ógilding Archives - Page 19 of 38 - Úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála

des 22

67/2015 Hverfisgata 16 og 16A

Með dim

Árið 2017, föstudaginn 16. júní, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Skuggasundi 3, Reykjavík. Mættir voru Ómar Stefánsson varaformaður, Ásgeir Magnússon dómstjóri og Þorsteinn Þorsteinsson byggingarverkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 67/2015, kæra á ákvörðun borgarráðs Reykjavíkur frá 18. júní 2015 um að samþykkja breytingu á deiliskipulagi staðgreinireits 1.171.0 vegna lóðanna nr. 16 og 16A við Hverfisgötu í Reykjavík.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 18. ágúst 2015, er barst nefndinni 20. s.m., kæra A og B, Hverfisgötu 16A, Reykjavík, þá ákvörðun borgarráðs Reykjavíkur frá 18. júní 2015 að breyta deiliskipulagi vegna lóðanna nr. 16 og 16A við Hverfisgötu. Tók deiliskipulagsbreytingin gildi með auglýsingu þar um í B-deild Stjórnartíðinda 23. júlí s.á. Gera kærendur þá kröfu að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að kærendum verði úrskurðaður hæfilegur málskostnaður úr hendi Reykjavíkurborgar, sé lagaheimild til þess.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Reykjavíkurborg 7. október 2015.

Málavextir: Lóðinni Hverfisgötu 16 var skipt upp í tvær lóðir, nr. 16 og 16A, á árinu 1926 og var Hverfisgata 16A seld samkvæmt afsali sem þinglýst var hinn 6. október 1927. Í því afsali er yfirlýsing afsalsgjafa um að hann heimili eiganda Hverfisgötu 16A „um aldur og ævi frjálsan og óhindraðan umgang um lóðina nr. 16 við Hverfisgötu“. Í afsali fyrir fasteigninni Hverfisgötu 16, sem þinglýst var 16. júní 1928, er umferðarkvaðar um lóðina getið með eftirfarandi orðum: „Á ganginum austan við húsið hvílir umferðarréttur að pakkhúsunum fyrir ofan lóðina.“

Hinn 10. apríl 2015 samþykkti skipulagsfulltrúi tillögu umhverfis- og skipulagssviðs um að grenndarkynna breytingu á gildandi deiliskipulagi reitsins frá árinu 2003 vegna lóðanna nr. 16 og 16A við Hverfisgötu. Fólst breytingin í því að sett var á deiliskipulagsuppdrátt kvöð um aðkomu um lóðina Hverfisgötu 16 að bakhlið hússins að Hverfisgötu 16A. Tillagan var grenndarkynnt frá 16. apríl til og með 14. maí 2015 og bárust athugasemdir frá kærendum og eigendum fasteignarinnar að Hverfisgötu 16. Að lokinni grenndarkynningu var málið á dagskrá skipulagsráðs 10. júní 2015 og lá þá fyrir umsögn skipulagsfulltrúa, dags. 5. s.m., með tillögu að svörum við framkomnum athugasemdum. Samþykkti ráðið breytingartillöguna með skírskotun til greindrar umsagnar og vísaði málinu til borgarráðs, sem samþykkti umrædda skipulagsbreytingu hinn 18. júní s.á.

Málsrök kærenda: Af hálfu kærenda er á því byggt að borgaryfirvöld hafi heimildarlaust skert þinglýst eignarréttindi þeirra, sem felist í kvöð um ævilangan óhindraðan umgang um lóðina Hverfisgötu 16, en sú lóð og lóð kærenda séu eignarlóðir. Með hinni kærðu ákvörðun sé umferðarrétti kærenda settar skorður með því að gönguleið sé sett á allt annan stað en verið hafi í framkvæmd allt frá árinu 1927. Sátt hafi verið um 88 ára skeið um að gönguleið á baklóð Hverfisgötu 16 og 16A sé sameiginleg meðfram bakhlið hússins að Hverfisgötu 16, en Hverfisgata 16A hafi verið í eigu fjölskyldu kærenda mestan þann tíma. Fyrir löngu sé komin hefð á þá tilhögun. Umdeild deiliskipulagsbreyting marki hins vegar gönguleiðina þar sem hún hafi aldrei áður verið, enda hafi lengst af verið þar skúrbygging. Með breytingunni sé verið að gera hlut kærenda sem allra verstan til hagsbóta fyrir eigendur Hverfisgötu 16 með því að gera gönguleið að húsi kærenda eins langa og torfæra og framast sé unnt. Með þessu sé stjórnarskrárvörðum eignaréttindum kærenda raskað án beinnar lagaheimildar og jafnframt um að ræða valdþurrð borgaryfirvalda í málinu.

Málsmeðferð hinnar kærðu ákvörðunar af hálfu skipulagsyfirvalda hafi ekki verið í samræmi við reglur stjórnsýsluréttar. Kastað hafi verið til höndum við rannsókn málsins og því farið á svig við 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Meðal annars hafi þurft að endurtaka skipulagsferlið þar sem ekki hafi uppgötvast fyrr en seint og um síðir að til staðar væri þinglýst kvöð. Þá hafi ekki verið gætt meðalhófsreglu 12. gr. stjórnsýslulaga. Við ákvörðun á gangvegi kærenda hafi verið valin lengsta möguleg leið meðfram ystu mörkum lóðarinnar Hverfisgötu 16 í stað þess að halda áfram að nýta þann stutta hellulagða gangveg sem notaður hafi verið af íbúum beggja lóða í fullri sátt í nærfellt 90 ár. Breytingin feli jafnframt í sér brot á jafnræðisreglu 11. gr. stjórnsýslulaga, þar sem breytingin sé á kostnað kærenda en til hagsbóta fyrir eigendur Hverfisgötu 16. Kærendur hafi beint kröfum til skipulagsyfirvalda um leiðréttingu, eða eftir atvikum afturköllun, umræddrar ákvörðunar með hliðsjón af 23. og 25. gr. stjórnsýslulaga, en þeim kröfum hafi í engu verið sinnt.

Málsrök Reykjavíkurborgar: Borgaryfirvöld vísa til þess að málsmeðferð hinnar kærðu deiliskipulagsbreytingar hafi verið í samræmi við ákvæði skipulagslaga nr. 123/2010 og stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Ástæða breytingarinnar hafi verið sú að við breytingu á skipulagi umrædds skipulagsreits á árinu 2003 hafi umrædd kvöð fallið brott af uppdrætti. Breytingin feli einungis í sér að tákn um kvöð séu sett inn á skipulagsuppdrátt en ekki sé með því verið að ákvarða útfærslu hennar. Táknin merki einungis að kvöð sé til staðar sem eigendur Hverfisgötu 16A geti nýtt sér. Það sé ekki í höndum skipulagsyfirvalda að útfæra kvöðina nánar, enda umræddar lóðir í einkaeign, heldur eigenda nefndra lóða með samkomulagi sín á milli.

——

Eigendum fasteignarinnar að Hverfisgötu 16 var gefinn kostur á að koma á framfæri athugasemdum við úrskurðarnefndina í tilefni af kærumáli þessu en þeir hafa ekki nýtt sér það.

Niðurstaða: Óumdeilt er að kærendur eiga umferðarrétt um lóðina Hverfisgötu 16, að bakhlið hússins að Hverfisgötu 16A, og styðst sá réttur við þinglýst afsöl vegna nefndra fasteigna frá þriðja áratug síðustu aldar. Hins vegar verður afmörkun umferðarleiðar um lóðina Hverfisgötu 16 ekki ráðin með ótvíræðum hætti af þeim afsölum. Í umsögn skipulagsfulltrúa, dags. 3. júní 2015, sem lögð var fram að lokinni grenndarkynningu umdeildrar deiliskipulagsbreytingar, kemur fram að kærendur hafi haft samband við skipulagsyfirvöld með ósk um að hin þinglýsta umferðarkvöð yrði færð inn á skipulagsuppdrátt. Það hafi verið gert með breytingunni í samræmi við mæliblað reits 1.171.0 frá 21. janúar 1987, síðast breytt 15. apríl 1994, sem sýni aðkomu og hvar hún liggi. Ekki liggur fyrir í málinu hver aðdragandi var að gerð nefnds mæliblaðs og hvort eigendur nefndra lóða hafi þar verið hafðir með í ráðum.

Við kynningu hinnar umdeildu breytingartillögunnar gerðu bæði kærendur og eigendur lóðarinnar Hverfisgötu 16 athugasemdir við efni hennar. Bera þær athugasemdir með sér að ekki sé einhugur meðal þeirra um túlkun á efni umferðarkvaðarinnar, en hin kærða ákvörðun laut einungis að því að færa þá kvöð inn á skipulagsuppdrátt. Engu að síður samþykktu skipulagsyfirvöld tillöguna óbreytta, þar sem umferðarleið er sýnd á uppdrætti með ákveðnum hætti við lóðarmörk Hverfisgötu 16 að húsi kærenda.

Í skipulagslögum nr. 123/2010 er gert ráð fyrir að í deiliskipulagi megi leggja kvaðir á lóðir, svo sem um umferðarrétt, sbr. 20. tl. 2. gr. og 3. mgr. 45. gr. laganna. Slíkar kvaðir verða þó ekki lagðar á eiganda eða rétthafa lands eða lóðar nema á grundvelli samnings eða eftir atvikum að undangengnu eignarnámi skv. 50., 51. og 51. gr. a í skipulagslögum. Sú afmörkun umræddrar kvaðar sem sett var í skipulag með hinni kærðu ákvörðun og telja verður bindandi á hvorki stoð í þinglýstum heimildum, samningi né eignarnámi.

Eins og atvikum var háttað, og að teknu tilliti til framkominna athugasemda beggja lóðarhafa sem ákvörðunin snerti, var borgaryfirvöldum óheimilt að afmarka umrædda kvöð með þeim hætti sem gert var með umdeildri deiliskipulagsbreytingu.

Að öllu framangreindu virtu verður hin kærða ákvörðun felld úr gildi.

Ekki er fyrir hendi heimild í lögum fyrir úrskurðarnefndina til að ákvarða greiðslu málskostnaðar til handa aðilum máls og verður því ekki tekin afstaða til þeirrar kröfu kærenda.

Uppkvaðning úrskurðar í máli þessu hefur dregist verulega sökum mikils fjölda mála sem skotið hefur verið til úrskurðarnefndarinnar.

Úrskurðarorð:

Felld er úr gildi ákvörðun borgarráðs Reykjavíkur frá 18. júní 2015 um að breyta deiliskipulagi staðgreinireits 1.171.0 vegna lóðanna nr. 16 og 16A við Hverfisgötu í Reykjavík.

____________________________________
Ómar Stefánsson

________________________________ ________________________________
Ásgeir Magnússon Þorsteinn Þorsteinsson

des 22

Love0

17/2017 Vegamótastígur

Með dim

Árið 2017, föstudaginn 31. mars, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Skuggasundi 3, Reykjavík. Mætt voru Nanna Magnadóttir forstöðumaður, Ómar Stefánsson varaformaður og Þorsteinn Þorsteinsson byggingarverkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 17/2017, kæra á ákvörðun byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 20. september 2016 um að samþykkja byggingarleyfi fyrir flutningi einbýlishúss af lóðinni nr. 9 við Vegamótastíg yfir á lóðina Grettisgötu 54b í Reykjavík og ákvörðun hans frá 18. október s.á. um að samþykkja byggingarleyfi fyrir byggingum á lóðunum Vegamótastíg 7 og 9 í Reykjavík.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 31. janúar 2017, er barst nefndinni 4. febrúar s.á., kæra eigendur, Grettisgötu 3 og 3a, og eigendur, Grettisgötu 5, Reykjavík, þá ákvörðun byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 20. september 2016 að samþykkja byggingarleyfi fyrir flutningi einbýlishúss af lóðinni nr. 9 við Vegamótastíg yfir á lóðina Grettisgötu 54b, Reykjavík, og þá ákvörðun hans frá 18. október s.á. að veita byggingarleyfi fyrir byggingum á lóðunum Vegamótastíg 7 og 9 í Reykjavík. Verður að skilja málatilbúnað kærenda svo að þess sé krafist að hinar kærðu ákvarðanir verði felldar úr gildi.

Þess er jafnframt krafist að framkvæmdir verði stöðvaðar á meðan málið er til meðferðar fyrir úrskurðarnefndinni. Þykir málið nægilega upplýst til að það verði tekið til endanlegs úrskurðar og verður því ekki tekin afstaða til stöðvunarkröfu kæranda.

Gögn málsins bárust frá Reykjavíkurborg 22. febrúar 2017.

Málavextir: Á umræddu svæði er í gildi deiliskipulag fyrir staðgreinireit 1.171.5, svonefndan Laugavegs- og Skólavörðustígsreit, frá árinu 2002. Með birtingu í B-deild Stjórnartíðinda 11. desember 2015 tók gildi breyting á því skipulagi þar sem heimilað var að reisa fimm hæða sambyggðar byggingar auk kjallara að Vegamótastíg 7 og 9. Í kjallara skyldu vera bílastæði, og á lóðunum var gerð krafa um eitt bílastæði fyrir hverja 100 m2 verslunar- og þjónustuhúsnæðis og eitt stæði fyrir hverja 130 m2 hótelrýmis eða sambærilegrar starfsemi. Þá var gerð krafa um eitt bílastæði fyrir hreyfihamlaða til nota fyrir nefndar lóðir.

