Skip to main content
Úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála
mar 06
Love0

125/2023 Ljósaskilti Lágmúla

Með

Árið 2024, miðvikudaginn 6. mars, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Borgartúni 21, Reykjavík. Mættir voru Arnór Snæbjörnsson formaður, Ómar Stefánsson varaformaður og Þorsteinn Þorsteinsson byggingar­verkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 125/2023, kæra á ákvörðun byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 26. september 2023, um að synja umsókn um byggingarleyfi fyrir rafrænu ljósaskilti á vegg húss að Lágmúla 6–8, Reykjavík.

 Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 25. október 2023, er barst nefndinni sama dag, kærir Ormsson hf. þá ákvörðun byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 26. september 2023 að synja umsókn um byggingarleyfi fyrir rafrænu ljósaskilti á vegg hússins að Lágmúla 6–8. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi og að byggingarleyfið verði veitt.

Með bréfi til úrskurðarnefndarinnar, dags. 7. nóvember 2023, er barst nefndinni sama dag, kærir sami aðili þá ákvörðun byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 11. október s.á. um að kærandi fjarlægi skilti á vegg hússins að Lágmúla 6–8.

Með bréfi til úrskurðarnefndarinnar, dags. 4. desember 2023, er barst nefndinni sama dag, kærir sami aðili þá ákvörðun byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 6. nóvember s.á. um að leggja á kæranda 150.000 króna dagsektir fyrir hvern dag sem ekki væri orðið við kröfum um að fjarlægja skilti á vegg hússins að Lágmúla 6–8.

Þess er krafist að nefndar ákvarðanir byggingarfulltrúi verði felldar úr gildi.

Verða þessi kærumál, sem eru nr. 136/2023 og 137/2023, sameinuð kærumáli þessu þar sem málin eru samofin og kærandi sá sami í öllum málunum.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Reykjavíkurborg 28. nóvember og 15. desember 2023.

Málavextir: Með umsókn, dags. 24. júlí 2023, sótti eigandi lóðarinnar Lágmúla 6–8 um leyfi fyrir rafrænu ljósaskilti á S–V skávegg hússins á lóðinni. Var umsóknin gerð að beiðni rekstrar­aðila lóðarinnar, Ormsson hf. Fram kom að staðsetning skiltisins yrði sú sama og samþykkt fletti­skilti hefði verið í áraraðir.

 Á afgreiðslufundi byggingarfulltrúa 15. ágúst 2023 var tekin fyrir umsókn kæranda um rafrænt ljósaskilti á S–V vegg hússins Lágmúla 6–8. Var málinu vísað til umsagnar skipulags­fulltrúa. Á embættisafgreiðslufundi skipulagsfulltrúa 24. ágúst s.á. var tekið fyrir erindi byggingar­fulltrúa vegna umsóknar kæranda um leyfi fyrir rafrænu ljósaskilti. Tók skipulags­fulltrúi neikvætt í erindið. Byggingarfulltrúi synjaði umsókn kæranda og tilkynnti ákvörðun sína með bréfi, dags. 6. október 2023, með vísan til umsagnar skipulagsfulltrúa.

Með bréfi, dags. 11. október 2023, fór byggingarfulltrúi fram á að umrætt skilti yrði fjarlægt innan 14 daga og var kærandi upplýstur um mögulega álagningu dagsekta ef hann brygðist ekki við. Á afgreiðslufundi byggingarfulltrúa 7. nóvember s.á. var lagt fram bréf eftirlits­deildar byggingarfulltrúa, dags. 6. s.m., þar sem tilkynnt var um dagsektir vegna umrædds skiltis og samþykkti byggingarfulltrúi álagningu dagsekta. Kæranda barst í kjölfarið bréf frá byggingar­fulltrúa, dags. 13. nóvember 2023, þar sem fram kom að lagt hefði verið fram áður­nefnt bréf eftirlitsdeildar byggingarfulltrúa um dagsektir, kr. 150.000 vegna LED skiltis sem ekki væri byggingarleyfi fyrir. Í upphafi bréfsins sagði hins vegar: „Á afgreiðslufundi 7.11.2023 samþykkti byggingarfulltrúi umsókn þína um byggingarleyfi.“ Eftir tölvupóst­samskipti lögmanns kæranda og starfsmanna Reykjavíkurborgar var kæranda sendur tölvu­póstur 22. s.m. þar sem fram kom að fyrir mistök hefði staðlað bréf úr kerfum borgarinnar farið út við tilkynningu um afgreiðslu máls. Meðfylgjandi var leiðrétt bréf og fundargerð afgreiðslu­fundar byggingarfulltrúa frá 7. nóvember 2023.

 Málsrök kæranda: Vísað er til þess að þau sjónarmið sem komi fram í umsögn byggingar­fulltrúa feli ekki í sér forsendur sem réttlæti synjun á beiðni um byggingarleyfi. Ákvörðunin sé ólögmæt og byggð á ófullnægjandi og röngum lagagrundvelli. Ekki hafi verið forsendur til að synja umsókninni og því beri að fella ákvörðun um synjun úr gildi.

Synjun á beiðni um byggingarleyfi sé byggð á umsögn skipulagsfulltrúa, dags. 21. september 2023. Umsögnin sé byggð á rangri túlkun fyrirliggjandi reglna. Í Samþykkt um skilti í Reykjavík segi að heimilt sé að setja upp ný stafræn auglýsingaskilti sem séu stærri en 10 m2 ef fyrir sé sambærilegt skilti, s.s. flettiskilti, eða ef deiliskipulag heimili slíkt skilti. Slík skilti megi þó ekki vera nær vegbrún gatnamóta, götu eða vegvísum og öðrum umferðarbúnaði en 20 m. Í umsögn byggingarfulltrúa segi: „Flettiskilti hefur verið á þessum veggfleti í áraraðir og var upphaflega samþykkt 1991“. Það sé því óumdeilt að skiltið uppfylli 1. málsl. reglunnar en umsögnin sé byggð á tveimur forsendum sem leiði til synjunar. Í umsögn skipulagsfulltrúa komi fram að í gildandi skiltaleiðbeiningum sé kveðið á um að heimilt sé að setja upp ný stafræn auglýsingaskilti sem séu stærri en 10 m2 ef að fyrir sé sambærilegt skilti, s.s. flettiskilti, eða ef deiliskipulag heimili slík skilti. Þau megi þó ekki vera nær vegbrún gatnamóta, götu eða vegvísum og öðrum umferðarbúnaði en 20 m. Mæling sýni að miðja skiltis sé 15 m frá vegbrún, 18,2 m skv. umsókn og uppfylli því ekki skilyrði gildandi leiðbeininga.

Þessar forsendur geti ekki staðist og/eða þá túlkun byggingarfulltrúa á reglunum. Í greindri reglu nr. 3.6. sé skýrt að það sé leyfilegt að setja upp skilti ef þar hafi skilti verið fyrir. Það sé óumdeilt að fyrir hafi verið flettiskilti og að þarna hafi verið skilti samfellt frá árinu 1991. Í 1. málsl. gr. 3.6. sé að finna meginreglu sem byggi á þeim tækniframförum sem séu að eiga sér stað í heiminum þegar komi að skiltum. Það sé hagkvæmara og umhverfisvænna að hafa stafræn skilti sem unnt sé að breyta með stafrænum hætti heldur en að prenta nýjar og nýjar myndir á flettiskilti. Því sé fyllilega eðlilegt að það sé ákvæði sem þetta í skiltareglum. Ef fyrir hafi verið skilti þá sé heimilt að uppfæra það með hliðsjón af tækninýjungum. Kærandi hafi treyst því þegar hann keypti og setti upp eitt tæknilegasta skilti landsins. Einnig verði að gefa sér að slíkt skilti, ef fyrir hafi verið, hafi öðlast vernd út frá eignarréttarákvæði stjórnar­skrárinnar.

Í 2. málsl. gr. 3.6. sé undantekning frá meginreglunni. Slík undantekning verði ekki túlkuð með rýmkandi lögskýringu heldur þrengjandi eða samkvæmt orðanna hljóðan í samræmi við viðurkenndar túlkunaraðferðir. Hvað undantekninguna varði þá sé hún í nokkrum liðum og sé ætlað að taka til þess að skilti séu í ákveðinni fjarlægð frá umferð í borgarlandi.

Fráleitt sé að ætla að skilti sem sé meira en 20 m frá vegbrún gatnamóta þurfi einnig að vera 20 m frá aðliggjandi eða fráliggjandi vegum við gatnamótin. Í reglunni sé mælt fyrir um veg­brún gatnamóta en ekki vegbrún gatna. Slíkt gæti varla gengið enda ef það ætti að miða við veg­brún götu þá ætti væntanlega líka að miða slíkt forskeyti við aðra upptalningu, svo sem við vegbrún vegvísis eða vegbrún umferðarbúnaðar en það geti varla átt sér eðlilega skýringu. Þar sem ekki sé mælt fyrir um vegbrún götu eða vegbrún vegvísis þá geti ekki verið átt við annað hvað götu varði heldur en miðlínu götu. Það eigi sér enda skýra lagastoð í 32. gr. vegalaga nr. 80/2007 en þar sé mælt fyrir um fjarlægð frá vegi og þar sé skýrlega átt við frá „miðlínu vega“. Því sé rétt, þegar ekki sé mælt fyrir um annað, að miða við miðlínu vegar. Þar sem ekki sé mælt fyrir um það með nákvæmum hætti hvaðan mæla eigi frá eða að götu þá sé rétt og eðlilegt að miða við miðlínu skv. 32. gr. vegalaga.

Samkvæmt 1. mgr. 13. gr. vegalaga sé vegagerðin veghaldari þjóðvega en sveitarfélög veg­haldarar sveitarfélagsvega. Kringlumýrarbraut sé þjóðvegur í skilningi laga og veghaldari sé því Vegagerðin en ekki Reykjavíkurborg. Reglur settar af hálfu Reykjavíkurborgar séu ekki rétthærri en vegalög og þá sé byggingarreglugerð heldur ekki rétthærri en vegalög. Ekki sé mælt fyrir um bann við rafrænum skiltum í vegalögum, einungis að þau séu háð samþykki veghaldara ef þau séu nær en 30 m frá miðlínu stofnvegar eða 15 m frá miðlínu þjóðvegar. Það hvort Kringlumýrarbraut flokkist sem stofnvegur eða þjóðvegur sé ekki Reykjavíkurborgar að ákveða eða skilgreina en kærandi telji augljóst að um þjóðveg sé að ræða.

Í umsögn skipulagsfulltrúa hafi ekki komið fram hvaða punkta sé miðað við í mælingum, hvort þar sé miðað við fjarlægð frá Háaleitisbraut, sem sé í veghaldi Reykjavíkurborgar, eða Kringlu­mýrarbraut, sem sé í veghaldi Vegagerðarinnar. Nokkuð ljóst þyki að mæling skipulags­fulltrúa miði við Kringlumýrarbraut. Þannig sé brotið gegn hinni skipulagslegu aðgreiningar­reglu stjórnsýsluréttar en stjórnvaldi sé óheimilt að leggja til grundvallar sjónarmið til að ná mark­miði sem öðru stjórnvaldi beri að vinna að lögum samkvæmt. Þá sé ekki fjallað um það í vegalögum að skilti þurfi að vera í ákveðinni fjarlægð frá íbúðum heldur sé aðeins mælt fyrir um fjarlægð vegar. Um sé að ræða ákveðna valdþurrð af hálfu Reykjavíkur­borgar sem leiði til þess að ákvörðunin sé ógild.

Á því sé byggt að ef skilti sé meira en 20 m frá vegbrún gatnamóta þá þurfi það ekki einnig að vera 20 m frá miðlínu aðliggjandi eða fráliggjandi gatna við gatnamót. Reglan hafi augljóslega verið sett til að taka til gatna þegar gatnamót séu ekki nálægt. Flest gatnamót séu í kringum 90 gráður. Gæti því skilti, ef það væri 45 gráður frá gatnamótum, ekki bæði verið 20 m frá vegbrún gatnamóta og 20 m frá vegbrún aðliggjandi eða fráliggjandi gatna, ef miða ætti við vegbrún gatnanna. Einnig verði að horfa til þess að hið umdeilda skilti snúi hvorki að Kringlumýrarbraut né Háaleitisbraut. Skiltið snúi að gatnamótunum. Það hafi eðli málsins samkvæmt þýðingu hvert skilti snúi, enda sé það forsenda fyrir reglunum að það trufli ekki umferð um of. Þetta styrki þá túlkun að miða eigi við miðlínu gatna sem liggi að eða frá gatnamótum, þannig að mögulegt sé að skilti sé í 45 gráðum frá gatnamótum geti einnig verið 20 m frá aðliggjandi götum að gatnamótum.

Skilti sem standi mun nær götu eða gatnamótum heldur en umrætt skilti hafi fengið samþykki eða verið látin óáreitt. Jafnræðissjónarmið eigi að hafa áhrif á stjórnsýslumeðferð umsóknar kæranda sem eigi ekki að stranda frammi fyrir annarri meðferð en aðrir borgarar. Kærandi eigi ekki að vera gert einum að fjarlægja skilti sitt á meðan önnur skilti, nær götu og nær íbúða­byggð, fái að standa. Eðlilegt hefði verið að gefa kæranda tækifæri til að andmæla um­sögn skipulagsfulltrúa sem hafi verið forsenda ákvörðunar um synjun byggingarleyfis. Samkvæmt 13. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 skuli aðili máls eiga kost á að tjá sig um efni máls áður en stjórnvald taki ákvörðun í því. Þar sem bæði andmælaregla og rannsóknarregla stjórn­sýslu­réttar hafi verið brotnar sé réttmætisreglan einnig brotin, enda ekki hægt að taka rétta ákvörðun sem byggð sé á rannsókn sem sé ófullnægjandi og sjónarmið kæranda komi ekki fram.

Í forsendum umsagnar skipulagsfulltrúa hafi verið vísað til þess að í reglum um skilti séu ákvæði um grenndarrétt, þ.e. að í íbúðabyggð skuli ekki vera upplýsinga- eða auglýsingaskilti sem hafi truflandi áhrif og að íbúum skuli vera grenndarkynnt byggingarleyfi fyrir skilti þegar heimild sé ekki til staðar í deiliskipulagi. Ekki sé mælt fyrir um nokkurn grenndarrétt í gr. 3.6., þvert á móti sé um að ræða skýra heimild ef fyrir hafi verið skilti. Þá séu engin ákvæði í skiltareglum sem mæli fyrir um grenndarrétt. Hins vegar sé mælt fyrir um almennar reglur um skipulag, útlit og hönnun, sem og birtu- og ljómahámark. Þá sé fjallað um að staðsetning skuli metin eftir grenndaráhrifum. Hins vegar sé regla 3.6. ekki háð áskilnaði um staðsetningu, enda sé staðsetning fyrra skiltis forsenda þess að reglan eigi við. Aðkallandi hefði verið að mæla fyrir um það skýrlega ef reglan ætti að vera háð slíkri undanþágu sem ekki hafi verið gert. Í reglunni sé einfaldlega heimilað að setja upp stafræn auglýsingaskilti ef fyrir hafi verið sambærilegt flettiskilti. Áskilnaður eða undantekning frá reglunni sé aðeins vegna fjarlægðar frá umferð. Þetta sjónarmið geti því ekki verið gilt hvað varði forsendu fyrir synjun. Slíkt sjónarmið fæli í sér verulegt brot á jafnræðisreglu, enda margsamþykkt skilti í borgarlandi sem séu miklu nær heldur en fjarlægð frá umræddu skilti og næstu íbúðar. Samkvæmt efnislegu aðgreiningarreglunni eigi stjórnvald ekki að beita sjónarmiðum sem leiði af einni lagaheimild til að taka ákvarðanir á grundvelli annarrar.

Skipulagsyfirvöld hafi ekki tilgreint hvaða fjölbýlishús sé miðað við þar sem aðeins hafi verið vísað til þess að „handan götunnar“ væri „íbúðabyggð með 5 hæða fjölbýlishúsum“. Líklega sé átt við Skipholt 43 sem snúi í áttina að skiltinu, en það liggi ekki fyrir í umsögninni og sé hvorki rökstutt né útskýrt. Fjarlægð frá skiltinu til Skipholts 43 sé 100 m en þar á milli sé mikið af trjám svo skiltið sjáist illa.

Ýmis dæmi og myndir meðfylgjandi kærunni bendi til að flest ef ekki öll skilti í borginni séu nær götu heldur en umrætt skilti og fjölmörg dæmi séu um að rafræn skilti séu nær íbúabyggð heldur en þetta skilti. Byggi kærandi á jafnræðisreglu stjórnsýsluréttar sem ekki aðeins fjalli um jafnræði í athöfnum stjórnvalda heldur einnig jafnræði á milli borgaranna í athafnaleysi.

Málsrök Reykjavíkurborgar: Vísað er til þess að samkvæmt Aðalskipulagi Reykjavíkur 2040 tilheyri lóðin Lágmúli 6–8 borgarhluta 5, Háaleiti Bústaðir, og sé á skilgreindu miðsvæði M2c Ármúli vestur. Í gildi sé einnig samþykkt um skilti í Reykjavík sem samþykkt hafi verið á fundi skipulags- og samgönguráðs 29. apríl 2020 og á fundi borgarráðs 7. maí 2020. Í kafla 4.3. samþykktarinnar sé fjallað um skilti á miðsvæðum og þjónustukjörnum. Í kafla 4.3.8. segi um stafræn skilti: „Stafræn skilti með ljósmyndum, kyrrum auglýsingum sem skiptast á (þjónustu­skilti og auglýsingaskilti) eru heimiluð, en skulu fylgja almennum ákvæðum um birtustig og hreyfingu. Hámarksstærð 0,5m2“. Ljóst sé að nýtt 33,64 m2 stafrænt skilti á húsi á lóð Lágmúla 6–8 sé langt umfram þá stærð sem almennt sé heimil á miðsvæði.

Í kafla 3.4. samþykktar um skilti í Reykjavík komi einnig fram að meta skuli staðsetningu skilta eftir grenndaráhrifum. Af þeim sökum hafi komið sérstaklega til skoðunar hvort umsótt skilti hefði neikvæð áhrif á það umhverfi sem það beindist að, þ.e. umferðarmannvirki og íbúða­byggð. Í kafla 4.8. um skilti innan landnotkunar stofn- og tengibrauta komi fram: „Leyfilegt er að setja upp ný stafræn auglýsingarskilti við stofn- og tengibrautir, sem eru stærri en 10m2 ef að fyrir sé sambærilegt flettiskilti eða ef deiliskipulag heimili slík skilti. Heimilt er að veita ákveðnum stofnunum leyfi til að setja upp stafrænt auglýsingaskilti á standi eða vegg. Skiltin mega ekki vera hærri en 8m og ekki stærri en 25m2, nema að annað sé heimilað í skipulagi. Stafræn auglýsingaskilti mega ekki vera nær vegbrún gatnamóta, götu eða vegvísum og öðrum umferðarbúnaði en 20m.“

Ákvæðið kveði á um heimild til þess að setja upp ný, stafræn auglýsingaskilti sem séu stærri en 10 m2 ef fyrir hafi verið sambærilegt flettiskilti. Kærandi hafi réttilega bent á að samkvæmt teikningum hafi verið samþykkt flettiskilti á húsinu að Lágmúla 6–8, en flettiskiltið hafi ekki verið sambærilegt því sem nú hafi verið sótt um að því er varði stærð. Skiltið sem sótt hafi verið um sé nær vegbrún en 20 m og gæti því haft truflandi áhrif á umferð. Þessi krafa þjóni sama markmiði og ákvæði 90. gr. umferðarlaga nr. 77/2019. Lykilástæða í neikvæðri umsögn skipulagsfulltrúa hafi einnig verið nálægð við íbúðarbyggð. Skiltið sé 33,64 m2 upplýst LED skilti sem sé í 80–90 m fjarlægð frá næstu íbúðarbyggð og beinist í áttina að íbúðarblokkum handan götunnar. Þessi regla hafi verið sett með það að markmiði að takmarka neikvæð grenndar­áhrif vegna t.d. þess ljósmagns sem geti fylgt svo stóru LED skilti. Byggingarfulltrúi hafi leitað umsagnar skipulagsfulltrúa, enda hafi leikið vafi á að umsótt framkvæmd sam­ræmdist skipulagsáætlun sbr. 2. mgr. 10. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki. Umsögn skipulagsfulltrúa hafi fært rök fyrir því að umrætt skilti væri ekki í samræmi við reglur og mark­mið samþykktar um skilti í Reykjavík. Synjun byggingarfulltrúa hafi því byggt á lög­mætum forsendum.

Ákvörðun byggingarfulltrúa um að leggja á dagsektir byggi á 56. gr. laga nr. 160/2010 og gr. 2.9.2. byggingarreglugerðar nr. 112/2012. Byggingarfulltrúi hafi heimild til þess að beita dag­sektum, allt að 500.000 kr., til að knýja menn til þeirra verka sem þeir skulu hlutast til um. Byggingarfulltrúi ákveði það hverju sinni hver sé eðlileg upphæð dagsekta með tilliti til að­stæðna í hverju máli. Upphæð dagsekta, 150.000 kr., að undangengnum frestum og að­vörunum hafi þótt bæði eðlileg og sanngjörn enda þurfi upphæð dagsekta hverju sinni að vera slík að álagning þeirra skili tilætluðum árangri. Í þessu tilfelli hafi byggingarfulltrúi metið stöðuna þannig að skiltið valdi almannahættu vegna nálægðar við umferðarmannvirki og því væri mikilvægt að slökkva á skiltinu sem fyrst og það tekið niður. Í ljósi þess að sektarþoli sé stöndugt fyrirtæki þá hafi byggingarfulltrúi valið að beita hærri dagsektum en ella. Hins vegar sé bent á að upphæðin sé fjarri hámarki og því metin hófleg.

Eftir synjun umsóknar um byggingarleyfi 26. september 2023 hafi engin umsókn legið fyrir hjá byggingarfulltrúa sem hafi beðið afgreiðslu. Hins vegar hafi fyrirhugaðar dagsektir verið boðaðar með bréfi, dags. 11. október s.á. Líkt og fundargerð afgreiðslufundar byggingarfulltrúa frá 7. nóvember 2023 greini frá sé óumdeilanlegt að ákvörðun byggingarfulltrúa hafi varðað álagningu dagsekta en ekki veitingu byggingarleyfis. Röng setning í útsendu bréfi, sem að öðru leyti skýri rétt frá efni ákvörðunar, geti ekki talist bindandi ákvörðun. Í ljósi þessa og með hliðsjón af 2. mgr. 23. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 verði að telja að rétt hafi verið staðið að því að leiðrétta bersýnilega villu í útsendu bréfi til kæranda.

