sem undir lögin falla. Heilbrigðisfulltrúar starfa í umboði heilbrigðisnefndar samkvæmt sama ákvæði.

Ákvæði um valdsvið og þvingunarúrræði eru í XVII. kafla. laga nr. 7/1998. Í 1. mgr. þágildandi 60. gr. laganna var kveðið á um að heilbrigðisnefnd og heilbrigðisfulltrúi gætu beitt eftirgreindum aðgerðum til að knýja á um framkvæmd ráðstöfunar m.a. samkvæmt lögunum og reglugerðum settum með stoð í þeim: 1. veitt áminningu, 2. veitt áminningu og tilhlýðilegan frest til úrbóta eða 3. stöðvað eða takmarkað viðkomandi starfsemi eða notkun, þar með lagt hald á vörur og fyrirskipað förgun þeirra. Samkvæmt 2. mgr. skyldi aðeins beita síðastnefnda úrræðinu í alvarlegri tilvikum, við ítrekuð brot eða ef aðilar sinntu ekki úrbótum innan tiltekins frests. Samkvæmt framangreindu er ljóst að heilbrigðisnefndir og heilbrigðiseftirlit höfðu lagaheimildir fyrir þvingunaraðgerðum, sem m.a. fólu í sér haldlagningu á lausamunum og förgun þeirra vegna brota á lögum nr. 7/1998 eða reglugerðum settum með stoð í þeim.

Reglugerð nr. 941/2002 um hollustuhætti er sett með heimild í 4. gr. laga nr. 7/1998 og reglugerð nr. 737/2003 um meðhöndlun úrgangs er sett með heimild í 4. og 5. gr. sömu laga, sem og 43. gr. laga nr. 55/2003 um meðhöndlun úrgangs. Heimildir til að láta fjarlægja númerslausar bifreiðar og bílflök er að finna í ákvæðum 21. gr. reglugerðar um hollustuhætti og 17. gr. reglugerðar um meðhöndlun úrgangs, með síðari breytingum. Í nefndri 21. gr. er að finna heimild heilbrigðisnefndar til að láta fjarlægja lausamuni, númerslausar bifreiðar, bílflök og sambærilega hluti á almannafæri að undangenginni viðvörun, svo sem með álímingarmiða með aðvörunarorðum. Í áðurnefndri 17. gr. reglugerðar nr. 737/2003 segir m.a. að heilbrigðisnefnd sé heimilt að láta fjarlægja númerslausar bifreiðar og bílflök og sambærilega hluti að undangenginni viðvörun, t.d. með álímingarmiða með aðvörunarorðum. Um störf heilbrigðisnefndar og heilbrigðiseftirlits gilda að auki stjórnsýslulög nr. 37/1993, sbr. ákvæði 1. og 2. mgr. 1. gr. þeirra. Í 10. gr. stjórnsýslulaga er sú skylda lögð á stjórnvöld að rannsaka mál nægjanlega áður en ákvörðun er tekin. Þá er í 14. gr. laganna kveðið á um að ef aðili máls eigi rétt á að tjá sig um efni þess skv. 13. gr. skuli stjórnvald, svo fljótt sem því verði við komið, vekja athygli aðila á því að mál hans sé til meðferðar, nema ljóst sé að hann hafi fengið vitneskju um það fyrir fram. Geta reglugerðarákvæði, sem í dæmaskyni nefna með hvaða hætti viðvörun geti verið veitt áður en gripið er til þvingunarúrræða, ekki vikið til hliðar ákvæðum stjórnsýslulaga. Í þessu sambandi er rétt að benda á að tilkynning til aðila máls um að mál hans sé til meðferðar er jafnan nauðsynleg forsenda þess að hann geti neytt andmælaréttar síns.

Heilbrigðiseftirlit Suðurnesja hefur borið því við að það geti leitt til ójafnræðis eigi að beita mismunandi aðferðum við tilkynningar til eigenda óskráðra ökutækja. Á það verður ekki fallist enda er alvanalegt að stjórnvöldum sé beinlínis skylt að lögum að framkvæma mat við meðferð máls og úrlausn þess að teknu tilliti til aðstæðna allra. Þá verður að hafa í huga að þótt gæta eigi samræmis og jafnræðis skv. 11. gr. stjórnsýslulaga felst jafnframt í jafnræðisreglunni að leysa beri úr ósambærilegum málum á ósambærilegan hátt, t.a.m. með því að haga tilkynningu til aðila um að mál þeirra sé til meðferðar með ólíkum hætti séu aðstæður ekki sambærilegar.

Í máli því sem hér er til umfjöllunar heldur kærandi því fram að hann hafi af ýmsum ástæðum ekki tekið eftir miðanum sem límdur var á bifreiðina á bílastæði fyrir utan heimili hans. Að teknu tilliti til staðsetningar bifreiðarinnar verður að telja að Heilbrigðiseftirliti Suðurnesja hefði verið í lófa lagið að reyna til þrautar að kanna eignarhald bifreiðinnar með því að spyrjast fyrir í húsi því sem bifreiðin stóð við áður en miði var límdur á rúðu hennar. Þar sem það var ekki gert er ekki hægt að líta svo á að málið hafi verið rannsakað nægjanlega áður en ákvörðun var tekin í því, svo sem 10. gr. stjórnsýslulaga áskilur. Er og til þess að líta að hefðu upplýsingar fengist um eignarhald bifreiðarinnar hefði verið hægt að tilkynna eiganda hennar um ákvörðun heilbrigðiseftirlitsins með vandaðri hætti en álímingu miða á rúðu bifreiðarinnar og gefa honum það færi til andmæla sem honum er tryggt skv. 13. gr., sbr. og 14. gr., stjórnsýslulaga.

Með hliðsjón af framangreindu verður að telja hina kærðu ákvörðun slíkum annmörkum háða að ekki verði hjá því komist að fella hana úr gildi.

Úrskurðarorð:

Felld er úr gildi ákvörðun Heilbrigðiseftirlits Suðurnesja frá 8. ágúst 2018 um að fjarlægja bifreið af lóð kæranda Uppsalavegi 8 í Sandgerði.

sep 16
Love0

122/2018 og 46/2019 Þjóðhildarstígur

Með

Árið 2019, föstudaginn 13. september kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Skuggasundi 3, Reykjavík. Mætt voru Ómar Stefánsson varaformaður, Aðalheiður Jóhannsdóttir prófessor og Þorsteinn Þorsteinsson byggingar­verkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 122/2018, kæra á ákvörðun byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 13. mars 2018 um að hafna kröfu um beitingu þvingunarúrræða vegna skjólveggjar að Þjóðhildarstíg 2-6, ófrágenginnar lóðar og bílaumferðar á baklóð nefndrar lóðar.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 5. október 2018, er barst nefndinni sama dag, kæra eigendur, Grænlandsleið 19 í Reykjavík, þá ákvörðun byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 13. mars 2018 að hafna kröfu um beitingu þvingunarúrræða vegna skjólveggjar að Þjóðhildarstíg 2-6, ófrágenginnar lóðar og bílaumferðar á baklóð nefndrar lóðar. Verður að skilja málskot kæranda svo að þess sé krafist að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi.

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 3. júní 2019, er barst nefndinni 4. s.m., kæra sömu aðilar þá ákvörðun byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 24. maí 2019 að synja kröfu um beitingu þvingunarúrræða vegna umferðar bifreiða um baklóð Þjóðhildarstígs 2-6. Verður að skilja málskot kæranda svo að þess sé krafist að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi. Með hliðsjón af því að sömu aðilar standa að báðum kæru­málum og hinar kærðu ákvarðanir eru samofnar verður síðara kærumálið, sem er nr. 46/2019, sameinað máli þessu.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Reykjavíkurborg 25. janúar og 26. ágúst 2019.

Málavextir: Kærendur hafa um árabil kvartað til borgaryfirvalda yfir frágangi og bílaumferð á baklóð Þjóðhildarstígs 2-6 sem þau telja að sé í ósamræmi við skipulag svæðisins. Hinn 6. júní 2017 samþykkti byggingarfulltrúi byggingarleyfi fyrir viðbyggingu ofan á þak bíla­geymslu og skyggni framan við bílastæði við húsið að Þjóðhildarstíg 2-6. Kærendur kærðu þá ákvörðun til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála en í kæru sinni óskuðu þau eftir því að gengið yrði frá lóðinni samkvæmt deiliskipulagi og framkvæmdir við viðbygginguna yrðu stöðvaðar á meðan. Í úrskurði upp kveðnum 22. maí 2018 var kærumálinu vísað frá sökum aðildarskorts en jafnframt var bent á að það væri hlutverk byggingarfulltrúa að hafa eftirlit með því að mannvirki og notkun þeirra væri í samræmi við útgefin leyfi og beita eftir atvikum þvingunarúrræðum, sbr. 55. og 56. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki. Ákvörðun um að beita eða synja beitingu þeirra úrræða geti eftir atvikum verið kæranleg til úrskurðarnefndarinnar.

Með tölvupósti, dags. 23. febrúar 2018, kvartaði annar kærenda yfir skjólvegg á baklóð Þjóðhildarstígs 2-6 til byggingarfulltrúa og krafðist þess að skjólveggurinn yrði fjarlægður með vísan til 1. mgr. 53. gr. skipulagslaga nr. 123/2010. Í svari byggingarfulltrúa 13. mars s.á. kemur fram að á meðan framkvæmdir stæðu yfir, þjóni skjólveggurinn öryggishlutverki og verði því ekki farið fram á niðurrif hans að svo stöddu. Að framkvæmdum loknum verði málið skoðað að nýju og áhersla lögð á að gengið verði frá lóð í samræmi við gildandi deiliskipulag. Hinn 19. maí s.á. leitaði annar kærandi þessa máls til umboðsmanns Alþingis og kvartaði yfir samskiptum sínum við byggingarfulltrúa. Með bréfi, dags. 17. september s.á., leiðbeindi umboðsmaður kæranda um þann möguleika að leita til úrskurðarnefndarinnar vegna ákvörðunar byggingarfulltrúa frá 13. mars. s.á. Sem fyrr greinir barst kæra í máli þessu til nefndarinnar 5. október s.á.

Hinn 24. september 2018 óskaði kærandi eftir því við byggingarfulltrúa að hann beitti þvingunarúrræðum skv. 55. og 56. gr. laga nr. 160/2010 vegna umferðar bifreiða um baklóð Þjóðhildarstígs 2-6. Í svari byggingarfulltrúa 24. maí 2019 var áréttað að á meðan fram­kvæmdir stæðu yfir á lóðinni muni byggingarfulltrúi ekki gera kröfu um úrbætur. Því sé kröfu um beitingu þvingunarúrræða hafnað.

Málsrök kærenda: Kærendur benda á að í bréfi byggingarfulltrúa frá 28. nóvember 2017 til eiganda Þjóðhildarstígs 2-6 komi fram að ekki hafi verið sótt um leyfi fyrir hinum umrædda skjólvegg sem sé yfir 180 cm á hæð. Í ítrekunarbréfum byggingarfulltrúa til eiganda hafi komið fram að gróðurþekja eigi að vera á þaki bílgeymslu samkvæmt gildandi deiliskipulagi og grenndarkynntum teikningum að fyrri viðbyggingu frá árinu 2006. Því hefði fyrir löngu átt að vera búið að setja gróðurþekju á þak bílgeymslunnar. Í stað þess hafi verið reistur hár skjól­veggur sem nýttur hafi verið sem geymslustaður fyrir drasl, en það sé önnur nýting á mann­virkinu en gert hafi verið ráð fyrir samkvæmt teikningum.

Þrátt fyrir 14 ára samfelldan veitingarekstur að Þjóðhildarstíg 2-6 sé baklóð þess enn ófrágengin. Það eigi að vera löngu búið að klára þessa lóð og kærendur séu sannfærðir um að eigandi ætli sér ekki að ganga frá lóðinni samkvæmt gildandi deiliskipulagi frekar en áður.

Akstur um baklóð lóðarinnar sé í trássi við gildandi deiliskipulag. Veitingahúsið sem rekið sé á lóðinni í rúmlega 30 m fjarlægð frá íbúðabyggð. Bakhlið hússins, sem snúi að íbúða­byggðinni, hafi alltaf átt að vera lokuð. Á öllum tímum sólarhrings sé umferð á baklóðinni og fólki hleypt út og inn um bakdyr hússins. Kærendur hafi kvartað yfir því í áraraðir en ekkert hafi breyst. Um sé að ræða stórt hús með leyfi fyrir 1.446 manns, í hávaðaflokki III þar sem spila megi háværa tónlist í um 30 m fjarlægð við heimili kærenda. Eigandi hafi hunsað kröfur byggingarfulltrúa frá því í mars 2017, en þær hafi svo verið ítrekaðar í nóvember s.á.