Á embættisafgreiðslufundi byggingarfulltrúa 9. febrúar 2016 var tekin fyrir umsókn um leyfi fyrir flutningi friðaðs einbýlishúss frá árinu 1904, af lóðinni nr. 9 við Vegamótastíg, á steyptan sökkul á lóðinni nr. 54b við Grettisgötu. Þá var hinn 31. maí 2016 tekin fyrir umsókn um byggingarleyfi fyrir fimm hæða hóteli á lóðunum nr. 7 og 9 við Vegamótastíg með 39 herbergjum fyrir 78 gesti auk bílageymslu í kjallara fyrir sex bíla. Þeirri umsókn var vísað til umsagnar skipulagsfulltrúa. Í umsögn hans frá 1. júlí s.á. var tekið jákvætt í að minnka bílakjallara, en bent var á að lóðarhafi þyrfti að greiða fyrir stæðin sem upp á vantaði samkvæmt kröfum deiliskipulags og tryggja jafnframt stæði fyrir hreyfihamlaða við bygginguna. Á afgreiðslufundi sínum 20. september 2016 samþykkti byggingarfulltrúi umsókn um leyfi fyrir flutningi fyrrgreinds húss og hinn 18. október s.á. var samþykkt byggingarleyfi fyrir fimm hæða hóteli auk kjallara á tveimur hæðum. Er gert ráð fyrir 39 herbergjum fyrir 78 gesti og veitingastað í efri kjallara, en ekki er gert ráð fyrir bílastæðum í neðri kjallara á samþykktum teikningum og engin bílastæði á lóð eru merkt á uppdrætti.

Málsrök kærenda: Af hálfu kærenda er vísað til þess að fyrirhugaðar framkvæmdir muni rýra verulega lífsgæði þeirra. Heimiluð sé bygging fimm hæða hótels með tveggja hæða bílakjallara og veitingastað með næturopnun. Útsýni frá fasteignum kærenda muni skerðast, birta minnka og ónæði muni skapast vegna hótelgesta, veitingastaðar og bílakjallara. Kærendur hafi komið á framfæri rökstuddum andmælum sem ekki hafi verið tekin gild. Kærendur kæri einnig niðurrif á húsi á sömu lóð. Framkvæmdir séu hafnar en kærendur telji að byggingarleyfi og framkvæmdarleyfi hafi ekki verið gefin út.

Málsrök Reykjavíkurborgar: Borgaryfirvöld taka fram að byggingaráform hafi verið samþykkt með vísan til gr. 2.4.2. í byggingarreglugerð nr. 112/2012. Í ákvæðinu sé fjallað um samþykkt byggingaráforma en slík samþykkt feli það eitt í sér að fyrirhuguð byggingarframkvæmd uppfylli ákvæði laga, reglugerða og skipulags. Með ákvörðun um samþykki byggingaráforma sé umsækjanda veittar réttmætar væntingar til þess að byggingarleyfi fáist útgefið. Samþykkt byggingaráforma heimili umsækjanda aftur á móti ekki að hefja framkvæmdir fyrr en að byggingarleyfi hafi verið gefið út sbr., 1. mgr. gr. 2.3.1. í byggingarreglugerð, sbr. 1. mgr. 9. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki. Óheimilt sé að hefja byggingarframkvæmd fyrr en að leyfi hafi verið gefið út.

Í kærumáli þessu liggi fyrir að byggingarleyfi hafi ekki verið gefið út á grundvelli samþykktra byggingaráforma. Umsækjandi hafi ekki enn uppfyllt skilyrði gr. 2.4.4. í byggingarreglugerð til þess að fá útgefið byggingarleyfi. Yfirferð séruppdrátta sé enn ekki lokið og ekki hafi enn verið gefið út takmarkað byggingarleyfi á grundvelli fyrrnefndra ákvæða. Á þeim grundvelli sé það mat byggingarfulltrúa að ekki séu uppfyllt skilyrði 1. gr., sbr. 2. mgr. 4. gr., laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála. Beri því að vísa kærunni frá nefndinni.

Í kæru sé að finna röksemdafærslu fyrir kröfu kærenda sem byggi á skipulagslegum sjónarmiðum. Við gerð skipulagsáætlunar skuli m.a. litið til hæðar húsa, skuggavarps, starfsemi, birtu o.s.frv., sbr. gr. 5.3.2. og 5.1.2. í skipulagsreglugerð nr. 90/2013. Samkvæmt 1. mgr. gr. 2.4.2. í byggingarreglugerð verði byggingarleyfisumsókn ekki samþykkt nema að fyrirhuguð framkvæmd sé í samræmi við gildandi skipulagsáætlun. Því geti ekki komið til greina að leggja mat á atriði sem taka skuli afstöðu til við skipulagsgerð þegar lagt sé mat á lögmæti byggingarleyfisumsóknar. Öðru máli gegni þegar kæra varði byggingarleyfi sem sé að mati kærenda ekki í samræmi við skipulagsskilmála. Ekkert byggingarleyfi hafi verið gefið út fyrir niðurrifi húss á lóðunum en aftur á móti hafi verið samþykkt byggingarleyfi fyrir flutningi húss af annarri lóðinni hinn 20. september s.á.

Athugasemdir leyfishafa: Leyfishafi tekur fram að samkvæmt 1. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála skuli í kæru koma fram hvaða ákvörðun sé kærð, kröfur kæranda og rök fyrir kæru. Í kærunni sé ekki tiltekið með nákvæmum hætti hvaða stjórnvaldsákvörðun sé verið að kæra, en í upphafi segi að verið sé að kæra „framkvæmdir og byggingarleyfi vegna áætlaðrar byggingar við Vegamótastíg 7-9“. Í niðurlagi kærunnar segi að kærendur telji „að byggingarleyfi og framkvæmdaleyfi hafi ekki verið gefið út“. Þá sé niðurrif á húsi á sömu lóð einnig kært. Flutningur gamals húss á lóðinni hafi farið fram nokkrum vikum fyrir dagsetningu kærunnar. Vandséð sé að kæra uppfylli almenn skilyrði stjórnvaldskæru.

Þá hafi deiliskipulagi reitsins verið breytt með birtingu auglýsingar í B-deild Stjórnartíðinda 11. desember 2015 en breytingin hafi tekið til lóðanna Vegamótastígs 7 og 9. Byggingarleyfið sem samþykkt hafi verið í október á síðasta ári sé að öllu leyti í samræmi við hið samþykkta deiliskipulag. Í kærunni sé ekki á nokkurn hátt reynt að sýna fram á að byggingarleyfið sé ekki í samræmi við deiliskipulag. Aðeins sé verið að endurtaka þær athugasemdir sem gerðar hafi verið við deiliskipulagið á sínum tíma. Til þess að taka megi kæru til efnismeðferðar verði kærendur að tiltaka með skýrum hætti hvað það sé í útgefnu byggingarleyfi sem ekki sé í samræmi við lög eða gildar stjórnvaldsákvarðanir, þ.e. hvort eða með hvaða hætti byggingarleyfið sé ekki í samræmi við samþykkt og auglýst deiliskipulag. Það sé ekki gert í kærunni. Þegar af þessari ástæðu beri að hafna kærunni.

Niðurstaða: Kveðið er á um það í 3. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála að þeir einir geti kært stjórnvaldsákvarðanir til úrskurðarnefndarinnar sem eigi lögvarða hagsmuni tengda ákvörðun þeirri sem kæra á. Hin kærða ákvörðun byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 20. september 2016 fól í sér heimild til flutnings mannvirkis af lóð. Kærendur hafa ekki teflt fram réttarhagsmunum sínum sem gætu raskast við flutning hússins, en telja verður að slík framkvæmd sé almennt ekki til þess fallin að hafa áhrif á einstaklega lögvarða hagsmuni eigenda nágrannaeigna. Skortir því á að fyrir liggi að kærendur eigi þá lögvörðu hagsmuni tengda ákvörðun byggingarfulltrúa um flutning hússins af lóð Vegamótastígs 9 sem veiti þeim kæruaðild í þeim þætti málsins. Verður kæru vegna greindrar ákvörðunar byggingarfulltrúa því vísað frá úrskurðarnefndinni.

Kæra í málinu er skrifleg og undirrituð. Þar kemur fram hverjir kærendur eru og má af henni ráða hvaða kröfur þeir geri. Úrskurðarnefndin starfar eftir stjórnsýslulögum nr. 37/1993 og hefur því bæði leiðbeiningar- og rannsóknarskyldu um það hvað liggi að baki kæru. Með hliðsjón af framangreindu þykir skilyrðum um form kæru uppfyllt, sbr. 1. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011.

Á afgreiðslufundi byggingarfulltrúa 18. október 2016 var umsókn leyfishafa um byggingarleyfi samþykkt. Sú ákvörðun var tekin í skjóli stjórnsýsluvalds og skapaði rétt til handa leyfishafa með tilteknum skilyrðum sem leyfishafa bar að uppfylla áður en að ráðist yrði í framkvæmdir. Samþykki byggingaráforma er því stjórnvaldsákvörðun sem ekki verður dregin til baka eða afturkölluð nema eftir ákvæðum stjórnsýslulaga, en útgáfa byggingarleyfis fer fram í skjóli þeirrar ákvörðunar. Hin kærða ákvörðun um samþykki byggingaráforma um nýbyggingu á lóðunum Vegamótastíg 7 og 9 verður því borin undir úrskurðarnefndina skv. 59. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki.

Í skilmálum gildandi deiliskipulags sem tekur til lóðanna Vegamótastígs 7 og 9 segir: „Á lóðunum verða byggingar sem verða alls 5 hæðir, efsta hæð verður inndregin sem og 1. hæð. Kjallari á einni hæð verður undir húsunum“. Þá segir einnig: „Einnar hæðar kjallari verður undir húsunum og verður hann notaður fyrir bílastæði.“ Samkvæmt þeim aðaluppdráttum sem samþykktir voru af byggingarfulltrúa hinn 18. október 2016 verður kjallarinn undir húsunum á tveimur hæðum. Í neðri kjallara er gert ráð fyrir geymslum, þvottaherbergi o.fl. og í efri kjallara er gert ráð fyrir veitingasal. Liggur því fyrir að byggingarleyfið fer í bága við skilmála skipulagsins hvað varðar fjölda hæða bygginga á nefndum lóðum og notkun kjallararýmis. Skortir því á að hið kærða byggingarleyfi sé í samræmi við gildandi skipulag eins og kveðið er á um í 11. gr. og 1. tl. 1. mgr. 13. gr. laga um mannvirki.

Í 6. kafla byggingarreglugerðar nr. 112/2012 er að finna þær lágmarkskröfur sem gerðar eru til fjölda bílastæða fyrir hreyfihamlaða við eða á lóðum bygginga sem falla undir skilyrði kaflans um algilda hönnun. Í gr. 6.2.4. segir: „Ef fjöldi bílastæða á lóð annarra bygginga en falla undir 5. og 6. mgr. er ákvarðaður í skipulagi skal lágmarksfjöldi bílastæða fyrir hreyfihamlaða á lóð vera skv. töflu 6.03. Þegar um fleiri stæði er að ræða bætist við eitt stæði fyrir hver byrjuð 200 stæði. Ætíð skal að lágmarki gera ráð fyrir einu stæði fyrir hreyfihamlaða.“

Í byggingarlýsingu hins kærða byggingarleyfis fyrir nýbyggingum á fyrrgreindum lóðum kemur fram að samkvæmt deiliskipulagsskilmálum þyrftu að vera 15 bílastæði á lóðunum tveimur og greiða þurfi fyrir þau stæði. Á samþykktum aðaluppdráttum er ekki gert ráð fyrir bílastæðum í kjallara nýbyggingarinnar eða á lóðunum. Hinn 16. september 2016 var undirritað samkomulag milli Eignasjóðs Reykjavíkurborgar og leyfishafa vegna afnotaréttar af bílastæði fyrir hreyfihamlaða. Samkvæmt samkomulaginu skyldi útvegað eitt bílastæði fyrir hreyfihamlaða samkvæmt ákvæðum byggingarreglugerðar. Stæðið skyldi merkt sem stæði fyrir hreyfihamlaða, en það yrði ekki sérmerkt Vegamótastíg 7 og 9. Fyrirhugað er að bílastæðið verði í um 10 m fjarlægð frá inngangi hótelsins, meðfram götu gegnt hótelinu.

Kröfur 6. kafla byggingarreglugerðar um lágmarksfjölda bílastæða fyrir hreyfihamlaða og staðsetning þeirra gagnvart byggingum styðst við markmið algildrar hönnunar sem tryggja skal að sem flestir eigi kost á viðunandi aðgengi að tilteknum byggingum. Verður ekki talið að heimild 19. gr. skipulagslaga nr. 123/2010, til þess að greiða bílastæðagjald ef ekki er hægt að koma bílastæðum fyrir á lóð, geti vikið til hliðar kröfum reglugerðarinnar um lágmarksfjölda bílastæða fyrir hreyfihamlaða. Eitt bílastæði fyrir hreyfihamlaða, handan götu og sem ekki er sérstaklega ætlað að þjóna starfsemi á umræddum lóðum, uppfyllir ekki kröfur byggingarreglugerðar til bílastæða fyrir hreyfihamlaða.

Með hliðsjón af framangreindu er hin kærða ákvörðun haldin slíkum annmörkum að ógildingu varði.

Úrskurðarorð:

Vísað er frá úrskurðarnefndinni kröfu kærenda um ógildingu á ákvörðun byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 20. september 2016 um að samþykkja flutning á húsi af Vegamótastíg 9.

Felld er úr gildi ákvörðun byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 18. október 2016 um að samþykkja byggingarleyfi fyrir byggingum á lóðunum Vegamótastíg 7 og 9.

____________________________________
Nanna Magnadóttir

______________________________ _____________________________
Ómar Stefánsson Þorsteinn Þorsteinsson

des 22

Love0

109/2015 Suðurnesjalína 2 Hafnarfjarðarbæ

Með dim

Árið 2017, þriðjudaginn 28. mars, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Skuggasundi 3, Reykjavík. Mætt voru Nanna Magnadóttir forstöðumaður, Aðalheiður Jóhannsdóttir prófessor og Ásgeir Magnússon dómstjóri.