Viðbótarathugasemdir kæranda: Bent er á að forsendur fyrir álagningu dagsekta séu ekki lengur fyrir hendi þar sem búið sé að samþykkja umrætt byggingarleyfi, sbr. tilkynningu, dags. 13. desember 2023. Dagsektarákvörðun sem hafi verið tekin daginn áður en byggingarleyfið hafi verið samþykkt verði að teljast sjálfkrafa niður fallin eða skorta stoð, enda um að ræða þvingunarúrræði til að ná fram fyrri ákvörðunum. Kærandi hafi ekki fengið andmælafrest vegna fyrirhugaðra dagsekta til að koma á framfæri sjónarmiðum sínum. Upphæð dagsekta sé alltof há og í engu samræmi við aðrar dagsektir. Þá skorti alfarið útskýringu á hvaða grundvelli fjárhæðin hafi verið fundin út eða reiknuð. Vart verði séð hvernig unnt sé að leggja dagsektir frá 8.-17. nóvember 2023 þar sem ekki hafi verið tilkynnt formlega um dagsektarákvörðunina fyrr en 17. nóvember.

Í kjölfar tilkynningar um samþykkt byggingarleyfis hafi verið haft samband við borgaryfirvöld sem hafi endað með því að byggingarfulltrúi hafi sent lögmanni kæranda bréf, dags. 22. nóvember 2023, þar sem fram hefði komið að fyrir mistök hefði staðlað bréf úr kerfum borgarinnar farið til kæranda. Byggingarfulltrúa hafi þá verið bent á að skv. 20. gr stjórn­sýslu­laga nr. 37/1993 væri ákvörðun bindandi þegar hún væri komin til aðila og að stjórnvaldi væri ekki heimilt að breyta ákvörðun sem tilkynnt hafi verið aðila nema um sé að ræða formvillur. Svo hafi ekki verið í umræddu tilviki. Efni ákvörðunarinnar hafi verið veiting byggingarleyfis og byggingarfulltrúi sé bundinn þeirri tilkynningu.

Frekari samskipti hafi átt sér stað við starfsmann Reykjavíkurborgar þar sem því hafi verið haldið fram að tilkynningin hafi farið á rangt bréfsefni. Í kjölfarið hafi dagsektir verið settar aftur af stað og þær sendar í innheimtu. Mælt sé fyrir um dagsektir í 56. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki. Þar komi fram í 2. mgr. að byggingarfulltrúa sé heimilt að beita dagsektum allt að 500.000 kr. til að knýja menn til þeirra verka sem þau skuli hlutast til um samkvæmt lögunum og reglugerðum, eða láta af ólögmætu atferli. Í athugasemdum Reykjavíkurborgar í málinu hafi ekki verið færður fram neinn rökstuðningur annar en að talið sé að upphæð dag­sektanna sé „eðlileg“ og að kærandi sé svo „stöndugt fyrirtæki“. Hvergi komi fram að rétt­mætt sé að horfa til slíks sjónarmiðs við ákvörðun um dagsektir. Tveir aðilar sem geri hið sama út frá byggingarlögum verði ekki gerð mismunandi dagsektir út frá efnahag eða hversu „stöndugir“ þeir séu. Til þess séu engar heimildir af hálfu stjórnvaldsins. Um sé að ræða ómálefnaleg sjónarmið. Ekki verði séð af ákvæðum mannvirkjalaga að byggingarfulltrúa sé heimilt að horfa til sjónarmiða á borð við umferðaröryggi eða fjárhags þess er reisi mannvirki. Með hliðsjón af markmiðum laga nr. 160/2010, sem finna megi í 1. gr. þeirra, sé erfitt að finna það sjónarmið sem byggingarfulltrúi byggi á hvað varði meint umferðaröryggi eða fjárhag byggingaraðila. Byggingarfulltrúi hafi ekki fært fram nein haldbær rök fyrir umræddri sekt og röksemdir hans komi ekki heim og saman við þau sjónarmið sem honum sé heimilt að leggja til grundvallar sem forsendur við ákvörðun. Hin efnislega og skipulagslega aðgreiningarregla stjórnsýsluréttar komi í veg fyrir að stjórnvaldi sé heimilt að líta til annarra markmiða eða forsendna við töku ákvörðunar heldur en því er stjórnvaldi sé sérstaklega heimilt að líta til.

Ákvörðun um dagsektir sé verulega íþyngjandi þvingunaraðgerð. Ákvörðunin hafi ekki verið tilkynnt kæranda áður en hún hafi verið tekin og kærandi hafi því ekki fengið tækifæri til að koma sjónarmiðum sínum á framfæri. Fyrir hafi legið að stjórnvaldið hefði „í huga“ að leggja á dagsektir, en ekki hafi verið óskað eftir sjónarmiðum frá kæranda. Þá hafi kærandi verið búinn að kæra þá ákvörðun sem hafi verið grundvöllur dagsektanna þegar tekin hafi verið ákvörðun um þær. Sú ákvörðun hafi ekki verið tilkynnt fyrr en 20. nóvember 2023.

Þó svo að byggingarleyfi hefði ekki verið veitt þá sé framkvæmdin við töku jafn afdrifaríkrar ákvörðunar ekki í samræmi við stjórnsýslulög. Þá sé fjárhæð dagsektanna svo gríðarlega há að slík fjárhæð gæti haft mikil áhrif hjá aðila í rekstri og því séu enn ríkari ástæður af hálfu stjórnvaldsins að leita eftir sjónarmiðum aðila máls. Um sé að ræða sektarfjárhæð sem nemi 3.000.000 kr. á mánuði án þess að nokkur fordæmi liggi fyrir eða að alvarleiki eins skiltis geti réttlætt slíkar fjárhæðir. Engin þörf hafi verið á að leggja á dagsektir við þessar aðstæður, enda hafi kærandi verið búinn að kæra ákvörðun um synjun byggingarleyfisins til úrskurðar­nefndarinnar. Það hafi því verið fyrirséð að bíða þyrfti eftir niðurstöðu úrskurðarnefndarinnar. Kærandi telji að stjórnvaldinu hafi ekki verið stætt á að leggja á dagsektir eftir að ákvörðunin sem lá þeim til grundvallar hafði verið kærð enda sé kæranda gert að taka mikla fjárhagslega áhættu af því að viðhalda kæru sinni. Slíkt sé ekki málefnalegt eða til þess fallið að réttmætis­reglan sé virt ef stjórnvald leggi á dagsektir við slíkar aðstæður.

 Niðurstaða: Í máli þessu er deilt um lögmæti ákvörðunar byggingarfulltrúans í Reykjavík að synja umsókn um byggingarleyfi fyrir rafrænu ljósaskilti á vegg hússins að Lágmúla 6–8, kröfu hans um að umrætt skilti verði fjarlægt og ákvörðun um að leggja dagsektir á kæranda fyrir hvern dag sem ekki væri orðið við kröfum um að fjarlægja skiltið.

Samkvæmt 1. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála er það hlutverk nefndarinnar að úrskurða í kærumálum vegna stjórnvaldsákvarðana og í ágreinings­málum vegna annarra úrlausnaratriða á sviði umhverfis- og auðlindamála eftir því sem mælt er fyrir um í lögum á því sviði. Samkvæmt 59. gr. laga um mannvirki nr. 160/2010 sæta stjórnvaldsákvarðanir sem teknar eru á grundvelli laganna kæru til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála. Tekur úrskurðarnefndin því lögmæti kærðrar ákvörðunar til endurskoðunar en tekur ekki nýja ákvörðun í málinu eða leggur fyrir stjórnvöld að framkvæma tilteknar athafnir. Fellur það því utan valdheimilda úrskurðarnefndarinnar að taka ákvörðun um veitingu byggingarleyfis.

Samkvæmt 1. mgr. 2. gr. og 13. tl. 3. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki falla skilti eins og um ræðir í máli þessu undir gildissvið laganna. Þá er fjallað um kröfur til skilta í kafla 2.5. byggingarreglugerðar nr. 112/2012. Þar segir að sækja skuli um byggingarleyfi fyrir öllum frístandandi skiltum og skiltum á byggingum sem séu yfir 1,5 m2 að flatarmáli. Þá skal stærð og staðsetning skilta vera í samræmi við gildandi skipulag. Lóð nr. 6–8 við Lágmúla er á svæði sem ekki hefur verið deiliskipulagt, en samkvæmt Aðalskipulagi Reykjavíkur 2040 er lóðin á skilgreindu miðsvæði M2c. Fyrir liggur að á húsinu á umræddri lóð hafa um árabil verið auglýsingaskilti, bæði flettiskilti og annars konar skilti. Eldra flettiskilti var mun minna en hið nýja og ekki sambærilegt hvað varðar grenndaráhrif vegna birtu sem frá því stafar. Þetta fær nokkurn stuðning í tölvupósti er barst úrskurðarnefndinni frá íbúa í Skipholti 45, en það hús stendur gegnt umræddu skilti, handan gatnamóta Kringlumýrarbrautar og Háaleitis­brautar.

Í Aðalskipulagi Reykjavíkur 2040 kemur fram það markmið að móta skuli stefnu um auglýsinga- og upplýsingaskilti í borgarlandinu. Samþykkt um skilti í Reykjavík var samþykkt á fundi borgarráðs 7. maí 2020 og birt á vef borgarinnar 11. maí s.á. Í gr. 4.3. samþykktarinnar er fjallað um skilti á miðsvæðum og þjónustukjörnum. Í gr. 4.3.7. kemur fram að stafræn skilti með ljósmyndum, kyrrum auglýsingum sem skiptast á, þ.e. þjónustuskilti og auglýsingaskilti, séu heimiluð, en skuli fylgja almennum ákvæðum um birtustig og hreyfingu, með hámarks­stærðinni 0,5 m2. Í 3. kafla samþykktarinnar er að finna almenn ákvæði sem ná til allra skilta óháð stærð, staðsetningu og tæknibúnaði, innan einkalóða og á borgarlandi. Í gr. 3.6. er tekið fram að leyfilegt sé að setja upp ný stafræn auglýsingaskilti sem séu stærri en 10 m2 ef fyrir sé sambærilegt skilti, s.s. flettiskilti, eða ef deiliskipulag heimili slík skilti. Slík skilti megi þó ekki vera nær vegbrún gatnamóta, götu eða vegvísun og öðrum umferðarbúnaði en 20 m. Þá er sömu reglu að finna í gr. 4.8. þar sem fjallað er um skilti sem snúa að stofn- og tengibrautum.

Í umsögn skipulagsfulltrúa, dags. 21. september 2023, vegna umsóknar kæranda um byggingarleyfi fyrir greindu skilti er á því byggt að samkvæmt mælingu sé skiltið 15 m frá vegbrún en samkvæmt umsókn kæranda sé það 18,2 m. Sú mæling er í beinni línu frá skiltinu að vegbrún aðreinar Háaleitisbrautar að Kringlumýrarbraut, en ekki kemur fram við hvað mæling skipulagsfulltrúa miðar. Eru báðar mælingarnar þó innan þeirra 20 m marka sem miðað er við í gr. 3.6. samþykktarinnar. Samþykkt Reykjavíkurborgar um skilti er sett í skjóli skipulags­valds sveitarfélagsins en ekki á grundvelli vegalaga nr. 80/2007. Verður því ekki talið að þótt í vegalögum sé almennt miðað við miðlínu vega að Reykjavíkurborg hafi verið skylt að notast við miðlínu í reglum um staðsetningu skilta. Þá verður að telja að þótt orðið vegbrún komi einungis fram við orðið gatnamót þá eigi það sama við um götu, þ.e. fjarlægð frá vegbrún götunnar enda kemur ekki fram að miða eigi við miðlínu.

Í 90. gr. umferðarlaga nr. 77/2019 kemur fram að spjöld, auglýsingar, ljósaskilti eða sambæri­legan búnað megi eigi setja á eða við veg þannig að honum sé beint að umferð nema með heimild veghaldara. Veghaldari geti synjað um leyfi eða gert kröfu um að slíkur búnaður verði fjarlægður ef hann telji hann draga úr umferðaröryggi, þar á meðal ef misskilja megi hann sem umferðarmerki, umferðarskilti eða vegmerkingu, búnaður tálmi vegsýn eða sé til þess fallinn að draga athygli vegfarandans frá vegi eða umferð.

Í 32. gr. vegalaga er fjallað um fjarlægð mannvirkja frá vegi. Þar kemur fram í 1. mgr. að ekki megi staðsetja byggingar, leiðslur, auglýsingaspjöld, skurði eða önnur mannvirki, föst eða laus, nær vegi en 30 m frá miðlínu stofnvega og 15 m frá miðlínu annarra þjóðvega nema leyfi veghaldara komi til. Þá segir í 2. mgr. að óheimilt sé að reisa mannvirki nema með leyfi veg­haldara við vegamót skv. 1. mgr. á svæði sem takmarkist af beinum línum milli punkta á miðlínu vega 40 m frá skurðpunkti þeirra. Veghaldari geti ef sérstaklega standi á fært út mörk þessi allt að 150 m.

Lóðin Lágmúli 6–8 er við mót Kringlumýrarbrautar og Háaleitisbrautar. Kringlumýrarbraut telst vera stofnvegur og er í flokki þjóðvega skv. 8. gr. vegalaga. Samkvæmt 13. gr. laganna er Vegagerðin veghaldari þjóðvega og þar með talið Kringlumýrarbrautar. Háaleitisbraut er hins vegar í flokki svonefndra sveitarfélagsvega og er Reykjavíkurborg veghaldari hennar og ber sem slíkur ábyrgð á veginum og umferðaröryggi við hann sbr. 9. gr. og 1. mgr. 13. gr. vegalaga.

Þrátt fyrir að Kringlumýrarbraut sé í veghaldi Vegagerðarinnar og kveðið sé á um heimild hennar til að synja um leyfi til uppsetningar skilta við þá vegi sem hún hefur í umsjón sinni skv. framangreindu ákvæði umferðarlaga, sem og lágmarksfjarlægðir skilta við stofnvegi, verður ekki talið að ákvæðin takmarki heimildir sveitarfélagsins sem fer með skipulagsvald til að setja strangari skilyrði fyrir staðsetningu skilta innan borgarmarka. Var byggingarfulltrúa því heimilt að synja um veitingu byggingarleyfis fyrir umdeildu skilti þar sem það uppfyllti ekki skilyrði gr. 3.6. í samþykkt um skilti í Reykjavík varðandi fjarlægð frá vegbrún.

Samkvæmt 1. mgr. 9. gr. laga nr. 160/2010 er óheimilt að grafa grunn fyrir mannvirki, reisa það, rífa eða flytja, breyta því, burðarkerfi þess eða lagnakerfum eða breyta notkun þess, útliti eða formi nema að fengnu leyfi viðkomandi byggingarfulltrúa.

Hlutverk byggingarfulltrúa hvers sveitarfélags er að hafa eftirlit með því að mannvirki og notkun þeirra sé í samræmi við útgefin leyfi og beita eftir atvikum þvingunarúrræðum, sbr. 55. og 56. gr. laga nr. 160/2010. Er nánar kveðið á um það í 2. mgr. 55. gr. laganna að sé byggingarframkvæmd hafin án þess að leyfi sé fengið fyrir henni eða hún brjóti í bága við skipulag geti byggingarfulltrúi krafist þess að hið ólöglega mannvirki eða byggingarhluti sé fjarlægt. Þá er fjallað um aðgerðir til að knýja fram úrbætur í 56. gr. laganna. Er þar m.a. tekið fram í 1. mgr. ákvæðisins að sé ásigkomulagi, frágangi, umhverfi eða viðhaldi húss, annars mannvirkis eða lóðar ábótavant að mati byggingarfulltrúa eða frágangur ekki samkvæmt samþykktum uppdráttum, lögum, reglugerðum eða byggingarlýsingu skuli gera eiganda eða umráðamanni eignarinnar aðvart og leggja fyrir hann að bæta úr því sem áfátt er. Sé það ekki gert er heimilt að beita dagsektum eða láta vinna verk á kostnað þess sem vanrækt hefur að vinna verkið, sbr. 2. og 3. mgr. nefnds lagaákvæðis.

Í máli þessu er um að ræða 33,64 m2 stafrænt skilti sem fellur undir ákvæði laga nr. 160/2010 og er háð leyfi frá byggingarfulltrúa skv. 1. mgr. 9. gr. laganna. Fyrir liggur að hið umdeilda skilti var sett upp án byggingarleyfis og hefur kæranda verið synjað um byggingarleyfi fyrir því. Var byggingarfulltrúa því heimilt á grundvelli 2. mgr. 55. gr. laga nr. 160/2010 að gera kröfu um að það yrði fjarlægt.

Í 2. mgr. 56. gr. laga nr. 160/2010 er byggingarfulltrúa veitt heimild til að beita dagsektum til að knýja menn til þeirra verka sem þeir skulu hlutast til um samkvæmt lögunum og reglu­gerðum eða láta af ólögmætu atferli. Beiting nefndra þvingunarúrræða er íþyngjandi ákvörðun sem er háð mati stjórnvalds hverju sinni. Tekið er fram í athugasemdum með frumvarpi því sem varð að mannvirkjalögum að eðlilegt sé að ákvörðun um beitingu þvingunarúrræða sé metin í hverju tilviki, m.a. með tilliti til meðalhófs. Við mat á því hvort beita eigi þvingunar­aðgerðum, svo sem dagsektum, geta komið til álita ýmis sjónarmið svo sem hversu íþyngjandi aðgerða er krafist af þeim sem úrræðin beinast að, hvort og með hvaða hætti þeir tengjast meintum lög­brotum, hversu mikilvæga almannahagsmuni er verið að tryggja og hversu langur tími er liðinn frá atburði þar til ætlunin er að grípa til aðgerða af hálfu stjórnvalda.

Í kjölfar þess að kröfu byggingarfulltrúa um að umrætt skilti yrði fjarlægt innan tiltekins frests var ekki sinnt, ákvað hann á afgreiðslufundi sínum 7. nóvember 2023 að leggja á dagsektir vegna hins umdeilda skiltis. Kæranda barst í kjölfarið bréf þar sem sagði í upphafi þess að byggingar­leyfisumsókn hefði verið samþykkt, en efni þess greindi hins vegar frá áðurgreindri ákvörðun byggingarfulltrúa um álagningu dagsekta. Var kæranda enn fremur send leiðrétt tilkynning eftir samskipti við starfsmenn Reykjavíkurborgar með vísan til. 2. mgr. 23. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 vegna hins ranga bréfsefnis sem fyrr hafði verið sent. Verður ekki talið að það orki tvímælis að efni tilkynningarinnar til kæranda fól í sér ákvörðun um álagningu dagsekta en ekki samþykki byggingarleyfisumsóknar fyrir margnefndu skilti. Var byggingar­fulltrúa heimilt að taka við svo búið ákvörðun um dagsektir samkvæmt 2. mgr. 56. gr. mannvirkja­laga.

Með vísan til alls þess sem að framan er rakið er kröfum kæranda um ógildingu hinna kærðu ákvarðana hafnað. Eins og atvikum máls þessa er háttað þykir þó rétt með vísan til 2. mgr. 29. gr. stjórnsýslulaga að áfallnar dagsektir til og með uppkvaðningu þessa úrskurðar falli niður. 

Úrskurðarorð:

 Hafnað er kröfu kæranda um ógildingu á ákvörðun byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 26. september 2023 um að synja um byggingarleyfi fyrir rafrænu ljósaskilti á vegg hússins að Lágmúla 6–8 og ákvörðunum hans frá 11. október s.á að sama skilti á vegg hússins verði fjarlægt og 6. nóvember s.á um álagningu dagsekta vegna skiltisins.

Áfallnar dagsektir samkvæmt ákvörðun byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 6. nóvember 2023 vegna áðurgreinds skiltis falli niður til og með 6. mars 2024.

jan 30
Love0

133/2022 Kuggavogur

Með

Árið 2024, þriðjudaginn 30. janúar, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Borgartúni 21, Reykjavík. Mætt voru Ómar Stefánsson varaformaður, Aðalheiður Jóhannsdóttir prófessor og Þorsteinn Þorsteinsson byggingar­verkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 133/2022, kæra á ákvörðun byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 15. nóvember 2022 um að aðhafast ekki vegna kvartana um ágalla á hönnun og frágangi fjölbýlishússins að Kuggavogi 15.

 Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með ódagsettu bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, er barst nefndinni 30. nóvember 2022, kærir Umhyggja – félag langveikra barna, eigandi íbúðar í fjölbýlishúsinu að Kuggavogi 15, þá ákvörðun byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 15. nóvember 2022 að aðhafast ekki vegna kvartana kæranda um ágalla á hönnun og frágangi fjölbýlishússins að Kuggavogi 15. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi. Jafnframt er þess krafist að byggingar­fulltrúa verði gert að aðhafast í málinu í samræmi við stjórnsýslulög nr. 37/1993, lög nr. 160/2010 um mannvirki og byggingarreglugerð nr. 112/2012.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Reykjavíkurborg 22. nóvember 2023.

Málavextir: Kærandi er félag sem samkvæmt lögum þess gætir hagmuna langveikra barna og fjölskyldna þeirra, en í því skyni festi félagið kaup á íbúð í fjölbýlishúsinu að Kuggavogi 15 26. júní 2019 sem ætluð er til afnota fyrir fjölskyldur langveikra barna utan af landi. Lokaúttekt byggingarinnar fór fram 22. mars 2021 og sama dag gaf byggingarfulltrúinn í Reykjavík út vottorð um lokaúttekt án athugasemda. Með bréfi kæranda til byggingarfulltrúa og Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar, dags. 13. september 2022, var bent á að ásigkomulagi og frágangi er varðaði aðgengis- og loftræsismál í fjölbýlishúsinu væri verulega ábótavant. Væru þessir ágallar í ósamræmi við ákvæði laga nr. 160/2010 um mannvirki og byggingarreglugerðar nr. 112/2012. Með vísan til 56. gr. laga um mannvirki skoraði kærandi því á byggingarfulltrúa og Húsnæðis- og mannvirkjastofnun að beina því til „hlutaðeigand[a]“ að framkvæma úrbætur á ágöllum að viðlögðum dagsektum svo kærandi og félagsmenn þess yrðu ekki fyrir afnota­missi af eigninni. Starfsmaður embættis byggingarfulltrúa svaraði erindi kæranda með tölvu­pósti 29. september 2022. Kom þar m.a. fram að kröfur um úrbætur vegna meintra ágalla þyrftu að berast til byggingaraðila og seljanda, ábyrgðaraðila á byggingarleyfi og þeirra aðila sem hafi yfirumsjón með hönnun og framkvæmd. Einnig væri hægt að kæra stjórnvaldsákvarðanir og ágreiningsmál til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála. Í kjölfarið óskaði kærandi eftir upplýsingum um hvort skilja mætti svör byggingarfulltrúa á þann hátt að í þeim fælist afstaða embættisins um að það gæti ekki beitt úrræðum 56. gr. laga nr. 160/2010 eða öðrum úrræðum. Hinn 15. nóvember 2022 ítrekaði byggingarfulltrúi fyrra svar sitt og er það hin kærða ákvörðun í þessu máli.