Málsrök Reykjavíkurborgar: Af hálfu borgaryfirvalda er bent á að gefið hafi verið út byggingarleyfi fyrir viðbyggingu ofan á aðkomu bakinngangs umrædds húss. Á meðan á framkvæmdum standi þjóni skjólveggurinn öryggishlutverki og því verði ekki farið fram á niðurrif hans. Að framkvæmdum loknum verði málið skoðað að nýju og lögð áhersla á að gengið verði frá lóð í samræmi við gildandi deiliskipulag.

Bæði 55. og 56. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki hafi að geyma matskenndar heimildir til handa byggingarfulltrúa til að beita þvingunarúrræðum ef um sé að ræða brot á ákvæðum laganna. Sé það undir byggingarfulltrúa komið hverju sinni, að teknu tilliti til allra aðstæðna, hvort bregðast eigi við ólögmætu ástandi með beitingu þvingunarúrræða. Við þá ákvörðun beri byggingarfulltrúa að líta til grundvallarreglna stjórnsýslulaga, s.s. um meðalhóf, enda sé um að ræða íþyngjandi aðgerð af hans hálfu. Íþyngjandi ákvörðun verði ekki tekin nema útilokað sé að ná sama markmiði með vægara úrræði. Það hafi verið mat byggingarfulltrúa að ekki væri ástæða til slíkra aðgerða því að þrátt fyrir að skjólveggurinn sé óleyfisframkvæmd en hann hafi þann tilgang að tryggja öryggi á lóðinni. Því hafi byggingarfulltrúi ekki séð ástæðu til að beita þvingunarúrræðum að svo stöddu.

Ekki verði séð að krafa þess efnis að beita skuli þvingunarúrræðum vegna ófrágenginnar bak­lóðar hafi verið beint að embættinu. Þar sem engin kæranleg stjórnvaldsákvörðun liggi fyrir varðandi þá kröfu sé farið fram á að þeim hluta kærunnar verði vísað frá.

Kærendur hafi 25. september 2018 krafist þess að gripið yrði til þvingunarúrræða skv. 55. og 56. gr. laga um mannvirki vegna umferðar bifreiða á baklóð. Það sé mat byggingarfulltrúa að ekki sé nauðsyn á því að beita þvingunarúrræðum vegna umferðar um baklóð lóðarinnar. Á það hafi verið bent að framkvæmdir standi yfir við fasteignina og það sé eðlilegur hluti fram­kvæmda að hægt sé að komast að baklóðinni með efni og aðföng vegna hennar. Til standi að fara í framkvæmdir við frágang lóðarinnar eftir að bygggingarframkvæmdum ljúki. Byggingar­fulltrúi hafi komið sjónarmiðum um umferð á lóðinni til eiganda fasteignarinnar og vakið athygli á þeim kvörtunum sem embættinu hafi borist.

Athugasemdir framkvæmdaraðila: Af hálfu framkvæmdaraðila er bent á að nefndur skjól­veggur hafi engin áhrif á útsýni frá húsi kærenda enda standi það mun hærra í landi en skjól­veggurinn. Þá sé skjólveggurinn ekki á lóðamörkum kærenda og Þjóðhildarstígs 2-6. Kærendur hafi því ekki lögvarða hagsmuni af gerð og stöðu viðkomandi skjólveggjar. Þar að auki gegni veggurinn öryggishlutverki vegna byggingaframkvæmda.

Forsenda þess að unnt sé að ganga frá lóð við Þjóðhildarstíg 2-6 sé að lóðamörk liggi fyrir og þau séu skýr. Á hluta þess svæðis sem sé sunnan við Þjóðhildarstíg 2-6 liggi gangstígur sem sé innan lóðamarka Þjóðhildarstígs. Framkvæmdaraðili hafi í tvígang lagt fram tillögur að nýjum lóðamörkum að beiðni byggingaryfirvalda en það mál sé óafgreitt af þeirra hálfu. Frágangur lóðar geti ekki hafist fyrr en þetta mál sé frágengið af hálfu byggingar- og skipulagsyfirvalda. Megnið af ófrágengnu landi á milli Þjóðhildarstígs 2-6 og húss kærenda sé í eigu borgarinnar.

Samkvæmt aðalskipulagi Reykjavíkur og deiliskipulagi fyrir umrætt svæði sé gert ráð fyrir þjónustu- og verslunarhúsnæði með umlykjandi lóðum. Allar teikningar fyrir Þjóðhildarstíg 2-6 séu samþykktar af byggingarfulltrúa og þar sé gert ráð fyrir að þrennar dyr séu á suðurhlið hússins sem þjónusti efri hæð hússins auk þess að vera flóttaleiðir. Suðurhlið lóðarinnar sé aksturshæf. Í deiliskipulagi segi ekkert um að ekki megi nota lóðina þannig að sendibílar geti komist að fyrrgreindum dyrum. Í slíkri notkun á lóðinni felist ekki að verið sé að nota hana sem bílastæði enda sé bæði eðlismunur og lagalegur munur á stöðvun bifreiðar til að ferma eða afferma og lagningu bifreiða. Það sé rangt sem fram komi í kæru að frá upphafi hafi verið gert ráð fyrir að bakhlið hússins skyldi vera lokuð.

Við úthlutun lóðarinnar Þjóðhildarstígs 2-6 hafi legið fyrir að starfsemi í húsinu fælist í veitingaþjónustu og umsjón einkasamkvæma og fyrir liggi fullgild leyfi til þeirrar starfsemi.

Niðurstaða: Samkvæmt 2. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála er kærufrestur til úrskurðarnefndarinnar einn mánuður frá því að kæranda varð kunnugt eða mátti vera kunnugt um ákvörðunina.  Berist kæra að liðnum kærufresti skal vísa henni frá samkvæmt 1. mgr. 28. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993, nema afsakanlegt verði talið að kæra hafi ekki borist fyrr eða veigamiklar ástæður mæli með því að kæra verði tekin til meðferðar.

Tilkynning um hina  kærðu ákvörðun byggingarfulltrúans í Reykjavík var send með tölvupósti 13. mars 2019 en kæra í máli þessu barst úrskurðarnefndinni 5. október s.á. Var eins mánaðar kærufrestur samkvæmt framansögðu liðinn. Fyrir liggur að í tilkynningu ákvörðunarinnar var ekki leiðbeint um kæruleið og kærufrest til úrskurðarnefndarinnar svo sem bar að gera skv. 2. tl. 2. mgr. 20. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Annar kærenda sneri sér til umboðsmanns Alþingis vegna umræddrar niðurstöðu borgaryfirvalda og er svar umboðsmanns við erindi hans dagsett 17. september 2018 þar sem bent var á kæruleið og kærufrest mála sem borin verða undir úrskurðarnefndina. Barst fyrri kæra í máli þessu innan mánaðar frá dagsetningu bréfs umboðsmanns. Með hliðsjón af framangreindu þykir afsakanlegt  að kæran hafi ekki borist fyrr en raun ber vitni og verður hún því tekin til efnismeðferðar með vísan til 1. tl. 1. mgr. 28. gr. stjórnsýslulaga.

Krafa kærenda um beitingu þvingunarúrræða vegna skjólveggjar á lóð Þjóðhildarstígs 2-6 var lögð fram með vísan til 1. mgr. 53. gr. skipulagslaga nr. 123/2010. Samkvæmt ákvæðinu er það skipulagsfulltrúi sem tekur ákvörðun um beitingu þvingunar­úrræða vegna framkvæmda sem brjóta í bága við skipulag eða eru án framkvæmdaleyfis. Með hliðsjón af því að skjólveggurinn kom til vegna byggingarleyfis fyrir viðbyggingu ofan á aðkomu bakinngangs hússins á nefndri lóð var málið hins vegar afgreitt af byggingarfulltrúa enda tekur byggingarfulltrúi ákvörðun um beitingu þvingunarúrræða vegna byggingarleyfis­skyldra framkvæmda á grundvelli 55. og 56. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki.

Það er hlutverk byggingarfulltrúa hvers sveitarfélags að hafa eftirlit með því að mannvirki og notkun þeirra sé í samræmi við útgefin leyfi og beita eftir atvikum þvingunarúrræðum, sbr. 55. og 56. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki. Er nánar kveðið á um það í 2. mgr. 55. gr. mannvirkjalaga að sé byggingarframkvæmd hafin án þess að leyfi sé fengið fyrir henni eða hún brjóti í bága við skipulag geti byggingarfulltrúi krafist þess að hið ólöglega mannvirki eða byggingarhluti sé fjarlægt. Er ákvörðun um beitingu þessa þvingunarúrræðis háð mati stjórn­valds hverju sinni en tekið er fram í athugasemdum við 55. gr. laganna í frumvarpi því sem varð að mannvirkjalögum að eðlilegt sé að ákvörðun um beitingu þess sé metin í hverju tilviki, m.a. með tilliti til meðalhófs. Gefur umrætt ákvæði sveitarfélögum kost á að bregðast við sé gengið gegn almannahagsmunum þeim er búa að baki mannvirkjalögum, svo sem skipulags-, öryggis- og heilbrigðishagsmunum. Þótt beiting úrræðanna sé háð mati stjórnvalds þarf ákvörðun þess efnis að vera studd efnislegum rökum, m.a. með hliðsjón af þeim hags­munum sem búa að baki ákvæðum laga um mannvirki.

Ákvörðun byggingarfulltrúa um að hafna kröfu um beitingu þvingunarúrræða vegna skjól­veggjar var studd þeim rökum að á meðan á framkvæmdum standi þjóni skjólveggurinn öryggishlutverki. Þá var ákvörðun hans um að hafna beitingu þvingunarúrræða vegna umferðar um baklóð studd þeim rökum að ekki yrðu gerðar kröfur um úrbætur á lóðinni á meðan framkvæmdir stæðu þar yfir. Framkvæmdum sé ekki enn lokið en samkvæmt sam­þykktum uppdráttum muni verða farið í frágang á baklóðinni. Líta verður svo á að með þeirri ákvörðun hafi byggingarfulltrúi jafnframt tekið afstöðu til þeirrar kröfu kærenda að beitt yrði þvingunarúrræðum vegna ófrágenginnar baklóðar. Verður að telja að hinar kærðu ákvarðanir byggingarfulltrúa um að hafna beitingu þvingunarúrræða hafi verið studdar efnis­legum rökum, m.a. með hliðsjón af öryggis- og heilbrigðishagsmunum. Þar sem að fram­kvæmdir standa enn yfir verður framangreindu mati byggingarfulltrúa ekki hnekkt, þrátt fyrir að ekki liggi fyrir í málinu af hvaða ástæðum framkvæmdir hafa dregist svo sem raun ber vitni.

Með vísan til alls þess sem að framan er rakið verður kröfu kærenda um ógildingu hinna kærðu ákvarðana hafnað.

Uppkvaðning úrskurðar í máli þessu hefur dregist sökum mikils fjölda og umfangs mála sem skotið hefur verið til úrskurðarnefndarinnar.

Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu kærenda um ógildingu ákvörðunar byggingarfulltrúans í Reykjavíkur frá 13. mars 2018 að hafna beitingu þvingunarúrræða vegna skjólveggjar að Þjóðhildarstíg 2-6, ófrágenginnar lóðar og bílaumferðar á baklóð nefndrar lóðar.

Hafnað er kröfu kærenda um ógildingu ákvörðunar byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 24. maí 2019 um að synja beiðni kærenda um beitingu þvingunarúrræða vegna umferðar bifreiða um baklóð Þjóðhildarstígs 2-6.

maí 02
Love0

38/2018 Þrastargata

Með

Árið 2019, miðvikudaginn 17. apríl, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Skuggasundi 3, Reykjavík. Mættir voru Ómar Stefánsson varaformaður og Þorsteinn Þorsteinsson byggingar­verkfræðingur. Aðalheiður Jóhannsdóttir prófessor tók þátt í fundinum í gegnum fjarfundarbúnað.