Fyrir var tekið mál nr. 109/2015, kæra á ákvörðun skipulags- og byggingarráðs Hafnarfjarðar frá 10. júlí 2015 um að veita framkvæmdaleyfi fyrir Suðurnesjalínu 2.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 30. nóvember 2015, er barst nefndinni sama dag, kæra Náttúruverndarsamtök Suðvesturlands og Hraunavinir þá ákvörðun skipulags- og byggingarráðs Hafnarfjarðar frá 10. júlí 2015 að veita Landsneti hf. framkvæmdaleyfi fyrir Suðurnesjalínu 2. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi.

Málavextir: Forsaga málsins er sú að á árinu 2009 sendi Landsnet Skipulagsstofnun til meðferðar frummatsskýrslu um Suðvesturlínur, styrkingu raforkuflutningskerfis á Suðvesturlandi. Stofnunin auglýsti nefnda skýrslu til kynningar og að kynningartíma liðnum skilaði Landsnet til hennar endanlegri matsskýrslu, dags. 10. ágúst 2009. Álit Skipulagsstofnunar um mat á umhverfisáhrifum framkvæmdarinnar lá fyrir 17. september s.á.

Með bréfi til Skipulagsstofnunar, dags 26. nóvember 2013, óskuðu eigendur jarðanna Landakots, Hvassahrauns, Stóru og Minni Vatnsleysu, nokkrir eigenda Heiðarlands Vogajarða og tveir eigenda Stóra Knarrarness eftir endurskoðun fyrrnefndrar matsskýrslu Landsnets að því er varðaði Suðurnesjalínu 2. Með ákvörðun sinni 23. júní 2014 hafnaði Skipulagsstofnun þessari beiðni landeigendanna, sem og ósk þeirra til vara um endurskoðun á áliti stofnunarinnar á matsskýrslunni. Nefnd ákvörðun var kærð til úrskurðarnefndarinnar, en kæran var síðar afturkölluð.

Iðnaðar- og viðskiptaráðherra veitti Landsneti heimildir til eignarnáms á jörðum kærenda í febrúar 2014, en þær ákvarðanir voru felldar úr gildi með dómum Hæstaréttar í málum nr. 511, 512, 513 og 541/2015, uppkveðnum 13. maí 2015.

Á fundi skipulags- og byggingarráðs Hafnarfjarðar 10. júlí 2015 var tekin fyrir umsókn Landsnets um framkvæmdaleyfi vegna Suðurnesjalínu 2. Var bókað að grenndarkynnt hefði verið skv. 13. gr. skipulagslaga nr. 123/2010. Athugasemdatíma væri lokið og athugasemdir hefðu borist. Meirihluti skipulags- og byggingarráðs samþykkti umsótt framkvæmdaleyfi og gerði framlögð svör við athugasemdum að sínum. Á fundi bæjarráðs 16. s.m. var fundargerð skipulags- og byggingarráðs lögð fram til kynningar í bæjarráði í umboði bæjarstjórnar. Á fundi sínum 20. október 2015 fól skipulags- og byggingarráð umhverfis- og skipulagsþjónustu að auglýsa framkvæmdaleyfið skv. 14. gr. skipulagslaga. Fundargerð fundarins var lögð fram til kynningar á fundi bæjarstjórnar 28. s.m. Var leyfið og auglýst 30. s.m. Auk Hafnarfjarðar veittu sveitarfélögin Grindavík, Reykjanesbær og Vogar Landsneti framkvæmdaleyfi fyrir Suðurnesjalínu 2, sem öll voru kærð til úrskurðarnefndarinnar.

Kærumáli þessu var frestað á meðan á rekstri dómsmáls stóð vegna framkvæmdaleyfisins sem veitt var af Sveitarfélaginu Vogum, en leyfið var fellt úr gildi með dómi Héraðsdóms Reykjaness 22. júlí 2016, í máli nr. E-1121/2015. Niðurstaða héraðsdóms var staðfest með dómi Hæstaréttar 16. febrúar 2017, í máli nr. 575/2016. Kærur til úrskurðarnefndarinnar vegna þeirrar leyfisveitingar hafa verið afturkallaðar.

Málsrök kærenda: Kærendur benda á að hvorki kerfisáætlun Landsnets á árunum 2006-2013 né áform um Suðvesturlínur hafi sætt umhverfismati áætlana skv. lögum nr. 105/2006, sbr. tilskipun 2001/42/EB. Þar sem slíkt mat hafi ekki farið fram lögum samkvæmt sé einfaldlega ólögmætt að veita framkvæmdaleyfi og verði þegar af þeirri ástæðu að fella það úr gildi.

Matsskýrsla framkvæmdarinnar sé haldin svo verulegum ágöllum að framkvæmdaleyfi geti ekki átt í henni stoð. Leyfisveitanda hafi verið skylt að kynna sér matsskýrsluna og taka rökstudda afstöðu til álits Skipulagsstofnunar um mat á umhverfisáhrifum framkvæmdarinnar, sbr. 2. mgr. 14. gr. skipulagslaga nr. 123/2010. Af því leiði að ágallar á mati á umhverfisáhrifum framkvæmdar komi einnig til skoðunar, en umfjöllun í matsskýrslu um aðra mögulega valkosti hafi verið verulega ábótavant. Aðrir valkostir fyrir Suðurnesjalínu 2, en lagning 220 kV línu með 690 MVA flutningsgetu, hafi ekki verið lagðir fram, en samkvæmt lögum nr. 106/2000 um mat á umhverfisáhrifum sé skylt að gera grein fyrir öllum valkostum og bera þá saman. Ljóst sé að aðrir kostir en lagning 220 kV loftlínu standi til boða, s.s. að leggja línuna í jörð eða byggja línu með lægri spennu og/eða flutningsgetu. Umfjöllun um jarðstrengi í matsskýrslu sé hins vegar annmörkum háð. Hún sé almenn og ónákvæm. Áhersla sé lögð á kostnaðarmun sem ekki hafi þýðingu við samanburð á umhverfisáhrifum mismunandi kosta, en auk þess standist ekki hin almenna umfjöllun um kostnað vegna jarðstrengja. Ummæli í matsskýrslu um endingartíma jarðstrengja séu ósönn og órökstudd. Loks sé villandi mynd dregin upp og lítið gert úr kostum jarðstrengja. Óumdeilt sé að sjónræn áhrif loftlína séu mun meiri en jarðstrengja og verði fyrirhugaðar háspennulínur lagðar um mosagróin nútímahraun, sem njóti sérstakrar verndar samkvæmt náttúruverndarlögum. Í matsskýrslu sé algjörlega horft framhjá sjónarmiðum um uppbyggingu ferðaþjónustu.

Landsnet og Hafnarfjörður hafi haft með sér samráð áður en umhverfismatsferli vegna framkvæmdarinnar hafi hafist, sem hafi leitt til þess að allir framkvæmdakostir aðrir en 220 kV loftlína hafi verið útilokaðir. Kærendum og öðrum hagsmunaaðilum hafi ekki verið hleypt að borðinu við þetta samráð. Gengið hafi verið á svig við rétt almennings til að hafa áhrif á ákvarðanatöku í umhverfismálum, sbr. 1. mgr. 8. gr. og 2. mgr. 9. gr. laga nr. 106/2000. Einnig vísist til 6. gr. Árósasamningsins og tilskipunar 2011/92/ESB, einkum 2.-6. mgr. 6. gr.

Það sé meginregla að allar framkvæmdaleyfisskyldar framkvæmdir skuli eiga sér stoð í deiliskipulagi. Hafi ekki verið lagaskilyrði til að viðhafa grenndarkynningu, en ekkert deiliskipulag sé í gildi á umræddu svæði. Umfjöllun í Aðalskipulagi Hafnarfjarðar 2013-2025 fullnægi ekki þeim kröfum 1. mgr. 7. gr. reglugerðar nr. 772/2012 að þar sé fjallað á ítarlegan hátt um umfang, frágang og áhrif Suðurnesjalínu 2 á umhverfið.

Framkvæmdaleyfið hafi ekki verið lagt fyrir og samþykkt á fundi bæjarstjórnar líkt og áskilið sé í 13. gr. skipulagslaga og 1. mgr. 3. gr. reglugerðar um framkvæmdaleyfi. Í 1. mgr. 70. gr. samþykktar nr. 772/2013 um stjórn Hafnarfjarðarkaupstaðar og fundarsköp bæjarstjórnar segi að skipulags- og byggingarráð fari meðal annars með mál sem heyri undir skipulagslög og geti bæjarstjórn falið ráðinu fullnaðarafgreiðslu mála, sbr. 2. mgr. sömu greinar. Í 2. mgr. 7. gr. erindisbréfs skipulags- og byggingarráðs, sem samþykkt hafi verið í bæjarstjórn Hafnarfjarðar 7. desember 2011, segi að samþykktum, reglugerðum og gjaldskrám sem hljóta eigi staðfestingu ráðherra, skuli vísað til bæjarstjórnar, ásamt afgreiðslu erinda sem kveðið sé á um í skipulagslögum. Málinu hafi hins vegar ekki verið vísað til bæjarstjórnar til endanlegrar ákvörðunar og leiði það til ógildingar.

Suðurnesjalína 2 hafi verið klofin frá Suðvesturlínum og geti ekki talist vera sama framkvæmd og sú sem sætt hafi mati á umhverfisáhrifum ásamt Suðvesturlínum.

Verulegir annmarkar séu á málsmeðferð sveitarfélagins, m.a. hafi skort á að það sinnti rannsóknarskyldu sinni og gætti meðalhófs. Loks séu fyrirætlanir um Suðurnesjalínu 2 ekki í samræmi við raforkuflutningsþörf.

Athugasemdir leyfishafa: Leyfishafi krefst þess að málinu verði vísað frá úrskurðarnefndinni þar sem kærendur hafi ekki lagt fram nein gögn sem styðji fullyrðingar þeirra um að þeir uppfylli skilyrði 2. málsl. 3. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála til að eiga aðild að kærumáli.

Leyfisveitandi skuli fjalla um og taka afstöðu til þess hvort tiltekin framkvæmd sé í samræmi við skipulagsáætlanir, sbr. 4. mgr. 13. gr. skipulagslaga nr. 123/2010. Jafnframt skuli hann kynna sér matsskýrslu framkvæmdaraðila um framkvæmdina og kanna hvort framkvæmdin sé sú sem lýst sé í matsskýrslu. Þá skuli leyfisveitandi taka rökstudda afstöðu til álits Skipulagsstofnunar um mat á umhverfisáhrifum framkvæmdarinnar, sbr. 2. mgr. 14. gr. skipulagslaga. Hafnarfjarðarbær hafi uppfyllt þessar lögbundnu kröfur við veitingu framkvæmdaleyfisins og séu því engar forsendur til ógildingar þess. Það falli hins vegar utan valdsviðs sveitarfélaga að skera úr um hvort áætlanir leyfishafa skuli sæta umhverfismati áætlana skv. lögum nr. 105/2006 þess efnis, en þó sé bent á að framkvæmdin hafi sætt slíku mati um leið og aðalskipulagstillaga hafi farið í slíkt mat. Þegar mat á umhverfisáhrifum hafi farið fram hafi engin krafa verið gerð um að kerfisáætlun skyldi sæta umhverfismati áætlana.

Matsskýrsla Suðvesturlína sé ítarleg og í viðauka 6 við hana sé 50 bls. skýrsla um jarðstrengi. Ekki sé gert ráð fyrir því að fjallað sé um aðra framkvæmd en þá sem ráðast eigi í og þá kosti sem raunhæfir séu. Lagning 220 kV jarðstrengs milli Hafnarfjarðar og Suðurnesja sé allt önnur framkvæmd heldur en lagning 220 kV háspennulínu, bæði hvað varði kostnað og tæknilega útfærslu. Horft sé til framtíðar við framkvæmdir í flutningskerfinu og sé kostur við háspennulínur að flutningsgetu þeirra megi auka með einföldum hætti. Athygli sé vakin á stefnu stjórnvalda hvað varði lagningu jarðstrengja, sbr. þingsályktun þar um. Því sé mótmælt að áhrif af lagningu loftlínu um hraun séu meiri en vegna jarðstrengs. Forræði framkvæmdaraðila á framkvæmdum sé áréttað og að ekki sé á valdsviði sveitarfélaga að fjalla um mögulegar útfærslur framkvæmda. Þá séu ekki ágallar á matsskýrslu Suðvesturlína og álit Skipulagsstofnunar liggi fyrir.

Ekki verði af framkvæmd sem Suðurnesjalínu 2 nema gert sé ráð fyrir henni á skipulagsáætlunum sveitarfélaga. Sé því ljóst að framkvæmdaraðili hafi ávallt samráð við sveitarstjórn þess sveitarfélags sem framkvæmdin liggi um. Að auki hafi kærendur nýtt sér heimildir laga til að koma á framfæri skoðunum sínum.

Sveitarfélagið hafi kosið að grenndarkynna, umfram lagalega skyldu sína, til þess að tryggja vandaða málsmeðferð við útgáfu framkvæmdaleyfisins. Jafnframt hafi verið tekin rökstudd afstaða til álits Skipulagsstofnunar um mat á umhverfisáhrifum framkvæmdar og málsmeðferð verið í samræmi við stjórnsýslulög.

Umsókn Landsnets hafi verið í stöðugri umfjöllun og undirbúningi bæjarstjórnar, skipulags- og byggingarráðs, sem og skipulags- og byggingarfulltrúa, í um 14 mánuði, þar til samkomulag hafi verið gert milli aðila 9. júlí 2015. Leyfisumsókn Landsnets hafi verið til umfjöllunar með ýmsum hætti og hafi verið fjallað um málið á lokastigum í bæjarstjórn Hafnarfjarðar, sbr. umræður á fundi hennar 10. júní s.á. vegna fundargerðar skipulags- og byggingarráðs frá 2. s.m. Bæjarráð hafi haft umboð bæjarstjórnar til fullnaðarafgreiðslu í sumarleyfi hennar. Hafi ráðið tekið fyrir umsókn Landsnets á fundi sínum 8. júní 2015 og þá samþykkt samkomulagið við Landsnet. Á fundi skipulags- og byggingarráðs 20. október s.á. hafi umhverfis- og skipulagsþjónustu verið falið að auglýsa leyfið og hafi fundargerð fundarins verið lögð fram í bæjarstjórn 28. s.m. Ágreiningur ríki um túlkun á 2. málsl. 2. mgr. 7. gr. erindisbréfs skipulags- og byggingarráðs, en allan vafa um heimildir þess til fullnaðarafgreiðslu málsins hljóti að verða að túlka leyfishafa í hag. Sé enda ekki nokkur vafi á að bæjarráð í umboði bæjarstjórnar hafi samþykkt framkvæmdina og bæjarstjórn fjallað ítrekað um hana.