Undir rekstri máls þessa hjá úrskurðarnefndinni tók byggingarfulltrúi þá ákvörðun að taka til skoðunar þau atriði sem kærandi gerði athugasemdir við og eftir atvikum krefja byggingaraðila um úrbætur. Í tölvupósti 18. janúar 2023 fór embættið því fram á við kæranda að hann samþykkti að beðið yrði með að úrskurða í kærumálinu og varð kærandi við þeirri beiðni. Með bréfi byggingarfulltrúa, dags. 1. febrúar 2023, skoraði hann á byggingaraðila að gera úrbætur vegna aðgengis- og loftræsismála í umræddu fjölbýlishúsi og tilgreindi byggingarfulltrúi níu atriði sem þörfnuðust lagfæringa. Í lok bréfsins gerði hann þá kröfu, með vísan til gr. 2.9.2. í byggingarreglugerð, sbr. 56. gr. laga um mannvirki, að úrbæturnar yrðu gerðar innan 60 daga frá dagsetningu bréfsins. Yrði framkvæmdum ekki lokið innan þess tímafrests myndi byggingarfulltrúi íhuga að beita þvingunarúrræðum sem gætu falist í dagsektum eða að ráðist yrði í úrbætur „á kostnað eigenda“. Í kjölfarið var af hálfu byggingaraðila óskað eftir fundi með byggingarfulltrúa sem fór fram 15. febrúar 2023, en á fundinum var farið nánar yfir þau atriði sem byggingaraðila átti að gera úrbætur á. Kærandi og byggingarfulltrúi áttu svo í nokkrum samskiptum um stöðu málsins frá maí til júlí sama ár.

Með umsókn, dags. 9. ágúst 2023, sótti byggingaraðili um leyfi fyrir breytingum á inngangi hússins að Kuggavog 15. Hinn 10. s.m. sendi kærandi tölvupóst til byggingarfulltrúa og óskaði eftir upplýsingum um það hvort umsóknin yrði afgreidd innan einhvers tiltekins tíma. Einnig var óskað eftir afstöðu embættisins til þess umkvörtunarefnis kæranda er sneri að úrbótum vegna bílastæða fyrir hreyfihamlaða. Í tölvupósti kæranda 4. september s.á. var fyrirspurnin ítrekuð og jafnframt bent á að byggingaraðili hefði ekki lagfært þá ágalla sem byggingarfulltrúi hefði nú þegar staðfest að væru til staðar og krefðust ekki byggingarleyfis. Var erindið ítrekað 12., 21. og 26. s.m., en í síðasta skiptið var jafnframt krafist að úrbætur yrðu gerðar án tafar ella yrði óskað eftir því að úrskurðarnefndin héldi meðferð kæru­málsins áfram. Sama dag svaraði byggingarfulltrúi erindinu og vísaði til þess að dregist hefði úr hömlu að samþykkja breytingar á inngangi Kuggavogs 15. Leyfisumsókn yrði afgreidd eins fljótt og auðið væri, en að lokinni afgreiðslu hennar og „stöðutöku á öðru sem krafist var lagfæringa á“ yrði tekin ákvörðun um frekari aðgerðir. Hafi byggingaraðili verið krafinn skýringa á því af hverju engar framkvæmdir hafi verið gerðar í samræmi við kröfur embættisins. Hinn 17. nóvember 2023 óskaði kærandi eftir því við úrskurðarnefndina að meðferð málsins yrði haldið áfram.

Málsrök kæranda: Kærandi telur að svör byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 29. september 2022, 26. október s.á. og 15. nóvember s.á. feli í sér ákvörðun um rétt og skyldu kæranda, þ.e. að ekki verði brugðist við með lögmætum úrræðum til að verja einkaréttarlega hagsmuni kæranda og félagsmanna hans, en auk þess varði ákvörðunin almannahagsmuni annarra íbúa til algildrar hönnunar. Vísað sé til umfjöllunar í úrskurði nefndarinnar í máli nr. 30/2022 þar sem Húsnæðis- og mannvirkjastofnun hafi bent kærendum á að hægt væri að beina kröfum um athugun á sambærilegum atriðum um ágalla eftir lokaúttekt til byggingarfulltrúa á grundvelli 56. gr. laga um mannvirki. Í niðurstöðu nefndarinnar hafi verið staðfest að ákvörðun byggingar­fulltrúa sem tekin væri á grundvelli þeirrar lagagreinar væru kæranlegar.

Telja verði að kærufrestur hafi byrjað að líða við síðustu svör byggingarfulltrúa, þ.e. 15. nóvember 2022. Líti nefndin svo á að fresturinn hafi byrjað að líða 29. september s.á. sé bent á að tafir í svörum Reykjavíkurborgar hafi verið verulegar og ekki við kæranda að sakast, sem hafi ítrekað óskað eftir frekari skýringum og leiðbeiningum um hlutverk byggingarfulltrúa og heimildir til beitingu úrræða. Verði því í öllu falli að líta svo á að um afsakanlegar ástæður í skilningi 28. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 sé að ræða. Þá hafi verið ljóst af orðalagi í tölvu­pósti byggingafulltrúa 15. nóvember 2022 að embættið myndi ekkert aðhafast í málinu.

Byggingarfulltrúi hafi gefið út vottorð um lokaúttekt byggingarinnar að Kuggavogi 15 án þess að gera athugasemdir við atriði sem varði algilda hönnun. Eftir að félagsmenn kæranda hafi byrjað að nota íbúð kæranda í fjölbýlishúsinu hafi komið í ljós að ásigkomulagi og frágangi er varðaði aðgengis- og loftræsismál væri verulega ábótavant, þannig að alvarlegar áskoranir og hindranir væru fyrir hendi, en félagsmenn séu margir hverjir langveikir og hreyfihamlaðir. Synjun byggingarfulltrúa á að viðhafa eftirlit eða beita úrræðum sé í andstöðu við hlutverk hans samkvæmt ákvæðum laga nr. 160/2010 um mannvirki og leiði til þess að ólögmætt ástand sé við lýði án þess að úrbótaskylda eða refsiábyrgð viðeigandi byggingaraðila sé metin, sbr. gr. 17.1.1. í byggingarreglugerð nr. 112/2012. Athafnaleysi embættisins sé því ólögmætt og feli auk þess í sér brot gegn rannsóknarskyldu stjórnvaldsins skv. 10. gr. stjórnsýslulaga.

Kærandi hafi bent byggingarfulltrúa á ýmis atriði sem ekki væru í samræmi við byggingar­reglugerð. Nánar tiltekið að halli á skábraut frá bílageymslu væri of mikill, að of hár þröskuldur væri um inngangsdyr í bílgeymslu frá skáhallandi braut, að ekki væri hægt að komast úr/inn í bílgeymslu að/frá stigagangi og lyftuhúsi með sjálfvirkum eða rafdrifnum opnunarbúnaði, að engin bílastæði fyrir hreyfihamlaða væru til almennra nota þar sem öll stæði væru þinglýst á tilteknar íbúðir, að aðkeyrsla í bílgeymslu væri ekki hönnuð til samræmis við stærri bifreiðar sem væru hannaðar til að ferja fólk í hjólastólum, að aðgengi um aðalinngang væri ófært hjólastólanotendum, að þröskuldar innan íbúðar og út á svalir væru of háir, að brunahurðir væru of þungar og án sjálfvirks opnunarbúnaðar og að útsog á salerni væri í ósamræmi við kröfur byggingarreglugerðar.

Athafnaleysi byggingarfulltrúi til að kanna hvort tilefni sé til að beita úrræðum skv. 56. gr. laga nr. 160/2010 sé ekki í samræmi við skyldur og hlutverk embættisins. Í því samhengi sé vísað til þess að byggingarfulltrúi sé eftirlitsaðili og leyfisveitandi í skilningi byggingarreglugerðar og fari því með forræði á að beina kröfum um úrbætur til eiganda eða umráðamanns mann­virkis. Einnig sé ljóst að svör byggingarfulltrúa og rökstuðningur fyrir því að embættið muni ekki bregðast við erindi kæranda sé í ósamræmi við niðurstöðu úrskurðarnefndarinnar í máli nr. 134/2020, en kæruefni þess sé að nokkru leyti sambærilegt við fyrirliggjandi mál.

Málsrök Reykjavíkurborgar: Borgaryfirvöld benda á að ekki verði séð að nein formleg synjun á erindinu kæranda frá 13. september 2022 liggi fyrir í málinu. Þá sé þess krafist að kærunni verði vísað frá þar sem byggingarfulltrúi hafi sannarlega gripið til aðgerða í málinu. Byggingarfulltrúi hafi með tölvupósti 18. janúar 2023 tilkynnt kæranda að hann hafi ákveðið að taka til skoðunar þau atriði sem kærandi hafi gert athugasemdir við. Hinn 1. febrúar s.á. hafi byggingaraðila svo verið sent bréf með kröfu um úrbætur á atriðum sem listuð hafi verið upp í níu liðum. Jafnframt hafi verið haldinn fundur með byggingaraðila hinn 17. febrúar 2023, að ósk hans, þar sem farið hafi verið yfir þau atriði sem bæta þyrfti úr.

Þá liggi fyrir að byggingaraðili hafi gert sátt vegna lagfæringa á ýmsum göllum í húsinu og standi endurbætur á því yfir, en áhöld séu uppi á milli aðila um hvort sáttin nái til þeirra úrbóta sem byggingarfulltrúi hafi krafist úrbóta á. Reykjavíkurborg taki þó enga afstöðu til þessa álitaefnis. Þess megi geta að til meðferðar hjá byggingarfulltrúa sé umsókn um byggingarleyfi þar sem sótt sé um breytingar á aðalinngangi til að uppfylla skilyrði um algilda hönnun og gerð bílastæðis fyrir hreyfihamlaða á borgarlandi. Í ljósi þess að byggingarfulltrúi hafi orðið við áskorun kæranda um að krefjast úrbóta hafi kærandi ekki lengur hagsmuni af því að fá úr kærumálinu skorið. Beri því að vísa kærunni frá.

 Athugasemdir byggingaraðila: Af hálfu byggingaraðila er bent á að allsherjarsátt hafi verið gerð við húsfélag Kuggavogs 15 vegna gallamála og eigi aðfinnslur kæranda þar undir. Byggingarstjóri hússins sé enn að störfum við úrbætur og hafi byggingarfulltrúi verið upplýstur um það.

Viðbótarathugasemdir kæranda: Vegna þeirra ummæla í umsögn Reykjavíkurborgar, þess efnis að ekki verði séð að nein formleg synjun á erindi kæranda frá 13. september 2022 liggi fyrir, bendir kærandi á að í svari byggingarfulltrúa frá 15. nóvember s.á. hafi verið að finna ábendingu um að kröfur um úrbætur yrðu að berast til ábyrgðaraðila á byggingarleyfi og þeirra sem hafi yfirumsjón með hönnun og framkvæmd hússins. Líta verði svo á að í þeirri bendingu hafi falist formleg synjun á að taka ákvörðun í samræmi við þær lagaskyldu sem hvílt hafi á embætti byggingarfulltrúa.

Í bréfi byggingarfulltrúa til byggingaraðila, dags. 1. febrúar 2023, hafi þess verið krafist að úrbætur yrðu gerðar innan 60 daga frá dagsetningu bréfsins ellegar myndi byggingarfulltrúi íhuga að beita þvingunarúrræðum sem gætu falist í dagsektum eða að ráðist yrði í úrbætur á eigin kostnað eigenda. Það sé staðreynd að engar úrbætur hafi verið gerðar innan 60 daga frá dagsetningu bréfsins en þrátt fyrir það hafi byggingarfulltrúi ekki beitt þvingunarúrræðum. Hafi því ekki verið tekin nein ákvörðun um beitingu þvingunarúrræðis og sé því fullt tilefni til að leysa efnislega úr kærumálinu. Vilji svo ólíklega til að úrskurðarnefndin telji að vísa beri kröfu kæranda frá um ógildingu hinnar kærðu ákvörðunar sé áréttað að enn standi eftir sá hluti kröfugerðar kæranda að byggingarfulltrúa verði gert að aðhafast í málinu, enda ljóst að beiting þvingunarúrræða hafi ekki farið fram þrátt fyrir að úrbætur hafi ekki verið gerðar á húsnæðinu.

——-

Aðilar máls þessa hafa fært fram ítarlegri rök fyrir máli sínu sem ekki verða rakin hér frekar, en úrskurðarnefndin hefur haft þau öll til hliðsjónar við úrlausn málsins.

Niðurstaða: Kæra þessa máls lýtur að svari byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 15. nóvember 2022 vegna áskorunar kæranda frá 13. september s.á. um að byggingarfulltrúi beindi því til hlutaðeiganda að framkvæma úrbætur á þeim ágöllum sem kærandi telur vera á fjöl­býlishúsinu að Kuggavogi 15 og snúa að kröfum um algilda hönnun, aðgengi fyrir alla og loft­ræsingu. Var í áskorun kæranda m.a. vísað til 56. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki sem fjallar um beitingu þvingunarúrræða. Í svari byggingarfulltrúa kom fram sú afstaða embættisins að slíkum kröfum um úrbætur bæri að beina að byggingaraðila og seljanda, ábyrgðaraðila byggingarleyfis og þeirra aðila sem hafi yfirumsjón með hönnun og framkvæmd. Verður að teknu tilliti til þessa og atvika málsins að öðru leyti að líta svo á að í þeirri afstöðu byggingar­fulltrúa hafi falist synjun um að aðhafast í málinu.

Úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála hefur það hlutverk að úrskurða í kærumálum vegna stjórnvaldsákvarðana og ágreiningsmálum vegna annarra úrlausnaratriða á sviði umhverfis- og auðlindamála eftir því sem mælt er fyrir um í lögum á þessu sviði, sbr. 1. gr. laga um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála nr. 130/2011. Í samræmi við þetta tekur úrskurðarnefndin lögmæti kærðrar ákvörðunar til endurskoðunar en telur það falla utan vald­heimilda sinna að leggja fyrir stjórnvöld að aðhafast með tilgreindum hætti í málum. Verður því ekki tekin afstaða til þeirrar kröfu kæranda að úrskurðarnefndin leggi fyrir byggingar­fulltrúa að aðhafast í málinu.

Svo sem nánar er rakið í málavöxtum var málsmeðferð þessa kærumáls frestað hjá úrskurðar­nefndinni 18. janúar 2023 að beiðni Reykjavíkurborgar og með samþykki kæranda. Var sú beiðni lögð fram vegna þeirrar ákvörðunar byggingarfulltrúa að taka til skoðunar þau atriði sem kærandi hafði gert athugasemdir við í kæru. Fyrir liggur að stuttu eftir það, eða hinn 1. febrúar 2023, sendi byggingarfulltrúi bréf til byggingaraðila og skoraði á hann að ráðast í úrbætur er varða aðgengis- og loftræsismál með vísan til gr. 2.9.2. í byggingarreglugerð nr. 112/2012, sbr. 56. gr. laga um mannvirki, auk þess sem byggingarfulltrúi tók fram að yrði ekki brugðist við áskoruninni innan 60 daga myndi hann íhuga að beita þvingunarúrræðum sem gætu falist í dagsektum eða að ráðist yrði í úrbætur á kostnað eiganda. Með hliðsjón af því verður að líta svo á að kærandi hafi ekki lengur lögvarða hagsmuni af því að fá skorið úr um lögmæti hinnar kærðu ákvörðunar byggingarfulltrúa frá 15. nóvember 2022 um að aðhafast ekki í málinu. Af þeim sökum verður kærumáli þessu vísað frá úrskurðarnefndinni.

Fyrir liggur að töluverður dráttur hefur orðið á framkvæmd þeirra úrbóta sem byggingarfulltrúi lagði fyrir byggingaraðila að ráðast í. Af því tilefni telur úrskurðarnefndin rétt að vekja athygli kæranda á því að í byrjun janúar 2024 var af hálfu nefndarinnar óskað eftir upplýsingum frá Reykjavíkurborg um stöðu umsóknar byggingaraðila frá 9. ágúst 2023 um leyfi til að breyta inngangi Kuggavogs 15 og hvort hann væri að störfum við þær úrbætur sem byggingarfulltrúi hefði krafið hann um. Bárust þau svör frá borgaryfirvöldum 12. janúar 2024 þess efnis að byggingarleyfis­umsóknin væri enn til meðferðar og að byggingaraðili hefði verið í samskiptum við byggingar­fulltrúa og tjáð embættinu að úrbætur yrðu gerðar, en að þær hefðu tafist vegna veikinda og fjarveru.

Með hliðsjón af því sem að framan er rakið verður kærumáli þessu vísað frá úrskurðar­nefndinni.

 Úrskurðarorð:

Kærumáli þessu er vísað frá úrskurðarnefndinni.

des 22
Love0

131/2023 Hamrabrekkur

Með

Árið 2023, föstudaginn 22. desember, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Borgartúni 21, Reykjavík. Mættir voru Ómar Stefánsson varaformaður og Þorsteinn Þorsteinsson byggingar­verkfræðingur. Aðalheiður Jóhannsdóttir prófessor tók þátt í gegnum fjarfundabúnað.

Fyrir var tekið mál nr. 131/2023, kæra á ákvörðun byggingarfulltrúa Mosfellsbæjar frá 25. september 2023 um að fjarlægja beri tvö smáhýsi á suðurenda lóðarinnar Hamra-brekkum 11.

 Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 21. nóvember 2023, er barst nefndinni 22. s.m. kærir eigandi Hamrabrekkna 11 Mosfellsbæ þá ákvörðun byggingarfulltrúa Mosfellsbæjar frá 25. september 2023 að fjarlægja beri tvö smáhýsi sem standa á suðurenda lóðarinnar Hamrabrekkna 11. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi. Þess er jafnframt krafist að réttaráhrifum ákvörðunarinnar verði frestað á meðan málið er til meðferðar fyrir úrskurðarnefndinni. Þykir málið nægilega upplýst til að það verði tekið til endanlegs úrskurðar og verður því ekki tekin afstaða til kröfu kæranda um frestun réttaráhrifa.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Mosfellsbæ 8. desember 2023.

Málavextir: Hinn 20. júní 2023 sendi eigandi lóðarinnar Hamrabrekkna 10, Mosfellsbæ, sveitarfélaginu erindi þess efnis að lóðinni Hamrabrekkum 11 hefði verið raskað og hún hækkuð. Verið væri að byggja smáhýsi sem eigandi lóðarinnar Hamrabrekkna 10 taldi skerða útsýni sitt auk þess sem þau væru of há og fyrir utan byggingarreit. Erindinu var svarað 21. s.m. og kom þar fram sú afstaða bæjaryfirvalda að svæðið hefði verið skoðað og að viðkomandi mannvirki væri ekki byggingarleyfisskylt.

Eigandi Hamrabrekkna 10 fór fram á að úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála tæki afstöðu til þess hvort bygging tveggja kofa á lóðinni Hamrabrekkum 11 væri háð byggingarleyfi með vísan til 4. mgr. 9. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki. Með úrskurði nefndarinnar í máli nr. 77/2023, uppkveðnum 19. júlí 2023, var komist að þeirri niðurstöðu að hin umdeildu smáhýsi væru byggingarleyfisskyld þar sem ekki væri í gildi deiliskipulag fyrir það svæði sem þau stæðu á, en í 1. mgr. gr. 2.3.5. byggingarreglugerðar væri samræmi við deiliskipulag gert að skilyrði fyrir þeim undanþágum frá skyldu til öflunar byggingarheimildar og byggingarleyfis sem þar væru taldar upp.

Í kjölfar úrskurðarins sótti kærandi í máli þessu um byggingarleyfi hinn 27. júlí 2023 vegna tveggja 15 m2 geymslna á lóðinni Hamrabrekkum 11. Byggingarfulltrúi Mosfellsbæjar sendi kæranda tölvupóst 14. ágúst s.á. þar sem fram kom að samanlagt byggingarmagn á lóðinni væri 130 m2 og því væri ekki hægt að samþykkja frekari byggingar á henni.

Með bréfi byggingarfulltrúa, dags. 25. september 2023, var skorað á kæranda að fjarlægja tvö smáhýsi á suðurenda lóðarinnar Hamrabrekkna 11 og var honum veittur frestur til 22. október 2023 til að ljúka því verki. Jafnframt var vakin athygli á heimildum byggingarfulltrúa skv. 55. og 56. gr. laga nr. 160/2010 til að stöðva framkvæmdir og að knýja á um úrbætur, en byggingarfulltrúi gæti látið fjarlægja húsin á kostnað eiganda þeirra yrði kærandi ekki við framangreindri áskorun. Þá gæti byggingarfulltrúi lagt á dagsektir til að knýja á um að umrædd mannvirki yrðu fjarlægð. Kæranda var síðar veittur viðbótarfrestur til 22. nóvember 2023 til að fjarlægja smáhýsin.

Málsrök kæranda: Af hálfu kæranda er bent á að brotið hafi verið gegn leiðbeiningar-, rannsóknar- og andmælareglunni, sbr. 7., 10. og 13. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993, þar sem kærandi hafi ekki fengið að tjá sig um hina kærðu ákvörðun áður en hún hafi verið tekin. Þá hafi verið brotið gegn jafnræðisreglunni, sbr. 11. gr. stjórnsýslulaga, þar sem fjölmörg smáhýsi séu á svæðinu.

Málsrök Mosfellsbæjar: Af hálfu Mosfellsbæjar er því hafnað að brotið hafi verið gegn 7., 10., 11. og 13. gr. stjórnsýslulaga. Kærandi hafi fengið allar nauðsynlegar upplýsingar til að gæta hagsmuna sinna þegar litið sé til atvika málsins og að allar upplýsingar hafi legið fyrir svo taka mætti hina kærðu ákvörðun. Þá hafi ekki verið skylt að veita kæranda andmælarétt þar sem grundvöllur málsins hafi byggst á úrskurði úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála í máli nr. 77/2023. Það sé máli þessu óviðkomandi að smáhýsi séu á öðrum lóðum í sveitarfélaginu.