Fyrir var tekið mál nr. 38/2018, kæra á ákvörðun byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 8. febrúar 2018 um að hafna kröfu um beitingu þvingunarúrræða vegna kvista á norður- og suðurhlið hússins að Þrastargötu 7b.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 7. mars 2018, er barst nefndinni 8. s.m., kærir eigandi húss að Þrastargötu 7 þá ákvörðun byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 8. febrúar 2018 að hafna kröfu um beitingu þvingunarúrræða vegna kvista á norður- og suðurhlið hússins að Þrastargötu 7b. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Reykjavíkurborg 11. apríl 2018.

Málavextir: Á árinu 2015 var sótt um leyfi til byggingarfulltrúans í Reykjavík fyrir áður byggðum kvisti á suðurhlið hússins að Þrastargötu 7b auk nýs kvists á norðurhlið þess og sólskála við húsið. Byggingarfulltrúi samþykkti á afgreiðslufundi sínum 29. ágúst 2017 leyfi fyrir áður gerðum kvisti ásamt því að samþykkja umsókn um byggingu nýs kvists á norðurhlið hússins. Kærandi kærði þann hluta byggingarleyfisins sem sneri að heimild til byggingar kvists norðan megin til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála 14. september 2017. Eftir að sú kæra barst voru breytingar á leyfinu samþykktar í tvígang. Með úrskurði nefndarinnar kveðnum upp 22. desember s.á. í kærumáli nr. 100/2017 var byggingarleyfið fellt úr gildi þar sem það var ekki talið í samræmi við skilmála gildandi deiliskipulags Fálkagötureits. Í kjölfar úrskurðarins sendi kærandi bréf til byggingarfulltrúa, dags. 29. janúar 2018, þar sem farið var fram á að byggingarfulltrúi gripi til viðeigandi úrræða skv. 55. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki vegna kvista á norður- og suðurhlið hússins að Þrastargötu 7b. Hinn 18. febrúar 2018 hafnaði byggingarfulltrúi kröfu kæranda um beitingu þvingunarúrræða. Í ákvörðuninni segir m.a. að engin rök hafi komið fram sem gætu sýnt fram á að hagsmunir kæranda að fá kvistinn fjarlægðan væru ríkari en hagsmunir eiganda Þrastargötu 7b, að ekki væri að sjá að kvisturinn raski hagsmunum kæranda á einhvern hátt auk þess sem engin hætta stafi af honum. Þá var vísað til þess að hafin væri vinna við breytingu á deiliskipulagi vegna Þrastargötu 7b þar sem ætlunin væri að heimila stærri kvist á norðurhlið.

Málsrök kæranda: Kærandi vísar til þess að hann hafi verulegra hagsmuna að gæta af kröfu sinni að því er varði báða kvisti á húsinu að Þrastargötu 7b enda sé hús hans að Þrastargötu 7 mjög nálægt húsinu að Þrastargötu 7b. Óumdeilt sé að bygging kvista norðan- og sunnanmegin á húsinu að Þrastargötu 7b gangi verulega gegn gildandi deiliskipulagi, sbr. úrskurð úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála í kærumáli nr. 100/2017. Ekki hafi verið aflað byggingarleyfis vegna kvistsins sunnanmegin á húsinu. Eigandi hússins að Þrastargötu 7b hafi framkvæmt í vondri trú um að vafi væri um réttmæti byggingarleyfisins sem gefið hafi verið út og án þess að afla tilskilins byggingarleyfis í andstöðu við 9. gr. laga um mannvirki. Mat á meðalhófi hljóti að taka mið af huglægri afstöðu framkvæmdaraðila, sbr. t.d. dóm Hæstaréttar frá 7. apríl 2009 í máli nr. 444/2008. Þá liggi einnig fyrir að byggðamynstur í götunni njóti hverfisverndar.

Ekki sé heimilt að gera breytingu á deiliskipulagi Fálkagötureits, hvorki almennum skilmálum þess né sérstökum skilmálum að því er varði uppbyggingarheimildir að Þrastargötu 7b. Bent sé á að síðast hafi verið gerð breyting á deiliskipulagi reitsins árið 2017. Skipulagsyfirvöldum hefði þá verið í lófa lagið að gera aðrar breytingar á skipulaginu. Það séu takmörk fyrir því hve oft sé heimilt að gera breytingar á deiliskipulagi vegna eðlis og markmiðs þess sem stefnumörkunar fyrir „heildstæða einingu í skipulagslegu tilliti.“ Borgarar verði að geta treyst því að ekki sé ráðist í breytingar á skipulagi nema veigamiklar ástæður eða skipulagsrök mæli með því, sbr. úrskurð úrskurðarnefndar skipulags- og byggingamála í kærumáli nr. 88/2006. Ákvörðun byggingarfulltrúa um veitingu byggingarleyfis hafi verið ómálefnaleg enda réttlæt með vísan til þess að vinna við gerð deiliskipulagsbreytingar sé í gangi.

Í ákvörðun byggingarfulltrúa frá 8. febrúar 2018 sé fullyrt að kvistirnir raski ekki hagsmunum kæranda. Ekki sé hægt að fullyrða um það, enda hafi engin rannsókn á áhrifum kvistanna farið fram.

Málsrök Reykjavíkurborgar: Af hálfu sveitarfélagsins er bent á að Þrastargata 7b sé hluti af bráðabirgðaskúrbyggingum sem reistar hafi verið á árunum 1926-1929 og hafi húsið fyrst verið virt í maí 1926. Merkja megi úr húsakönnun frá 2008 vegna Grímsstaðaholts og nágrennis að húsið hafi verið byggt með suðurkvistinum og engar meiriháttar breytingar hafi verið gerðar á húsinu nema þegar bílskúr hafi verið bætt við árið 1945. Engar byggingarteikningar hafi verið til af húsinu en eigendur Þrastargötu 7b hafi 17. mars 2015 sent inn til byggingarfulltrúa reyndarteikningar af húsinu og sé suðurkvisturinn inni á þeim teikningum. Þær teikningar hafi verið samþykktar af byggingarfulltrúa 12. maí s.á. Samhliða hafi eigendur sótt um byggingarleyfi fyrir kvisti á norðurhlið hússins og sólskála garðmegin. Hafi þær teikningar þá verið lagðar fram til Minjastofnunar til umsagnar. Í áliti stofnunarinnar, dags. 24. mars 2015, segi: „Þar sem húsið Þrastargata 7B stendur á baklóð, þétt inn á milli annarra húsa, er breytingin vart sýnileg frá Þrastargötu og hefur lítil sem engin áhrif á heildaryfirbragð svæðisins. Hönnun viðbygginganna tekur mið af stærð og formi hússins. Minjastofnun gerir ekki athugasemd við erindið.“ Ekki hafi verið farið í framkvæmdir og því hafi eigendur sótt aftur um byggingarleyfi en þá hafi eingöngu verið sótt um leyfi fyrir norðurkvistinum en ekki sólstofunni. Fyrrgreint álit Minjastofnunar hafi þá legið fyrir þegar byggingarleyfið var samþykkt og hafi verið litið til þess enda sama útfærsla á kvisti lögð fram.

Kærandi eigi í sjálfu sér enga kröfu á því að byggingarfulltrúi grípi til þvingunarúrræða þeirra sem farið hafi verið fram á í málinu enda sé það byggingarfulltrúa að framfylgja lögum og reglugerðum. Í 2. mgr. 4. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki segi að sveitarstjórn beri ábyrgð á að stjórnsýsla og eftirlit byggingarfulltrúa sé í samræmi við ákvæði laganna og að byggingarfulltrúar annist eftirlit með mannvirkjagerð sem falli undir 1. og 2. mgr. 9. gr. sömu laga. Samkvæmt 1. mgr. 55. gr. laganna geti byggingarfulltrúi t.a.m. stöðvað framkvæmdir ef byggt sé á annan hátt en leyfi standi til og í 2. mgr. sömu lagagreinar sé að finna heimild fyrir byggingarfulltrúa til að mæla fyrir um niðurrif óleyfisframkvæmdar. Sé ákvörðun um beitingu þessara þvingunarúrræða háð frjálsu mati stjórnvalds hverju sinni. Tekið sé og fram í athugasemdum með frumvarpi því sem varð að mannvirkjalögum að eðlilegt sé að ákvörðun um beitingu þessa úrræðis sé metin í hverju tilviki, m.a. með tilliti til meðalhófs. Umræddum ákvæðum verði fyrst og fremst beitt sé það mat viðkomandi stjórnvalds að gengið sé gegn almannahagsmunum þeim er búi að baki mannvirkjalögum, svo sem skipulags-, öryggis- og heilbrigðishagsmunum. Kærandi hafi ekki sýnt fram á að það eigi við í þessu máli. Einstaklingum sé ekki tryggður lögvarinn réttur til að knýja byggingaryfirvöld til beitingar þvingunarúrræða enda séu þeim tryggð önnur réttarúrræði til að verja einstaklingsbundna hagsmuni sína.

Engin rök hafi komið fram hjá kæranda sem sýni fram á að hagsmunir hans til að fá kvistinn fjarlægðan séu ríkari en hagsmunir eiganda Þrastargötu 7b að halda kvistinum. Byggingarfulltrúi hafi metið það svo að ekki væri að sjá að kvisturinn raski hagsmunum kæranda á nokkurn hátt og þar að auki stafi engin hætta af honum. Þá liggi ekkert fyrir um að kærandi hafi orðið fyrir tjóni sökum þessa. Þá sé á það bent að breyting á deiliskipulagi sé í vinnslu hjá embætti skipulagsfulltrúa sem snerti lóðina Þrastargötu 7b.

Niðurstaða: Kveðið er á um það í 2. mgr. 4. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki að sveitarstjórn beri ábyrgð á að stjórnsýsla og eftirlit byggingarfulltrúa sé í samræmi við ákvæði laganna og að byggingarfulltrúar annist eftirlit með mannvirkjagerð sem falli undir 1. og 2. mgr. 9. gr. þeirra. Samkvæmt 2. mgr. 55. gr. laganna getur byggingarfulltrúi krafist þess, ef byggingarframkvæmd er hafin án þess að leyfi sé fengið fyrir henni, að hið ólöglega mannvirki eða byggingarhluti séu fjarlægð, jarðrask afmáð eða starfsemi hætt.

Ákvörðun um beitingu nefndra þvingunarúrræða er háð mati stjórnvalds hverju sinni og tekið er fram í athugasemdum við frumvarp það sem varð að mannvirkjalögum að eðlilegt sé að ákvörðun um beitingu úrræðanna sé metin í hverju tilviki, m.a. með tilliti til meðalhófs. Umrædd ákvæði gefa stjórnvöldum sveitarfélaga kost á að bregðast við sé gengið gegn almannahagsmunum þeim er búa að baki mannvirkjalögum, svo sem skipulags-, öryggis- og heilbrigðishagsmunum. Með hliðsjón af þessu verður ekki talið að einstaklingum sé tryggður lögvarinn réttur til að knýja byggingaryfirvöld til beitingar þvingunarúrræða vegna hagsmuna einstaklinga enda eru þeim tryggð önnur réttarúrræði til þess að verja þá hagsmuni sína. Þótt beiting úrræðanna sé háð mati stjórnvalds þarf ákvörðun þess efnis að vera studd efnislegum rökum, m.a. með hliðsjón af þeim hagsmunum sem búa að baki fyrrgreindum lagaheimildum.

Ákvörðun byggingarfulltrúa um að hafna kröfu um beitingu þvingunarúrræða vegna kvists á norðurhlið var studd þeim rökum að engin rök hafi komið fram sem gætu sýnt fram á að hagsmunir kæranda til að fá kvistinn fjarlægðan væru ríkari en hagsmunir eiganda Þrastargötu 7b að halda kvistinum, að ekki sé að sjá að kvisturinn raski hagsmunum kæranda á einhvern hátt og að engin hætta stafi af kvistinum. Þá var ákvörðun um að hafna kröfu um beitingu þvingunarúrræðis vegna kvists á suðurhlið studd þeim rökum að byggingarleyfið, sem úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála hafi fellt úr gildi í máli nefndarinnar nr. 100/2007, hafi einungis tekið til kvists á norðurhlið hússins en ekki suðurhlið þess. Fyrir liggur að byggingarleyfi fyrir áður byggðum kvisti á suðurhlið hefur hlotið samþykki og hefur það ekki verið kært. Verður að telja ákvörðun byggingarfulltrúa um að hafna beitingu þvingunarúrræða vegna fyrrgreindra kvista hafa verið studda efnislegum rökum.