Suðvesturlínur feli í sér áfangaskiptar framkvæmdir og hafi leyfishafi ekki gert nokkra þá breytingu á framkvæmdinni Suðurnesjalína 2, sem leitt geti til þess að nýtt mat á umhverfisáhrifum þurfi að fara fram.

Undirbúningur við veitingu framkvæmdaleyfis hafi verið í samræmi við lög. Hafnarfjörður hafi tekið rökstudda afstöðu til álits Skipulagsstofnunar og sé því mótmælt að málsmeðferð hafi brotið í bága við rannsóknarreglu og meðalhófsreglu stjórnsýsluréttar.

Flutningur raforku á 132 kV spennu í hinu almenna flutningskerfi sé ófullnægjandi. Ríkir almannahagsmunir krefjist þess að raforkuflutningskerfið verði styrkt frá Hafnarfirði til Suðurnesja. Um sé að ræða veikan hluta flutningskerfisins, bæði með tilliti til flutningsgetu og afhendingaröryggis. Suðurnesjalína 1, sem nú þjóni svæðinu og rekin sé á 132 kV spennu, sé fulllestuð í dag.

——-

Bæjarstjórn Hafnarfjarðar hefur ekki látið málið til sín taka fyrir úrskurðarnefndinni þrátt fyrir að vera gefinn kostur á því með bréfi, dags. 30. nóvember 2015. Þá hafa engin gögn borist frá sveitarfélaginu, en fyrir nefndinni lágu fullnægjandi gögn svo að úrskurður yrði upp kveðinn.

——-

Færð hafa verið fram frekari sjónarmið í máli þessu sem ekki verða rakin nánar hér með hliðsjón af síðar til komnum atvikum málsins.

Niðurstaða: Kærendur máls þessa eru annars vegar umhverfissamtök og hins vegar náttúruverndarsamtök sem fullnægja þeim kröfum sem gerðar eru til kæruaðildar slíkra samtaka samkvæmt ákvæðum 3. og 4. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála.

Eins og rakið er í málavaxtalýsingu frestaði úrskurðarnefndin meðferð kærumáls þessa þar til fyrir lægi niðurstaða dómsmáls sem rekið var vegna framkvæmdaleyfisveitingar Sveitarfélagsins Voga fyrir Suðurnesjalínu 2. Það framkvæmdaleyfi var fellt úr gildi með dómi Héraðsdóms Reykjaness 22. júlí 2016, í máli nr. E-1121/2015. Dóminum var áfrýjað til Hæstaréttar, sem með dómi sínum 16. febrúar 2017 í máli nr. 575/2016, staðfesti niðurstöðu héraðsdóms.

Í dómi Hæstaréttar var gerð grein fyrir helstu reglum um málsmeðferð vegna matsskyldra framkvæmda og efni matsskýrslna samkvæmt lögum nr. 106/2000 um mat á umhverfisáhrifum og reglugerð nr. 1123/2005 um mat á umhverfisáhrifum. Eins og þar kæmi fram skyldi auk þeirrar framkvæmdar sem metin væri lýsa öðrum möguleikum um framkvæmdarkosti sem til greina kæmu í tillögu að matsáætlun og frummatsskýrslu. Þá skyldi í skýrslunni vera samanburður á umhverfisáhrifum þeirra kosta sem kynntir væru og rökstuðningur fyrir vali framkvæmdaraðila, að teknu tilliti til umhverfisáhrifa. Væri það síðan hlutverk Skipulagsstofnunar að gefa rökstutt álit á því hvort matsskýrsla uppfyllti lögbundin skilyrði og að umhverfisáhrifum væri lýst á fullnægjandi hátt. Tók dómurinn fram að samkvæmt 2. mgr. 14. gr. skipulagslaga, sbr. 2. mgr. 10. gr. reglugerðar nr. 772/2012 og 2. mgr. 29. gr. þágildandi reglugerðar nr. 1123/2005, skyldi sveitarstjórn við umfjöllun um leyfi vegna matsskyldrar framkvæmdar kynna sér matsskýrslu framkvæmdaraðila og taka rökstudda afstöðu til álits Skipulagsstofnunar um mat á umhverfisáhrifum framkvæmdarinnar.

Þá tiltók Hæstiréttur að ítrekað hefðu verið gerðar athugasemdir við ráðagerðir um að umrædd lína lægi í lofti og vísaði dómurinn jafnframt til fyrri dóma sinna vegna Suðurnesjalínu 2, frá 12. maí og 13. október 2016, en forsendur þeirra væru að Landsnet hafi við undirbúning framkvæmdanna ekki látið fara fram sérstaka athugun á þeim möguleika að leggja línuna í jörð, heldur vísað til almennra sjónarmiða um kosti og galla jarðstrengja. Yrði hvorki af gögnum málsins né flutningi þess ráðið með viðhlítandi hætti, hvar slíkur strengur gæti legið eða hver yrðu umhverfisáhrif hans. Þá hefði Landsnet ekki sýnt fram á að atvik væru með þeim hætti að líta bæri fram hjá þessum galla. Hefði þetta leitt til þess að ákvarðanir þær um eignarnám og leyfisveitingu Orkustofnunar sem umrædd mál snerust um hefðu verið ógiltar.

Áréttaði Hæstiréttur að jarðstrengur í skilningi 2. málsliðar 1. mgr. 8. gr. og 4. málsliðar 2. mgr. 9. gr. laga nr. 106/2000 væri möguleiki um framkvæmdarkost, sem til greina gæti komið, og hefði því borið að gera grein fyrir honum í tillögum og matsskýrslum í matsferlinu og bera hann saman við annan eða aðra framkvæmdarkosti. Það hefði ekki verið gert að öðru leyti en því að látið hefði verið nægja að vísa til almennra sjónarmiða um kosti og galla jarðstrengja.

Loks segir svo í dómi Hæstaréttar: „Sá annmarki á umhverfismati, sem leiddi til þess að leyfi Orkustofnunar til áfrýjandans Landsnets hf. til að reisa og reka Suðurnesjalínu 2 var fellt úr gildi og heimildir áfrýjandans til eignarnáms í þágu framkvæmdarinnar voru ógiltar, voru enn fyrir hendi þegar áfrýjandinn Sveitarfélagið Vogar veitti framkvæmdaleyfi það sem um er deilt í málinu. Umhverfisáhrifum jarðstrengs í samanburði við aðra framkvæmdarkosti hefur samkvæmt því ekki verið lýst á fullnægjandi hátt og uppfylltu matsferlið og umhverfismatsskýrslan því ekki þann áskilnað sem gerður er í lögum um mat á umhverfisáhrifum, skipulagslögum og reglugerðum settum samkvæmt þeim. Samkvæmt því gátu matsskýrsla Landsnets hf. um Suðurnesjalínu 2 og álit Skipulagsstofnunar um skýrsluna ekki verið lögmætur grundvöllur undir ákvörðun sveitarfélagsins um veitingu framkvæmdaleyfisins sem samkvæmt því var reist á röngum lagagrundvelli. Úr þessum galla á umhverfismatinu hefur ekki verið bætt, enda getur áðurgreind valkostaskýrsla Landsnets hf. sem kynnt var í október 2016 hvorki samkvæmt grundvelli sínum, efni né tilgangi bætt þar úr. Þegar af þessum ástæðum verður niðurstaða hins áfrýjaða dóms staðfest um annað en málskostnað.“

Samkvæmt framangreindu hefur Hæstiréttur komist að þeirri niðurstöðu að matsskýrsla Landsnets um Suðurnesjalínu 2 og álit Skipulagsstofnunar um mat á umhverfisáhrifum framkvæmdarinnar hafi ekki getað verið lögmætur grundvöllur ákvörðunar Sveitarfélagsins Voga um veitingu framkvæmdaleyfis fyrir Suðurnesjalínu 2. Með vísan til framangreinds, og þar sem sama matsskýrsla og álit Skipulagsstofnunar lágu til grundvallar ákvörðun skipulags- og byggingarráðs Hafnarfjarðar um veitingu hins kærða framkvæmdaleyfis fyrir Suðurnesjalínu 2, sbr. ákvæði 14. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 og 13. gr. laga nr. 106/2000, verður að fella hina kærðu ákvörðun skipulags- og byggingarráðs Hafnarfjarðar úr gildi.

Það athugist að af gögnum málsins verður hvorki með vissu ráðið að sveitarstjórn hafi samþykkt hið kærða leyfi né að skipulags- og byggingarráð hafi haft heimild til fullnaðarafgreiðslu þess, en eins og áður er sagt bárust engin gögn frá sveitarfélaginu.

Uppkvaðning úrskurðar í máli þessu hefur dregist verulega vegna atvika sem nánar eru rakin í málavaxtalýsingu.

Úrskurðarorð:

Felld er úr gildi ákvörðun skipulags- og byggingarráðs Hafnarfjarðar frá 10. júlí 2015 um að veita framkvæmdaleyfi fyrir Suðurnesjalínu 2.

____________________________________
Nanna Magnadóttir

______________________________ _____________________________
Aðalheiður Jóhannsdóttir Ásgeir Magnússon

des 22

Love0

75/2014 Suðurnesjalína 2 Reykjanesbæ

Með dim

Fyrir var tekið mál nr. 75/2014, kæra á ákvörðun sveitarstjórnar Reykjanesbæjar frá 20. maí 2014 um að veita framkvæmdaleyfi fyrir Suðurnesjalínu 2.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 15. júlí 2014, er barst nefndinni 16. s.m., kæra Náttúruverndarsamtök Suðvesturlands og Landvernd þá ákvörðun sveitarstjórnar Reykjanesbæjar frá 20. maí 2014 að veita Landsneti hf. framkvæmdaleyfi fyrir Suðurnesjalínu 2. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi.

Gögn málsins bárust frá Reykjanesbæ 5. september 2014.

Með bréfi til Skipulagsstofnunar, dags 26. nóvember 2013, óskuðu eigendur jarðanna Landakots, Hvassahrauns, Stóru og Minni Vatnsleysu, nokkrir eigenda Heiðarlands Vogajarða og tveir eigenda Stóra Knarrarness eftir endurskoðun fyrrnefndrar matsskýrslu Landsnets að því er varðaði Suðurnesjalínu 2. Með ákvörðun sinni 23. júní 2014 hafnaði Skipulagsstofnun þessari beiðni landeigenda, sem og ósk þeirra til vara um endurskoðun á áliti stofnunarinnar á matsskýrslunni. Nefnd ákvörðun var kærð til úrskurðarnefndarinnar, en kæran var síðar afturkölluð.

Á fundi bæjarráðs Reykjanesbæjar 15. maí 2014 var tekin fyrir og samþykkt umsókn Landsnets um framkvæmdaleyfi vegna Suðurnesjalínu 2. Var umhverfis- og skipulagssviði falið að ganga frá framkvæmdaleyfi. Á fundi bæjarstjórnar 20. s.m. var afgreiðsla bæjarráðs samþykkt og er sú ákvörðun kærð í máli þessu. Framkvæmdaleyfi var gefið út 16. júní s.á. og auglýst sama dag. Auk Reykjanesbæjar veittu sveitarfélögin Grindavík, Hafnarfjörður og Vogar Landsneti framkvæmdaleyfi fyrir Suðurnesjalínu 2, sem öll voru kærð til úrskurðarnefndarinnar.

Málsrök kærenda: Af hálfu kærenda er á það bent að þeir hafi kært til úrskurðarnefndarinnar leyfi Orkustofnunar fyrir Suðurnesjalínu 2. Vafi leiki á um lögmæti þeirrar leyfisveitingar og sé ekki hægt að byggja ákvörðun um framkvæmdaleyfi á henni fyrr en niðurstaða þar um liggi fyrir.

Þegar um sé að ræða leyfisveitingu vegna matsskyldrar framkvæmdar skuli leyfisveitandi taka rökstudda afstöðu til álits Skipulagsstofnunar um mat á umhverfisáhrifum framkvæmdarinnar. Kærendur telji hins vegar að Reykjanesbær hafi ekki tekið álitið til gaumgæfilegrar skoðunar áður en leyfi hafi verið veitt.

Línan fari um svæði sem njóti sérstakrar verndar samkvæmt náttúruverndarlögum, en öll línuleiðin liggi um nútímahraun og yfir vatnsverndarsvæði.

Málsrök Reykjanesbæjar: Af hálfu sveitarfélagsins er tekið fram að hin leyfða framkvæmd sé í samræmi við gildandi svæðisskipulag, aðalskipulag og álit Skipulagsstofnunar um mat á umhverfisáhrifum. Telji sveitarfélagið að framkvæmdin sé brýn, aðkallandi og í þágu almannahagsmuna jafnt og íbúa sveitarfélagsins. Álit Skipulagsstofnunar sé í samræmi við þessa niðurstöðu.

Reykjanesbær hafi einnig kynnt sér þann kost að leggja rafstreng í jörðu á umræddu svæði og hafi við mat á því hvort sá kostur kæmi til greina m.a. verið litið til álits Skipulagsstofnunar, þar sem gerð sér grein fyrir helstu kostum jarðstrengja umfram loftlínur annars vegar og helstu kostum loftlína umfram jarðstrengi hins vegar. Á því svæði sem um ræði séu kostir þess að leggja loftlínu umfram þann kost að leggja jarðstreng verulegir og hafi bærinn haft þennan samanburð til hliðsjónar við mat á því hvort veita skyldi framkvæmdaleyfi.