———-

Aðilar máls þessa hafa fært fram ítarlegri rök fyrir máli sínu, sem ekki verða rakin nánar hér, en úrskurðarnefndin hefur haft þau öll til hliðsjónar við úrlausn málsins.

Niðurstaða: Í 1. mgr. 56. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki segir að sé ásigkomulagi, frágangi, umhverfi eða viðhaldi húss, annars mannvirkis eða lóðar ábótavant, af því stafi hætta eða það teljist skaðlegt heilsu að mati byggingarfulltrúa eða Mannvirkjastofnunar eða ekki sé gengið frá því samkvæmt samþykktum uppdráttum, lögum, reglugerðum og byggingarlýsingu, skuli gera eiganda eða umráðamanni þess aðvart og leggja fyrir hann að bæta úr því sem áfátt sé. Í 2. mgr. 56. gr. sömu laga er mælt fyrir um að Mannvirkjastofnun og byggingarfulltrúa sé heimilt að leggja á dagsektir til þess að knýja menn til þeirra aðgerða. Ákvarðanir byggingar-fulltrúa um beitingu þvingunarúrræða skv. 55. og 56. gr. mannvirkjalaga eru kæranlegar til úrskurðarnefndarinnar samkvæmt 59. gr. laganna. Samkvæmt 2. mgr. 26. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 verða ákvarðanir sem ekki binda enda á mál ekki bornar undir kærustjórnvald fyrr en málið hefur verið til lykta leitt.

Tilefni máls þessa er bréf byggingarfulltrúa til kæranda með áskorun um úrbætur vegna mannvirkja á lóð hans innan tiltekins frests. Er þar jafnframt bent á heimildir byggingarfulltrúa skv. 55. og 56. gr. laga nr. 160/2010 til að stöðva framkvæmdir og knýja á um úrbætur, svo sem með því að láta fjarlægja húsin á kostnað eiganda þeirra, verði kærandi ekki við áskorun byggingarfulltrúa. Ekki verður talið að bréfið feli í sér lokaákvörðun sem skotið verði til úrskurðarnefndarinnar heldur einungis áskorun sem felur í sér tilmæli til kæranda og tilkynningu um að til álita komi að beita þvingunarúrræðum laga um mannvirki verði kærandi ekki við áskoruninni. Verður því að vísa máli þessu frá úrskurðarnefndinni í samræmi við fyrirmæli 2. mgr. 26. gr. stjórnsýslulaga.

Úrskurðarorð:

Kærumáli þessu er vísað frá úrskurðarnefndinni.

des 15
Love0

132/2023 Sjókvíaeldi í Patreksfirði og Tálknafirði

Með

Árið 2023, föstudaginn 15. desember, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Borgartúni 21, Reykjavík. Mætt voru Arnór Snæbjörnsson formaður, Aðalheiður Jóhannsdóttir prófessor og Þorsteinn Þorsteinsson byggingar-verkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 132/2023, kæra á ákvörðun Matvælastofnunar frá 20. nóvember 2023 um að synja kröfu um tafarlausa stöðvun starfsemi fiskeldisstöðva Arctic Sea Farm ehf. í Patreksfirði og Tálknafirði.

 Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 23. nóvember 2023, kæra Náttúruverndarsamtökin Laxinn lifi þá ákvörðun Matvælastofnunar frá 20. nóvember 2023 að synja kröfu kæranda um tafarlausa stöðvun starfsemi fiskeldisstöðva Arctic Sea Farm hf. í Patreksfirði og Tálknafirði. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi en til vara að úrskurðarnefndin staðfesti að kært athafnaleysi Matvælastofnunar sé ekki í samræmi við lög.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Matvælastofnun 12. desember 2023.

Málavextir: Hinn 27. ágúst 2019 gaf Matvælastofnun út rekstrarleyfi til handa Arctic Sea Farm ehf. fyrir kynslóðaskipt sjókvíaeldi á laxi með 7.800 tonna hámarkslífmassa í Patreksfirði og Tálknafirði og var gildistími leyfisins til 27. ágúst 2023. Leyfið var endurútgefið 15. júlí 2022 með óbreyttum gildistíma. Hinn 22. desember s.á. sótti félagið um endurnýjun rekstrarleyfisins en sú umsókn hefur ekki hlotið endanlega afgreiðslu Matvælastofnunar. Dráttur varð á afgreiðslu málsins vegna þeirrar afstöðu stofnunarinnar að vinna þyrfti fyrst áhættumat siglinga í Patreksfirði og Tálknafirði í samræmi við kröfu þess efnis í Strandsvæðisskipulagi Vestfjarða 2022. Í október 2023 lagði félagið fram drög að áhættumati um siglingaöryggi fyrir Kvígindisdal og Hvannadal í Patreksfirði og Tálknafirði. Þá sótti félagið um bráðabirgðaleyfi 15. september 2023, en þeirri umsókn synjaði Matvælastofnun 30. október s.á. Hinn 3. nóvember 2023 auglýsti stofnunin svo drög að tillögu um endurnýjun rekstrarleyfis félagsins í Patreksfirði og Tálknafirði.

Með bréfi kæranda til Matvælastofnunar, dags. 27. október 2023, var þess krafist að stofnunin stöðvaði tafarlaust starfsemi Arctic Sea Farm ehf. í Patreksfirði og Tálknafirði með vísan til 1. mgr. 21. gr. c í lögum nr. 71/2008 um fiskeldi. Með bréfi stofnunarinnar, dags. 20. nóvember s.á., var þeirri kröfu samtakanna synjað. Byggðist niðurstaðan á sjónarmiðum um meðalhóf og réttmætar væntingar félagsins um að umsókn þess yrði afgreidd áður en leyfið rynni úr gildi. Einnig taldi stofnunin að málefnaleg sjónarmið væru ekki fyrir hendi til að stöðva starfsemi félagsins.

Málsrök kæranda: Kærandi byggir aðild sína að kærumáli þessu á 2. mgr. 4. gr. laga nr. 71/2008 um fiskeldi, sbr. b-lið 3. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála. Samkvæmt hinu síðarnefnda ákvæði skuli umhverfisverndar-, útivistar- og hagsmunasamtök með minnst 30 félaga teljast eiga lögvarinna hagsmuna að gæta þegar um sé að ræða ákvarðanir um að veita leyfi vegna framkvæmda sem falla undir lög um umhverfismat framkvæmda og áætlana, m.a. vegna ætlaðs brots á þátttökuréttindum almennings með athöfnum eða athafnaleysi. Kærandi sé umhverfisverndarsamtök í skilningi ákvæðisins og kæran lúti að athafnaleysi Matvælastofnunar sem feli í sér brot gegn þátttökurétti almennings í tengslum við ákvörðun um veitingu leyfis til framkvæmdar sem fellur undir lög um umhverfismat framkvæmda og áætlana. Athafnaleyfið felist í því að stöðva ekki leyfislausa starfsemi 7.800 tonna sjókvíaeldis, sem rekstrarleyfi á grundvelli laga nr. 71/2008 hafi ekki verið gefið út fyrir, og þá að undangenginni lögboðinni málsmeðferð með lögbundnum þátttökurétti almennings samkvæmt ákvæðum laga nr. 111/2021 um umhverfismat framkvæmda og áætlana.

Samkvæmt 1. mgr. 21 gr. c í lögum nr. 71/2008 sé Matvælastofnun skylt að stöðva starfsemi fiskeldisstöðvar sem rekin sé án þess að rekstrarleyfi eða staðfest skráning skv. 5. gr. laganna sé í gildi. Fyrirmæli greinds lagaákvæðis sé ekki matskennt heldur felist í því skýr og fastmótuð skylda. Sjónarmið um meðalhóf eða réttmætar væntingar komi ekki til skoðunar nema við beitingu matskenndra valdheimilda, en hér sé ekki um það að ræða. Meðalhófsregla stjórnsýsluréttarins geti ekki leitt til annarrar niðurstöðu þar sem löggjafinn hafi í þessu tilviki ekki fengið Matvælastofnun val um úrræði heldur lagt fyrir hana að stöðva leyfislausa starfsemi. Sá þáttur reglunnar að gæta hófs við beitingu þess úrræðis sem fyrir valinu verði geti ekki leitt til þess að stjórnvald láti alfarið hjá líða að beita viðkomandi úrræði. Þá hafi félagið ekki getað haft réttmætar væntingar til að stunda leyfisskylda starfsemi lengur en leyfi til hennar gilti.

Málsrök Arctic Sea Farm ehf.: Félagið gerir kröfu um frávísun málsins þar sem hin kærða ákvörðun sé ekki kæranleg til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála. Þær ákvarðanir Matvælastofnunar sem séu kæranlegar til úrskurðarnefndarinnar séu taldar upp í 1. málsl. 2. mgr. 4. gr. laga nr. 71/2008 um fiskeldi. Nánar tiltekið sé um að ræða veitingu, endurskoðun og afturköllun rekstarleyfis, en ekki verði séð að kæruefni málsins lúti að framangreindum ákvörðunum. Hvað varði kæruheimild náttúruverndarsamtaka á grundvelli b-liðar 3. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála þá lúti sú heimild eingöngu að ákvörðunum um útgáfu leyfis til matsskyldra framkvæmda. Þar sem kæru­heimildin sé í eðli sínu undantekning frá almennum reglum um aðild að stjórnsýslumáli beri að skýra hana þröngt og alls ekki rýmra en orðalag ákvæðisins gefi tilefni til. Hafi þetta verið staðfest í umfjöllun um 30. gr. í frumvarpi því er síðar hafi orðið að lögum nr. 111/2021, en þar segi m.a. að lagt sé til að „ákvarðanir um matsskyldu og ákvarðanir um veitingu leyfa til framkvæmda verði áfram kæranlegar til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála en að ekki sé heimilt að kæra sérstaklega önnur álit eða niðurstöður í ferlinu, þar með ætlað brot á þátttökuréttindum almennings.“

Verði kærumálinu ekki vísað frá sé á því byggt að rekstrarleyfi félagsins teljist enn í gildi. Sé um það vísað til tölvubréfs starfsmanns Matvælastofnunar frá 6. september 2023 um að leyfið væri tæknilega séð enn í gildi þar sem það hafi staðið á hinu opinbera að endurnýja leyfið. Hafi þar verið orðuð almenn regla sem gildi um stjórnsýslu fiskeldis þess efnis að gildistími rekstrarleyfis framlengist sjálfkrafa ef stjórnvaldi hefur, af ástæðum sem rekja megi til þess, ekki tekist að afgreiða umsókn um endurnýjun rekstrarleyfis áður en gildistími þess renni út. Við þær aðstæður sé starfsemin ekki „án leyfis“ enda fari hún fram með samþykki Matvælastofnunar. Þar sem rekstrarleyfi félagsins sé þannig enn í gildi verði viðurlagaheimildum 1. mgr. 21. gr. c í lögum nr. 71/2008 ekki beitt um starfsemi félagsins. Þá vísar félagið til sjónarmiða um meðalhóf, réttmætar væntingar, óskráðrar meginreglu um vernd meiri hagsmuna fyrir minni og eðlis máls.

Niðurstaða: Samkvæmt 3. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála er það skilyrði kæruaðildar að málum fyrir nefndinni að kærandi eigi lögvarða hagsmuni tengda hinni kærðu ákvörðun. Er það í samræmi við þá meginreglu stjórnsýsluréttar að kæruaðild sé bundin við þá sem eiga einstaklingsbundinna hagsmuna að gæta af úrlausn máls umfram aðra og jafnframt að þeir hagsmunir séu verulegir. Þá teljast umhverfisverndar-, útivistar- og hagsmunasamtök eiga lögvarinna hagsmuna að gæta, að ákveðnum skilyrðum uppfylltum, varðandi þær ákvarðanir og ætlað brot á þátttökurétti sem taldar eru upp með tæmandi hætti í stafliðum nefndrar 3. mgr. 4. gr. Er þar m.a. um að ræða ákvarðanir um að veita leyfi til framkvæmda sem falla undir lög um umhverfismat framkvæmda og áætlana, m.a. vegna ætlaðs brots á þátttökuréttindum almennings með athöfnum eða athafnaleysi eða annars ágalla sem kann að hafa verið á málsmeðferð, sbr. b-lið ákvæðisins.

Hin kærða ákvörðun varðar synjun Matvælastofnunar á kröfu kæranda um tafarlausa stöðvun starfsemi fiskeldisstöðva Arctic Sea Farm ehf. í Patreksfirði og Tálknafirði á grundvelli 1. mgr. 21. gr. c í lögum nr. 71/2008 um fiskeldi. Er þannig ekki um að ræða ákvörðun sem veitir leyfi vegna framkvæmda sem falla undir lög nr. 111/2021 um umhverfismat framkvæmda og áætlana, sbr. fyrri hluta áðurnefnds b-liðar 3. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011. Byggir kærandi þó ekki kæruaðild sína á þeim grundvelli heldur á því að meint athafnaleysi Matvælastofnunar feli í sér brot gegn þátttökurétti almennings í tengslum við ákvörðun um veitingu leyfis til framkvæmdar sem fellur undir lög um umhverfismat framkvæmda og áætlana, sbr. síðari hluta sama stafliðs.

Með lögum nr. 111/2021 var fallið frá sérstakri kæruheimild í áðurgildandi d-lið 3. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011 vegna athafnar eða athafnaleysis stjórnvalda sem laut að þátttökurétti almennings samkvæmt lögum um mat á umhverfisáhrifum. Í greinargerð með frumvarpi því er varð að lögum nr. 111/2021 sagði að frumvarpið gerði ráð fyrir að ákvarðanir Skipulags­stofnunar um matsskyldu framkvæmda og ákvarðanir leyfisveitenda um leyfisveitingu yrðu áfram kæranlegar til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, en á þeim stigum málsins yrði hægt að koma að þeirri málsástæðu að þátttökuréttindi hafi ekki verið virt, til dæmis vegna athafnaleysis.

Með hliðsjón af framangreindu verður ekki talið að kærandi njóti kæruaðildar á grundvelli b-liðar 3. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011 vegna hinnar kærðu ákvörðunar. Að fenginni þeirri niðurstöðu og þar sem ekki liggur fyrir að samtökin eigi einstaklegra hagsmuna að gæta umfram aðra í kærumáli þessu verður því vísað frá úrskurðarnefndinni.

 Úrskurðarorð:

Kærumáli þessu er vísað frá úrskurðarnefndinni.

nóv 28
Love0

84/2023 Lækjarmelur

Með

Árið 2023, þriðjudaginn 28. nóvember, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Borgartúni 21, Reykjavík. Mætt voru Ómar Stefánsson varaformaður, Karólína Finnbjörnsdóttir lögmaður og Þorsteinn Þorsteinsson byggingarverkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 84/2023, kæra á ákvörðun byggingarfulltrúa Hvalfjarðarsveitar frá 16. júní 2023 um að fella niður byggingarleyfi fyrir einbýlishúsi með bílgeymslu á lóðinni nr. 5 við Lækjarmel í Melahverfi.

 Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 6. júlí 2023, er barst nefndinni 9. s.m., kæra eigendur Lækjarmels 5, þá ákvörðun byggingarfulltrúa Hvalfjarðar­sveitar frá 16. júní 2023 að fella niður byggingarleyfi kærenda fyrir einbýlishúsi með bílgeymslu á lóðinni nr. 5 við Lækjarmel í Melahverfi. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Hvalfjarðarsveit 25. september 2023.

Málavextir: Árið 2005 samþykkti byggingarnefnd Skilmannahrepps umsókn kærenda um leyfi til að reisa einbýlishús með bílgeymslu á lóðinni nr. 5 við Lækjarmel í Melahverfi. Ári síðar sameinaðist hreppurinn þremur öðrum sveitarfélögum í sveitarfélagið Hvalfjarðarsveit. Hinn 16. janúar 2014 sendi byggingarfulltrúi sveitarfélagsins kærendum bréf þar sem m.a. kom fram að tæpum níu árum eftir samþykki byggingarleyfisins væri húsið enn á byggingarstigi 2, sem væri ekki viðunandi, auk þess sem hann teldi að lóðin og byggingin væru hættuleg. Fór byggingarfulltrúi fram á að brugðist yrði við bréfi hans svo ekki þyrfti að beita dagsektum eða heimildum í þágildandi gr. 2.4.7. í byggingarreglugerð nr. 112/2012 sem fjallaði m.a. um niðurfellingu byggingarleyfis. Kærendur og byggingarfulltrúi funduðu saman 17. febrúar 2014 þar sem byggingarfulltrúi upplýsti kærendur um að þau hefðu fjögurra vikna frest til að ráðast í tilteknar úrbætur. Í kjölfar þess munu framkvæmdir hafa haldið áfram en samkvæmt fast­eignaskrá Þjóðskrár var húsið að Lækjarmel 5 skráð á byggingarstig 3 árið 2015.

Byggingarfulltrúi sendi kærendum tölvupóst 8. október 2021 þar sem hann tiltók sjö atriði sem lagfæra þyrfti til að „komast hjá óþarfa aðgerðum“, en meðal þess var úttekt á ástandi þak­eininga. Kærendur öfluðu matsgerðar frá húsasmíðameistara vegna hússins að Lækjarmel 5 og lá hún fyrir 27. júní 2022. Var það niðurstaða matsmanns að límtré hússins stæðist allar burðarþolskröfur. Lagði hann til að unnið yrði við þekju yfir bílgeymslu vegna umtalsverðra rakaskemmda og myglu.

Með bréfi, dags. 14. apríl 2023, sendi byggingarfulltrúi kærendum aðvörun vegna fyrir­hugaðrar niðurfellingar byggingarleyfis. Í bréfinu kom fram að framkvæmdir hefðu tekið óhóflega langan tíma en síðasta áfangaúttekt hefði farið fram 12. nóvember 2015. Fyrir lægi mats­gerð um umtalsverðar rakaskemmdir og myglu en ekki væri séð að mygla hefði verið fjarlægð með fullnægjandi hætti. Þá hefði byggingarfulltrúi orðið þess áskynja að mannvirkið hefði verið tekið í notkun sem iðnaðarhúsnæði, en innandyra væri mikið magn verkfæra, tóla og tækja sem væru byggingarframkvæmdunum óviðkomandi auk þess sem þar væri unnið að við­gerð á bifreið. Þar sem byggingarframkvæmdir hefðu stöðvast lengur en eitt ár veitti byggingar­fulltrúi kærendum aðvörun á grundvelli 2. mgr. 14. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki þar sem til stæði að fella byggingarleyfið úr gildi. Í bréfinu kom jafnframt fram að til stæði að fella leyfið úr gildi á grundvelli 4. mgr. sömu lagagreinar þar sem það teldist alvarlegt brot gegn 9. gr. laganna að breyta notkun mannvirkis án samþykkis byggingarfulltrúa og gegn 35. gr. laganna að taka mannvirki í notkun áður en vottorð um öryggisúttekt hefði verið gefið út. Þá tilkynnti byggingarfulltrúi kærendum að framkvæmdir og notkun skyldi stöðva tafarlaust. Með vísan til 13. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 var kærendum veittur frestur til að koma að and­mælum eða athugasemdum til 4. maí 2023. Byggingarfulltrúi sendi svo byggingarstjóra hússins tölvupóst hinn 18. apríl s.á. þar sem fram kom að í kjölfar stöðuskoðunar byggingarfulltrúa á verkstað 15. mars s.á. væri það mat hans að enn væru sýnilegar rakaskemmdir víðsvegar í þekju og því væri „ekki óhætt“ að hylja eða loka af þekju á nokkurn hátt. Einnig krafðist hann þess að óháður fagaðili yrði fenginn til að gera ítarlega ástandsskoðun á þakinu.

Með bréfi kærenda, ranglega dagsett 27. nóvember 2022, var fyrirhugaðri afturköllun greinds byggingarleyfis mótmælt. Framkvæmdir hefðu ekki legið niðri frá árinu 2015 heldur væri búið að vinna við húsið, m.a. við að uppræta myglu í þaki bílgeymslu, glerja húsið og smíða lista. Engin atvinnustarfsemi væri í húsinu þó stöku sinnum hefði verið unnið þar að viðgerð á gömlum bíl. Ekki hefði verið gætt að meðalhófsreglu 12. gr. stjórnsýslulaga þar sem sannarlega hefðu verið til vægari leiðir en afturköllun byggingarleyfisins. Í svarbréfi, dags. 25. apríl 2023, benti byggingarfulltrúi á að hann hefði tekið myndir reglulega frá árinu 2021 og af þeim væri ekki séð að nokkrar framkvæmdir hefðu átt sér þar stað. Ítrekuð voru sjónarmið um að húsið hefði verið tekið í notkun vegna viðgerðar á bíl og auk þess bent á að í húsinu væri að finna þvottavél sem hefði verið tengd. Fundur var haldinn vegna málsins 31. maí 2023 þar sem mættu byggingarfulltrúi, lögmaður sveitarfélagsins, kærendur og lögfræðingur þeirra. Af hálfu kærenda kom fram varðandi framkvæmdir að þótt lítið hefði verið gert undanfarin tvö ár hefði eitthvað verið gert varðandi myglu og hreinsun á lóðinni. Töldu þeir eðlilegt að geyma þar ökutæki og vinna að lagfæringu þess, tengja þvottavél og geyma þar verkfæri. Þó svo að rúm væri geymt í einu herbergja hússins þýddi það ekki að flutt væri í húsnæðið, heldur væri það notað í neyð, ef t.d. væri ófært. Fóru kærendur fram á að byggingarleyfið yrði ekki afturkallað en í stað þess myndu kærendur fá að skila inn framkvæmdaáætlun.

Með bréfi, dags. 16. júní 2023, vísaði byggingarfulltrúi til þess að farið hefði verið yfir sjónarmið kærenda og málið í heild sinni og væri niðurstaðan sú að ekki yrði hjá því komist að fella byggingarleyfið úr gildi. Með hliðsjón af því sem fram hefði komið á fundi 31. maí s.á. taldi byggingarfulltrúi að ekki væri hægt að líta á stöðuna með öðrum hætti en að byggingar­framkvæmdir hefðu legið niðri undanfarin tvö ár, þó svo að eitthvað hefði verið gert varðandi hreinsun á lóð og myglu. Þá hefði eignin verið tekin í notkun. Tilkynnti byggingar­fulltrúi því að byggingarleyfið væri fellt úr gildi þar sem framkvæmdir hefðu stöðvast í lengur en eitt ár, sbr. 2. mgr. 14. gr. laga nr. 160/2010, og þar sem notkun mannvirkisins hefði verið breytt án samþykkis byggingarfulltrúa og það tekið í notkun áður en vottorð um öryggisúttekt hefði verið gefið út, sbr. 4. mgr. sama ákvæðis.