Með vísan til alls þess sem að framan er rakið verður kröfu kæranda um ógildingu hinnar kærðu ákvörðunar hafnað.

Uppkvaðning úrskurðar í máli þessu hefur dregist sökum mikils fjölda og umfangs mála sem skotið hefur verið til úrskurðarnefndarinnar.

Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu kæranda um ógildingu ákvörðunar byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 8. febrúar 2018 um að hafna kröfu um beitingu þvingunarúrræða vegna kvista á norður- og suðurhlið hússins að Þrastargötu 7b.

mar 25
Love0

153/2017 Fjörður 1

Með

Árið 2019, föstudaginn 22. mars, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Skuggasundi 3, Reykjavík. Mætt voru Nanna Magnadóttir forstöðumaður, Ómar Stefánsson varaformaður og Þorsteinn Þorsteinsson byggingar­verkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 153/2017, kæra vegna ákvarðana bæjarstjórnar Fjarðabyggðar frá 16. nóvember 2017 um að krefjast þess að rafstöðvarhús og geymsluhús í landi Fjarðar 1 í Mjóafirði verði fjarlægð, sem og að vegur sem liggur frá Mjóafjarðarvegi að íbúðarhúsi í eigu kærenda í landinu Fjörður 1 verði fjarlægður.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 22. desember 2017, er barst nefndinni 24. s.m., kæra A, Merkjateigi 4 í Mosfellsbæ og B, Sólheimum 2, Breiðdalsvík, eigendur fasteignar í landi Fjarðar 1 og sameigendur jarðarinnar Fjarðar 1 í Mjóafirði þær ákvarðanir bæjarstjórnar Fjarðabyggðar frá 16. nóvember 2017 að krefjast þess að rafstöðvarhús og geymsluhús í landi Fjarðar 1 verði fjarlægð, sem og að krefjast þess að vegur sem liggur frá Mjóafjarðarvegi að íbúðarhúsi í þeirra eigu verði fjarlægður. Er þess aðallega krafist að hinar kærðu ákvarðanir verði felldar úr gildi, en til vara er þess krafist að rafstöðvarhúsið fái að standa gegn því að rafstöðin verði fjarlægð úr húsinu.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Fjarðabyggð 15. janúar 2018.

Málavextir: Hinn 1. apríl 2011 var sótt um byggingarleyfi fyrir þegar byggðu 42 m2 geymsluhúsi og 9,6 m2 rafstöðvarhúsi í landi Fjarðar 1. Byggingarfulltrúi Fjarðabyggðar veitti byggingarleyfi fyrir rafstöðvarhúsinu en hafnaði umsókn um byggingarleyfi fyrir geymslu­húsinu af þeirri ástæðu að teikningar sem óskað hefði verið eftir hefðu ekki borist.

Á fundi eigna-, skipulags- og umhverfisnefndar Fjarðabyggðar 12. maí 2011 var tekið fyrir erindi um framkvæmdaleyfi í landi Fjarðar 1 fyrir veglagningu frá Mjóafjarðarvegi og að íbúðarhúsi í eigu kærenda í landinu. Samkvæmt bókun í fundargerð þess fundar hafði Fjarða­byggð með óformlegum hætti leitað umsagnar Skipulagsstofnunar vegna vegagerðarinnar skv. bráðabirgðaákvæði 1 í skipulagslögum nr. 123/2010. Stofnunin var ekki tilbúin að mæla með vegalagningunni, sem þegar hafði farið fram, auk þess sem samþykki allra landeigenda fyrir framkvæmdinni lægi ekki fyrir. Taldi Skipulagsstofnun því að um óleyfisframkvæmd væri að ræða sem félli undir 53. gr. skipulagslaga, en í 3. mgr. þeirrar greinar segði að skipulagsfulltrúi gæti krafist þess að hin ólöglega framkvæmd yrði fjarlægð. Komst eigna-, skipulags- og umhverfisnefnd því að þeirri niðurstöðu að nefndin gæti ekki gefið út framkvæmdaleyfi nema fyrir lægi samþykki allra landeigenda. Þá tók nefndin fram að ef slíkt yrði ekki uppfyllt þyrftu landeigendur að fjarlægja veginn.

Sameigandi lands jarðarinnar Fjarðar 1 kærði framangreindar ákvarðanir byggingarfulltrúa og eigna-, skipulags- og umhverfisnefndar til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála. Í úrskurði nefndarinnar nr. 39/2011 ógilti nefndin þá ákvörðun byggingarfulltrúa að veita byggingarleyfi fyrir rafstöðvarhúsinu með þeim rökum að réttarágreiningur væri uppi um heimildir til yfirráðs þess lands sem rafstöðvarhúsið stæði á. Þá vísaði nefndin frá þeim hluta kærumálsins sem varðaði veglagningu og geymsluhús af þeirri ástæðu að ekki væri séð að kærandi í málinu ætti lögvarða hagsmuni tengda þeirri ákvörðun.

Á fundi eigna-, skipulags- og umhverfisnefndar 9. október 2017 fól nefndin skipulags- og byggingarfulltrúa Fjarðabyggðar að tilkynna kærendum að nefndin hygðist taka til umfjöllunar og afgreiðslu tillögu um að kærendum yrði gert að fjarlægja rafstöðvarhús og geymsluhús á lóð í landi Fjarðar 1 og afmá jarðrask vegna bygginganna skv. 55. og 56. gr. mannvirkjalaga nr. 160/2010 og tillögu um að þeim yrði gert að fjarlægja veg í landi Fjarðar 1 að íbúðarhúsi í eigu kærenda, sbr. 53. gr. skipulagslaga nr. 123/2010. Hinn 6. nóvember 2017 var samþykkt á fundi eigna-, skipulags- og umhverfisnefndar að kærendum, sem eigendum mannvirkjanna, yrði gert að fjarlægja umræddar byggingar, sbr. 55. og 56. gr. mannvirkjalaga, sem og fjarlægja veginn sem lægi frá Mjóafjarðarvegi að íbúðarhúsinu, sbr. 53. gr. skipulagslaga. Bæjarstjórn Fjarðabyggðar staðfesti ákvarðanir nefndarinnar á fundi sínum 16. nóvember 2017 og var kærendum tilkynnt um þær í bréfi dags. 22. s.m., sem undirritað var fyrir hönd Fjarðabyggðar af skipulags- og byggingarfulltrúa sveitarfélagsins.

Málsrök kærenda: Kröfu sína um ógildingu hinna kærðu ákvarðana byggja kærendur á því að smáhýsi undir rafstöð, eins og hér um ræði, sé undanþegið byggingarleyfi skv. g-lið gr. 2.3.5. í byggingarreglugerð nr. 112/2012. Rafstöðin sé nauðsynleg þegar nota þurfi tæki sem gangi fyrir rafmagni og myndi það rýra notagildi fasteignar þeirra í landi Fjarðar 1 ef fjarlægja þyrfti hana. Geymsluhúsið, sem sé í raun tveir gámar í fjárhústóft, geti ekki talist vera bygging eða mannvirki í skilningi laga nr. 160/2010 um mannvirki, sbr. 3. gr. laganna. Þá sé vegurinn ekki framkvæmdaleyfisskyldur skv. 53. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 þar sem hann sé í raun varnargarður við lækinn Beljanda sem hafi verið byggður af Vegagerðinni á mörgum undanförnum árum í þeim tilgangi að verja þjóðveg 953, Mjóafjarðarveg, fyrir ágangi lækjarins. Með tíð og tíma hafi varnargarðurinn vissulega verið kominn í það horf að hægt hafi verið að aka bifreiðum á honum en það breyti því þó ekki að um varnargarð sé að ræða.

Niðurstaða Fjarðabyggðar, sem tilkynnt hafi verið með bréfi skipulags- og byggingarfulltrúa 22. nóvember 2017, hafi ekki verið sett fram á fullnægjandi hátt. Hvorki hafi rökstuðningur ákvörðunarinnar staðist þær lágmarkskröfur sem lýst sé í 22. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 né hafi kæruleiðbeiningar verið í samræmi við 2. tölul. 2. mgr. 20. gr. laganna.

Málsrök Fjarðabyggðar: Af hálfu Fjarðabyggðar er bent á að til skoðunar ætti að koma að vísa frá þeim hluta af kröfum kærenda sem snúi að því að rafstöðvarhús eigi að fá að standa en rafstöð fjarlægð. Sveitarfélagið hafi hvorki tekið afstöðu til slíkrar kröfu né geti slík ákvörðun fallið undir lög nr. 160/2010 um mannvirki og valdsvið úrskurðarnefndarinnar. Að öðru leyti fer sveitarfélagið fram á að kröfum kærenda verði hafnað. Ákvörðun sveitarfélagsins hafi verið efnislega rétt, málsmeðferð í samræmi við reglur og í öllu falli séu engir slíkir annmarkar á ákvörðun Fjarðabyggðar að varði ógildingu. Málið hafi fengið langa og ítarlega málsmeðferð þar sem kærendur hafi a.m.k. tvisvar fengið heimild til andmæla. Gögn málsins liggi fyrir og helstu sjónarmið að baki ákvörðununum hafi verið kynnt. Hvorki sé unnt að fallast á að rafstöðvarhúsið sé undanþegið byggingarleyfi sem smáhýsi né að bygging geymsluhúsnæðis sé ekki byggingarleyfisskyld þótt hluti mannvirkisins séu gámar. Þá sé veglagningin framkvæmdaleyfisskyld að áliti sveitarfélagsins og ljóst sé að farið hafi verið í framkvæmdir vegna hans hvað sem líði fyrri framkvæmdum á staðnum.

Niðurstaða: Í máli þessu er deilt um lögmæti þeirra ákvarðana bæjarstjórnar Fjarðarbyggðar að fara fram á að rafstöðvarhús og geymslubygging í landi Fjarðar 1 verði fjarlægð ásamt því að vegur sem liggur frá Mjóafjarðarvegi að íbúðarhúsi í landi Fjarðar 1 verði fjarlægður.

Fram kemur í 55. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki að byggingarfulltrúa sé heimilt að beita ýmsum þvingunaraðgerðum, t.a.m. í þeim tilvikum þegar ekki er til staðar tilskilið leyfi fyrir mannvirki. Í 2. mgr. tilvitnaðs ákvæðis kemur fram að byggingarfulltrúi geti krafist þess að hið ólöglega mannvirki eða byggingarhluti sé fjarlægt, jarðrask afmáð eða starfsemi hætt sé byggingarframkvæmd hafin án þess að leyfi sé fengið fyrir henni eða hún brjóti í bága við skipulag. Í 2. mgr. 4. gr. laganna er tekið fram að sveitarstjórn beri ábyrgð á að stjórnsýsla og eftirlit byggingarfulltrúa sé í samræmi við ákvæði laganna. Í athugasemdum með ákvæðinu í frumvarpi því sem varð að mannvirkjalögum segir að um sé að ræða nokkrar breytingar frá gildandi lögum. Lögð sé til sú grundvallarbreyting að sveitarstjórn staðfesti að meginreglu ekki lengur ákvarðanir byggingarfulltrúa, auk þess sem lagt sé til að tilvist byggingarnefnda verði háð gerð sérstakrar samþykktar viðkomandi sveitarstjórnar. Slík samþykkt var í gildi fyrir byggingarnefnd Fjarðabyggðar og er áréttað í 1. gr. hennar að byggingarfulltrúi fari með verkefni sem mælt sé fyrir um í mannvirkjalögum. Þá er kveðið á um í 2. gr. samþykktarinnar að skilyrði fyrir útgáfu byggingarleyfis af hálfu byggingarfulltrúa samkvæmt III. kafla laga um mannvirki sé að eigna-, skipulags- og umhverfisnefnd, sem annist verkefni byggingarnefndar skv. samþykkt nr. 567/2013 um stjórn Fjarðabyggðar og fundarsköp bæjarstjórnar og 7. laga um mannvirki, hafi samþykkt útgáfuna. Í samþykktinni er hins vegar hvorki byggingarnefnd né sveitarstjórn falið að samþykkja eða taka ákvörðun sem varðar beitingu þvingunarúrræðis skv. 2. mgr. 55. gr. mannvirkjalaga. Er ljóst samkvæmt skýru orðalagi laganna, sem nýtur frekari stuðnings í lögskýringargögnum, að byggingarfulltrúar, eða eftir atvikum Mannvirkjastofnun, hafa einir forræði á að beita þeim heimildum sem um er rætt.