Lagning jarðstrengs hafi í för með sér mikið og varanlegt jarðrask. Lagning Suðurnesjalínu 2 í lofti sé aftur á móti að miklu leyti afturkræf framkvæmd og raski jarðvegi ekki mikið, m.a. í ljósi þess að hægt sé að nýta núverandi slóðir að miklu leyti. Sérstaklega mikilvægt sé að taka mið af þessari staðreynd þar sem hraunið sem línan komi til með að liggja í gegnum sé nútímahraun, sem njóti sérstakrar verndar og yfir vatnsverndarsvæði.

Athugasemdir leyfishafa: Leyfishafi tekur fram að veiting framkvæmdaleyfis sé í fullu samræmi við álit Skipulagsstofnunar um mat á umhverfisáhrifum. Óumdeilt sé að fyrirhugaðar framkvæmdir, sem leyfi hafi verið veitt fyrir, byggi á gildandi Svæðisskipulagi Suðurnesja 2008-2024 og Aðalskipulagi Reykjanesbæjar 2008-2024, sem og niðurstöðu mats á umhverfisáhrifum. Ríkir almannahagsmunir krefjist þess að raforkuflutningskerfið verði styrkt á umræddu svæði. Um sé að ræða veikan hluta flutningskerfisins, bæði með tilliti til flutningsgetu og afhendingaröryggis. Suðurnesjalína 1, sem nú þjóni svæðinu og rekin sé á 132 kV spennu, sé fulllestuð í dag. Framkvæmdin sé því brýn, aðkallandi og í þágu almannahagsmuna. Þá komi aðrar leiðir, sem miði að því að styrkja flutningskerfið, ekki til greina, en 220 kV jarðstrengslausn sé ekki tæknilega eða kostnaðarlega fýsileg á þessu spennustigi. Hún komi eingöngu til athugunar á styttri vegalengdum og við sérstakar aðstæður, t.d. ef um sé að ræða einstæðar umhverfisaðstæður eða þétta íbúðabyggð. Auk þess myndi slík framkvæmd skilja eftir sig breiða raskaða rás í hrauni, en eldhraun njóti sérstakrar verndar náttúruverndarlaga. Rask vegna loftlínu yrði umtalsvert minna og óafturkræft rask yrði minna en af lagningu jarðstrengja. Línan muni fylgja mannvirkjabelti Reykjaness.

—–

Færð hafa verið fram frekari sjónarmið í máli þessu, sem ekki verða rakin nánar hér með hliðsjón af síðar til komnum atvikum málsins.

Niðurstaða: Eins og rakið er í málavaxtalýsingu frestaði úrskurðarnefndin meðferð kærumáls þessa þar til fyrir lægi niðurstaða dómsmáls sem rekið var vegna framkvæmdaleyfisveitingar Sveitarfélagsins Voga fyrir Suðurnesjalínu 2. Það framkvæmdaleyfi var fellt úr gildi með dómi Héraðsdóms Reykjaness 22. júlí 2016, í máli nr. E-1121/2015. Dóminum var áfrýjað til Hæstaréttar, sem með dómi sínum 16. febrúar 2017 í máli nr. 575/2016, staðfesti niðurstöðu héraðsdóms.

Loks segir svo í dómi Hæstaréttar: „Sá annmarki á umhverfismati, sem leiddi til þess að leyfi Orkustofnunar til áfrýjandans Landsnets hf. til að reisa og reka Suðurnesjalínu 2 var fellt úr gildi og heimildir áfrýjandans til eignarnáms í þágu framkvæmdarinnar voru ógiltar, voru enn fyrir hendi þegar áfrýjandinn Sveitarfélagið Vogar veitti framkvæmdaleyfi það sem um er deilt í málinu. Umhverfisáhrifum jarðstrengs í samanburði við aðra framkvæmdarkosti hefur samkvæmt því ekki verið lýst á fullnægjandi hátt og uppfylltu matsferlið og umhverfismatsskýrslan því ekki þann áskilnað sem gerður er í lögum um mat á umhverfisáhrifum, skipulagslögum og reglugerðum settum samkvæmt þeim. Samkvæmt því gátu matsskýrsla Landsnets hf. um Suðurnesjalínu 2 og álit Skipulagsstofnunar um skýrsluna ekki verið lögmætur grundvöllur undir ákvörðun sveitarfélagsins um veitingu framkvæmdaleyfisins sem samkvæmt því var reist á röngum lagagrundvelli. Úr þessum galla á umhverfismatinu hefur ekki verið bætt, enda getur áðurgreind valkostaskýrsla Landsnets hf. sem kynnt var í október 2016 hvorki samkvæmt grundvelli sínum, efni né tilgangi bætt þar úr. Þegar af þessum ástæðum verður niðurstaða hins áfrýjaða dóms staðfest um annað en málskostnað.“

Samkvæmt framangreindu hefur Hæstiréttur komist að þeirri niðurstöðu að matsskýrsla Landsnets um Suðurnesjalínu 2 og álit Skipulagsstofnunar um mat á umhverfisáhrifum framkvæmdarinnar hafi ekki getað verið lögmætur grundvöllur ákvörðunar Sveitarfélagsins Voga um veitingu framkvæmdaleyfis fyrir Suðurnesjalínu 2. Með vísan til framangreinds, og þar sem sama matsskýrsla og álit Skipulagsstofnunar lágu til grundvallar ákvörðun sveitarstjórnar Reykjanesbæjar um veitingu hins kærða framkvæmdaleyfis fyrir Suðurnesjalínu 2, sbr. ákvæði 14. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 og 13. gr. laga nr. 106/2000, verður að fella hina kærðu ákvörðun sveitarstjórnar Reykjanesbæjar úr gildi.

Uppkvaðning úrskurðar í máli þessu hefur dregist verulega vegna atvika sem nánar eru rakin í málavaxtalýsingu.

Úrskurðarorð:

Felld er úr gildi ákvörðun sveitarstjórnar Reykjanesbæjar frá 20. maí 2014 um að veita framkvæmdaleyfi fyrir Suðurnesjalínu 2.

____________________________________
Nanna Magnadóttir

______________________________ _____________________________
Aðalheiður Jóhannsdóttir Ásgeir Magnússon

des 22

Love0

42/2015 Suðurnesjalína 2 Grindavík

Með dim

Fyrir var tekið mál nr. 42/2015, kæra á ákvörðun bæjarstjórnar Grindavíkur frá 16. desember 2014 um að veita framkvæmdaleyfi fyrir Suðurnesjalínu 2.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 4. júní 2015, er barst nefndinni sama dag, kæra Náttúruverndarsamtök Suðvesturlands og Landvernd þá ákvörðun bæjarstjórnar Grindavíkur frá 16. desember 2014 að veita Landsneti hf. framkvæmdaleyfi fyrir Suðurnesjalínu 2. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi.

Gögn málsins bárust frá Grindavík 13. nóvember 2015.

Orkustofnun veitti Landsneti leyfi 5. desember 2013 til að reisa og reka raforkuflutningsvirkið Suðurnesjalínu 2 á grundvelli 2. mgr. 9. gr. raforkulaga nr. 65/2003. Um er að ræða 220 kV háspennulínu frá tengivirki við Hamranes í Hafnarfirði, um Voga, Reykjanesbæ og Grindavíkurbæ, að tengivirki við Rauðamel, um 5 km norðan við Svartsengi. Sú ákvörðun var kærð til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, en kærumálinu vísað frá í kjölfar dóms Hæstaréttar 13. október 2016, í máli nr. 796/2015, þar sem ákvörðunin var felld úr gildi. Iðnaðar- og viðskiptaráðherra veitti Landsneti heimildir til eignarnáms á jörðum kærenda í febrúar 2014, en þær ákvarðanir voru felldar úr gildi með dómum Hæstaréttar í málum nr. 511, 512, 513 og 541/2015, uppkveðnum 13. maí 2015.

Á fundi bæjarstjórnar Grindavíkur 16. desember 2014 var tekin fyrir umsókn Landsnets um framkvæmdaleyfi vegna Suðurnesjalínu 2, en um umsóknina hafði verið fjallað á fundi skipulags- og umhverfisnefndar 10. s.m. Bæjarstjórn samþykkti framkvæmdaleyfið og var það gefið út 22. apríl 2015 og auglýst 5. maí s.á. Auk Grindavíkur veittu sveitarfélögin Hafnarfjörður, Reykjanesbær og Vogar Landsneti framkvæmdaleyfi fyrir Suðurnesjalínu 2, sem öll voru kærð til úrskurðarnefndarinnar.

Málsrök kærenda: Kærendur benda á að Suðvesturlínur og kerfisáætlun Landsnets hafi ekki sætt umhverfismati áætlana svo sem skylt sé samkvæmt lögum nr. 105/2006 um umhverfismat áætlana, sbr. tilskipun 2001/42/EB. Að auki sé framkvæmdin stórlega breytt, en Suðurnesjalína 2 hafi verið klofin frá verkefninu Suðvesturlínur án þess að nýtt mat á umhverfisáhrifum færi fram.

Sveitarfélagið hafi farið með málið sem skipulagsmál en ekki sem þátt í mati á umhverfisáhrifum framkvæmdarinnar. Þar sem ekki hafi legið fyrir deiliskipulag hafi verið stokkið á það að grenndarkynna framkvæmdina, sem sé aðgerð sem sveitarfélög noti að jafnaði ekki nema í alminnstu málum. Kynningin hafi ekki verið nægilega víðtæk og því ógild, en aðalatriði sé að um lokaþátt mats á umhverfisáhrifum hafi verið að ræða og hafi almenningur ekki notið þátttökuréttar á því stigi.

Matsskýrsla og álit Skipulagsstofnunar hafi verið svo verulegum annmörkum háð að ekki verði við það stuðst. Aðeins hafi verið lagður fram einn valkostur, þ.e. 220 kV loftlína um Reykjanesskagann. Aðrir og raunhæfari kostir og umhverfisvænni séu hins vegar fyrir hendi, t.d. að styrkja Suðurnesjalínu 1, að leggja jarðstreng, mismunandi spennustig o.s.frv. Engin sjálfstæð rannsókn hafi farið fram af hálfu sveitarfélagsins, en vegna ábyrgðar sinnar hafi sveitarfélaginu verið skylt við meðferð málsins að kanna með sjálfstæðum og málefnalegum hætti hvort umhverfisverndarsjónarmið gætu réttlætt jarðstrengsframkvæmd að einhverju eða öllu leyti og taka rökstudda afstöðu til þeirrar spurningar. Leyfisveitenda beri að taka rökstudda afstöðu til álits Skipulagsstofnunar um mat á umhverfisáhrifum framkvæmdar skv. 2. mgr. 13. gr. laga nr. 106/2000 um mat á umhverfisáhrifum, en afstaða skipulags- og umhverfisnefndar, sem og bæjarstjórnar, geti engan veginn talist rökstudd. Ekkert hafi verið fjallað um niðurstöðu álits Skipulagsstofnunar þar sem fram komi að nánast öll umhverfisáhrif sem metin hafi verið teljist neikvæð, talsvert neikvæð eða verulega neikvæð.

Málsrök Reykjanesbæjar: Af hálfu sveitarfélagsins er vísað til lögfræðilegrar greinargerðar og annarra gagna málsins er legið hafi fyrir við ákvörðunartöku bæjarins.

Athugasemdir leyfishafa: Leyfishafi tekur fram að leyfisveitandi skuli fjalla um og taka afstöðu til þess hvort tiltekin framkvæmd sé í samræmi við skipulagsáætlanir, sbr. 4. mgr. 13. gr. skipulagslaga nr. 123/2010. Jafnframt skuli hann kynna sér matsskýrslu framkvæmdaraðila um framkvæmdina og kanna hvort framkvæmdin sé sú sem lýst sé í matsskýrslu. Þá skuli leyfisveitandi taka rökstudda afstöðu til álits Skipulagsstofnunar um mat á umhverfisáhrifum framkvæmdarinnar, sbr. 2. mgr. 14. gr. skipulagslaga. Sveitarstjórn Grindavíkurbæjar hafi uppfyllt þessar lögbundnu kröfur við veitingu framkvæmdaleyfisins og séu því engar forsendur til ógildingar þess. Það falli hins vegar utan valdsviðs sveitarfélaga að skera úr um hvort áætlanir leyfishafa skuli sæta umhverfismati áætlana skv. lögum nr. 105/2006 þess efnis, en þó sé bent á að framkvæmdin hafi sætt slíku mati um leið og aðalskipulagstillaga hafi farið í slíkt mat. Þegar mat á umhverfisáhrifum hafi farið fram hafi engin krafa verið gerð um að kerfisáætlun skyldi sæta umhverfismati áætlana.

Suðvesturlínur feli í sér áfangaskiptar framkvæmdir og hafi leyfishafi ekki gert nokkra þá breytingu á framkvæmdinni Suðurnesjalínu 2 sem leitt geti til þess að nýtt mat á umhverfisáhrifum þurfi að fara fram.

Sveitarfélagið hafi kosið að grenndarkynna umfram lagalega skyldu sína til þess að tryggja vandaða málsmeðferð við útgáfu framkvæmdaleyfisins. Jafnframt hafi verið tekin rökstudd afstaða til álits Skipulagsstofnunar um mat á umhverfisáhrifum framkvæmdar, en leyfið sé háð þeim skilyrðum sem stofnunin hafi lagt til í áliti sínu. Ekki séu ágallar á matsskýrslu Suðvesturlína og sé það ekki lögbundið hlutverk sveitarfélaga að leggja mat á slíkt. Þá sé það ekki á valdsviði sveitarfélaga að fjalla um mögulegar útfærslur framkvæmdarinnar. Loks sé athygli vakin á stefnu stjórnvalda hvað varði lagningu jarðstrengja, sbr. þingsályktun þar um.