Málsrök kærenda: Kærendur benda á að þó byggingartími hússins að Lækjamel 5 sé orðinn langur þá eigi það sér skýringar, en fjármálahrunið hafi stöðvað framkvæmdir um nokkur ár auk þess sem heimsfaraldur Covid-19 hafi stöðvað framkvæmdir aftur. Einnig hafi annar kærenda orðið óvinnufær um langan tíma eftir alvarlegt slys. Þá hafi að sögn byggingarstjóra hússins gengið erfiðlega að fá svör frá byggingarfulltrúa hvort byggingarleyfi væri enn í gildi. Í nóvember 2022 hafi verið sendur tölvupóstur á byggingarfulltrúa hvort svo væri en engin svör hafi borist.

Byggingarfulltrúi hafi um nokkuð langt skeið gert ýmsar athugasemdir vegna framkvæmdanna og farið offari í þeim efnum. Gerðar hafi verið athugasemdir við að byggingarefni hafi fokið í óveðri en aðallega hafi verið um að ræða steinull sem hafi átt að fara á þak hússins. Kærendum hafi verið gert að fjarlægja byggingarkrana, en hann hafi verið felldur á bakvið húss og einungis verið óskoðaður þar sem framkvæmdir hafi legið niðri utandyra. Þá hafi verið gerðar athuga­semdir við skæralyftu sem hafi heldur ekki verið skoðuð, en samkvæmt upplýsingum frá Vinnueftirliti ríkisins hafi þeim verið heimilt að nota hana í eigin þágu en ekki lána hana eða leigja. Annað sem byggingarfulltrúi hafi gert athugasemdir við hafi kærendur gengist við og lagfært eins og mögulegt hafi verið.

Byggingarfulltrúi hafi farið á svig við rannsóknarreglu 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 þegar hann hafi krafist þess við byggingarstjóra hússins að ekki mætti loka þekju hússins þar sem enn mætti sjá myglu. Ekki hafi verið tekið neitt próf til að sannreyna mygluna heldur hafi matið einvörðungu byggst á sjónskoðun byggingarfulltrúa, en ekki einu sinni færustu sérfræðingar séu færir um að gera það. Sjá hafi mátt grágeit í borðum sem sé sveppur sem sé skaðlaus. Þá sé það ávísun á áframhaldandi myglu að leyfa ekki lokun þekjunnar. Að lokum sé bent á að sú krafa að fenginn verði fagaðili til að taka út þekjuna þrátt fyrir að það hafi þegar verið gert sé mjög íþyngjandi og ekki í samræmi við meðalhófsregluna.

Í kjölfar matsgerðar á myglu í júní 2022 hafi kærendur farið að vinna við hreinsun á myglu í samræmi við fyrirmæli skýrslunnar. Þá hafi verið unnið við smíði innandyra, s.s. listasmíði í þaki hússins, auk þess sem einangrun hafi verið sett í lofti bílgeymslu og gengið hafi verið frá rakavörn. Því sé það rangt hjá byggingarfulltrúa að ekkert hafi verið unnið við húsið í tvö ár. Bent sé á að ekkert í lögum eða byggingarreglugerð nr. 112/2012 segi til um hversu mikið þurfi að vinna við bygginguna til að „ákvæði um afturköllun leyfis sé réttlætanleg eða heimil.“ Á fundi 31. maí 2023 hafi kærendur upplýst byggingarfulltrúa um að byggingarstjóri hússins væri í startholunum við að halda áfram vinnu við húsið og því hafi þeir óskað eftir að leyfið yrði ekki afturkallað en í stað þess yrði skilað inn áætlun um framhald framkvæmda. Sú leið hafi verið vægari en afturköllun byggingarleyfis en meðalhófsregla stjórnsýslulaga kveði á um að ákvarðanir stjórnvalda megi ekki ganga lengra en nauðsyn krefji til að ná lögmætu markmiði. Afturköllun sé mjög íþyngjandi og hafi í för með sér kostnað og vinnu við að safna öllum undirskriftum allra meistara og byggingarstjóra á ný. Kærendur séu komin á eftirlaun og hafi því ekki mikið laust fé, en þau hafi byggt húsið fyrir eigið fé allan tímann.

Málsrök Hvalfjarðarsveitar: Af hálfu sveitarfélagsins er því haldið fram að hin kærða ákvörðun hafi bæði verið í samræmi við ákvæði laga nr. 160/2010 um mannvirki og stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Í þau rúmlega 18 ár sem liðið hafi frá því byggingarleyfi hafi verið samþykkt hafi kærendum verið sýndur mikill skilningur og þeim veitt mikið svigrúm vegna framkvæmdarinnar. Áður en ákvörðun um afturköllun leyfisins hafi verið tekin hafi kærendum ítrekað verið veittur kostur á að koma sjónarmiðum sínum á framfæri. Af þeim myndum sem byggingarfulltrúi hafi tekið 6. apríl 2021, 6. júlí s.á., 10. ágúst s.á, 7. október 2022, 1. nóvember s.á. og 15. mars 2023 verði ekki séð að nokkrar framkvæmdir hafi átt sér stað. Því liggi fyrir að byggingarfulltrúa hafi verið heimilt að fella byggingarleyfið niður á grundvelli 2. mgr. 14. gr. laga um mannvirki. Bent sé á að í samræmi við ákvæðið hafi aðvörun fyrst verið gefin auk þess sem kærendur hafi í tvígang verið veitt tækifæri til að koma sjónarmiðum sínum á fram­færi. Hafi því ákvörðunin ekki brotið gegn meðalhófs- og rannsóknarreglu stjórnsýslulaga.

Því til viðbótar liggi fyrir að mannvirkið hafi verið tekið í notkun og notað sem iðnaðarhúsnæði, m.a. til viðgerðar á bifreið. Feli þetta í sér brot gegn 9. gr. og 35. gr. laga um mannvirki, en viðbrögð kærenda við þeim sjónarmiðum séu ekki önnur en að halda því fram að þeim sé greind notkun heimil. Áréttað sé að hús kærenda standi í grónu íbúðarhverfi en myndir byggingar­fulltrúa sýni glöggt ástand hússins og eldhættu. Þessi alvarlegu brot gegn fyrrgreindum ákvæðum laga um mannvirki geri það að verkum að niðurfelling leyfisins styðjist einnig við 4. mgr. 14. sömu laga.

 Viðbótarathugasemdir kærenda: Af hálfu kærenda eru fyrri sjónarmið ítrekuð. Þá er vísað til yfirlýsingar byggingarstjóra hússins þess efnis að byggingarfulltrúi hafi stöðvað fram­kvæmdir í nóvember 2021 þar til ástandsskýrsla lægi fyrir. Byggingarstjóri hafi strax farið í framkvæmdir eftir að matsgerðin hafi legið fyrir í júní 2022. Því sé það ekki rétt að ekki hafi verið unnið við húsið í tvö ár.

Niðurstaða: Í máli þessu er deilt um lögmæti þeirrar ákvörðunar byggingarfulltrúa Hval­fjarðarsveitar frá 16. júní 2023 að fella niður byggingarleyfi fyrir einbýlishúsi með bílgeymslu á lóðinni nr. 5 við Lækjarmel í Melahverfi í Hvalfjarðarsveit.

Samkvæmt 2. mgr. 14. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki getur leyfisveitandi að undan­genginni aðvörun fellt byggingarleyfi úr gildi ef byggingarframkvæmdir stöðvast í eitt ár eða lengur. Þá segir í 4. mgr. sömu lagagreinar að leyfisveitandi geti að undangenginni aðvörun fellt byggingarleyfi úr gildi ef eigandi mannvirkisins eða aðrir þeir sem bera ábyrgð á byggingarframkvæmdum samkvæmt lögum þessum sinna ekki fyrirmælum eftirlitsaðila við byggingareftirlit eða gerast sekir um alvarleg eða ítrekuð brot gegn lögunum eða reglugerðum settum samkvæmt þeim. Hin kærða ákvörðun byggingarfulltrúa um að fella niður byggingar­leyfi kærenda byggði í senn á 2. og 4. mgr. 14. gr. laganna.

Hvorki í lögum nr. 160/2010 né lögskýringargögnum er að finna viðmið um það hvenær fram­kvæmdir teljast hafa stöðvast í skilningi 2. mgr. 14. gr. laganna. Þó segir í 2. málsl. 2. mgr. gr. 2.4.5. í byggingarreglugerð nr. 112/2012 að það teljist ekki nægjanleg framvinda verks að byggingarefni sé flutt á byggingarstað án þess að unnið sé frekar úr því, en 1. málsl. sömu málsgreinar er samhljóða 2. mgr. 14. gr. laganna. Með hliðsjón af því, orðalagi ákvæðisins og þar sem um verulega íþyngjandi úrræði er að ræða verða ekki gerðar ríkar kröfur til framvindu verks við mat á því hvort framkvæmdir hafi stöðvast eða ekki.

Fyrir úrskurðarnefndinni liggur yfirlýsing byggingarstjóra Lækjarmels 5 þess efnis að í kjölfar matsgerðar í júní 2022 hafi vinna hafist við að hreinsa myglu úr þakvirki. Þá hafa kærendur haldið því fram að unnið hafi verið við ýmis verk innandyra. Hefur sveitarfélagið ekki mótmælt því sérstaklega að þau verk hafi verið innt af hendi en í stað þess bent á að vart verði séð af framlögðum myndum að nokkrar framkvæmdir hafi átt sér stað frá því í apríl 2021. Þó svo að fallast megi á að lítil framvinda hafi verið á framkvæmdum verður að virtum framangreindum sjónarmiðum ekki talið að framkvæmdir hafi stöðvast í skilningi 14. gr. laga nr. 160/2010. Var byggingarfulltrúa því ekki heimilt að fella niður byggingarleyfið á þeim grundvelli að fram­kvæmdir hefðu stöðvast í eitt ár eða lengur.

Kemur þá næst til álita hvort byggingarfulltrúa hafi verið rétt að fella niður byggingarleyfið á grundvelli þess að kærendur hafi gerst sekir um alvarleg brot gegn lögum nr. 160/2010, sbr. 4. mgr. 14. gr. laganna. Taldi byggingarfulltrúi að kærendur hefðu brotið 9. gr. laganna með því að breyta notkun mannvirkis án samþykkis byggingarfulltrúa og 35. gr. með því að taka mann­virkið í notkun áður en byggingarfulltrúi hefði gefið út vottorð um öryggisúttekt. Í hinni kærðu ákvörðun kemur fram að unnið hafi verið að viðgerð bifreiðar í fasteigninni, þvottavél hafi verið tengd og að ýmis tól og tæki ótengd byggingarframkvæmdunum væru þar geymd. Virðist sem byggingarfulltrúi hafi þar með litið svo á að kærendur hafi breytt notkun hússins úr íbúðarhúsnæði í atvinnuhúsnæði án samþykkis leyfisveitanda og byrjað að nota húsnæðið í þeim tilgangi.

Í athugasemdum við 14. gr. í frumvarpi því sem varð að lögum nr. 160/2010 segir hvað varðar ákvæði 4. mgr. að í henni felist nauðsynlegt úrræði til að tryggja að lögunum sé fylgt. Við ákvarðanir byggingaryfirvalda vegna slíkra brota gildi að sjálfsögðu stjórnsýslulög sem tryggi að gætt sé meðalhófs og annarra reglna laganna við beitingu slíkra úrræða. Þá segir að leyfis­veitandi geti þannig valið að beita fyrst dagsektarákvæðum 56. gr. áður en hann fellir leyfi úr gildi.

Við mat á því hvort kærendur hafi án leyfis breytt notkun Lækjarmels 5 úr íbúðarhúsnæði í atvinnuhúsnæði verður að líta til þess að ekki er óalgengt að eigendur bílgeymsla noti þær til ýmissa annars en að geyma þar bíl, þ. á m. að geyma þar verkfæri eða gera við bíl. Verður að telja að annað og meira þurfi að koma til en viðgerð á bíl og geymsla verkfæra svo hægt sé að líta svo á að notkun hússins hafi verið breytt úr íbúðarhúsnæði í iðnaðarhúsnæði. Verður því ekki talið að kærendur hafi gerst brotlegir við 9. gr. laga nr. 160/2010 með því að breyta notkun hússins án tilskilins leyfis. Á hinn bóginn verður fallist á með byggingarfulltrúa að kærendur hafi tekið húsnæðið í notkun áður en öryggisúttekt fór fram, en það brýtur í bága við 35. gr. laganna. Þrátt fyrir það verður að telja, með hliðsjón af meðalhófsreglu stjórnsýsluréttarins, sbr. 12. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993, svo og fyrrgreindum lögskýringarsjónarmiðum að baki 4. mgr. 14. gr. laga nr. 160/2010, að byggingarfulltrúa hefði verið rétt að beita öðrum og vægari úr­ræðum til að fá kærendur til að láta af hinni ólögmætu notkun áður en til greina kæmi að fella niður byggingarleyfið, t.d. þeim úrræðum sem mælt er fyrir um í 55. og 56. gr. mannvirkjalaga. Hefur sveitarfélagið ekki fært viðhlítandi rök fyrir því að ekki hafi verið raunhæft eða mögulegt að beita þeim úrræðum.

Með vísan til þess sem að framan er rakið verður að fella hina kærðu ákvörðun byggingar­fulltrúa úr gildi.

Úrskurðarorð:

Felld er úr gildi ákvörðun byggingarfulltrúa Hvalfjarðarsveitar frá 16. júní 2023 um að fella niður byggingarleyfi fyrir einbýlishúsi með bílgeymslu á lóðinni nr. 5 við Lækjarmel í Mela­hverfi í Hvalfjarðarsveit.

nóv 28
Love0

89/2023 Hjarðarból

Með

Árið 2023, þriðjudaginn 28. nóvember, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Borgartúni 21, Reykjavík. Mætt voru Ómar Stefánsson varaformaður, Karólína Finnbjörnsdóttir lögmaður og Þorsteinn Þorsteinsson byggingar­­­verkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 89/2023, kæra á ákvörðun byggingarfulltrúa Sveitarfélagsins Ölfuss frá 24. maí 2023 um stöðvun framkvæmda og notkunar, ásamt lokun mannvirkja á Hjarðarbóli, lóð 2, og að fjarlægja skuli skemmu á sömu lóð í heild sinni og afmá jarðrask.

 Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 21. júlí 2023, er barst nefndinni sama dag, kærir eigandi Hjarðarbóls lóðar 2 og Silfurbrautar B þá ákvörðun byggingarfulltrúa Sveitarfélagsins Ölfuss frá 24. maí 2023 að stöðva framkvæmdir og notkun ásamt lokun mannvirkja á Hjarðarbóli, lóð 2, og að fjarlægja skuli skemmu á sömu lóð í heild sinni og afmá jarðrask. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Sveitarfélaginu Ölfusi 30. ágúst 2023.

Málavextir: Á fundi skipulags- og umhverfisnefndar Ölfuss 18. febrúar 2021 var lögð fram um­­sókn kæranda um byggingarleyfi fyrir bílgeymslu og geymslu/vinnustofu á Hjarðarbóli, lóð 2. Var umsókninni synjað með þeim rökum að ekki lægi fyrir deiliskipulag. Vísaði nefndin málinu til byggingarfulltrúa og fól honum að beita sér fyrir því að mál er varðaði ósamþykktar byggingar færi í „lögformlegt ferli“. Var afgreiðslan staðfest á fundi bæjarstjórnar 25. s.m.

Kæranda barst bréf frá byggingarfulltrúa, dags. 20. desember 2022, þar sem fram kom að sveitarfélagið hefði orðið þess áskynja að byggingarleyfisskyldar framkvæmdir hefðu átt sér stað á Hjarðarbóli, lóð 2, án þess að leyfi hefði verið fengið fyrir þeim. Vísaði byggingarfulltrúi til 9. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki og kafla 2.3 í byggingarreglugerð nr. 112/2012. Í bréfinu kom fram að til skoðunar væri hvort tilefni væri til að gera kröfu á hendur eiganda fasteignarinnar um að hin ólöglegu mannvirki yrðu fjarlægð. Var kæranda gefinn kostur á að koma á framfæri andmælum sínum við fyrirhugaða ákvörðun. Með bréfi, dags. 30. s.m., andmælti kærandi því sem kom fram í bréfi byggingarfulltrúa og vísaði m.a. til þess að meint mannvirki á lóðinni væru gámaeiningar sem áður hefðu verið notaðar vegna vegaframkvæmda. Þær hefðu staðið á lóð Hjarðarbóls og hefði kærandi flutt þær til innan lóðarinnar. Hann teldi að gáma­einingarnar uppfylltu ekki skilgreiningu mannvirkis samkvæmt 55. tl. 1.1.2. gr. í byggingar­reglugerð og hið sama ætti við um skemmu sem stæði á lóðinni og bréf byggingar­fulltrúa hefði einnig tekið til.

Á fundi skipulags- og umhverfisnefndar 24. mars 2022 var lagt fram erindi um deiliskipulag fyrir Hjarðarból í Ölfusi. Í tillögunni fólst að hluta af Hjarðarbóli lóð 1 var skipt upp í átta nýjar íbúðarlóðir og teknar voru tvær lóðir úr Hjarðarbóli lóð 2, annars vegar fyrir hótel og starfs­mannaskála og hins vegar verkstæði. Beindi nefndin því til bæjarstjórnar að skipulags­fulltrúa yrði falið að auglýsa tillöguna í samræmi við 1. mgr. 41. gr. skipulagslaga nr. 123/2010. Stað­festi bæjarstjórn afgreiðslu málsins á fundi 31. s.m. Deiliskipulag fyrir Hjarðarból í Ölfusi var samþykkt á fundi bæjarstjórnar 11. maí 2023 og birt í B-deild Stjórnartíðinda 16. s.m.

Í bréfi byggingarfulltrúa til kæranda, dags. 24. maí 2023, var tekið fram að þrátt fyrir andmæli kæranda teldi hann að umræddar framkvæmdir féllu undir skilgreiningu á mannvirki, sbr. 13. tl. 3. gr. mannvirkjalaga, „enda [hefðu] verið steyptar undirstöður undir þau og þau tengd rafmagni og vatni“. Þar sem ekki hefði verið fengið leyfi fyrir framkvæmdunum væri nauðsynlegt að beita úrræðum 1. mgr. 55. gr. mannvirkjalaga og kafla 2.9 í byggingarreglugerð um stöðvun framkvæmda og notkunar tafarlaust ásamt lokun svonefndra gámaeininga og 2. mgr. sama ákvæðis um að gera kröfu um að skemma yrði fjarlægð í heild sinni og jarðrask afmáð. Er það sú ákvörðun sem til úrlausnar er fyrir úrskurðarnefndinni í máli þessu.

Málsrök kæranda: Kærandi vísar til þess að í hinni kærðu ákvörðun virðist vera byggt á deiliskipulagstillögu frá 14. febrúar 2022. Gildandi deiliskipulag sé hins vegar frá 15. mars 2023 og hafi verið auglýst í B-deild Stjórnartíðinda 16. maí s.á. Þar komi skýrt fram að byggingarreit hafi verið breytt en gámaeiningar á lóð kæranda séu vel innan hans. Þá séu í bréfi byggingarfulltrúa, dags. 24. maí 2023, ranglega tilgreind númer fasteigna en þau eigi við aðrar fasteignir en deilt sé um í máli þessu.

Málsrök Sveitarfélagsins Ölfuss: Af hálfu sveitarfélagsins er á það bent að framkvæmdir þær sem fjallað sé um í máli þessu falli skýrlega undir skilgreiningu mannvirkis samkvæmt lögum nr. 160/2010 um mannvirki, sbr. 13. tölul. 3. gr. laganna, enda hafi verið steyptar undirstöður og þau tengd rafmagni og vatni. Ekki hafi verið veitt byggingarleyfi fyrir mannvirkjunum og falli þau undir gildissvið þvingunarúrræða 55. gr. mannvirkjalaga. Ákvæði laganna um þvingunarúrræði séu heimildarákvæði og sé beiting þeirra háð mati byggingarfulltrúa að teknu tilliti til aðstæðna og alvarleika, en ávallt skuli gæta meðalhófs við beitingu heimildanna. Við það mat megi m.a. byggja á sjónarmiðum sem komi fram í markmiðsákvæðum laga nr. 160/2010 og byggingarreglugerð nr. 112/2012. Meðal markmiða þeirra sé að vernda líf og heilsu manna, eignir og umhverfi með því að tryggja faglegan undirbúning mannvirkjagerðar og virkt eftirlit með því að kröfum um öryggi mannvirkja og heilnæmi sé fullnægt, sbr. 1. gr. laga nr. 160/2010. Svo unnt sé að fylgja þessum markmiðum sé grundvallarforsenda að sótt sé um byggingarleyfi og það samþykkt áður en framkvæmdir hefjist svo eftirlitsaðilum sveitar­félagsins sé fært að kanna viðeigandi atriði í undirbúningi mannvirkjagerðar og meðan á fram­kvæmdum standi. Vægari úrræði dugi ekki til þess að tryggja að kröfur um öryggi mannvirkja og heilnæmi séu uppfylltar. Í máli þessu séu skilyrði uppfyllt til að beita úrræðum 1. og 2. mgr. 55. gr. mannvirkjalaga og kafla 2.9 í byggingarreglugerð enda sé það nauðsynlegt til þess tryggja að markmiðum skv. a-lið 1. gr. mannvirkjalaga verði náð.

Þá hafi byggingarfulltrúi ekki verið upplýstur um að deiliskipulagstillaga hefði tekið gildi þegar ákvörðun í málinu hafi verið undirrituð og birt kæranda. Jafnframt hafi hann ekki verið upplýstur um að byggingarreitur á lóðinni hefði verið stækkaður í endanlegri útgáfu deili­skipulagsins, en sú breyting virðist hafa átt sér stað í maí 2023, án þess að það hefði verið tilgreint með öðrum hætti en breyttum línum byggingarreits í drögum deiliskipulagsins.