Í 53. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 er fjallað um framkvæmdir sem brjóta í bága við skipulag eða eru án leyfis. Í 1. mgr. ákvæðisins kemur fram að ef framkvæmdaleyfisskyld framkvæmd sé hafin án þess að framkvæmdaleyfi sé fengið fyrir henni, framkvæmdaleyfi brjóti í bága við skipulag eða sé fallið úr gildi eigi skipulagsfulltrúi að stöðva slíkar framkvæmdir tafarlaust og leita staðfestingar sveitarstjórnar. Þá segir í 2. mgr. fyrrnefnds ákvæðis að ef framkvæmd er í ósamræmi við útgefið framkvæmdaleyfi eða skilyrði þess skuli skipulagsfulltrúi stöðva framkvæmdina þar til úr hefur verið bætt og tilkynna sveitarstjórn þá ákvörðun. Að lokum er í 3. mgr. tekið fram að ef skilyrði 1. og 2. mgr. eigi við geti skipulagsfulltrúi krafist þess að hin ólöglega framkvæmd sé fjarlægð, jarðrask afmáð eða starfsemi hætt. Sinni framkvæmdaaðili ekki þeirri kröfu sé heimilt að framkvæma slíkar aðgerðir á hans kostnað. Líkt og sjá má af ákvæðinu er ekki gert ráð fyrir öðru en að skipulagsfulltrúi taki ákvörðun um að ólögleg framkvæmd verði fjarlægð og er ekki gert ráð fyrir aðkomu sveitarstjórnar með sama hætti og gert er í 1. og 2. mgr. nefndrar 53. gr. skipulagslaga. Var því bæjarstjórn ekki til þess bær að krefjast þess að vegur yrði fjarlægður heldur hefði þurft að koma til sjálfstæð ákvörðun skipulagsfulltrúa.

Samkvæmt því sem að framan er rakið var bæjarstjórn ekki til þess bær að taka hinar kærðu ákvarðanir heldur hefðu þurft til að koma annars vegar sjálfstæð ákvörðun byggingarfulltrúa vegna umdeildra mannvirkja og hins vegar ákvörðun skipulagsfulltrúa vegna meintrar vega­framkvæmdar í landi áðurgreindrar jarðar.

Liggur ekki fyrir að slíkar ákvarðanir hafi verið teknar þrátt fyrir að skipulags- og byggingar-fulltrúi hafi tilkynnt kærendum um hinar kærðu ákvarðanir, enda var með tilkynningunni einni og sér ekki tekin efnisleg afstaða til málsins af hans hálfu. Var meðferð málsins því ekki í samræmi við fyrirmæli 2. mgr. 55. gr. laga um mannvirki og 3. mgr. 53. gr. skipulagslaga. Ber þegar af þeim sökum að fella hinar kærðu ákvarðanir úr gildi.

Uppkvaðning úrskurðar í máli þessu hefur dregist verulega vegna mikils fjölda og umfangs mála sem skotið hefur verið til úrskurðarnefndarinnar.

Úrskurðarorð:

Felld er úr gildi ákvörðun bæjarstjórnar Fjarðabyggðar frá 16. nóvember 2017 um að krefjast þess að rafstöðvarhús og geymsluhús í landi Fjarðar 1 verði fjarlægð.

Felld er úr gildi ákvörðun bæjarstjórnar Fjarðabyggðar frá 16. nóvember 2017 um að krefjast þess að vegur sem liggur frá Mjóafjarðarvegi að íbúðarhúsi í eigu kærenda í landi Fjarðar 1 verði fjarlægður.

feb 07
Love0

108/2017 Hvannalundur

Með

Árið 2018, fimmtudaginn 20. desember, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Skuggasundi 3, Reykjavík. Mætt voru Nanna Magnadóttir forstöðumaður, Ásgeir Magnússon dómstjóri og Þorsteinn Þorsteinsson byggingarverkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 108/2017, kæra á ákvörðun byggingarfulltrúa Bláskógabyggðar frá 6. september 2017 um að synja beiðni um að fjarlægja eða færa til mannvirki á lóð nr. 8 við Hvannalund í Bláskógabyggð. 

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 26. september 2017, er barst nefndinni 27. s.m., kæra eigendur lóðar nr. 10 við Hvannalund, Bláskógabyggð, þá ákvörðun byggingarfulltrúa Bláskógabyggðar frá 6. september 2017 að synja beiðni um að fjarlægja eða færa til mannvirki á lóðinni að Hvannalundi 8. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi og að sveitarfélaginu verði gert að hlutast til um að umrætt mannvirki verði fjarlægt eða fært til þannig að það sé að lágmarki 10 m frá lóðamörkum.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Bláskógabyggð 13. október 2017.

Málavextir: Forsaga máls þessa er sú að með úrskurði úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála uppkveðnum 17. apríl 2015, í máli nr. 71/2011, var felld úr gildi ákvörðun byggingarfulltrúa uppsveita Árnessýslu og Flóahrepps frá 13. september 2011 um að samþykkja leyfi til að stækka sumarhús á lóðinni nr. 8 við Hvannalund. Var sú niðurstaða á því reist að samkvæmt Aðalskipulagi Bláskógabyggðar, Þingvallasveit 2004-2016 og með vísan til þágildandi gr. 4.22.2. í skipulagsreglugerð nr. 400/1998 væri ekki heimilt að veita hið umdeilda byggingarleyfi án undangenginnar deiliskipulagsgerðar. Jafnframt var tekið fram í úrskurðinum að ekki væri tekin afstaða til kröfu kærenda um að hin umdeilda bygging yrði fjarlægð, enda félli ákvörðun um beitingu þvingunarúrræða ekki undir valdheimildir úrskurðarnefndarinnar.

Með tölvupóstum til sveitarfélagsins 25. maí og 13. júní 2015 óskuðu kærendur máls þessa, er staðið höfðu að fyrrgreindu málsskoti, svara við því hvort til stæði að færa eða fjarlægja umrætt hús frá lóðarmörkum. Var erindi þeirra tekið fyrir á fundi skipulagsnefndar í mars 2016 og á fundi sveitarstjórnar 7. apríl s.á. og því hafnað. Skutu kærendur ákvörðun sveitarstjórnar til úrskurðarnefndarinnar, sem að með úrskurði uppkveðnum 24. nóvember 2016, í máli nr. 41/2016, vísaði kærumálinu frá. Taldi nefndin að ekki lægi fyrir ákvörðun sem borin yrði undir úrskurðarnefndina, enda væri það á forræði byggingarfulltrúa að meta og taka ákvörðun um beitingu þessa þvingunarúrræðis.

Í framhaldi af því mun hafa verið reynt að finna lausn á málinu en það ekki gengið eftir. Tók sveitarfélagið málið fyrir að nýju og leitaði sjónarmiða aðila málsins. Með bréfum, dags. 13. mars og 24. júlí 2017, ítrekuðu kærendur kröfu sína og komu lóðarhafar Hvannalundar 8 að andmælum sínum með bréfi, dags. 31. ágúst s.á. Á afgreiðslufundi byggingarfulltrúa 6. september 2017 var hafnað þeirri kröfu kærenda að byggingarfulltrúi myndi hlutast til um að láta fjarlægja stækkun sumarhússins að Hvannalundi 8 eða færa húsið 10 m frá lóðarmörkum. Nánari rökstuðningur fyrir synjun byggingarfulltrúa var sendur kærendum með bréfi, dags. 7. september s.m. Kom þar fram að stærð og hæð hússins hafi verið talin innan þeirra marka sem almennt teldist hóflegt á þessu svæði auk þess sem byggingarmagn á lóðarmörkum væri óbreytt. Í öndverðu hafi ekki verið um óleyfisframkvæmd að ræða. Byggingarfulltrúi hefði kynnt sér öll gögn málsins og sjónarmið beggja aðila og hagsmunir þeirra verið metnir. Horft hefði verið til meðalhófs og jafnræðis og hefðu hvorki verið efnisrök né hagsmunir fyrir því að fjarlægja stækkun hússins eða færa það. Hefur synjun byggingarfulltrúa verið kærð, svo sem að framan greinir.

Málsrök kærenda: Kærendur benda á að ákvæði um niðurrif óleyfisframkvæmdar í 2. mgr. 55. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki sé heimildarákvæði en beiting slíkrar heimildar sé undirorpin frjálsu mati stjórnvalda. Ákvarðanir sem stjórnvald taki á grundvelli ákvæðisins verði að fela í sér hagsmunamat. Þurfi málefnaleg sjónarmið að liggja til grundvallar ákvörðun og fara þurfi að stjórnsýslulögum.

Af dómum Hæstaréttar megi ráða að þau sjónarmið sem mestu skipti við umrætt mat séu meðalhóf, huglæg afstaða eiganda mannvirkis, réttmætar væntingar og fjárhagsleg sjónarmið. Slíkt hagsmunamat hafi ekki farið fram af hálfu sveitarfélagsins í máli þessu. Fyrir liggi að framkvæmdir við viðbyggingu hússins að Hvannalundi 8 hafi hafist án tilskilinna leyfa. Hafi kærendur gert alvarlegar athugasemdir við þetta og farið fram á stöðvun framkvæmda. Jafnframt hafi verið farið fram á að það sem reist hefði verið í óleyfi yrði tekið niður þar til grenndarkynningu væri lokið og búið að gefa út löggilt byggingarleyfi. Kærendur hafi komið að athugasemdum við grenndarkynningu m.a. varðandi byggingarmagn við lóðamörk Hvannalundar 8 og 10. Hafi skipulagsnefnd samþykkt á fundi sínum í júlí 2011 að fara þess á leit við lóðarhafa að auka ekki við byggingarmagn þar heldur byggja inn á lóðina, en lóðarhafar hafi ekki fylgt því. Byggingin sé því mun lengri við lóðamörk og að auki hærri og stærri en samþykkt hafi verið. Þá hafi sveitarfélagið og eigendur Hvannalundar 8 verið grandsamir um að ekki væri heimilt að gefa út byggingarleyfi vegna ákvæða í aðalskipulagi Bláskógabyggðar.

Við fyrrgreint hagsmunamat verði að taka mið af því að eigendur Hvannalundar 8 hafi allan tímann verið í vondri trú um að leyfi væri fyrir framkvæmdunum. Þrátt fyrir það hafi þeim verið haldið áfram í bága við athugasemdir kærenda. Eign kærenda að Hvannalundi 10 sé ósöluhæf vegna umræddrar viðbyggingar. Ekki sé hægt að gera kærendum að bera það tjón, einkum í ljósi grandsemi eigenda hússins og athafnaleysis sveitarfélagsins. Sveitarfélagið hunsi úrskurði úrskurðarnefndar og haldi áfram að valta yfir réttindi kærenda, en með bréfi byggingarfulltrúa til eigenda Hvannalundar 8, dags. 11. september 2017, hafi þeir verið hvattir til að sækja um byggingarleyfi fyrir umræddri stækkun.

Málsrök Bláskógabyggðar: Af hálfu sveitarfélagsins er þess krafist að kröfum kærenda verði hafnað. Hvorki séu efnisrök né hagsmunir fyrir því að fallast á kröfur þeirra. Í 2. mgr. 56. skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997 hafi verið mælt fyrir um skyldu byggingarfulltrúa til að mæla fyrir um niðurrif óleyfisframkvæmdar. Við setningu laga nr. 160/2010 um mannvirki hafi ákvæðinu verið breytt á þann hátt að nú sé um heimildarákvæði að ræða. Í athugasemdum í greinargerð með frumvarpi til mannvirkjalaga sé tekið fram að eðlilegt sé að þetta sé metið í hverju tilviki, m.a. með tilliti til meðalhófs. Geti kærendur ekki knúið byggingaryfirvöld til að beita umræddu þvingunarúrræði enda séu þeim tryggð önnur réttarúrræði til að verja einstaklingsbundna hagsmuni sína.