—–

Færð hafa verið fram frekari sjónarmið í máli þessu, sem ekki verða rakin nánar hér með hliðsjón af síðar til komnum atvikum málsins.

Niðurstaða: Eins og rakið er í málavaxtalýsingu frestaði úrskurðarnefndin meðferð kærumáls þessa þar til fyrir lægi niðurstaða dómsmáls sem rekið var vegna framkvæmdaleyfisveitingar sveitarfélagsins Voga fyrir Suðurnesjalínu 2. Það framkvæmdaleyfi var fellt úr gildi með dómi Héraðsdóms Reykjaness 22. júlí 2016, í máli nr. E-1121/2015. Dóminum var áfrýjað til Hæstaréttar, sem með dómi sínum 16. febrúar 2017 í máli nr. 575/2016, staðfesti niðurstöðu héraðsdóms.

Samkvæmt framangreindu hefur Hæstiréttur komist að þeirri niðurstöðu að matsskýrsla Landsnets um Suðurnesjalínu 2 og álit Skipulagsstofnunar um mat á umhverfisáhrifum framkvæmdarinnar hafi ekki getað verið lögmætur grundvöllur ákvörðunar Sveitarfélagsins Voga um veitingu framkvæmdaleyfis fyrir Suðurnesjalínu 2. Með vísan til framangreinds, og þar sem sama matsskýrsla og álit Skipulagsstofnunar lágu til grundvallar ákvörðun bæjarstjórnar Grindavíkur um veitingu hins kærða framkvæmdaleyfis fyrir Suðurnesjalínu 2, sbr. ákvæði 14. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 og 13. gr. laga nr. 106/2000, verður að fella hina kærðu ákvörðun bæjarstjórnar Grindavíkur úr gildi.

Uppkvaðning úrskurðar í máli þessu hefur dregist verulega vegna atvika sem nánar eru rakin í málavaxtalýsingu.

Úrskurðarorð:

Felld er úr gildi ákvörðun bæjastjórnar Grindavíkur frá 16. desember 2014 um að veita framkvæmdaleyfi fyrir Suðurnesjalínu 2.

____________________________________
Nanna Magnadóttir

_____________________________ _____________________________
Aðalheiður Jóhannsdóttir Ásgeir Magnússon

des 22

Love0

52/2015 Bjarg Mosfellsbær

Með dim

Árið 2017, fimmtudaginn 23. febrúar, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Skuggasundi 3, Reykjavík. Mættir voru Ómar Stefánsson varaformaður, Ásgeir Magnússon dómstjóri og Þorsteinn Þorsteinsson byggingarverkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 52/2015, kæra á ákvörðun bæjarstjórnar Mosfellsbæjar frá 19. júní 2015 um að samþykkja breytingu á deiliskipulagi með Varmá frá Reykjalundarvegi að Húsadal vegna lóðarinnar Bjargs í Mosfellsbæ.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 9. júlí 2015, er barst nefndinni sama dag, kæra eigendur lóðar nr. 125407 í Mosfellsbæ, þá ákvörðun skipulagsnefndar Mosfellsbæjar frá 9. júní 2015, sem staðfest var í bæjarstjórn 19. s.m., að samþykkja breytingu á deiliskipulagi með Varmá frá Reykjalundarvegi að Húsadal vegna lóðarinnar Bjargs í Mosfellsbæ. Tók deiliskipulagsbreytingin gildi með auglýsingu í B-deild Stjórnartíðinda 10. september 2015. Gerir kærandi þá kröfu að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi.

Gögn málsins bárust frá Mosfellsbæ 20. júlí 2015.

Málavextir: Lóðin Bjarg er 2.509 m² að stærð og á henni stendur 131,3 m² einbýlishús, sem reist var árið 1958 samkvæmt upplýsingum úr fasteignaskrá Þjóðskrár Íslands. Lóðin er á svæði þar sem í gildi er deiliskipulag með Varmá frá Reykjalundarvegi að Húsadal frá árinu 2004. Samkvæmt skilmálum þess er gert ráð fyrir húsi á einni hæð með risi á lóðinni. Heimilt er að reisa 80 m² viðbyggingu eða byggja allt að 220 m² nýbyggingu á lóðinni, verði núverandi hús rifið.

Á fundi skipulagsnefndar Mosfellsbæjar 4. febrúar 2015 var lögð fram beiðni lóðarhafa um að leyfilegt byggingarmagn á lóðinni yrði aukið frá gildandi skipulagi, á þann veg að byggja mætti þar 400 m² einbýlishús á tveimur hæðum, samtengt núverandi húsi. Var afgreiðslu málsins frestað og farið fram á að nefndinni yrðu afhent nánar útfærð gögn. Skipulagsnefnd tók erindið fyrir að nýju á fundi 5. mars s.á. og samþykkti að grenndarkynna umbeðna breytingu. Á fundi nefndarinnar 9. júní 2015 var fyrirliggjandi tillaga samþykkt, sem og svör við athugasemdum er borist höfðu á kynningartíma hennar, þar á meðal frá kærendum. Samþykkti bæjarstjórn greinda afgreiðslu á fundi 19. s.m. Með hinni kærðu breytingu er gert ráð fyrir tveggja hæða húsi á umræddri lóð. Stærð viðbyggingar verði að hámarki 400 m² og hámarks byggingarmagn nýbyggingar 525 m². Byggingarreitur breytist ekki.

Málsrök kærenda: Kærendur taka fram að þeir séu eigendur lóðar nr. 125407, sem liggi nærri lóðinni Bjargi. Feli hin umdeilda deiliskipulagsbreyting í sér rúmlega 230% aukningu á nýtingarhlutfalli lóðarinnar Bjargs. Um verulega stækkun hússins á lóðinni sé að ræða, sem muni í kjölfarið stinga að því leytinu til í stúf við aðrar byggingar á svæðinu.

Breyting sem kveði á um meira en tvöföldun á heimiluðu byggingarmagni, auk breytingar á húsagerð, geti aldrei talist óveruleg í skilningi 2. mgr. 43. gr. skipulagslaga nr. 123/2010, hvað þá þegar slík breyting nái aðeins til eins húss og einnar lóðar innan deiliskipulagssvæðisins. Óhjákvæmilegt sé að fara með slíka breytingu eins og um nýtt deiliskipulag sé að ræða. Ekki sé hægt að líta til þess hvert endanlegt nýtingarhlutfall lóðarinnar verði eftir breytingu heldur hversu mikið það aukist. Um sé að ræða fordæmisgefandi breytingu fyrir nærliggjandi lóðir. Breyti þá engu þótt skipulagsyfirvöld kunni áður að hafa farið með sambærilegar breytingar sem óverulegar. Samkvæmt framansögðu hafi ekki verið heimilt að grenndarkynna breytinguna og sé í þessu sambandi vísað til fyrrgreinds ákvæðis skipulagslaga og gr. 5.8.2. í skipulagsreglugerð nr. 90/2013.

Kærendur hafi ítrekað reynt að fá heimild til að skipta lóð sinni í tvær einbýlishúsalóðir og reisa þar tvö hús, en lóð kærenda standi á ódeiliskipulögðu svæði. Feli meðferð skipulagsyfirvalda á annars sambærilegum erindum í sér augljóst brot á jafnræðisreglu 11. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 og sé þar með ólögmæt.

Málsrök Mosfellsbæjar: Sveitarfélagið bendir á að ljóst sé af gr. 5.8.2. í skipulagsreglugerð nr. 90/2013 að ekki skuli horft til þess hversu mikið nýtingarhlutfall breytist innan lóðar heldur hversu mikið það breytist innan viðkomandi svæðis við mat á því hvort deiliskipulagsbreyting teljist óveruleg. Eftir umdeilda breytingu sé nýtingarhlutfall lóðarinnar Bjargs um 0,2, sem sé í samræmi við það sem tíðkist á viðkomandi svæði. Nýtingarhlutfall lóða í næsta nágrenni við Bjarg sé frá 0,15 og upp í 0,25. Nýtingarhlutfall annarra lóða í nágrenninu sé mismunandi en ekki sé óalgengt að það sé á bilinu frá 0,2 til 0,35, þótt dæmi séu um lægra nýtingarhlutfall. Víki hin kærða breyting ekki í slíkum mæli frá nýtingarhlutfalli viðkomandi svæðis að óheimilt hafi verið að grenndarkynna tillöguna.

Fullyrðing kærenda um að húsagerð sé breytt frá því sem áður hafi verið sé ekki rökstudd. Í gr. 2.5. í fyrirliggjandi deiliskipulagi komi fram að yfirbragð byggðarinnar einkennist af byggingum af mismundandi gerð og formi og að gert sé ráð fyrir því að nýbyggingar verði einbýlishús eða parhús á einni til tveimur hæðum. Verði ekki séð að tillagan feli í sér svo breytta húsagerð að um verulega breytingu sé að tefla eða að hún teljist fordæmisgefandi samkvæmt áðurgreindu ákvæði skipulagsreglugerðar.

Því sé mótmælt að jafnræðis hafi ekki verið gætt þótt ekki hafi verið fallist á erindi kærenda um skiptingu lóðar enda um eðlisólík tilvik að ræða. Séu aðilar því ekki í sambærilegri aðstöðu og jafnræði þeirra hafi því ekki verið raskað.

Andmæli lóðarhafa: Af hálfu lóðarhafa lóðarinnar Bjargs er farið fram á að kröfu kærenda verið hafnað. Núverandi hús að Bjargi sé aðeins 131 m² og komin sé tími á viðhald þess. Verði það hugsanlega rifið þegar nýtt hús verði risið, en heildarstærð þess húss verði aðeins 2×200 m². Miðað sé við að á neðri hæð hússins verði bílageymsla. Telji leyfishafi að allir nágrannar hans hafi verið verulega sáttir við nýja húsið.

Mikið sé af stórum húsum á þessu svæði og séu hús af ýmsum stærðum og gerðum í nágrenni við lóð leyfishafa. Stærri hús séu í næsta nágrenni og við Varmána. Væri því um brot á jafnræði að ræða ef lóðarhafa yrði synjað um leyfi fyrir byggingu hins umdeilda húss.

Kærendur eigi engra hagsmuna að gæta í máli þessu. Virðist sem þeir séu að reyna að þrýsta á skipulagsyfirvöld um að deiliskipuleggja lóð kærenda þannig að henni verði skipt í tvær einbýlishúsalóðir. Engin tengsl séu á milli þess að kærendur vilji reisa tvö stór einbýlishús á einni óskipulagðri lóð og þess að leyfishafi vilji byggja á lóð þar sem allri skipulagsvinnu sé lokið. Þá sé bent á að lóðarhafi hafi lagt mikla vinnu í undirbúning byggingar hússins og verulegan kostnað.

Niðurstaða: Kærendur eiga lóð er liggur að hluta gegnt lóðinni Bjargi. Getur hin kærða ákvörðun því snert grenndarhagsmuni kærenda og eiga þeir því kæruaðild í máli þessu skv. 3. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála.

Í gildandi deiliskipulagi umrædds svæðis er gert ráð fyrir því að nýbyggingar á öllu skipulagssvæðinu verði einbýlishús eða parhús á einni til tveimur hæðum. Í sérskilmálum skipulagsins kemur m.a. fram að heimilt sé að byggja íbúðarhúsnæði og bílageymslur á núverandi lóðum eftir því sem aðstæður og nýting leyfi. Skulu byggingar vera einnar hæðar, nema annað sé tekið fram í skýringartöflu. Annars taki hámarkshæð viðbygginga mið af núverandi hæð byggingar.

Lóðin Bjarg stendur við B-húsagötu nr. 9 samkvæmt töflu í greinargerð deiliskipulagsins um stærðir nýbygginga og viðbygginga, en greind tafla sýnir heimilað hámark byggingarmagn á lóðum. Þar er tilgreint að gerð húsa við götuna sé ein hæð með risi. Heimild er fyrir viðbyggingu á nokkrum lóðum. Verði núverandi hús á lóðum við götuna rifin má reisa í þeirra stað nýbyggingar, að hámarki 220 m² að flatarmáli. Gerð var breyting á greindum skilmálum árið 2005 er fól m.a. í sér að lóðir nr. 6, 8 og 10 við B-húsagötu voru sameinaðar í tvær lóðir og heimiluð bygging íbúðarhúss á hvorri lóð, allt að 300 m² að stærð. Samkvæmt fyrirliggjandi upplýsingum er nýtingarhlutfall lóða við nefnda götu mismunandi, allt frá 0,12 til 0,25.

Eins og fram er komið ákvað sveitarstjórn að nýta sér heimild sem er að finna í 2. mgr. 43. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 til að viðhafa grenndarkynningu á umræddri skipulagstillögu í stað þeirrar almennu málsmeðferðar við breytingu á deiliskipulagi sem áskilin er í 1. mgr. ákvæðisins. Í fyrrgreindu undantekningarákvæði 2. mgr. 43. gr. kemur fram að telji sveitarstjórn að gera þurfi breytingar á samþykktu deiliskipulagi sem séu það óverulegar að ekki sé talin ástæða til meðferðar skv. 1. mgr. skuli fara fram grenndarkynning. Skuli við mat á því hvort breyting á deiliskipulagi teljist óveruleg taka mið af því að hve miklu leyti tillagan víki frá notkun, nýtingarhlutfalli, útliti og formi viðkomandi svæðis. Er sambærilegt ákvæði að finna í gr. 5.8.2. í skipulagsreglugerð nr. 90/2013, en jafnframt er þar tilgreint að meta skuli hvort um fordæmisgefandi breytingu sé að ræða eða breytingu er varði almannahagsmuni.