Þrátt fyrir framangreint standi óhaggaður sá aðalgrundvöllur fyrir ákvörðun byggingarfulltrúa að mannvirkin hafi verið reist áður en umrætt deiliskipulag hafi verið samþykkt á svæðinu, ásamt því að ekki hafi verið veitt byggingarleyfi fyrir framkvæmdunum og því ekki unnt að hafa eftirlit með þeim jafnóðum samkvæmt skýru lagaboði þar um. Kærandi hafi reist mannvirkin á landi sínu og tengt þau við raf- og vatnsveitu sveitarfélagsins án nokkurrar heimildar og í andstöðu við gildandi skipulag. Í því ljósi séu skilyrði 1. og 2. mgr. 55. gr. mannvirkjalaga áfram uppfyllt fyrir beitingu þvingunarúrræða. Þá hafi verið farið eftir málsmeðferðarreglum stjórnsýsluréttar við meðferð málsins og meðalhófs gætt, en byggingar­fulltrúi hefði haft fulla heimild á grundvelli skýrra lagaákvæða til að kveða á um niðurrif þess ólögmæta mannvirkis sem um ræði. Afar mikilvægt sé í uppbyggingu allra mannvirkja að gætt sé að reglum laga um veitingu tilskilinna leyfa og úttekta svo unnt sé að ganga úr skugga um að mannvirkin séu örugg og af þeim stafi ekki hætta og að tilskildum gæðakröfum sé fullnægt.

Viðbótarathugasemdir kæranda: Kærandi bendir á að um sé að ræða lausar gámaeiningar, sem ekki séu jarðfastar og ekki mannvirki í skilningi laga nr. 160/2010 um mannvirki og byggingarreglugerð nr. 112/2012. Vísað sé til úrskurðar úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, uppkveðnum 8. ágúst 2013 í máli nr. 63/2013 og rökstuðnings sem þar komi fram.

Fjallað sé um gámaeiningarnar í gildandi deiliskipulagi og þá hafi arkitekt einnig sent inn teikningar til sveitarfélagsins árið 2021 til þess að fá þær samþykktar. Kærandi hafi gert allt sem í hans valdi stóð til að gera hlutina með réttum hætti. Óeðlilega langur tími hafi liðið frá samþykkt deiliskipulagsins á fundi bæjarstjórnar 31. mars 2022 þar til það hafi verið auglýst í B-deild Stjórnartíðinda. Einnig hafi tímasetningar ákvarðana byggingarfulltrúa reynst sérstakar, t.d. að birta ákvörðun fyrir kæranda 22. desember 2022 með sjö daga andmælafresti.

Ekki gangi upp að taka ákvörðun um þvingunaraðgerðir byggða á deiliskipulagstillögu eftir að endanlegt deiliskipulag hafi verið samþykkt. Því sé um ólögmæta ákvörðunartöku að ræða. Um sé að ræða lausar gámaeiningar sem standi á landi kæranda, fjarri öðrum byggingum og því sé erfitt að sjá að röksemdir um að vernda líf og heilsu manna, eignir og umhverfi með því að tryggja faglegan undirbúning og virkt eftirlit með því að kröfum um öryggi mannvirkja og heilnæmi sé fullnægt, sbr. a-lið 1. gr. mannvirkjalaga, eigi við í málinu. Ekki sé um óleyfisframkvæmd að ræða heldur gámaeiningar sem ekki teljist mannvirki í skilningi laga. Þótt vatnsslanga liggi inn í aðra eininguna og hún sé tengd rafmagni og vatni til bráðabirgða breyti ekki þeirri staðreynd.

Þá standist forsendur hinnar kærðu ákvörðunar ekki þar sem þvingunarúrræðum virðist beint að öðrum mannvirkjum en hinum umþrættu gámaeiningum. Í bréfum byggingarfulltrúa, dags. 20. desember 2022 og 24. maí 2023, sé vísað til byggingarleyfisskyldra framkvæmda á fasteigninni Hjarðarbóli, lóð 2, með fasteignanúmerið F2211514 og landeignarnúmerið L222537. Á þeirri lóð séu hins vegar vinnubúðir ÍAV en það séu útteknar fasteignir sem skilgreindar séu sem svefnskáli og starfsmannahús. Þetta séu ekki þær gámaeiningar sem ágreiningur í málinu standi um. Með nýju deiliskipulagi hafi lóðin sem fyrrnefndar vinnubúðir standi verið skilgreindar sem Silfurbraut, lóð A, með landeignarnúmerið L236191, en lóðin sem umþrættar gámaeiningar standi á sé nú skilgreind sem Silfurbraut, lóð B, með landeignar­númerið L236192. Ekki verði betur séð en að hin kærða ákvörðun snúi að því að fjarlægja vinnubúðir ÍAV en ekki geti verið að gámaeiningar séu á sama fasteignanúmeri og vinnubúðir ÍAV. Því sé hin kærða ákvörðun gölluð og fella beri hana úr gildi af þeirri einu ástæðu að henni sé beint að rangri byggingu.

Hvað varði vatnstöku hafi kærandi heimild frá ÍAV til að tengja sig inn á vatnslögn þeirra er liggi í vinnubúðir ÍAV og sé fyrir innan vatnsmæli þar.

Að teknu tilliti til málsatvika og aðstæðna verði ekki séð að byggingarfulltrúi hafi gætt meðalhófs. Þá megi gera þá kröfu til byggingarfulltrúa að hann fylgist með deiliskipulagsvinnu sem unnin sé af hálfu sveitarfélagsins. Hin kærða ákvörðun sé byggð á forsendum sem séu ekki fyrir hendi.

Niðurstaða: Í máli þessu er deilt um ákvörðun byggingarfulltrúa Sveitarfélagsins Ölfuss að beita þvingunarúrræðum skv. 1. og 2. mgr. 55. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki vegna tveggja bygginga á Hjarðarbóli, lóð 2. Með samþykkt deiliskipulags fyrir Hjarðarból í Ölfusi, sem tók gildi með auglýsingu í B-deild Stjórnartíðinda 16. maí 2023 voru stofnaðar tvær lóðir innan þeirrar lóðar, Silfurbraut A og B. Standa nú umdeildar byggingar, svonefndar gáma­einingar og skemma, á lóðinni Silfurbraut B. Að sögn kæranda er um verkfæraskúr og verk­stæði að ræða og samkvæmt gögnum málsins hafa byggingarnar verið tengdar vatns- og rafveitu.

Samkvæmt 2. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála er kærufrestur til úrskurðarnefndarinnar einn mánuður frá því að kæranda varð kunnugt eða mátti vera kunnugt um ákvörðun þá sem kæra lýtur að. Hin kærða ákvörðun var birt kæranda 13. júní 2023 og barst kæra í máli þessu 21. júlí s.á. Fram kemur í kæru að fylgigögn hafi vantað við upphaflega birtingu ákvörðunarinnar og hafi af hálfu byggingarfulltrúa verið úr því bætt með tölvupósti 23. júní 2023 en þar hafi einnig komið fram að kærufrestur vegna ákvörðunarinnar myndi byrja að líða frá og með þeim degi.

Mælt er fyrir um í 3. mgr. 27. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 að kærufrestur hefjist ekki fyrr en rökstuðningur fyrir kærðri ákvörðun hefur verið tilkynntur aðila máls. Í máli þessu var rökstuðningur veittur samhliða fyrir hinni kærðu ákvörðun og var kærufrestur því liðinn þegar kæra barst úrskurðarnefndinni. Fjallað er um kærur sem berast að liðnum kærufresti í 28. gr. stjórnsýslulaga. Í 1. tölul. nefndrar greinar kemur fram að vísa skuli kæru frá hafi hún borist að liðnum kærufresti nema afsakanlegt verði talið að kæran hafi ekki borist fyrr. Í ljósi þess að kæranda hafði verið leiðbeint um að upphaf kærufrests miðaðist við 23. júní 2023 þegar fylgigögn voru send honum verður að telja afsakanlegt í skilningi 1. tölul. 28. gr. stjórnsýslulaga að kæra hafi borist úrskurðarnefndinni eftir að kærufresti lauk. Verður kæran því tekin til efnismeðferðar. Rétt þykir að taka fram að lægra sett stjórnvald hefur ekki heimild að lögum til að víkja frá eða framlengja lögákveðinn kærufrest til æðra stjórnvalds, sbr. 6. mgr. 27. gr. laganna.

Í mannvirkjalögum er byggingarfulltrúa veitt úrræði til þess að halda uppi og verja þá hagsmuni sem búa að baki lögunum. Meðal annars getur hann stöðvað framkvæmdir sem hafnar eru án lögmælts byggingarleyfis, sbr. 1. mgr. 55. gr. laganna. Ákvörðun byggingarfulltrúa um að stöðva framkvæmdir og notkun tafarlaust og fyrirskipa lokun gámaeininga á umræddri lóð var studd þeim rökum að deiliskipulagsgerð á svæðinu væri á lokastigum en samkvæmt deiliskipulagstillögu væri gert ráð fyrir byggingarreit á því svæði sem gámaeiningarnar stæðu. Í bréfi byggingarfulltrúa, dags. 24. maí 2023, segir svo: „Í því ljósi telur sveitarfélagið ekki tilefni að svo stöddu til þess að krefjast þess að umræddar einingar verði fjarlægðar í heild sinni að því gefnu að eigandi sæki um tilskilin leyfi þegar hið nýja deiliskipulag um lóðina hefur tekið gildi. Fram að þeim tímapunkti að gefið verður eftir atvikum út byggingarleyfi fyrir framkvæmdinni er nauðsynlegt að beita úrræðum 1. mgr. 55. gr. mannvirkjalaga nr. 160/2010 og kafla 2.9 í byggingarreglugerð nr. 112/2012 um stöðvun framkvæmda og notkunar ásamt lokun þess mannvirkis, enda er það nauðsynlegt til þess m.a. að vernda líf og heilsu manna, eignir og umhverfi með því að tryggja faglegan undirbúning og virkt eftirlit samkvæmt a-lið 1. gr. laga um mannvirki nr. 160/2010.“ Ber bréf byggingarfulltrúa með sér að vera liður í meðferð máls að því er varðar umræddar gámaeiningar og að um bráðabirgðaúrræði sé að ræða til að knýja á um að kærandi sæki um tilskilið leyfi. Þess ber þó að geta að ekki liggur fyrir í málinu að framkvæmdir standi yfir á lóðinni eða séu yfirvofandi og ekki verður fallist á að almanna­hætta fylgi notkun gámaeininganna sem geymslu. Þá liggur fyrir að lokun og bann við notkun gáma­eininganna hefur nú staðið yfir í um sex mánuði.

Í máli þessu er einnig deilt um skemmu sem að sögn kæranda sé ekki jarðföst og falli ekki undir skilgreiningu mannvirkis í skilningi mannvirkjalaga og byggingar­reglugerðar. Meðal gagna máls þessa eru tölvupóstsamskipti lögmanns kæranda og lögmanns sveitarfélagsins frá janúar 2023. Þar vísar lögmaður sveitarfélagsins til þess að í andmælum kæranda vegna bréfs byggingarfulltrúa, dags. 20. desember 2022, hafi ekki verið að finna afstöðu til umræddrar skemmu á lóðinni. Af hálfu lögmanns kæranda kemur fram að sömu sjónarmið eigi við um skemmuna og um gámaeiningarnar, þ.e. að ekki sé um mannvirki í skilningi laga að ræða. Skemman hafi verið flutt í heilu lagi á staðinn, sé ekki jarðföst og ekki ætluð til dvalar fyrir menn eða til svefns, en undir henni sé steypt plata sem skemman hafi verið hífð á og sitji þar laus. Þá kemur einnig fram að rafmagn og vatn hafi verið tengt í skemmuna, líkt og sé með lausa vinnuskúra, en þar sé ekki salerni.

Samkvæmt 1. mgr. 9. gr. mannvirkjalaga er óheimilt að grafa grunn fyrir mannvirki, reisa það, rífa eða flytja, breyta því, burðarkerfi þess eða lagnakerfum eða breyta notkun þess, útliti eða formi nema að fengnu leyfi viðkomandi byggingarfulltrúa, sbr. 2. mgr., eða Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar, sbr. 3. mgr. ákvæðisins. Mannvirki er skilgreint í 13. tölul. 3. gr. laganna sem hvers konar jarðföst, manngerð smíð, svo sem hús eða aðrar byggingar eða skýli, virkjanir, dreifi- og flutningskerfi rafveitna, hitaveitna og fjarskipta, fráveitumannvirki, umferðar- og göngubrýr í þéttbýli, stór skilti og togbrautir til fólksflutninga. Til mannvirkja teljast einnig tímabundnar og lausar byggingar sem ætlaðar eru til svefns eða daglegrar dvalar manna í fjóra mánuði eða lengur á sama stað, svo sem starfsmannabúðir eða húsvagnar.

Í 2. mgr. 55. gr. mannvirkjalaga er kveðið á um að sé byggingarframkvæmd hafin án þess að leyfi sé fengið fyrir henni eða hún brjóti í bága við skipulag geti byggingarfulltrúi krafist þess að hið ólöglega mannvirki verði fjarlægt. Sinni eigandi ekki þeirri kröfu er heimilt að vinna slíkt verk á hans kostnað. Gefur ákvæðið sveitarfélögum kost á að bregðast við sé gengið gegn almannahagsmunum þeim er búa að baki mannvirkjalögum, s.s. skipulags-, öryggis- og heilbrigðishagsmunum.

Ákvörðun byggingarfulltrúa um að krefjast þess að kærandi fjarlægði umrædda skemmu og afmáði jarðrask var studd þeim rökum að þar sem „skemman standi að hluta utan þess svæðis sem er skipulagður byggingarreitur skv. tillögu að deiliskipulagi á svæðinu sé nauðsynlegt að gera kröfu um að mannvirkið verði fjarlægt í heild sinni skv. 2. mgr. 55. gr. mannvirkjalaga nr. 160/2010 og kafla 2.9 í byggingarreglugerð nr. 112/2012.“

Svo sem fyrr greinir tók deiliskipulag fyrir Hjarðarból í Ölfusi gildi 16. maí 2023. Í umsögn sveitarfélagsins í máli þessu kemur fram að byggingarfulltrúi hafi ekki verið upplýstur um að deiliskipulagstillaga, sem hann hafi vísað til í hinni kærðu ákvörðun, hefði verið samþykkt endanlega af bæjarstjórn og auglýst í B-deild Stjórnartíðinda. Þá hafi hann jafnframt ekki verið upplýstur um að byggingarreitur á lóðinni hefði tekið breytingum til stækkunar í endanlegri útgáfu deiliskipulagsins, en sú breyting virðist hafa átt sér stað með breytingum á drögum deiliskipulagsins í maí 2023 án þess að það væri tilgreint með öðrum hætti en breyttum línum byggingarreits.

Samkvæmt gildandi deiliskipulagi er lóð 2 á Hjarðarbóli ætluð undir hótel og önnur lóð, Silfur­braut B, ætluð fyrir verkstæði. Á skipulagsuppdrætti er afmarkaður byggingar­reitur á lóðinni fyrir verkstæði þar sem umrædd skemma stendur. Var ákvörðun byggingar­fulltrúa er laut að því að kærandi skyldi fjarlægja skemmuna og afmá jarðrask ekki reist á viðhlítandi rökum, en ekki verður séð af rökstuðningi ákvörðunarinnar að önnur sjónarmið en þau að skemman stæði utan byggingarreits samkvæmt deiliskipulagstillögu hafi legið þar að baki.

Með vísan til þess sem að framan er rakið er rökstuðningi hinnar kærðu ákvörðunar það áfátt að fella beri hana úr gildi.

 Úrskurðarorð:

Felld er úr gildi ákvörðun byggingarfulltrúa Sveitarfélagsins Ölfuss frá 24. maí 2023 um stöðvun framkvæmda og notkunar, ásamt lokun mannvirkja á Hjarðarbóli, lóð 2, og að fjarlægja skuli í heild sinni skemmu á sömu lóð í heild sinni og afmá jarðrask.

nóv 16
Love0

81/2023 Þórisstaðir

Með

Árið 2023, fimmtudaginn 16. nóvember, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Borgartúni 21, Reykjavík. Mætt voru Ómar Stefánsson varaformaður, Aðalheiður Jóhannsdóttir prófessor og Þorsteinn Þorsteinsson byggingarverkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 81/2023, kæra á ákvörðun byggingarfulltrúa Hvalfjarðarsveitar frá 30. júní 2023 um að kæranda verði gert að fjarlægja frístundahús af landi Þórisstaða.  

 Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með kæru til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, er barst nefndinni 3. júlí 2023, kærir eigandi Þórisstaða, Hvalfjarðarsveit, þá ákvörðun byggingarfulltrúa Hvalfjarðarsveitar frá 30. júní 2023 að kæranda verði gert að fjarlægja frístundahús af landi Þórisstaða. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi. Að auki er þess krafist að fjallað verði og úrskurðað um lögmæti túlkunar byggingarfulltrúa á byggingarreglugerð er varðar kröfur til umsóknar vegna byggingarheimildar eftir flutning milli sveitarfélaga.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Hvalfjarðarsveit 24. júlí 2023.

Málavextir: Kærandi er eigandi 23 m2 frístundahúss sem áður stóð í Mófellsstaðalandi, Skorradalshreppi. Húsið var byggt á árunum 2006–2008 og fékk lokaúttekt frá byggingarfulltrúa Skorradalshrepps 22. júní 2020. Byggingarfulltrúi Skorradalshrepps veitti kæranda „flutningsheimild“ til að flytja frístundahúsið 2. júní 2021 af Mófellsstaðalandi á land Þórisstaða og var afrit leyfisins sent til lögreglunnar á Vesturlandi, Vegagerðarinnar og byggingarfulltrúa Hvalfjarðarsveitar. Undanþága Samgöngustofu vegna flutnings sökum breiddar á farmi var veitt 11. ágúst 2021 og var frístundahúsið í kjölfarið flutt milli sveitarfélaga.

Nokkur tölvupóstsamskipti voru milli kæranda og byggingarfulltrúa Hvalfjarðarsveitar í fram­haldinu, allt til ársins 2023. Deildu kærandi og byggingarfulltrúi þar m.a. um hvort frístundahús kæranda þyrfti að uppfylla kröfur byggingarreglugerðar nr. 112/2012 á þeim tíma sem hús­flutningurinn fór fram til að fá byggingarleyfi vegna hússins í Hvalfjarðarsveit eða hvort nægjanlegt væri að húsið hefði uppfyllt skilyrði reglugerðarinnar þegar það hafi fengið loka­úttekt. Virðist af gögnum málsins sem kærandi hafi ekki sótt um byggingar- eða stöðuleyfi vegna hússins þar sem honum hafi þótt ljóst af samskiptum sínum við byggingarfulltrúa að umsóknum hans yrði hafnað.

Kærandi og fulltrúar Hvalfjarðarsveitar héldu fund 18. maí 2022 og 19. s.m. sendi byggingar­fulltrúi Hvalfjarðarsveitar kæranda tölvupóst þar sem m.a. kom fram að honum væri veittur tveggja mánaða frestur til að koma óleyfisframkvæmd sinni í lag með því að sækja um byggingarheimild. Byggingarfulltrúi Hvalfjarðarsveitar sendi kæranda bréf, dags. 16. júní 2023, þar sem fram kom að byggingarfulltrúi hefði til skoðunar að grípa til aðgerða á grundvelli 2. mgr. 55. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki og var kæranda veittur frestur til að koma að andmælum. Byggingarfulltrúi Hvalfjarðarsveitar gerði síðan kröfu með bréfi, dags. 30. s.m., um að frístundahúsið yrði fjarlægt og er það hin kærða ákvörðun í máli þessu.

Málsrök kæranda: Í hinni kærðu ákvörðun byggingarfulltrúa sé tilgreint að ástæða ákvörðunarinnar sé að ekki hafi borist umsókn um stöðuleyfi, byggingarheimild eða byggingarleyfi. Vísað sé til þess að leiðbeiningar hafi verið veittar um hvað ætti að fylgja slíkri umsókn. Vegna þeirra leiðbeininga og túlkunar byggingarfulltrúa sem þar hafi fram komið skapi þær ómöguleika, þar sem fyrir liggi að umsókn verði hafnað. Umsóknin hefði þá þann eina tilgang að fá neitun sem yrði kæranleg til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála.

Lög og reglugerðir gildi ekki afturvirkt nema löggjafinn kveði sérstaklega á um slíkt. Í því tilviki sem hér sé deilt um sé um að ræða hús sem byggt hafi verið á árunum 2006–2008 og lokaúttekt hafi farið fram 22. júní 2020 sem hafi verið framkvæmd af byggingarfulltrúa Skorradalshrepps. Eftir kaup á húsinu hafi kærandi haft réttmætar væntingar til þess að nýta húsið á sama hátt og fyrri eigandi og á sömu forsendum. Sú aðgerð að færa hús til innan eða á milli sveitarfélaga geti því ekki falið í sér að gerð sé krafa um að húsið uppfylli kröfur sem gerðar séu eftir að húsið hafi verið byggt eða að því verði breytt samkvæmt nýjum kröfum sem til hafi komið eftir að smíði þess hafi verið lokið.

Við kaup á húsinu hafi fylgt samþykktir aðaluppdrættir, burðarþolsteikningar, lagnateikningar og rafmagnsteikningar. Teikningarnar hafi ekki fengist afhentar fyrr en fjórum mánuðum eftir að húsið hafi verið sótt, þar sem byggingarfulltrúi Skorradalshrepps hafi ekki talið sér skylt að afhenda þær. Þess í stað hafi hann afhent byggingarfulltrúa Hvalfjarðarsveitar teikningarnar þar sem kærandi hafi nálgast þær.

Aðrir byggingarfulltrúar sem kærandi hafi leitað til, m.a. í Borgarbyggð og Bláskógabyggð, taki við umsókn um byggingarheimild fyrir hús með þeim leiðbeiningum að það sem þurfi að fylgja umsókninni umfram upprunalega teikningar sé ný afstöðumynd og uppfærð skráningar­tafla með nýju landnúmeri og matshlutanúmeri. Þeir geri ekki kröfur um að húsið uppfylli kröfur sem til hafi komið eftir að húsið hafi verið samþykkt, að teikningar uppfylli kröfur eða að upprunalegi aðalhönnuður hússins sé á núverandi lista Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar yfir hönnuði.