Upphaflega hafi ekki verið um óleyfisframkvæmd að ræða, en byggingarleyfið hafi verið fellt úr gildi vegna formannmarka. Síðan þá hafi deiliskipulag fyrir umrætt svæði tekið gildi og búið sé að fella burt ákvæði úr aðalskipulagi þess efnis að deiliskipulag sé ávallt forsenda byggingarleyfis. Við afgreiðslu málsins hafi sveitarfélagið kynnt sér öll gögn þess. Sjónarmið og hagsmunir aðila hafi verið vegnir saman. Höfð hafi verið hliðsjón af atriðum er varði húsið sjálft og litið til skipulagssjónarmiða. Sé það mat sveitarfélagsins að ekki stafi hætta af umræddu húsi. Við ákvörðunartökuna hafi að auki verið haft í huga meðalhóf og jafnræði. Sé því mótmælt sem röngu og órökstuddu að kærendur hafi ekki getað selt hús sitt að Hvannalundi 10 vegna hinnar umdeildu viðbyggingar.

Athugasemdir leyfishafa: Sjónarmið leyfishafa eru á sömu lund og sveitarfélagsins. Bent sé á að úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála hafi ekki fellt ákvörðun byggingarfulltrúa um byggingarleyfi frá 13. september 2011 úr gildi vegna þeirra sjónarmiða sem kærendur hafi sett fram um stærð eða hæð hússins. Hagsmunir leyfishafa af því að endurbætur sumarhússins, sem unnar hafi verið eftir samþykkt byggingarfulltrúa, fái að standa gangi framar hagsmunum kærenda. Hafi matskennd ákvörðun byggingarfulltrúa um að neyta ekki heimildar mannvirkjalaga um niðurrif verið studd viðhlítandi rökum. Þá beri að líta til almennra reglna stjórnsýsluréttar og sérstaklega til 12. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993.

Niðurstaða: Lóðirnar nr. 8  og 10 við Hvannalund eru í frístundabyggð við Þingvallavatn. Samkvæmt upplýsingum úr fasteignaskrá Þjóðskrár Íslands eru á lóðinni Hvannalundi 8 sumarbústaður og geymsla byggð á árinu 1984. Eftir framkvæmdir við endurbætur og stækkun bústaðarins, sem fram munu hafa farið á árinu 2011, mun stærð hans vera um 60 m². Kröfugerð kærenda í máli þessu lýtur að hluta til að því að úrskurðarnefndin hlutist til um að nefndur sumarbústaður verði færður innan lóðar eða fjarlægður. Valdheimildir úrskurðarnefndarinnar einskorðast lögum samkvæmt við endurskoðun á lögmæti þeirra ákvarðana sem undir hana verða bornar, í þessu tilfelli synjun byggingarfulltrúa á að beita þvingunarúrræðum, en úrskurðarnefndin tekur ekki nýja ákvörðun í málinu. Verður því ekki tekin afstaða í máli þessu til greindra krafna kærenda.

Það er hlutverk byggingarfulltrúa hvers sveitarfélags að hafa eftirlit með því að mannvirki og notkun þeirra sé í samræmi við útgefin leyfi og beita eftir atvikum þvingunarúrræðum, sbr. 55. og 56. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki. Er nánar kveðið á um það í 2. mgr. 55. gr. mannvirkjalaga að sé byggingarframkvæmd hafin án þess að leyfi sé fengið fyrir henni eða hún brjóti í bága við skipulag geti byggingarfulltrúi krafist þess að hið ólöglega mannvirki eða byggingarhluti sé fjarlægt. Er ákvörðun um beitingu þessa þvingunarúrræðis háð mati stjórnvalds hverju sinni en tekið er fram í athugasemdum við 55. gr. laganna í frumvarpi því sem varð að mannvirkjalögum að eðlilegt sé að ákvörðun um beitingu þess sé metin í hverju tilviki, m.a. með tilliti til meðalhófs. Gefur umrætt ákvæði sveitarfélögum kost á að bregðast við sé gengið gegn almannahagsmunum þeim er búa að baki mannvirkjalögum, svo sem skipulags-, öryggis- og heilbrigðishagsmunum. Með hliðsjón af þessu verður ekki talið að einstaklingum sé tryggður lögvarinn réttur til að knýja byggingaryfirvöld til beitingar þvingunarúrræða vegna einstaklingshagsmuna, enda eru þeim tryggð önnur réttarúrræði til þess að verja þá hagsmuni sína. Þótt beiting úrræðanna sé háð mati stjórnvalds þarf ákvörðun þess efnis að vera studd efnislegum rökum, m.a. með hliðsjón af þeim hagsmunum sem búa að baki ákvæðum laga um mannvirki.

Fyrir liggur að samþykkt byggingarfulltrúa fyrir stækkun hússins að Hvannalundi 8 var felld úr gildi þar sem ekki var heimilt að samþykkja byggingarleyfi án undangenginnar deiliskipulagsgerðar, m.a. með vísan til ákvæða í aðalskipulagi Bláskógabyggðar. Á því fullyrðing sveitarfélagsins, um að í öndverðu hafi ekki verið um óleyfisframkvæmd að ræða, ekki við rök að styðjast, enda stóðu ákvæði aðalskipulags í vegi fyrir því að samþykkt yrði byggingarleyfi fyrir henni. Hins vegar verður til þess að líta að þegar hin kærða ákvörðun var tekin 6. september 2017 hafði  tekið gildi breyting á aðalskipulaginu þar sem fellt var niður fyrrgreint ákvæði um að ekki mætti gefa út byggingarleyfi á núverandi frístundabyggðarsvæðum í Þingvallasveit nema á grundvelli deiliskipulags. Þá tók gildi nokkru fyrr, eða 29. maí 2017, deiliskipulag fyrir frístundabyggðina Veiðilund í landi Miðfells, en Hvannalundur 8 er á því skipulagssvæði. Hafa atvik því breyst að þessu leyti frá því að hið umdeilda byggingarleyfi var fellt úr gildi. Samkvæmt skilmálum fyrrnefnds deiliskipulags skal aðeins reisa eitt sumarhús á hverri lóð en að auki er heimilt að byggja eitt aukahús. Mega hús vera allt að 100 m² að stærð en aukahús allt að 30 m². Mesta hæð húss með mæni skal ekki vera meiri en 5,5 m frá jörðu en 4 m ef þak er slétt. Hús skal vera á einni hæð, en þó má vera svefnloft yfir hluta af húsi. Jafnframt er tekið fram að þar sem nú þegar séu hús sem byggð séu nær lóðarmörkum en 10 m þá skuli þeim ekki breytt. Eins og áður er fram komið er húsið að Hvannalundi 8 um 60 m² að flatarmáli. Þrátt fyrir að um verulega stækkun hússins sé að ræða samkvæmt framlögðum teikningum, samþykktum 13. september 2011, fer húsið ekki í bága við ofangreinda skilmála hvað stærð og hæð þess varðar. Voru því ekki fyrir hendi skipulagsrök fyrir beitingu umbeðinna þvingunarúrræða.

Ekki verður annað ráðið, m.a. af þeim upplýsingum sem liggja fyrir frá skipulags- og byggingarfulltrúa, en að fjarlægð á milli húsanna að Hvannalundi 8 og 10 sé um 10 m. Í núgildandi byggingarreglugerð nr. 112/2012 er fjallað um bil á milli bygginga í gr. 9.7.5. Er meginreglan sú að bil milli bygginga skuli vera nægjanlega mikið til að ekki sé hætta á að eldur nái að breiðast út á milli þeirra og í töflu 9.09 í ákvæðinu eru tilteknar lágmarksfjarlægðir á milli bygginga, minnst 0 m og mest 8 m, miðað við brunamótstöðu. Verður þannig ekki séð að hætta hafi stafað af umræddu mannvirki og tók mat og rökstuðningur byggingarfulltrúa réttilega mið af því.

Byggingarfulltrúi tiltók einnig í rökstuðningi sínum að horft hefði verið til röskunar á hagsmunum kærenda, eigenda Hvannalundar 10, og til hagsmuna eigenda hússins Hvannalundar 8 svo og íþyngjandi áhrifa fyrir þá kæmi til umbeðinna þvingunarúrræða. Mænishæð sumarhússins mun áður hafa verið 3,1 m frá gólfi en mun nú vera 4,67 m með svefnlofti. Ljóst er að eftir endurbætur og stækkun er húsið miklu mun hærra en áður, auk þess sem gluggasetning er breytt. Eru þessar breytingar til þess fallnar að hafa allnokkur áhrif á grenndarhagsmuni kærenda. Var það mat byggingarfulltrúa að þeir hagsmunir skyldu víkja fyrir hagsmunum eigenda Hvannalundar 8 af því að hús þeirra yrði ekki fjarlægt eða fært, en ljóst er að af því myndi hljótast töluvert fjárhagslegt tjón. Við matskenndar ákvarðanir svo sem hér um ræðir hafa stjórnvöld alla jafna nokkuð svigrúm. Er og til þess að líta að þvingunarúrræðum mannvirkjalaga verður, svo sem áður segir, fyrst og fremst beitt til gæslu almannahagsmuna en ekki til verndar eignarréttarlegum hagsmunum aðila, sem þeim eru tryggð önnur réttarúrræði vegna, s.s. að leita til dómstóla. Að þessu virtu, og þar sem beiting þessara úrræða telst íþyngjandi í garð eigenda Hvannalundar 8, verður framangreindu mati byggingarfulltrúa ekki hnekkt.

Með vísan til þess sem að framan er rakið verður kröfu kærenda um ógildingu hinnar kærðu ákvörðunar hafnað.

Uppkvaðning úrskurðar í máli þessu hefur dregist verulega sökum mikils fjölda mála sem skotið hefur verið til úrskurðarnefndarinnar.

Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu kærenda um ógildingu á ákvörðun byggingarfulltrúa Bláskógabyggðar frá 6. september 2017 um að synja beiðni um að fjarlægja eða færa til mannvirki á lóðinni að Hvannalundi 8.

feb 07
Love0

118/2018 Númerslaus bifreið Sandgerði

Með

Vinsamlegast athugið að mál þetta var endurupptekið og úrskurður kveðinn upp að nýju 5. mars 2020, sjá hér.

Árið 2018, fimmtudaginn 20. desember, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Skuggasundi 3, Reykjavík. Mætt voru Nanna Magnadóttir forstöðumaður, Aðalheiður Jóhannsdóttir prófessor og Ásgeir Magnússon dómstjóri.

Fyrir var tekið mál nr. 118/2018, kæra á ákvörðun Heilbrigðiseftirlits Suðurnesja frá 8. ágúst 2018 um að fjarlægja bifreið af einkalóð í Sandgerði. 

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 26. september 2018, er barst nefndinni sama dag, kærir A, Uppsalavegi 8, Sandgerði, þá ákvörðun Heilbrigðiseftirlits Suðurnesja frá 8. ágúst 2018 að fjarlægja bifreið af einkalóð kæranda. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi.

Gögn málsins bárust frá Heilbrigðiseftirliti Suðurnesja 26. október 2018.

Málavextir: Hinn 8. ágúst 2018 límdi starfsmaður Heilbrigðiseftirlits Suðurnesja miða á bifreið kæranda, þar sem fram kom að fjarlægja bæri bifreiðina hið fyrsta og var gefinn til þess frestur til einnar viku. Bifreiðin var síðan fjarlægð 30. s.m. og komið fyrir í geymsluporti Vöku í Reykjavík. Kærandi sætti sig ekki við þetta og bar fram kæru sem móttekin var 26. september s.á.

Málsrök kæranda: Kærandi kveður bifreiðina hafa verið á einkalóð sinni sem sé í langtímaleigu. Númerin hafi verið fjarlægð af bifreiðinni af og til, þegar ekki hafi verið þörf á henni, frá því hún hafi verið keypt árið 2011. Þetta hafi verið gert til að spara tryggingarkostnað af bifreiðinni. Ekkert hafi verið að bifreiðinni þegar hún hafi verið fjarlægð, hún hafi verið þvegin og bónuð reglulega þótt hún væri ekki á númerum. Ekkert ryð hafi verið á bifreiðinni fyrir utan einn lítinn blett og hún hafi verið ekin 96 þúsund km. Bifreiðin hafi síðast verið tekin af skrá 2016 og hafi ekki verið á skrá síðan. Ástæðan hafi verið sú að eiginmaður kæranda hafi átt erfitt með að aka henni en kærandi sé ekki með ökuréttindi. Ætlunin hafi verið að setja bifreiðina á númer á árinu 2019. Hún hafi verið gangsett á tveggja til þriggja mánaða fresti.