Með hinni kærðu breytingu skipulagsins er heimilað að reisa 400 m² viðbyggingu á lóðinni Bjargi í stað 80 m² viðbyggingar. Verði hús á lóðinni rifið er gert ráð fyrir allt að 525 m² nýbyggingu í stað 220 m2 nýbyggingar samkvæmt óbreyttu skipulagi. Jafnframt er nú gert ráð fyrir tveggja hæða húsi á lóðinni í stað einnar hæðar húss með risi. Við breytinguna fer nýtingarhlutfall lóðarinnar úr u.þ.b. 0,08 í 0,20, sem er um 150% aukning. Þótt nýtingarhlutfall lóðarinnar eftir breytingu skeri sig ekki að marki frá nýtingarhlutfalli annarra lóða á svæðinu eykst heimilað byggingarmagn verulega frá því sem áður gilti um nefnda lóð og formi húss er breytt. Verður að telja að þessi breyting á stærð og húsagerð geti ekki talist óveruleg breyting á deiliskipulagi í skilningi 2. mgr. 43. gr. skipulagslaga. Skorti því lagaskilyrði til að viðhafa þá málsmeðferð, sbr. fyrrgreint lagaákvæði, að grenndarkynna umrædda skipulagstillögu. Ber af þeim sökum að fella hina kærðu ákvörðun úr gildi.
Uppkvaðning úrskurðar í máli þessu hefur dregist verulega sökum mikils fjölda mála sem skotið hefur verið til úrskurðarnefndarinnar.

Úrskurðarorð:

Felld er úr gildi ákvörðun bæjarstjórnar Mosfellsbæjar frá 19. júní 2015 um að samþykkja breytingu á deiliskipulagi með Varmá frá Reykjalundarvegi að Húsadal, vegna lóðarinnar Bjargs í Mosfellsbæ.

____________________________________
Ómar Stefánsson

______________________________ _____________________________
Ásgeir Magnússon Þorsteinn Þorsteinsson

des 22

Love0

107/2014 Sorpa bs. Álfsnesi

Með dim

Árið 2017, fimmtudaginn 23. febrúar, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Skuggasundi 3, Reykjavík. Mætt voru Nanna Magnadóttir forstöðumaður, Aðalheiður Jóhannsdóttir prófessor og Ásgeir Magnússon dómstjóri.

Fyrir var tekið mál nr. 107/2014, kæra á ákvörðun Umhverfisstofnunar frá 21. ágúst 2014 um að veita starfsleyfi fyrir starfsemi Sorpu bs. í Álfsnesi.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 6. október 2014, er barst nefndinni sama dag, kæra eigendur, Kvíslartungu 26, Mosfellsbæ, þá ákvörðun Umhverfisstofnunar frá 21. ágúst 2014 að veita starfsleyfi fyrir starfsemi Sorpu bs. í Álfsnesi. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi ella verði gerðar nánar tilgreindar breytingar á skilyrðum starfsleyfisins.

Gögn málsins bárust frá Umhverfisstofnun 18. maí og 18. nóvember 2015.

Málavextir: Á árinu 2013 útbjó Umhverfisstofnun tillögu að starfsleyfi fyrir urðunarstað og aðra starfsemi í Álfsnesi að fenginni umsókn Sorpu bs. um nýtt starfsleyfi. Kom fram í umsókninni að urðunarstaðurinn hefði verið rekinn síðan 1991 og að starfsleyfi hefði fyrst verið gefið út 26. apríl það ár.

Með bréfum, dags. 10. apríl 2013, leitaði stofnunin umsagna um starfsleyfistillöguna hjá heilbrigðisnefnd Reykjavíkur, heilbrigðisnefnd Kjósarsvæðis, Reykjavíkurborg, Mosfellsbæ, Skipulagsstofnun, Slökkviliði höfuðborgarsvæðisins og íbúasamtökum Leirvogstungu, sbr. 2. mgr. 8. gr. reglugerðar nr. 785/1999, um starfsleyfi fyrir atvinnurekstur sem getur haft í för með sér mengun. Umsagnir bárust frá öllum nefndum aðilum.

Tillagan var auglýst á tímabilinu 8. apríl til 5. ágúst 2014 og bárust Umhverfisstofnun athugasemdir við hana frá bæjarráði Mosfellsbæjar, dags. 22. maí s.á., heilbrigðisnefnd Kjósarsvæðis, dags. 27. s.m., og íbúasamtökum Leirvogstungu, dags. 29. júlí 2014. Framangreindir aðilar gerðu allir athugasemdir við fyrirhugaðan gildistíma starfsleyfisins og lögðu til að leyfi yrði veitt til fimm ára í samræmi við samkomulag eigenda Sorpu bs., dags. 25. október 2013. Auk þessa gerðu íbúasamtök Leirvogstungu frekari athugasemdir, einkum hvað varðaði lyktarmengun.

Með bréfi, dags. 16. júní 2014, óskaði Sorpa bs. eftir því að starfsleyfi yrði gefið út í samræmi við framangreinda tillögu Umhverfisstofnunar og að það gilti til 31. desember 2020, að því er varðaði urðun í Álfsnesi.

Starfsleyfi fyrir meðhöndlun úrgangs í Álfsnesi var gefið út til Sorpu bs. 21. ágúst 2014. Samkvæmt gr. 1.2 í leyfinu veitir það heimild til urðunar allt að 120.000 tonna af úrgangi á ári, heimilt er að starfrækja hreinsistöð fyrir hauggas, heimilt er að gera tilraunir með endurnýtingu flokkaðs úrgangs og heimilt er að geyma úrgang sem nýttur er við rekstur urðunarstaðarins eða bíður endurnýtingar. Í 1. mgr. 7. kafla segir að starfsleyfið gildi til 21. ágúst 2030, en samkvæmt 2. mgr. falla ákvæði starfsleyfisins er varða urðun úrgangs úr gildi 31. desember 2020. Auglýsing um starfsleyfið var birt í B-deild Stjórnartíðinda 5. september 2014.

Umhverfisstofnun ritaði íbúasamtökum Leirvogstungu bréf, dags. 11. september s.á., þar sem samtökunum var tjáð að vegna mistaka í skjalavörslu hjá stofnuninni hefði athugasemdum þeirra við auglýst starfsleyfi ekki verið svarað sérstaklega áður en starfsleyfið hefði verið gefið út og auglýst. Taldi stofnunin að athugasemdum hefði þó öllum verið svarað efnislega við málsmeðferðina, bæði í greinargerð með athugasemdum og svörum stofnunarinnar, dags. 8. apríl 2014, í tengslum við opinn kynningarfund á auglýsingartíma, sem og við umfjöllun um aðrar athugasemdir er borist hefðu á auglýsingartímanum. Því væri ekki ástæða til að ætla að nefndar athugasemdir hefðu breytt nokkru um niðurstöðu ákvörðunar stofnunarinnar og væru ekki efni til að afturkalla starfsleyfið af þeim sökum. Stofnunin kvaðst áforma að fella svör sín inn í greinargerð með athugasemdum og svörum sem birt hefði verið við útgáfu starfsleyfisins og er uppfærð greinargerð dagsett 1. október 2014. Var íbúasamtökunum gefinn frestur til 22. september s.á. til að gera athugasemdir við málsmeðferð Umhverfisstofnunar.

Með bréfi, dags. 22. september 2014, mótmæltu íbúasamtök Leirvogstungu þeirri niðurstöðu Umhverfisstofnunar að veita Sorpu bs. heimild til starfrækslu urðunarstaðar í Álfsnesi. Ekki hefði verið tekið nægjanlegt tillit til réttmætra athugasemda íbúa í nágrenninu og jafnframt væri harmað að athugasemdir samtakanna hefðu ekki verið teknar fyrir við umfjöllun um leyfisveitinguna.

Í bréfi Umhverfisstofnunar til íbúasamtakanna, dags. 1. október 2014, kom fram að stofnunin túlkaði ákvæði laga og reglugerða þannig að eingöngu alvarleg hætta fyrir umhverfið eða neikvætt umhverfismat gæti valdið því að stofnunin gæti synjað um starfsleyfi. Ítrekað var að mistök hefðu orðið til þess að athugasemdum íbúasamtakanna hefði ekki verið svarað áður en starfsleyfið hefði verið gefið út og auglýst. Varðandi efnislegar athugasemdir íbúasamtakanna kvað Umhverfisstofnun koma til greina að skoða eitt af þeim atriðum nánar, þ.e. ákvæði um geymslu úrgangs. Það gæti stofnunin gert að fenginni beiðni um endurupptöku málsins, sbr. 24. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Var samtökunum leiðbeint um þriggja mánaða frest til að setja fram beiðni um endurupptöku, sbr. 2. mgr. 24. gr., en slík beiðni kom ekki fram.

Málsrök kærenda: Kærendur taka fram að þeir séu meðlimir íbúasamtaka Leirvogstungu og að þeir geri að sínum málatilbúnað samtakanna í samskiptum þeirra við Umhverfisstofnun. Hefði m.a. ekki átt að gefa út hið umdeilda starfsleyfi vegna lyktarmengunar sem starfsemin muni hafa í för með sér. Einnig hefði mat á umhverfisáhrifum átt að fara fram vegna starfseminnar í Álfsnesi.

Starfsleyfið opni fyrir tilraunir með endurnýtingu á lyktarsterkum úrgangi, m.a. undir beru lofti, og geri ráð fyrir geymslu á lyktarmengandi úrgangi, sem einnig skapi hættu á foki og uppgangi vargs á svæðinu. Lyktarmengunin rýri notkunarmöguleika kærenda á fasteign sinni og brjóti því gegn rétti kærenda samkvæmt nábýlisrétti, sem og þeirri meginreglu íslenskrar stjórnskipunar að eignarrétturinn sé friðhelgur.

Ákvæði í starfsleyfinu heimili geymslu úrgangs á urðunarstað, sem aftur auki hættu á lyktarmengun. Þyki kærendum rétt að skilgreina magn úrgangs sem geyma megi á urðunarstað hverju sinni fremur en að hafa opið ákvæði um það.

Umhverfisstofnun hefði átt að fela tiltekna þætti heilbrigðiseftirlits faggiltum skoðunaraðila til að tryggja að farið yrði að ýtrustu kröfum um lyktar-, fok- og mengunarvarnir. Jafnframt hefði þurft að skilgreina í starfsleyfi hvernig bregðast skyldi við lyktarmengun og tilkynningum þar um. Jafnframt mótmæli kærendur því, að fenginni reynslu, að leyfishafi hafi heimild til að birgja úrgang sjaldnar en daglega, þar sem slíkt auki m.a. hættu á lyktarmengun.

Í október 2013 hafi eigendur Sorpu bs. undirritað samkomulag sem hafi tekið á þeim vandamálum sem fylgi starfsemi urðunarstaðar svo nærri byggð. Í því hafi m.a. verið tiltekið að urðun skyldi hætt í Álfsnesi innan fjögurra til fimm ára, að Gými yrði lokað og að þar skyldi rísa gas- og jarðgerðarstöð sem uppfyllti ströngustu skilyrði um mengunarvarnir. Þetta samkomulag hafi gefið ákveðin fyrirheit um úrlausn þeirra vandamála sem starfseminni hafi fylgt. Því hljóti að vera eðlilegt að starfsleyfið taki mið af því samkomulagi og sé einungis veitt til þess tíma sem þar sé tiltekið að nauðsynlegur sé til að vinna að ákveðnum breytingum, eða fjögurra til fimm ára.

Málsrök Umhverfisstofnunar: Umhverfisstofnun bendir á að fyrir liggi ákvörðun Skipulagsstofnunar, dags. 31. ágúst 2005, um að urðunarstaðurinn í Álfsnesi skuli ekki háður mati á umhverfisáhrifum. Í umsögn stofnunarinnar um starfsleyfistillöguna komi ekki fram að sú ákvörðun þurfi endurskoðunar við, enda sé ekki um að ræða stækkun á umfangi urðunar.

Heimildir til tilrauna með endurnýtingu úrgangs, til geymslu úrgangs og til að birgja baggaðan úrgang sjaldnar en daglega hafi verið settar í hið umdeilda starfsleyfi á grundvelli starfsleyfisumsóknar leyfishafa, Sorpu bs. Um heimildir sé að ræða sem Sorpa bs. hafi talið nauðsynlegar fyrir starfsemi urðunarstaðarins. Þar sem nágrannar á svæðinu hafi á síðustu árum orðið fyrir ónæði vegna lyktarmengunar, sem rekja hafi mátt til urðunarsvæðisins, hafi Umhverfisstofnun ákveðið að taka sérstaklega á þeim þætti málsins við vinnslu starfsleyfisins. Til að draga eins og mögulegt sé úr lyktarmengun frá starfseminni og lágmarka ónæði vegna hennar hafi stofnunin bundið í leyfið margvísleg ákvæði um mótvægisaðgerðir, með áherslu á varnir gegn lyktarmengun við urðun úrgangs og meðhöndlun lyktarsterks úrgangs. Framangreind ákvæði séu fullnægjandi ráðstafanir til að takmarka ónæði vegna lyktarmengunar eins og mögulegt sé. Komi hið gagnstæða í ljós á gildistíma starfsleyfisins hafi útgefandi starfsleyfis úrræði til að taka leyfið og ákvæði þess til endurskoðunar, sbr. gr. 1.8 í starfsleyfinu. Gildistími starfsleyfisins hvað varði urðun úrgangs sé mun skemmri en verið hafi samkvæmt auglýstri tillögu, eða til 31. desember 2020.

Tilraunir með endurnýtingu á lyktarsterkum úrgangi og öðrum úrgangi, sem valdið geti umtalsverðum óþrifnaði, ónæði eða mengun, séu háðar skilyrðum um samþykki útgefanda starfsleyfis og eftirlitsaðila, sbr. III. lið 1. mgr. gr. 1.2 í starfsleyfinu, að fengnum umsögnum heilbrigðisnefndar Reykjavíkur og heilbrigðisnefndar Kjósarsvæðis. Mögulegt sé að binda slíkt samþykki skilyrðum um tilteknar mengunarvarnir eða tiltekið verklag við meðhöndlun þess úrgangs sem tilraunir séu gerðar með. Þessar ráðstafanir séu viðhafðar til að koma í veg fyrir að þær tilraunir sem leyfishafi muni mögulega ráðast í geti haft umtalsverða mengun í för með sér, þ.m.t. lyktarmengun. Eins og orðalagið kveði á um skuli slíkar tilraunir almennt ekki fara fram nema í lokuðu rými. Umhverfisstofnun geri því ráð fyrir að það verði hið almenna verklag. Stofnuninni hafi þó ekki þótt rétt að binda tilraunirnar því skilyrði án mögulegra undantekninga, heldur veita leyfishafa svigrúm til að framkvæma slíkar tilraunir utandyra ef í staðinn kæmu aðrar og sértækar ráðstafanir til mengunarvarna.