Málsrök Hvalfjarðarsveitar: Yfirvöld sveitarfélagsins benda á að kæranda hafi verið upplýstur um að sækja þyrfti um leyfi byggingarfulltrúa vegna flutnings frístundahússins. Með tölvupósti til kæranda, dags. 19. maí 2022, hafi honum verið veittur tveggja mánaða frestur til að sækja um byggingarheimild til að koma óleyfisframkvæmd í réttan farveg og tekið fram að ekki yrði ráðist í frekari aðgerðir af hálfu byggingarfulltrúa fyrr en að liðnum þeim fresti. Kæranda hafi því verið veittur rúmur frestur til að sækja um leyfi fyrir framkvæmdinni, en þar sem ekki hafi verið sótt um leyfi rúmu ári síðar og ekkert sem bent hafi til þess að slíkt yrði gert hafi byggingarfulltrúi ekki átt annan kost en að grípa til aðgerða. Þar sem engin heimild væri fyrir húsinu hafi byggingarfulltrúi lýst því yfir að grípa þyrfti til aðgerða á grundvelli 2. mgr. 55. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki og krefjast þess að hið ólöglega mannvirki yrði fjarlægt. Af andmælum kæranda verður ekki annað ráðið en að hann hafi ekki í huga að sækja um leyfi, nema hugsanlega eftir að núverandi byggingarfulltrúi sveitarfélagsins hafi hætt störfum.

Sú grunnregla laga nr. 160/2010 að óheimilt sé að grafa grunn fyrir mannvirki, reisa það, rífa eða flytja nema að fengnu leyfi viðkomandi byggingarfulltrúa sé afar skýr, sbr. 9. gr. laganna. Líkt og rakið sé í bréfi byggingarfulltrúa til kæranda, dags. 16. júní 2023, sé það mat byggingarfulltrúans að greind framkvæmd sé háð byggingarleyfi eða byggingarheimild. Hin kærða ákvörðun grundvallist á því að ráðist hafi verið í framkvæmdir án þess að leyfis hafi verið aflað enda hafi engin umsókn um leyfi af nokkru tagi borist sveitarfélaginu.

Byggingarfulltrúi hafi veitt kæranda almennar leiðbeiningar um hvernig umsókn um byggingarheimild eða byggingarleyfi skuli úr garði gerð en hafi enga afstöðu tekið til umsóknar sem ekki hafi borist. Ekki verði séð hvernig leiðbeiningar byggingarfulltrúans, sem falist í að upplýsa um efni mannvirkjalaga og byggingarreglugerðar, geri kæranda ómögulegt að sækja um leyfi. Þá virðist rök kæranda á því byggð að hann telji ljóst að umsókn hans um leyfi verði hafnað. Kærandi virðist því hafa fyrir fram gefnar hugmyndir um hvernig byggingarfulltrúi muni afgreiða umsókn sem ekki hafi borist.

 Viðbótarathugasemdir kæranda: Kærandi tekur fram að hagsmunir hans og sveitarfélagsins fari saman í máli þessu þar sem sveitarfélagið væri búið að fá leyfisgjöld og tekjur af fasteignagjöldum hefði byggingarfulltrúi gætt meðalhófs og jafnræðis við leiðbeiningar vegna hússins. Verði niðurstaða úrskurðarnefndarinnar sú að krafa um að húsið verði fjarlægt sé réttmæt verði húsið ekki flutt annað heldur verði því fargað. Í því geti hvorki verið fólgnir hagsmunir sveitarfélagsins né samfélagsins. Allra leyfa fyrir flutningum hafi verið aflað, en húsið hafi verið flutt í fylgd lögreglu. Leitað hafi verið til byggingarfulltrúa vegna stöðuleyfis fyrir húsið en því hafi verið hafnað. Byggingarfulltrúi hafi gert þá kröfu að húsið uppfyllti skilyrði núgildandi byggingarreglugerðar en ekki þeirrar sem hafi verið í gildi þegar húsið hafi verið byggt.

———-

Aðilar máls þessa hafa fært fram ítarlegri rök fyrir máli sínu sem ekki verða rakin hér frekar, en úrskurðarnefndin hefur haft þau öll til hliðsjónar við úrlausn málsins.

Niðurstaða: Í máli þessu er deilt um ákvörðun byggingarfulltrúa Hvalfjarðarsveitar frá 30. júní 2023 um að kæranda verði gert að fjarlægja frístundahús af landi Þórisstaða. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi. Þá gerir kærandi einnig þá kröfu að úrskurðað verði „um lögmæti túlkunar byggingarfulltrúa á byggingarreglugerð er varðar kröfur til húsa við umsókn um byggingarheimild eftir flutning milli sveitarfélaga“.

Samkvæmt 1. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála hefur nefndin það hlutverk að úrskurða í kærumálum vegna stjórnvaldsákvarðana og ágreinings­málum vegna annarra úrlausnaratriða á sviði umhverfis- og auðlindamála eftir því sem mælt er fyrir um í lögum á því sviði. Hin kærða ákvörðun um að kæranda verði gert að fjarlægja frístundahús af landi Þórisstaða var tekin með vísan til 2. mgr. 55. gr. laga um mannvirki nr. 160/2010 og telst því stjórnvaldsákvörðun sem borin verður undir úrskurðarnefndina samkvæmt 59. gr. laganna. Slíka heimild er hins vegar ekki að finna vegna túlkunar byggingarfulltrúa á byggingar­reglugerð og verður túlkunin ein og sér ekki borin undir nefndina heldur aðeins í tengslum við málsmeðferð kæranlegrar ákvörðunar sem tekin er til meðferðar hjá úrskurðarnefndinni.

Í ljósi þess að kærandi hefur bent á að byggingarfulltrúar annarra sveitarfélaga séu honum sammála um túlkun byggingarreglugerðar þykir rétt að benda á að samkvæmt 1. og 19. tölul. 5. gr. laga nr. 160/2010 hefur Húsnæðis- og mannvirkjastofnun það verkefni að tryggja samræmingu á byggingareftirliti og skal vera stjórnvöldum til ráðgjafar um mannvirkjamál og veita umsögn um álitamál á því sviði.

Fjallað er um stöðvun framkvæmda, lokun mannvirkis o.fl. í 55. gr. laga nr. 160/2010. Í 2. mgr. nefnds ákvæðis kemur fram að ef byggingarframkvæmd er hafin án þess að leyfi sé fengið fyrir henni eða hún brýtur í bága við skipulag geti byggingarfulltrúi krafist þess að hið ólöglega mannvirki eða byggingarhluti sé fjarlægt, jarðrask afmáð eða starfsemi hætt. Sinni eigandi ekki þeirri kröfu er heimilt að vinna slík verk á hans kostnað.

Í máli þessu liggur fyrir að hús kæranda hefur ekki fengið byggingarheimild, byggingarleyfi eða stöðuleyfi og að ekki hefur verið sótt um slík leyfi þrátt fyrir áskoranir þar um. Var byggingarfulltrúa því heimilt að gera þá kröfu að kærandi fjarlægði húsið í samræmi við 2. mgr. 55. gr. laga nr. 160/2010. Verður kröfu um ógildingu hinnar kærðu ákvörðunar því hafnað.

 Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu kæranda um ógildingu ákvörðunar byggingarfulltrúa Hvalfjarðarsveitar frá 30. júní 2023 um að kæranda verði gert að fjarlægja frístundahús af landi Þórisstaða.

okt 03
Love0

108/2023 Njálsgata

Með

Árið 2023, þriðjudaginn 3. október, tók Arnór Snæbjörnsson, formaður úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, með heimild í 3. mgr. 3. gr. laga nr. 130/2011, fyrir:

Mál nr. 108/2023, kæra á afgreiðslu skrifstofu stjórnsýslu og gæða á umhverfis- og skipulagssviði Reykjavíkurborgar varðandi not kæranda af hluta lóðar sinnar fyrir bílastæði.

 Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 11. september 2023, er barst nefndinni sama dag, kærir eigandi, Njálsgötu 54, Reykjavík, þá ákvörðun Reykjavíkurborgar sem fram komi í tölvupósti frá sveitarfélaginu 22. ágúst 2023 um að synja honum um að nýta bílastæði á lóð Njálsgötu 54. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi. Þess er jafnframt krafist að réttaráhrifum hinnar kærðu ákvörðunar verði frestað á meðan málið er til meðferðar fyrir úrskurðarnefndinni. Þykir málið nægilega upplýst til að það verði tekið til endanlegs úrskurðar. Er því ekki tilefni til að taka afstöðu til kröfu um frestun réttaráhrifa. Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Reykjavíkurborg 25. september 2023.

Málsatvik og rök: Á lóðinni Njálsgötu 54 stendur einbýlishús sem verið hefur í eigu kæranda í á þriðja áratug. Í greinargerð á uppdrætti gildandi deiliskipulags fyrir umrætt svæði frá árinu 2013 kemur fram að ekki sé gert ráð fyrir bílastæðum innan lóða.

Fyrir hönd byggingarfulltrúans í Reykjavík var kæranda 13. júlí 2023 sent bréf með yfirskriftinni „Efni: Njálsgata 54 – Óleyfisframkvæmd“. Kom þar fram að ábending hefði borist þess efnis að búið væri að útbúa innkeyrslu frá Njálsgötu inn á lóð nr. 54 við götuna, ásamt því að gulmerkja kant og almenn bílastæði í götu. Kæranda var gert að láta af akstri inn á lóðina og lagningu bifreiða og ennfremur að loka fyrir innakstur. Var kæranda veittur 14 daga frestur til að koma að andmælum sem hann og gerði. Þá kom fram að yrði þessum tilmælum ekki sinnt yrði tekin ákvörðun um framhald málsins með hliðsjón af ákvæðum  laga nr. 160/2010 um mannvirki og gr. 2.9.2. í byggingarreglugerð nr. 112/2012 sem gæti falið sér að ráðist yrði í úrbætur á kostnað eiganda eða mælt fyrir um dagsektir.

Hinn 22. ágúst 2023 barst kæranda tölvupóstur frá starfsmanni á skrifstofu stjórnsýslu og gæða á umhverfis- og skipulagssviði Reykjavíkurborgar þess efnis að ítrekuð væri sú krafa að hann léti af akstri inn á lóðina og var um leið tilkynnt að borgaryfirvöld hygðust fjarlægja gulmerkingar af götunni og gangstéttarkanti. Um leið var leiðbeint um að ákvörðunin væri kæranleg til úrskurðarnefndar- umhverfis og auðlindamála ásamt því að hann gæti kannað hjá skipulagsfulltrúanum í Reykjavík hvort unnt væri að breyta deiliskipulagi og fá bílastæðin með því samþykkt.

Af hálfu kæranda er vísað til þess að hann hafi allt frá árinu 1989 nýtt hluta lóðar sinnar sem bílastæði. Reykjavíkurborg hafi ekki gert við það athugasemdir og starfsmenn borgarinnar gulmerkt kant gangstéttar fyrir framan bílastæðið, sem hann hafi þó í fyrstu merkt að eigin frumkvæði, og með því viðurkennt rétt kæranda til að nýta umræddan lóðarpart með þessum hætti.

Borgaryfirvöld vísa til þess að ekki virðist um það deilt að tvö bílastæði á lóð nr. 54 við Njálsgötu hafi aldrei verið samþykkt af byggingar- eða skipulagsyfirvöldum borgarinnar. Þá sé fyrirkomulag lóðarinnar ekki í samræmi við samþykkta uppdrætti, sbr. gr. 4.3.1. og 4.4.4. í byggingarreglugerð. Ljóst sé að óheimilt sé að leggja bifreiðum inn á einkalóð ef skipulag geri ekki ráð fyrir því. Staðsetning bílastæðanna á lóðinni sé á þann veg að tvö skáhallandi almenningsstæði í götu séu ónothæf.

Niðurstaða: Fjallað er um hlutverk byggingarfulltrúa sveitarfélaga í lögum nr. 160/2010 um mannvirki og felst það m.a. í því að hafa eftirlit með því að mannvirki og notkun þeirra sé í samræmi við útgefin leyfi. Annast þeir eftirlit með mannvirkjagerð sem fellur undir 1. og 2. mgr. 9. gr. laganna, þ.e. byggingarleyfisskyldum framkvæmdum sem ekki heyra undir Húsnæðis og mannvirkja­stofnun, en sveitarstjórn ber ábyrgð á að stjórnsýsla og eftirlit byggingarfulltrúa sé í samræmi við ákvæði laganna, sbr. 2. mgr. 4. gr. laga nr. 160/2010.  Samkvæmt 55. og 56. gr. laganna hafa þeir, og eftir atvikum Húsnæðis- og mannvirkjastofnun, heimildir til að beita þvingunarúrræðum.

Líkt og fram kemur í málavaxtalýsingu var kæranda með bréfi dags. 13. júlí 2023 gert að láta af akstri inn á lóð sína og tilkynnt um hugsanlega beitingu þvingunarúrræða. Var og vísað til gr. 2.9.2. í byggingarreglugerð nr. 112/2012 þar sem kveðið er á um aðgerðir til að knýja fram úrbætur og sem er um flest samhljóða 56. gr. laga nr. 160/2010. Áskorun skv. 1. mgr. 56. gr. mannvirkjalaga er liður í undirbúningi mögulegrar ákvörðunar um beitingu þvingunarúrræða skv. 56. gr. en felur ekki í sér lokaákvörðun um beitingu þeirra. Verður sú ákvörðun því ekki ein og sér borin undir úrskurðarnefndina, sbr. 2. mgr. 26. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993.

Hin kærða afgreiðsla í máli þessu var í formi tölvupósts frá starfsmanni skrifstofu stjórnsýslu og gæða á umhverfis- og skipulagssviði Reykjavíkurborgar, sem ekki verður jafnað við afgreiðslu valdbærs stjórnvalds.

Af fyrirliggjandi gögnum verður ekki ráðið að tekin hafi verið ákvörðun af byggingar­fulltrúanum í Reykjavík um hugsanlega beitingu þvingunar­úrræða í sam­ræmi við ákvæði 55. og 56. gr. laga nr. 160/2010. Liggur því ekki fyrir nein kæranleg ákvörðun í málinu sem bindur enda á málið í skilningi 2. mgr. 26. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993.

 Úrskurðarorð:

Kærumáli þessu er vísað frá úrskurðarnefndinni.

sep 13
Love0

96/2023 Urðarstígur

Með

Árið 2023, miðvikudaginn 13. september 2023, tók Arnór Snæbjörnsson, formaður úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, með heimild í 3. mgr. 3. gr. laga nr. 130/2011, fyrir:

Mál nr. 96/2023, kæra á drátt á afgreiðslu máls hjá byggingarfulltrúanum í Reykjavík vegna skúrs á lóð nr. 4 við Urðarstíg.

 Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 8. ágúst 2023, er barst nefndinni 9. s.m., gerir eigandi Urðarstígs 6 og 6A, þá kröfu að skúr á lóð Urðarstígs 4 verði fjarlægður eða færður þrjá metra frá lóðarmörkum Urðarstígs 6–6A.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Reykjavíkurborg 21. ágúst 2023.

Málsatvik og rök: Á lóð Urðarstígs 4 stendur stakstæður skúr við lóðamörk þeirrar lóðar og lóðar Urðarstígs 6–6A, en á síðarnefndu lóðinni er að finna byggingarnar Urðarstíg 6 og 6A sem eru báðar í eigu kæranda. Með tölvubréfi, dags. 29. júní 2023, óskaði kærandi eftir því við byggingarfulltrúann í Reykjavík að skúrinn yrði fluttur þrjá metra frá lóðarmörkum Urðarstígs 6-6A. Ítrekaði kærandi erindið 3. júlí s.á. en því var ekki svarað af hálfu byggingarfulltrúa. Hinn 11. júlí 2023 samþykkti embættið umsókn eiganda Urðarstígs 4 fyrir viðbyggingu við suðurgafl húss þeirrar lóðar. Á framlögðum uppdrætti var gert grein fyrir umræddum skúr þar sem sagði að hann hefði verið reistur fyrir mörgum árum með samþykki nágranna.

Kærandi bendir á að skv. gr. 2.3.5. í byggingarreglugerð nr. 112/2012 skuli leita samþykki lóðarhafa aðliggjandi lóðar fyrir smáhýsi sem séu minna en þrjá metra frá lóðamörkum. Kærandi hafi verið eigandi Urðarstígs 6 síðan 1995 og Urðarstígs 6A frá 2020 og hafi hvorki gefið munnlegt né skriflegt leyfi fyrir hinum umþrætta skúr. Skúrinn sé ekki að finna á deiliskipulagi svæðisins og hafi því ekki verið tekinn með í útreikningi á nýtingarhlutfalli lóðar Urðarstígs 4. Skúrinn sé 50 cm frá útveggi Urðarstígs 6A en þakrenna sé aðeins 13 cm frá útveggnum og auk þess innan lóðarmarka Urðarstígs 6–6A. Nálægðin geri viðhald ómögulegt og skapi sambrunahættu. Bent sé á að skúrar geymi oft hluti á borð við gaskúta, grill, leysiefni, hleðslubatterí og annað sem eldhætta stafi af.

Af hálfu Reykjavíkurborgar er bent á að kæra málsins feli í sér kröfu um tilteknar aðgerðir af hálfu borgaryfirvalda. Er þess krafist að þeim kröfum verði vísað frá enda sé engri kæranlegri stjórnsýsluákvörðun til að dreifa.

Eigandi Urðarstígs 4 bendir á að skúrinn hafi verið reistur árið 2017, þ.e. áður en kærandi varð eigandi að Urðarstíg 6A. Nágrannar aðliggjandi lóða hafi veitt samþykki fyrir skúrnum og sé það tilgreint á aðaluppdrætti samþykktum af byggingarfulltrúa. Eldri skúr hafi áður staðið á lóðinni með sömu fjarlægð frá Urðarstíg 6A.

Niðurstaða: Hlutverk byggingarfulltrúa sveitarfélaga í lögum nr. 160/2020 um mannvirki er m.a. að annast eftirlit með mannvirkjagerð. Samkvæmt 55. og 56. gr. laganna hafa þeir, og eftir atvikum Húsnæðis- og mannvirkjastofnun, heimildir til að beita þvingunarúrræðum. Líkt og fram kemur í málsatvikalýsingu óskaði kærandi eftir því við byggingarfulltrúa að hann myndi beita slíkum úrræðum. Undir rekstri málsins hjá úrskurðarnefndinni óskaði nefndin eftir upplýsingum frá Reykjavíkurborg um hvort því erindið hafi verið svarað, en það mun ekki hafa verið gert. Liggur því ekki fyrir nein kæranleg ákvörðun í málinu sem bindur enda á málið í skilningi 2. mgr. 26. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993.

Með hliðsjón af því að erindi kæranda frá 29. júní 2023 hefur ekki enn fengið úrlausn hjá til þess bæru stjórnvaldi þykir að svo komnu máli þó ekki rétt að vísa málinu frá úrskurðarnefndinni heldur líta svo á að kærður sé óhæfilegur dráttur á afgreiðslu erindis kærenda, en skv. 4. mgr. 9. gr. stjórnsýslulaga er heimilt að kæra slíkan drátt til þess stjórnvalds sem ákvörðun í málinu verður kærð til. Byggingarfulltrúi hefur ekki brugðist við erindi kæranda en það var lagt fram fyrir tæpum tveimur og hálfum mánuði. Verður að því virtu lagt fyrir byggingarfulltrúa að svara erindinu, án ástæðulauss dráttar. Ákvörðun hans um hvort beita beri þvingunarúrræðum eða ekki er síðan eftir atvikum kæranleg til úrskurðarnefndarinnar.

 Úrskurðarorð:

Lagt er fyrir byggingarfulltrúann í Reykjavík að svara, án ástæðulauss dráttar, erindi kæranda frá 29. júní 2023.

ágú 30
Love0

54/2023 Álfhólsvegur

Með

Árið 2023, miðvikudaginn 30. ágúst, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Borgartúni 21, Reykjavík. Mætt voru Ómar Stefánsson varaformaður, Karólína Finnbjörnsdóttir lögmaður og Þorsteinn Þorsteinsson byggingar­verkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 54/2023, kæra á ákvörðun byggingarfulltrúa Kópavogs frá 24. mars 2023 að synja um beitingu þvingunarúrræða vegna „skjólveggjar-stoðveggjar“ á mörkum lóðanna Álfhólsvegar 68 og 70.

 Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 21. apríl 2023, er barst nefndinni sama dag, kæra eigendur, Álfhólfsvegi 70, Kópavogi, þá ákvörðun byggingarfulltrúa Kópavogs frá 24. mars 2023 að synja um beitingu þvingunarúrræða vegna „skjólveggjar-stoðveggjar“ á mörkum lóðanna Álfhólsvegar 68 og 70. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Kópavogsbæ 31. maí 2023.

Málavextir: Lóðirnar Álfhólsvegur 68 og 70 í Kópavogi eiga sameiginleg mörk frá göngustíg við götu að bæjarlandi og er síðarnefnda lóðin austan megin við þá fyrrnefndu. Á báðum lóðunum eru einbýlishús en svæðið hefur ekki verið deiliskipulagt. Árið 2019 reisti eigandi Álfhólsvegar 68 byggingu við lóðamörkin að nr. 70 og árið 2020 reisti hann steypta veggi á mörkum lóðanna og á mörkum lóðar sinnar og göngu­stígs við götuna. Í kjölfarið leituðu eigendur lóðar nr. 70, kærendur í máli þessu, til embættis byggingarfulltrúa Kópavogs vegna framkvæmdanna. Með bréfi, dags. 18. maí 2021, til lóðarhafa kom fram að embætti byggingar­fulltrúa færi vinsamlegast fram á að þeir leituðu sameiginlegrar lausnar á frá­gangi á lóða­mörkum fyrir 20. júní 2021. Að öðrum kosti skyldi fjarlægja vegginn og bygginguna eigi síðar en 20. júlí s.á. Þá kom fram að skoðað yrði hvort til greina kæmi að beita heimild til að knýja fram úrbætur skv. gr. 2.9.2. í byggingarreglugerð nr. 112/2012, s.s. með álagningu dagsekta. Hinn 20. september 2021 var báðum aðilum sent ítrekunarbréf þar sem fram kom að „meint bygging á lóð“ gæti ekki talist smáhýsi og væri því ekki undanskilin byggingarleyfi og að sækja þyrfti um leyfi fyrir byggingunni. Þá kom fram að ef ekkert samkomulag eða umsókn lægi fyrir og mannvirkin stæðu enn yrðu lagðar á dag­sektir frá 1. nóvember 2021. Í bréfi, dags. 15. október s.á., óskuðu eigendur Álfhólsvegar 68 eftir því að veitt yrði byggingarleyfi fyrir framkvæmdum á lóðinni. Svokölluð stöðu­skoðun fór fram af hálfu embættis byggingarfulltrúa 16. júní 2022 og voru mannvirkin þar ljósmynduð. Með bréfi, dags. 24. mars 2023, með yfirskriftinni „Efni: Skjólveggur – stoðveggur á lóðarmörkum – ákvörðun byggingarfulltrúa“ var aðilum málsins tilkynnt að ekki væri ástæða til að beita þvingunarúrræðum samkvæmt lögum nr. 160/2010 um mannvirki og byggingarreglugerð. Í ákvörðuninni kom jafnframt fram að veggurinn væri um 10 m á lengd og 1,0 til 1,8 m á hæð. Ennfremur að staðsetning hans væri um 1,2 m frá gangbraut og lóðamörkum að Álfhólsvegi.