Eiginmaður kæranda hafi farið á sjúkrahús 17. ágúst 2018 og aftur 23. s.m. Hann hafi farið lítið út fyrir og eftir vistina. Kærandi sé mest innivið og hvorugt þeirra hafi haft hugmynd um að miði hefði verið límdur á bifreiðina. Þegar þriðji maður hefði komið í heimsókn 3. september s.á. hafi hann tekið eftir því að bifreiðin væri horfin og látið kæranda vita af því og hann haldið að henni hefði verið stolið. Haft hefði verið samband við lögreglu vegna þessa sem hefði gengið á milli húsa í nágrenninu til að spyrja hvort nágrannar hefðu séð eitthvað. Daginn eftir hefði lögreglumaður hringt og sagt frá því að heilbrigðiseftirlitið hefði látið fjarlægja bifreiðina. Eiginmaður kæranda hefði haft samband við heilbrigðiseftirlitið en hefði fengið þær einu leiðbeiningar að hann skyldi kæra atvikið til lögreglu. Það hafi verið reynt en lögreglan neitað að taka við kæru. Þá hafi kærandi farið til heilbrigðiseftirlitsins þar sem afhentar hefðu verið myndir og gögn vegna bifreiðarinnar og framkvæmdastjóra eftirlitsins afhentur spurningalisti sem hann hafi ætlað að svara. Þau svör hafi ekki borist. Einnig hafi bæjarstjóri sveitarfélagsins fengið beiðni um upplýsingar sem ekki hafi verið svarað.

Málsrök Heilbrigðiseftirlits Suðurnesja: Heilbrigðiseftirlitið fer aðallega fram á að kröfu kæranda verði vísað frá úrskurðarnefndinni en til vara er þess krafist að kröfu kæranda verði hafnað.

Á viðvörunarmiða, sem límdur hafi verið á rúðu bílstjóramegin á ökutækinu, komi fram að ákvörðunin sé kæranleg til úrskurðarnefndarinnar. Samkvæmt 2. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála sé kærufrestur einn mánuður frá því að kæranda hafi orðið kunnugt um eða mátt vera kunnugt um ákvörðunina. Af kæru verði ráðið að kærandi hafi verið heima þegar miðinn hafi verið límdur á bifreiðina og einnig vikurnar fram að því að bifreiðin hafi verið flutt á brott. Þar sem ekki hafi verið brugðist við viðvörun eða athugasemdir gerðar við ákvörðunina hafi hún verið framkvæmd. Samkvæmt gögnum máls hafi ákvörðunin verið tilkynnt með álímdum miða 8. ágúst 2018. Verði því ekki annað séð en að kærufrestur hafi verið liðinn fyrir allnokkru þegar ákvörðunin hafi verið kærð til úrskurðarnefndarinnar. Af þeim sökum skuli vísa málinu frá nefndinni.

Bifreiðin hafi verið fjarlægð 22 dögum eftir að viðvörun hafi verið gefin með álímdum miða, eða 30. ágúst 2018. Á miðanum komi fram að athugasemdir skuli berast skriflega og þar veittar leiðbeiningar um kæruheimild. Þar sem engar skriflegar athugasemdir hafi borist innan frests og ekki hafi verið orðið við fyrirmælum heilbrigðiseftirlitsins hafi ökutækið verið fjarlægt á kostnað eiganda eins og boðað hafi verið.

Heilbrigðiseftirlit Suðurnesja starfi í umboði heilbrigðisnefndar skv. lögum nr. 7/1998 um hollustuhætti og mengunarvarnir. Heimild heilbrigðisnefndar til að beita þvingunarúrræðum byggist á XVII. kafla laga nr. 7/1998. Í 1. mgr. 60. gr. laganna sé kveðið á um til hvaða úrræða sé heimilt að grípa, þ.m.t. að haldleggja lausamuni og farga þeim vegna brota á lögunum og reglugerðum settum samkvæmt þeim.

Samkvæmt 1. mgr. 20. gr. reglugerðar nr. 941/2001 um hollustuhætti sé bannað að skilja eftir, flytja, dreifa eða geyma hluti, búnað eða tæki á þann hátt að valdið geti skaða, mengun eða lýti á umhverfinu og gildi það jafnt um smærri sem stærri hluti. Í 21. gr. reglugerðarinnar sé síðan kveðið á um að heilbrigðisnefnd sé heimilt að láta fjarlægja lausamuni, númerslausar bifreiðar, bílflök og sambærilega hluti á almannafæri að undangenginni viðvörun, svo sem með álímingarmiða með aðvörunarorðum. Samkvæmt 5. mgr. 17. gr. reglugerðar nr. 737/2003 um meðhöndlun úrgangs sé heilbrigðisnefnd einnig veitt heimild til að láta fjarlægja númerslausar bifreiðar og bílflök og sambærilega hluti að undangenginni viðvörun, t.d. með álímingarmiða með aðvörunarorðum og gildi sú heimild einnig um einkalóðir manna. Um þvingunarúrræði vísist til 66. gr. laga nr. 55/2003 um meðhöndlun úrgangs.

Þegar viðvörunarmiði hafi verið límdur á umrætt ökutæki hafi allt litið út fyrir að það stæði utan bílastæðis og teldist á almannafæri skv. 20. gr. reglugerðar nr. 941/2002, auk þess sem ákvæði reglugerðar nr. 737/2003 hafi átt við. Eins og áður sagði veitir 5. mgr. 17. gr. þeirrar reglugerðar heimild til að fjarlægja númerslausar bifreiðir af einkalóðum, en aðgerðir heilbrigðiseftirlits gagnvart ökutækjum sem ekki séu lengur í umferð byggist m.a. á markmiði 1. gr. laga nr. 7/1998 og lögum nr. 55/2003. Mengunarhætta stafi af gömlum ökutækjum sem ekki séu lengur í notkun og að mati eftirlitsins hafi ökutækið, eins og það hafi verið staðsett utan skilgreinds bílastæðis, verið til lýta fyrir umhverfið. Skyldur heilbrigðiseftirlitsins til að bregðast við séu og í samræmi við kröfur sveitarfélagsins sem gerðar séu til leigulóðarhafa, sbr. m.a. 7. gr. lóðarleigusamnings kæranda, sem sé á meðal gagna málsins. Fjöldi ökutækja, sem tekin séu úr notkun og lagt, geti auk þess skapað ýmis vandamál sem stemma þurfi stigu við skv. gildandi lögum og reglugerðum sem vísað hafi verið til. Af gögnum máls sé og ljóst að ökutækið hafi ekki verið á skrá í rúm tvö ár þegar það hafi verið fjarlægt.

Niðurstaða: Samkvæmt 2. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála er kærufrestur einn mánuður frá því að kæranda varð kunnugt eða mátti vera kunnugt um ákvörðun. Gerir Heilbrigðiseftirlit Suðurnesja kröfu um frávísun í málinu á þeim grundvelli að lögbundinn mánaðar kærufrestur hafi verið liðinn þegar kæra var lögð fram. Miðar heilbrigðiseftirlitið upphaf kærufrests við þann dag sem tilkynning um yfirvofandi haldlagningu var límd á rúðu umræddrar bifreiðar. Að áliti úrskurðarnefndarinnar verður miða límdum á bílrúðu ekki jafnað við t.a.m. póstlagða tilkynningu á lögheimili. Mátti kærandi því ekki vita af umræddri ákvörðun heilbrigðiseftirlitsins frá þeim tíma, sbr. fyrrnefnt lagaákvæði. Bifreiðin var fjarlægð 30. ágúst 2018 og af gögnum málsins verður ráðið að kæranda var það ljóst í síðasta lagi 3. september s.á. Kæra var lögð fram 26. s.m. og telst því nægilega snemma fram komin.

Heilbrigðisnefndir starfa samkvæmt lögum nr. 7/1998 um hollustuhætti og mengunarvarnir. Samkvæmt 47. gr. ber heilbrigðisnefnd að sjá um að framfylgt sé ákvæðum laganna og reglugerða settra samkvæmt þeim, samþykktum sveitarfélaga og ákvæðum í sérstökum lögum eða reglum sem nefndinni er eða kann að vera falið að annast um framkvæmd á. Gilda og stjórnsýslulög nr. 37/1993 um störf nefndarinnar. Samkvæmt 49. gr. laga nr. 7/1998 ráða heilbrigðisnefndir á hverju svæði heilbrigðisfulltrúa til að annast eftirlit sveitarfélaganna með þeim viðfangsefnum sem undir lögin falla. Heilbrigðisfulltrúar starfa í umboði heilbrigðisnefndar samkvæmt sama ákvæði.

Ákvæði um valdsvið og þvingunarúrræði eru í XVII. kafla laganna. Samkvæmt 1. mgr. 60. gr. geta heilbrigðisnefnd og heilbrigðisfulltrúi beitt eftirfarandi aðgerðum til að knýja á um framkvæmd ráðstöfunar samkvæmt lögunum og reglugerðum settum með stoð í þeim: 1. veitt áminningu, 2. veitt áminningu og tilhlýðilegan frest til úrbóta eða 3. stöðvað eða takmarkað viðkomandi starfsemi eða notkun, þar með lagt hald á vörur og fyrirskipað förgun þeirra. Samkvæmt 2. mgr. skal aðeins beita síðastnefnda úrræðinu í alvarlegri tilvikum, við ítrekuð brot eða ef aðilar sinna ekki úrbótum innan tiltekins frests. Samkvæmt framangreindu er ljóst að heilbrigðisnefndir og heilbrigðiseftirlit hafa lagaheimildir fyrir þvingunaraðgerðum, sem m.a. fela í sér haldlagningu á lausamunum og förgun þeirra vegna brota á lögum nr. 7/1998 eða reglugerðum settum með stoð í þeim.

Reglugerð nr. 941/2002 um hollustuhætti er sett með heimild í 4. gr. laga nr. 7/1998 og reglugerð nr. 737/2003 um meðhöndlun úrgangs er sett með heimild í 4. og 5. gr. sömu laga, sem og í 43. gr. laga nr. 55/2003 um meðhöndlun úrgangs. Heimildir til að láta fjarlægja númerslausar bifreiðar og bílflök er að finna í ákvæðum 21. gr. reglugerðar um hollustuhætti og 17. gr. reglugerðar um meðhöndlun úrgangs. Í nefndri 21. gr. er að finna heimild heilbrigðisnefndar til að láta fjarlægja lausamuni, númerslausar bifreiðar, bílflök og sambærilega hluti á almannafæri að undangenginni viðvörun, svo sem með álímingarmiða með aðvörunarorðum. Í áðurnefndri 17. gr. reglugerðar nr. 737/2003 segir m.a. að heilbrigðisnefnd sé heimilt að láta fjarlægja númerslausar bifreiðar og bílflök og sambærilega hluti að undangenginni viðvörun.

Samkvæmt gögnum málsins var umrædd bifreið kæranda staðsett á einkalóð og gat því ekki talist vera á almannafæri í skilningi 21. gr. reglugerðar nr. 941/2002. Áðurnefnd 17. gr. reglugerðar nr. 737/2003 fjallar um almennan þrifnað utanhúss, m.a. á einkalóðum, og segir í 1. mgr. að umráðamönnum lóða sé skylt að halda þeim hreinum og snyrtilegum. Samkvæmt 5. mgr. 17. gr. er heilbrigðisnefnd heimilt að láta fjarlægja númerslausar bifreiðar og bílflök og af samhengi ákvæðisins má ráða að framangreint gildi um númerslausar bifreiðar á einkalóðum. Kemur fram í greinargerð heilbrigðiseftirlitsins að miði var límdur á bifreiðina 8. ágúst 2018 og eiganda gefinn viku frestur til að fjarlægja hana. Kom fram á nefndum miða að yrði bifreiðin ekki fjarlægð að útrunnum fresti yrði hún tekin í vörslu í einn mánuð og síðan fargað á kostnað eiganda. Kom einnig fram að hægt væri að hafa samband við fulltrúa heilbrigðiseftirlits í ákveðið símanúmer og einnig að hægt væri að kæra ákvörðunina til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála. Bifreiðin var fjarlægð 30. ágúst, eða 22 dögum eftir að miðinn var límdur á hana.

Kærandi heldur því fram að hann hafi ekki tekið eftir miðanum á bifreiðinni og ekki vitað að búið var að fjarlægja hana fyrr en kunningi lét hann vita af því. Bifreiðin stóð fyrir utan hús kæranda, inni á lóð hans, og verður að telja að heilbrigðiseftirlitið hafi verið í góðri trú um að full vitneskja væri um miðann og viðvörunina áður en bifreiðin var fjarlægð, sem gerðist ekki fyrr en 22 dögum síðar, eins og áður er komið fram. Verður því að telja að Heilbrigðiseftirlit Suðurnesja hafi verið innan sinna valdheimilda þegar það lét fjarlægja bifreið kæranda. Þá var andmælaréttar kæranda gætt með þeim hætti sem gert er ráð fyrir í 5. mgr. 17. gr. reglugerðar nr. 737/2003 og fékk hann ráðrúm til að fjarlægja bifreiðina sjálfur áður en gripið yrði til frekari ráðstafana með tilheyrandi kostnaði.

Kærandi kveður bifreiðina hafa verið á númerum öðru hvoru síðastliðin ár og styðja gögn málsins það. Hins vegar voru liðin tvö ár og fjórir mánuðir frá því að númerin voru síðast leyst út og hafði bifreiðin staðið fyrir utan hús kæranda allan þann tíma. Þótt hún væri þvegin og bónuð öðru hvoru og sett í gang kemur það ekki í veg fyrir hugsanlega mengun frá ökutækinu, svo sem olíuleka. Verður því ekki annað séð en að hin kærða ákvörðun hafi stefnt að markmiðum 1. gr. laga nr. 7/1998 og 1. gr. reglugerðar nr. 737/2003 og þannig byggst á lögmætum og málefnalegum forsendum. Var og málsmeðferð í samræmi við lög.

Með vísan til alls þess sem að framan er rakið verður kröfu kæranda um ógildingu hinnar kærðu ákvörðunar hafnað.

Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu kæranda um ógildingu á ákvörðun Heilbrigðiseftirlits Suðurnesja frá 30. ágúst 2018 um að fjarlægja bifreið af einkalóð í Sandgerði.

feb 07
Love0

121/2017 Birkigrund

Með

Árið 2018, fimmtudaginn 13. desember, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Skuggasundi 3, Reykjavík. Mættir voru Ómar Stefánsson varaformaður, Ásgeir Magnússon dómstjóri og Þorsteinn Þorsteinsson byggingarverkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 121/2017, kæra vegna ákvörðunar byggingarfulltrúa Kópavogsbæjar frá 20. september 2017 um að synja kröfu um beitingu þvingunarúrræða vegna skjólveggjar á lóðamörkum Birkigrundar 12 og 14. 

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags 11. október 2017, er barst nefndinni 12. s.m., kærir eigandi, Birkigrund 14, Kópavogi, þá ákvörðun byggingarfulltrúa Kópavogsbæjar frá 20. september 2017 að hafna beitingu þvingunarúrræða vegna skjólveggjar á lóðamörkum Birkigrundar 12 og 14. Skilja verður málatilbúnað kæranda svo að krafist sé ógildingar hinnar kærðu ákvörðunar.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Kópavogsbæ 25. október 2017.

Málavextir: Hinn 24. júní 2016 sendi embætti byggingarfulltrúans í Kópavogsbæ bréf til lóðarhafa Birkigrundar 12 og afrit þess til lóðarhafa Birkigrundar 14. Bréfið varðaði deilu lóðarhafa um grindverk á lóðamörkum. Í bréfinu kom fram að samkvæmt 3. mgr. gr. 7.2.3. í byggingarreglugerð nr. 112/2012 væri girðing eða skjólveggur á mörkum lóða alltaf háður samþykki beggja lóðarhafa óháð hæð girðingar eða skjólveggjar. Af því leiddi að allar þegar hafnar framkvæmdir á lóðamörkum sem ekki hefðu verið samþykktar af báðum lóðarhöfum væru óheimilar og þyrfti því að færa lóðirnar aftur í fyrra horf. Sáttafundur vegna deilunnar var haldinn 12. ágúst 2016 með starfsmönnum Kópavogsbæjar en án árangurs.

Byggingarfulltrúi sendi lóðarhafa Birkigrundar 12 bréf, dags. 7. febrúar 2017, og afrit þess til lóðarhafa Birkigrundar 14 vegna kvörtunar sem borist hafði frá kæranda vegna timburpalls og skjólveggjar sem byggður hafði verið á lóðamörkum. Þar kom fram að vettvangsskoðun starfsmanna byggingarfulltrúa hefði leitt í ljós að undirstöður vegna þessara framkvæmda næðu inn á lóð Birkigrundar 14. Áréttaði byggingarfulltrúi það sem fram hafði komið í bréfi hans, dags 24. júní 2016, um að samþykki beggja lóðarhafa hefði þurft áður en hafist var handa við framkvæmdina, sbr. gr. 7.2.3. í byggingarreglugerð. Jafnframt benti hann á að samkvæmt gr. 2.3.5. í reglugerðinni mætti pallur úr brennanlegu efni ekki vera nær mörkum aðliggjandi lóðar en 1,0 m. Byggingarfulltrúi hvatti deiluaðila til að ná samkomulagi og tók fram að annars yrði að fjarlægja skjólveggi og timburpalla sem ekki uppfylltu fyrrgreind ákvæði gr. 7.2.3. og 2.3.5.

Hinn 4. september 2017 barst kæra frá fasteignareigendum Birkigrundar 14 til úrskurðarnefndarinnar þar sem farið var fram á að framkvæmdir á lóðamörkum yrðu stöðvaðar af þeirri ástæðu að þær brytu í bága við byggingarreglugerð og að ekki hefði verið veitt samþykki fyrir þeim. Erindið var framsent byggingaryfirvöldum Kópavogsbæjar 14. september s.á. þar sem kæruefnið ætti undir embætti byggingarfulltrúa. Byggingarfulltrúi hafnaði kröfu kæranda um beitingu þvingunarúrræða vegna umdeildra framkvæmda og tilkynnti honum þær málalyktir með bréfi, dags. 20. september 2017.

Málsrök kæranda: Kærandi álítur að byggingarfulltrúi Kópavogsbæjar hafi ekki fylgt eftir ákvæðum byggingarreglugerðar nr. 122/2012, svo sem honum hafi verið skylt að gera, er hann synjaði beitingu þvingunarúrræða. Samkvæmt bréfi, dags. 7. febrúar 2017, hafi starfsmenn byggingarfulltrúa staðfest eftir vettvangsskoðun að undirstöður framkvæmda lóðarhafa Birkigrundar 12 næðu inn á lóð Birkigrundar 14. Jafnframt hafi þar verið tiltekið að pallur úr brennanlegu efni mætti ekki vera nær mörkum aðliggjandi lóðar en 1,0 m til að vera undanþeginn byggingarleyfi.

Málsrök Kópavogsbæjar: Af hálfu Kópavogsbæjar er tekið fram að hvorki hafi verið gefið út byggingarleyfi né um það sótt. Byggingarfulltrúi sjái um eftirlit með mannvirkjagerð og geti t.a.m. stöðvað framkvæmdir ef byggt sé á annan hátt en leyfi standi til. Í 2. mgr. 55. gr. laga um mannvirki nr. 160/2010 sé byggingarfulltrúa veitt heimild til að mæla fyrir um niðurrif óleyfisframkvæmdar. Í úrskurði úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála nr. 42/2016 komi fram að ákvörðun um beitingu umræddra þvingunaraðgerða sé háð frjálsu mati stjórnvaldsins hverju sinni. Í frumvarpi sem orðið hafi að mannvirkjalögum komi fram að eðlilegt sé að ákvörðun um beitingu úrræðisins sé metin í hverju tilviki, m.a. með tilliti til meðalhófs. Umræddum ákvæðum verði fyrst og fremst beitt sé það mat viðkomandi stjórnvalds að gengið sé gegn almannahagsmunum þeim sem búi að baki mannvirkjalögum, svo sem skipulags-, öryggis- og heilbrigðishagsmunum. Einstaklingum sé hins vegar ekki tryggður lögvarinn réttur til að knýja byggingaryfirvöld til beitingar þvingunarúrræða, enda séu þeim tryggð önnur réttarúrræði til að verja einstaklingsbundna hagsmuni sína.

Starfsmenn embættis byggingarfulltrúa hafi farið á staðinn og skoðað aðstæður. Ekki hafi verið að sjá að umræddur skjólveggur hefði áhrif á umferðaröryggi, væri hættulegur heilsu eða hefði veruleg áhrif á skipulag svæðisins. Því væri ekki að sjá að gengið væri svo verulega gegn almannahagsmunum að réttlæta hefði mátt beitingu íþyngjandi þvingunarúrræða í málinu.

———-

Framkvæmdaraðila var gefinn kostur á að koma á framfæri athugasemdum og sjónarmiðum sínum vegna kærumálsins en hann hefur ekki látið málið til sín taka.

Niðurstaða: Í máli þessu er deilt um þá ákvörðun byggingarfulltrúans í Kópavogsbæ að hafna beitingu þvingunarúrræða vegna skjólveggjar á lóðamörkum Birkigrundar 12 og 14. Sú ákvörðun byggingarfulltrúa er kæranleg til úrskurðarnefndarinnar skv. 59. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki.

Samkvæmt 8. gr. laga um mannvirki fer byggingarfulltrúi með eftirlit með mannvirkjagerð í sínu umdæmi og er m.a. tekið fram í gr. 3.10.1. í byggingarreglugerð nr. 112/2012 að byggingarfulltrúi skuli grípa til viðeigandi aðgerða samkvæmt ákvæðum reglugerðarinnar og 10. kafla mannvirkjalaga sé framkvæmd ekki í samræmi við samþykkta uppdrætti, lög, reglugerðir og byggingarlýsingu. Samkvæmt 1. mgr. 55. gr. mannvirkjalaga getur byggingarfulltrúi stöðvað framkvæmdir ef byggt er án þess að leyfi sé fengið fyrir framkvæmdinni eða ef ekki er að öðru leyti fylgt eftir ákvæðum laganna eða reglugerða sem settar er samkvæmt þeim við byggingarframkvæmdina. Í 2. mgr. sömu lagagreinar er að finna heimild fyrir byggingarfulltrúa til að mæla fyrir um niðurrif óleyfisframkvæmdar. Þá heimilar 56. gr. byggingarfulltrúa að krefjast úrbóta að viðlögðum dagsektum. Ákvörðun um beitingu þessara þvingunarúrræða er háð frjálsu mati stjórnvalds hverju sinni. Tekið er fram í athugasemdum með frumvarpi því sem varð að mannvirkjalögum að eðlilegt sé að ákvörðun um beitingu úrræðanna sé metin í hverju tilviki, m.a. með tilliti til meðalhófs. Umræddum ákvæðum verður fyrst og fremst beitt sé það mat viðkomandi stjórnvalds að gengið sé gegn almannahagsmunum þeim er búa að baki mannvirkjalögum og skipulagslögum, svo sem skipulags-, öryggis- og heilbrigðishagsmunum. Með hliðsjón af þessu verður ekki talið að einstaklingum sé tryggður lögvarinn réttur til að knýja byggingaryfirvöld til beitingar þvingunarúrræða gagnvart þriðja aðila vegna einstaklingshagsmuna, enda eru þeim tryggð önnur réttarúrræði til að verja slíka hagsmuni.

Kópavogsbær rökstuddi synjun um beitingu þvingunarúrræða með þeim hætti að ekki væri að sjá að skjólveggurinn gengi svo verulega gegn almannahagsmunum að réttlæta mætti beitingu íþyngjandi þvingunarúrræða. Hvorki væri að sjá að hann drægi úr umferðaröryggi, væri hættulegur heilsu fólks né að hann hefði veruleg áhrif á skipulag svæðisins. Verður ekki annað séð en að það mat byggingarfulltrúa, að ekki væri tilefni til að beita þvingunarúrræðum, sé stutt efnisrökum.

Með vísan til þess sem að framan er rakið eru ekki efni til að raska gildi hinnar kærðu ákvörðunar.

Uppkvaðning úrskurðar í máli þessu hefur dregist verulega vegna mikils fjölda og umfangs mála sem skotið hefur verið til úrskurðarnefndarinnar.

Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu kæranda um ógildingu ákvörðunar byggingarfulltrúa Kópavogsbæjar frá 20. september 2017 um að synja beiðni kæranda um beitingu þvingunarúrræða vegna framkvæmda á lóðamörkum Birkigrundar 12 og 14.