Á afgreiðslufundi sínum hinn 4. ágúst 2023 hafnaði byggingarfulltrúi Kópavogs umsókn eiganda Álfhólsvegar 68 um byggingarleyfi fyrir þegar byggðri útigeymslu.

Málsrök kærenda: Af hálfu kærenda er vísað til þess að um sé að ræða óleyfisframkvæmdir án samþykkis þeirra á mörkum lóðar þeirra og Álfhólsvegar 68. Annars vegar hafi árið 2019 verið gerð u.þ.b. 20 m2 viðbygging sem nái að mörkum lóðar þeirra og hins vegar hafi árið 2020 verið steyptur veggur á lóðamörkunum. Kærendur telji að með sama hætti og í úrskurði úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála í máli nr. 93/2019 hefði átt að beita þvingunar­úrræðum gagnvart eiganda Álfhólsvegar 68 til þess að sjá til þess að hann léti af hinni ólög­mætu athöfn og færði ástand lóðamarkanna til fyrra horfs. Afleiðingar þess að byggingarfulltrúi láti háttsemina óátalda séu að kærendur hafi minni not fyrir lóð sína en áður. Þá hafi þeir ekki átt þess kost að koma að framkvæmdunum og koma að athugasemdum sínum.

Vegna greindrar viðbyggingar fái kærendur ekki notið lóðar sinnar með sem bestum hætti og þá sé hún til þess fallin að rýra verðgildi fasteignar þeirra. Í því skyni að halda frið við nágranna hafi kærendur þó viljað sjá hvort þeir gætu vanist byggingunni en það hefði ekki gengið eftir heldur hefði viðbyggingin valdið þeim miklum ama. Hún sé yfirþyrmandi og þrúgandi og brjóti í bága við ákvæði laga um mannvirki nr. 160/2010, en samkvæmt 1. mgr. 9. gr. þeirra sé m.a. óheimilt að grafa grunn fyrir mannvirki eða reisa það nema að fengnu leyfi byggingarfulltrúa. Einnig sé brotið gegn g. og h. lið gr. 2.3.5. byggingarreglugerðar nr. 112/2012 um undanþágur frá byggingarleyfi. Þá rúmist viðbyggingin ekki innan byggingarreits enda liggi ekki fyrir sam­þykkt deiliskipulag fyrir svæðið og því ljóst að ekki sé hægt að beita undanþágu greinarinnar.

Á mörkum lóðanna hafi verið fyrir tyrfður jarðefnisveggur úr hlöðnu hraungrjóti sem staðið hefði u.þ.b. einum metra innan við mörk lóðar kærenda. Sá veggur hefði verið fjarlægður af eiganda Álfhólsvegar 68 og eftir staðið sár við hlið innkeyrslu á lóð kærenda. Í framhaldinu hefði hann steypt vegg á mörkum lóðanna og aldrei leitað samþykkis kærenda um gerð, útlit eða umfang hans. Með framkvæmdunum hafi verið gengið á rétt kærenda og þau hafi því sent embætti byggingarfulltrúa tölvupósta í júní 2020. Í kjölfarið hefði mælingarmaður komið frá bænum og merkt lóðamörk. Kærendur hefðu talið málið vera í farvegi hjá bæjaryfirvöldum og því ekki aðhafst frekar, en hinar umdeildu framkvæmdir hafi haldið áfram yfir sumar- og haust­mánuði og svo aftur vorið 2021. Þá hafi kærendur farið að gruna að byggingarfulltrúi hefði ekkert aðhafst vegna athugasemda þeirra og því sent formlega kvörtun til embættisins í apríl 2021. Af f-lið gr. 2.3.5. byggingarreglugerðar megi ráða að lóðarhöfum samliggjandi lóða sé heimilt án byggingarleyfis að reisa skjólvegg, enda leggi þeir fram hjá byggingarfulltrúa undir­ritað samkomulag um framkvæmdina. Slíku samþykki sé ekki fyrir að fara og því ljóst að byggingarleyfi hefði þurfti til að koma til þess að bygging veggjarins væri lögmæt. Í 2. mgr. gr. 7.2.3. byggingarreglugerðar komi fram að ávallt skuli afla byggingarleyfis vegna skjól­veggjar á lóð nema undanþágur gr. 2.3.5. eigi við. Þá segi í 3. mgr. sömu greinar að bygging skjólveggjar á mörkum lóða sé alltaf háð samþykki beggja lóðarhafa og skuli samþykkis leitað áður en hafist sé handa við smíði girðingar eða skjólveggjar og sé um fortakslaust ákvæði að ræða. Undantekningarregla gr. 2.3.5. geti ekki verið skýrð rýmra en sem nemi orðalagi hennar. Með núverandi ástandi og sökum hæðar veggjarins sé gangandi og hjólandi veg­farendum, einkum börnum, mikil hætta búin. Blindhorn hafi skapast með þeim afleiðingum að gang­andi eða hjólandi einstaklingar, þ.m.t. börn, geti ekki tímanlega séð bifreið færða í eða úr innkeyrslu á lóð kærenda. Þá sé aukin hætta ef ísingu geri í brattri innkeyrslunni. Jafnframt sé möguleg fallhætta af veggnum og hætta á að hann muni verka sem snjógildra og þar með auka umfang snjósöfnunar á bílastæði kærenda. Skylda til að vera með byggingarleyfi fyrir framkvæmdum hafi þann tilgang og markmið að fyrirbyggja þá hættu sem nú blasi við á mörkum lóðanna, en í 4. mgr. gr. 7.2.2. byggingarreglugerðar komi fram að ávallt skuli tryggt fullt öryggi barna og annarra gangandi eða hjólandi vegfarenda á lóðum bygginga. Þá sé einnig vísað til gr. 12.1.1. hvað þetta varði.

Byggingarfulltrúa hafi ekki verið stætt á að meta atvik svo að ekki væri þörf á beitingu þvingunarúrræða. Í hinni kærðu ákvörðun hafi verið lítill sem enginn efnislegur rökstuðningur. Einungis hafi í niðurlagi ákvörðunarinnar komið fram að ekki yrði séð að skjólveggurinn ógnaði öryggis- eða almannahagsmunum, en kærendur telji það efnislega rangt.

Málsrök Kópavogsbæjar: Bæjaryfirvöld benda á að í kjölfar erindis kærenda til embættis byggingarfulltrúa í júní 2020 hafi fulltrúar embættisins, aðilar og kærendur átt í samskiptum vegna málsins og hafi fulltrúi byggingar­fulltrúa farið í stöðuskoðun í júní 2022. Engar athuga­semdir hafi verið gerðar við framkvæmdina af hálfu byggingarfulltrúa. Í ljósi þess að aðilum hafi ekki tekist að finna sameiginlega lausn á frágangi á lóðamörkum hafi hin kærða ákvörðun verið tekin.

Engin skilyrði séu til að fallast á kröfu kærenda og hafi ákvörðunin samrýmst lögum nr. 160/2010 um mannvirki og byggingarreglugerð nr. 112/2012. Ákvörðunin hafi verið studd þeim rökum að ekki yrði séð að umræddur stoðveggur ógnaði öryggis- eða almannahags­munum. Af þeim sökum hafi byggingarfulltrúi ákveðið að beita sér ekki fyrir því að veggurinn yrði fjarlægður með beitingu þvingunarúrræða og því hafi efnisleg rök legið að baki ákvörðun hans í samræmi við 55. gr. laga nr. 160/2010 og meðalhófsreglu stjórnsýslulaga nr. 37/1993.

 Athugasemdir framkvæmdaraðila: Af hálfu eiganda Álfhólsvegar 68 er vísað til þess að fyrir nokkrum árum hafi hann ráðist í lagfæringu lóðar sinnar sem hafi falið í sér að lækka verulega suðvesturhluta hennar og steypa stoðveggi til þess að jafna hæðarmun á milli lóða og við götu, en lóðin sé mun hærri en aðliggjandi lóð kærenda og gangstétt við Álfhólsveg. Veggurinn sé lægri en yfirborð lóðarinnar hefði verið en hæðarmunur hefði áður verið jafnaður með fláa sem hefði náð nokkuð inn á lóð kærenda. Átti hæð jarðvegs sér stoð í samþykktum uppdráttum frá 29. ágúst 1959, en þar komi fram að jarðvegshæð á innri hluta lóðarinnar sé í svipaðri hæð og gólfplata efri hæðar en þaðan sé lóðin stölluð niður í átt að götunni. Veggirnir séu í raun stoðveggir en hvorki girðing né skjólveggir og eigi ákvæði f-liðar gr. 2.3.5. í byggingarreglugerð nr. 112/2012, sem vísað hefði verið til í bréfi byggingar­fulltrúa til kærenda 18. maí 2021, því ekki við. Samkvæmt tilvitnuðu ákvæði skuli miða við jarðvegshæð þeirrar lóðar sem hærri sé ef hæðarmunur sé á milli lóða á mörkum þeirra. Augljóst sé að veggur sem ekki sé hærri en jarðvegsyfirborð þeirrar lóðar sem hærri sé hafi ekki sambærileg grenndaráhrif og girðing eða skjólveggur sem standi upp fyrir yfirborð beggja lóðanna og valdi stoðveggurinn t.d. engu skuggavarpi. Þessi sjónarmið komi fram í úrskurði úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála í máli nr. 67/2007. Framkvæmdirnar hefðu aðeins falið í sér eðlilegt viðhald eða frágang lóðar og séu ekki háðar byggingarleyfi, sbr. c-lið gr. 2.3.5. í byggingarreglugerð. Þá eigi tilvitnuð gr. 2.9.2. í byggingarreglugerð ekki við í málinu þar sem ekki sé um byggingar­leyfisskylda framkvæmd að ræða. Snemma árs 2020 hafi byggingarfulltrúa verið sendar upp­lýsingar um áform framkvæmdaraðila og aftur um mánaðamótin maí/júní það ár til að leita svara um afstöðu hans til framkvæmdanna. Byggingarfulltrúi hafi þá ráðlagt honum að færa vegg meðfram gangstétt að götu um 100-150 cm innar í lóðina svo hann skyggði ekki á og hafi hann því fært vegginn um 140 cm frá gangstéttinni. Hins vegar hefði ekki verið sett út á neitt og hvorki minnst á að undirskriftir né leyfi kynni að þurfa. Framkvæmdaáformin hafi verið borin undir byggingarfulltrúa og komið hafi verið til móts við ábendingar hans. Framkvæmdar­aðili hafi því verið í góðri trú um að honum væri heimilt að ráðast í framkvæmdina. Eigi það eitt og sér að girða fyrir beitingu þvingunarúrræða. Í framhaldinu hefði hann hafið fram­kvæmdir við breytingar á lóðinni og hafi hinn 30. júní 2020 verið búið að slá upp fyrir stoð­veggjum á mörkum lóða og við götu. Engar athugasemdir hefðu komið fram og veggirnir verið steyptir. Hinn 12. júlí 2020 hafi verið búið að slá frá stoðveggjunum og frá þeim tíma hafi hæð veggjanna og staðsetning þeirra legið fyrir. Engar athugasemdir hefðu komið fram fyrr en um ári síðar. Kærendur hafi engan reka gert að því að reyna að koma í veg fyrir framkvæmdina og koma þannig í veg fyrir möguleg eignaspjöll. Raunar munu kærendur hafa verið samþykkir framkvæmdinni en það samþykki hefði þó aðeins verið munnlegt. Þá sé það sjónarmið að ætli bæjaryfirvöld á annað borð að beita þvingunarúrræðum eigi að taka ákvörðun um það án ástæðulauss dráttar. Þegar hin kærða ákvörðun hafi verið tekin hafi verið liðið um eitt ár og átta mánuðir frá því að kvartað hefði verið til byggingarfulltrúa. Vísast um þessi sjónarmið til dóms Hæsta­réttar Íslands í dómasafni árið 1996, bls. 1868.

Lagaheimildir byggingarfulltrúa til að mæla fyrir um þvingunarúrræði séu settar til vörslu almannahagsmuna en ekki til þess að tryggja einkaréttarlega hagsmuni nágranna, sbr. dóm Hæstaréttar Íslands í máli nr. 444/2008 og úrskurði úrskurðarnefndar skipulags- og byggingar­mála í málum nr. 5/2005 og 2/2010, og úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála í málum nr. 116/2017 og 128/2021. Einstaklingum séu tryggð önnur réttarúrræði til að gæta hagsmuna sinna og sé vísað um það til heimilda til að fá dóm um skyldu manns til að vinna verk að viðlögðum dagsektum sem fram komi í 4. mgr. 114. gr. laga um meðferð einka­mála nr. 91/1991. Þá megi einnig benda á bréf umboðsmanns Alþingis í máli nr. 4673/2006, dags. 1. júní 2006. Ákvörðun byggingarfulltrúa um beitingu þvingunarúrræða sé háð frjálsu mati og hafi úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála takmarkaðar heimildir til endurskoðunar slíkra ákvarðana. Af sömu ástæðu sé marklaust það fordæmi í máli nr. 93/2019 sem kærendur hafi vísað til enda hefði byggingarfulltrúi í því máli ákveðið að beita þvingunarúrræðum og úrskurðarnefndin hafi engar forsendur haft til að endurskoða það mat sem legið hefði að baki ákvörðun hans sem þar af leiðandi hafi verið staðfest. Með sama hætti geti úrskurðarnefndin ekki gert annað í máli því sem hér sé til meðferðar en að staðfesta hina kærðu ákvörðun. Auk þess séu tilvikin ekki sambærileg þar sem í tilvitnuðu máli hafi verið fjallað um skjólvegg en aðrar reglur gildi um stoðveggi eins og þá sem mál þetta lúti að.

Niðurstaða: Í máli þessu er deilt um lögmæti ákvörðunar byggingarfulltrúa Kópavogs frá 24. mars 2023 að beita ekki þvingunarúrræðum vegna „skjólveggjar-stoðveggjar“ á mörkum lóðanna Álfhólsvegar 68 og 70. Í tilkynningu um ákvörðunina kemur fram að hún sé tekin í kjölfar þess að embættið hafi haft til skoðunar kvörtun lóðarhafa Álfhólsvegar 70 vegna veggjarins og viðbyggingar. Þar er ekki að finna frekari umfjöllun um viðbygginguna og verður afstaða byggingarfulltrúa til beitingar þvingunarúrræða vegna hennar ekki ráðin af ákvörðun­inni. Hefur beiðni kærenda um að þvingunarúrræðum verði beitt vegna viðbyggingarinnar því ekki verið efnislega afgreidd af byggingarfulltrúa með hinni kærðu ákvörðun og liggur af þeim sökum ekki fyrir kæranleg ákvörðun í skilningi 2. mgr. 26. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 vegna hennar.

Það er hlutverk byggingarfulltrúa að hafa eftirlit með mannvirkjagerð í sínu umdæmi, sbr. 2. mgr. 4. gr. og 1. mgr. 8. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki og í 55. og 56. gr. laganna er kveðið á um þvingunarúrræði þau sem honum eru tiltæk til að fylgja ákvörðunum sínum eftir. Í 1. mgr. 55. gr. er m.a. tekið fram að byggingarfulltrúi geti gripið til aðgerða ef ekki er fylgt ákvæðum laganna eða reglugerða sem settar eru samkvæmt þeim við byggingarframkvæmdir. Þá er kveðið á um það í 2. mgr. ákvæðisins að ef byggingarframkvæmd sé hafin án þess að leyfi sé fengið fyrir henni eða hún brjóti í bága við skipulag geti byggingarfulltrúi krafist þess að hið ólöglega mannvirki eða byggingarhluti sé fjarlægt, jarðrask afmáð eða starfsemi hætt. Sinni eigandi ekki þeirri kröfu sé heimilt að beita dagsektum eða vinna slík verk á hans kostnað.

Ákvörðun um beitingu þessara þvingunarúrræða er háð mati stjórnvalds hverju sinni og tekið er fram í athugasemdum við frumvarp það sem varð að mannvirkjalögum að eðlilegt sé að ákvörðun um beitingu úrræðanna sé metin í hverju tilviki, m.a. með tilliti til meðalhófs. Um­rædd ákvæði gefa sveitarfélögum kost á að bregðast við sé gengið gegn almannahagsmunum þeim er búa að baki mannvirkjalögum, svo sem skipulags-, öryggis- og heilbrigðishagsmunum. Fer það því eftir atvikum hvort nefndum þvingunarúrræðum verði beitt í tilefni af framkvæmd sem telst vera ólögmæt. Með hliðsjón af þessu verður ekki talið að einstaklingum sé tryggður lögvarinn réttur til að knýja byggingaryfirvöld til beitingar þvingunarúrræða vegna einstaklingshagsmuna enda eru þeim tryggð önnur réttarúrræði til þess að verja þá hagsmuni sína. Þótt beiting úrræðanna sé háð mati stjórnvalds þarf ákvörðun þess efnis að vera studd efnislegum rökum, m.a. með hliðsjón af þeim hagsmunum sem búa að baki fyrrgreindum laga­heimildum, og fylgja þarf meginreglum stjórnsýsluréttarins, s.s. um rannsókn máls og að mál­efnaleg sjónarmið búi að baki ákvörðun.

Hugtakið mann­virki er skilgreint í 55. tölulið gr. 1.2.1. í byggingarreglugerð nr. 112/2012 sem hvers konar jarðföst, manngerð smíð. Er skilgreiningin samhljóða 13. tölulið 3. gr. laga um mannvirki og kemur í athugasemdum með frumvarpi til þeirra laga m.a. fram að skilgreiningin á hugtakinu sé nokkuð opin enda sé nánast ógjörningur að telja upp þær framkvæmdir sem mönnum kunni að detta í hug að ráðast í og að í dæmaskyni séu taldar upp nokkrar tegundir mannvirkja en alls ekki sé um tæmandi talningu að ræða. Samkvæmt framangreindu eru jarðfastir steyptir veggir, hvort sem um er að ræða skjól- eða stoðveggi, mannvirki í skilningi nefndra laga og reglugerðar og heyrir gerð þeirra því undir eftirlit byggingarfulltrúa sem eftir atvikum hefur heimild til beitingar þvingunarúrræða samkvæmt 55. og 56. gr. laga um mannvirki.

Lóðarhafi Álfhólsvegar 68 hefur vísað til þess að hinn umdeildi veggur sé ekki skjólveggur og af þeim sökum krefjist gerð hans ekki samþykkis lóðarhafa aðliggjandi lóðar. Í hinni kærðu ákvörðun er vísað til hins umdeilda veggjar sem „skjólveggjar-stoðveggjar“. Hugtökin skjól- og stoðveggur eru ekki skilgreind í byggingarreglugerð en í gr. 4.4.4. um lóðauppdrætti kemur fram að á uppdráttum skuli m.a. gera ráð fyrir skjólveggjum, sbr. c-lið, og stoðveggjum, sbr. d-lið. Er því í reglugerðinni gert ráð fyrir að um tvær gerðir af veggjum sé að ræða. Samkvæmt e-lið gr. 2.3.5. í byggingarreglugerð geta skjólveggir og girðingar verið undanþegin byggingar­leyfi en bygging þeirra er þá háð samþykki lóðarhafa samliggjandi lóðar. Í greininni eru í liðum a-f talin upp þau minniháttar mannvirki og fram­kvæmdir sem undan­þegnar eru byggingarleyfi og eru stoðveggir ekki þar á meðal.

Af ljósmyndum sem teknar voru við stöðuskoðun byggingarfulltrúa 16. júní 2022 verður ráðið að hinn umdeildi veggur er steyptur og að mestu leyti byggður til þess að styðja við jarðveg og pall á lóð Álfhólsvegar 68 og því réttnefndur stoðveggur. Hluti veggjarins er nokkru hærri og veitir skjól á litlu svæði á framanverðri lóðinni.

Fyrir liggur að ekki hefur verið veitt byggingarleyfi fyrir hinum umdeilda skjól- og stoðvegg samkvæmt ákvæðum III. kafla laga nr. 160/2010. Þá er ekki í gildi deiliskipulag á svæðinu og ekki er til staðar samkomulag lóðarhafa samliggjandi lóða samkvæmt e-lið 1. mgr. gr. 2.3.5. og 3. mgr. gr. 7.2.3. byggingar­reglugerðar. Þar sem deiliskipulag er ekki til staðar og samkomulag liggur ekki fyrir er sá hluti sem telst vera skjólveggur ekki undanþeginn byggingarleyfi samkvæmt e-lið 1. mgr. gr. 2.3.5. Er því ljóst að hvorki hefur verið fylgt ákvæðum laga um mannvirki né byggingarreglugerðar við hina umdeildu framkvæmd. Líkt og fram hefur komið fór fulltrúi embættis byggingar­fulltrúa á staðinn og kynnti sér aðstæður á vettvangi fyrir töku hinnar kærðu ákvörðunar og þá skoraði hann á lóðarhafa að þeir kæmust að sameiginlegri lausn um frágang á lóðamörkunum. Í hinni kærðu ákvörðun frá 24. mars 2023 kom fram það mat byggingarfulltrúa að ekki yrði séð að hinn umdeildi veggur ógnaði öryggis- eða almannahagsmunum og þá kom þar jafnframt fram að fjarlægð hans frá gangbraut og lóðamörkum að Álfhólsvegi væri 1,2 m. Þar sem veggurinn er inndreginn frá gangstíg verður fallist á það mat byggingarfulltrúa að almanna­hagsmunum hafi ekki verið raskað.

Með hliðsjón af framangreindu verður að telja að efnisrök hafi búið að baki þeirri matskenndu ákvörðun byggingarfulltrúa að synja kröfu kærenda um beitingu þvingunarúrræða. Verður ógildingarkröfu kærenda því hafnað.

 Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu kærenda um ógildingu ákvörðunar byggingarfulltrúa Kópavogs frá 24. mars 2023 að synja um beitingu þvingunarúrræða vegna „skjólveggjar-stoðveggjar“ á mörkum lóðanna Álfhólsvegar 68 og 70.