Leyfishafi hafi til þessa ekki geymt lyktarsterkan úrgang á athafnasvæði sínu, enda hafi til þessa eingöngu verið tekið við slíkum úrgangi til urðunar og ekki hafi komið fram neitt um fyrirætlun leyfishafa um að hefja geymslu á lyktarsterkum úrgangi. Niðurstaðan hafi orðið sú að ef til þess kæmi þá giltu um geymsluna ákvæði 2. mgr. gr. 2.1, sem kveði m.a. á um að farið skuli þannig með allan úrgang við meðhöndlun að tryggt sé að hann valdi sem minnstum óþægindum, m.a. vegna ólyktar. Dugi þessi ákvæði ekki til og vart verði lyktarmengunar frá geymslusvæði geti útgefandi starfsleyfis hafið endurskoðun starfsleyfisins, sbr. gr. 1.8. Umhverfisstofnun telji nefnd úrræði fullnægjandi og áformi að leggja áherslu á að fylgjast með þessu atriði við lögbundið eftirlit stofnunarinnar. Varðandi mögulegt fok úrgangs frá starfseminni, þ.m.t. frá geymslusvæði, gildi ákvæði 2. mgr. gr. 2.1. og gr. 3.1 í starfsleyfinu og varðandi vargfugl gildi ákvæði 6. mgr. gr. 2.1.

Umhverfisstofnun bendi á að hið almenna grunnviðmið við daglegan frágang urðunarreina á urðunarstöðum sé að birgja úrgang daglega, m.a. til að lágmarka lyktarmengun. Þetta gildi einnig um urðunarstaðinn í Álfsnesi, sbr. 1. málsl. 1. mgr. gr. 4.3 í hinu kærða starfsleyfi. Hins vegar sé verklagi þannig háttað við urðun baggaðs úrgangs í Álfsnesi að Umhverfisstofnun telji mögulegt að veita heimild til að víkja frá þessu grunnviðmiði, enda komi aðrar og sértækar mótvægisaðgerðir í staðinn, sbr. 2. mgr. gr. 3.2. Það sé enn fremur skilyrði fyrir nýtingu þeirrar heimildar að verklagið skapi ekki lyktarmengun frá urðunarstaðnum. Umhverfisstofnun muni framfylgja því skilyrði við lögbundið eftirlit.

Athugasemdir leyfishafa: Í athugasemdum leyfishafa kemur fram að vinna Umhverfisstofnunar við gerð nýs starfsleyfis hafi hafist um mitt ár 2012 og staðið þar til auglýsing um nýtt starfsleyfi hafi verið birt í Stjórnartíðindum 5. september 2014. Ekki verði séð að nýjar upplýsingar komi fram í kæru og fylgiskjölum hennar sem ónýta ættu þá umfangsmiklu vinnu og samráð sem Umhverfisstofnun hafi viðhaft við undirbúning og gerð starfsleyfisins.

Niðurstaða: Í máli þessu er kærð veiting starfsleyfis fyrir meðhöndlun úrgangs í Álfsnesi, Reykjavík. Kærendur, sem eru búsettir í Leirvogstunguhverfi þar sem lyktarmengunar hefur orðið vart, gera ýmsar athugasemdir varðandi ákvæði leyfisins um meðferð úrgangs sem skapi hættu á slíkri mengun, einkum urðun hans. Einnig telja kærendur að leyfið hefði átt að veita til skemmri tíma, eða fjögurra til fimm ára, og jafnframt að fara hefði átt fram mat á umhverfisáhrifum starfseminnar.

Samkvæmt 31. gr. laga um hollustuhætti og mengunarvarnir og 1. mgr. 49. gr. laga um meðhöndlun úrgangs nr. 55/2003, svo sem þeim var breytt með lögum nr. 131/2011, sæta ákvarðanir Umhverfisstofnunar samkvæmt lögunum kæru til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála. Er það hlutverk nefndarinnar að úrskurða í kærumálum vegna stjórnvaldsákvarðana og í ágreiningsmálum vegna annarra úrlausnaratriða á sviði umhverfis- og auðlindamála, eftir því sem mælt er fyrir um í lögum á því sviði. Í samræmi við þetta tekur úrskurðarnefndin lögmæti kærðrar ákvörðunar til endurskoðunar en tekur ekki nýja ákvörðun í málinu. Af þessum sökum tekur nefndin aðeins til úrlausnar kröfu kærenda um ógildingu hinnar kærðu ákvörðunar, en telur það falla utan valdheimilda sinna að mæla fyrir um efnislegar breytingar á ákvörðuninni.

Samkvæmt 5. gr. a í lögum nr. 7/1998 um hollustuhætti og mengunarvarnir skal allur atvinnurekstur sem haft getur í för með sér mengun hafa gilt starfsleyfi, sbr. 6. gr. sömu laga. Umhverfisstofnun gefur út starfsleyfi fyrir slíkum rekstri sé hann talinn upp í fylgiskjali með lögunum, sbr. 1. mgr. 6. gr., en svo er í þessu tilviki, sbr. 12. tl. í fylgiskjali I. Reglugerð nr. 785/1999, um starfsleyfi fyrir atvinnurekstur sem getur haft í för með sér mengun, hefur verið sett á grundvelli 5. gr. laga nr. 7/1998 og er markmið hennar m.a. að koma í veg fyrir og draga úr mengun af völdum atvinnurekstrar sem getur haft í för með sér mengun, koma á samþættum mengunarvörnum og að samræma kröfur og skilyrði í starfsleyfum, sbr. gr. 1.1. Umhverfisstofnun er þannig ætlað það hlutverk að veita starfsleyfi, að teknu tilliti til þeirra markmiða reglugerðar nr. 785/1999 sem snúa að mengunarvörnum. Ber stofnuninni að fara að þeim málsmeðferðarreglum sem í reglugerðinni eru tilgreindar, sem og í lögum nr. 7/1998 og stjórnsýslulögum nr. 37/1993.

Auk framangreinds eru sérákvæði um starfsleyfi móttökustöðva fyrir úrgang í lögum nr. 55/2003 um meðhöndlun úrgangs. Samkvæmt 1. gr. laganna er markmið þeirra m.a. að tryggja að úrgangsstjórnun og meðhöndlun úrgangs fari þannig fram að: a. ekki skapist hætta fyrir heilbrigði manna og dýra og umhverfið verði ekki fyrir skaða, b. ekki skapist óþægindi vegna hávaða eða ólyktar, c. ekki komi fram skaðleg áhrif á landslag eða staði sem hafa sérstakt gildi og d. úrgangsstjórnun sé markviss og hagkvæm og úrgangur sem til falli fái viðeigandi meðhöndlun. Í 14.-17. gr. er að finna ákvæði um starfsleyfi móttökustöðva fyrir úrgang. Þá eru reglur um starfsleyfi fyrir móttökustöðvar úrgangs nánar útfærðar í reglugerð nr. 738/2003 um urðun úrgangs, sem sett hefur verið með stoð í nefndum lögum nr. 55/2003.

Mat á umhverfisáhrifum sorpurðunar í Álfsnesi hefur ekki farið fram, en í málinu liggur fyrir ákvörðun Skipulagsstofnunar frá 2005 þess efnis að breyting á urðunarsvæðinu sé ekki háð mati á umhverfisáhrifum. Í 2. mgr. 14. gr. reglugerðar nr. 738/2003 segir að starfsleyfi skuli ekki gefa út fyrr en farið hefur fram mat á umhverfisáhrifum eftir því sem lög nr. 106/2000 um mat á umhverfisáhrifum, með síðari breytingum, kveði á um. Samkvæmt þeim lögum eru förgunarstöðvar úrgangs sem meðhöndla meira en 500 tonn af úrgangi á ári ávallt háðar mati á umhverfisáhrifum. Í ákvæði I. til bráðabirgða er þó tekið fram að framkvæmdir samkvæmt leyfum útgefnum fyrir 1. maí 1994 séu ekki háðar mati á umhverfisáhrifum samkvæmt lögunum séu þær hafnar fyrir árslok 2002. Á það við um mál þetta, enda hófst urðun í Álfsnesi á árinu 1991 samkvæmt leyfi útgefnu það ár.

Kærendur byggja aðallega á því að í skilyrðum hins veitta starfsleyfis hafi ekki verið tekið nægilegt tillit til athugasemda um lyktarmengun frá Álfsnesi. Samkvæmt gögnum málsins vann Umhverfisstofnun tillögu að starfsleyfi fyrir urðunarstað í Álfsnesi eftir að umsókn um nýtt starfsleyfi hafði borist frá Sorpu bs. Í kafla 10.2 í umsókninni er fjallað um lykt og aðgerðir til að eyða henni. Kemur þar fram að með tilkomu nýrrar byggðar í Leirvogstungu hafi þeim fjölgað sem hafi orðið varir við lykt frá urðunarstaðnum og að frá árinu 2009 hafi verið lagt í umfangsmiklar aðgerðir og breytingar á ferlum til að bregðast við kvörtunum vegna lyktar, sem ætla megi að í flestum tilfellum eigi upptök sín á urðunarstaðnum. Er og rakið í umsókninni að skipulega hafi verið unnið að eyðingu lyktar í Álfsnesi, viðhorfskannanir bendi til að þær ráðstafanir hafi gert gagn þótt lyktarmengun sé ekki úr sögunni, lyktarvarnir muni verða bættar frekar og að vandamálið eigi að geta verið úr sögunni þegar hætt verði að urða lífrænan gasmyndandi úrgang. Í samræmi við gr. 8.2. í reglugerð nr. 785/1999 leitaði Umhverfisstofnun umsagna ýmissa aðila við gerð starfsleyfistillögu og breytingar voru gerðar á starfsleyfisdrögunum í samræmi við ábendingar sem bárust. Í greinargerð um umsagnirnar eru rakin svör stofnunarinnar við þeim og kemur þar m.a. fram að tillagan sé í samræmi við reglugerð nr. 738/2003 og að samkvæmt henni sé urðunarstaðurinn í fullnægjandi fjarlægð frá dvalarstöðum fólks, auk þess sem stofnunin hafi gengið lengra en mælt sé fyrir um í reglugerðinni og sett sértæk ákvæði um varnir gegn lyktarmengun, sbr. gr. 3.2. í tillögunni, en það sé almennt ekki gert í starfsleyfum urðunarstaða á Íslandi. Umrædd grein hefur að geyma greinargóð ákvæði um mótvægisaðgerðir vegna lyktarmengunar, auk þess sem sú skylda er lögð á rekstraraðila að útbúa tímasetta áætlun um frekari ráðstafanir til að draga úr lyktarmengun. Verður því ekki annað séð en að með skilyrðum í starfsleyfinu hafi fullnægjandi tillit verið tekið til athugasemda varðandi lyktarmengun.

Svo sem mælt er fyrir um í 3. mgr. 6. gr. laga nr. 7/1998 auglýsti Umhverfisstofnun tillögu sína að starfsleyfi og gaf lögboðinn frest til að gera við hana athugasemdir. Athugasemdir íbúasamtaka Leirvogstungu, sem kærendur hafa gert að sínum, bárust innan frestsins, en Umhverfisstofnun svaraði þeim ekki sérstaklega fyrr en eftir útgáfu leyfisins. Lög áskilja hins vegar ekki að afstaða sé tekin til athugasemda öðru vísi en með útgáfu starfsleyfis. Með hliðsjón af því að um lyktarmengun var fjallað í leyfinu, auk þess sem Umhverfisstofnun hafði þegar svarað athugasemdum íbúasamtakanna svipaðs efnis fyrr í málsmeðferðinni við undirbúning ákvörðunartöku sinnar, verður ekki talið að skortur á svörum við athugasemdum íbúasamtakanna hafi valdið þeim réttarspjöllum þannig að leiði til ógildingar hinnar kærðu ákvörðunar.

Í 16. gr. reglugerðar nr. 785/1999, sbr. breytingareglugerð nr. 177/2014, kemur fram að starfsemi leyfishafa skuli samrýmast aðalskipulagi varðandi landnotkun og byggðaþróun og vera í samræmi við samþykkta notkun fasteignar. Skal útgefandi starfsleyfis leita umsagnar skipulagsfulltrúa og byggingarfulltrúa um þessa þætti. Á meðal gagna málsins eru bréfleg samskipti Umhverfisstofnunar við Reykjavíkurborg vegna ákvæða í Aðalskipulagi Reykjavíkurborgar 2010-2030 þar sem vísað er til eigendasamkomulags, dags. 25. október 2013, á milli sveitarfélaga þeirra er eiga Sorpu bs. Í umsögn umhverfis- og skipulagssviðs vegna fyrirspurnar Umhverfisstofnunar, sem samþykkt var á fundi umhverfis- og skipulagsráðs 20. mars 2014, kemur fram það álit að viðkomandi ákvæði eigi ekki að stangast á við útgáfu starfleyfis fyrir urðunarsvæðið í Álfsnesi. Var það og niðurstaða Umhverfisstofnunar. Í uppfærðri greinargerð hennar um athugasemdir er bárust stofnuninni við auglýsta starfsleyfistillögu, dags. 1. október 2014, kemur og fram vegna athugasemda um tímalengd starfsleyfis að stofnuninni hafi verið kunnugt um framangreint eigendasamkomulag og efni þess. Eftir ítarlega umfjöllun um málið hafi niðurstaðan orðið sú að samkomulag, eins og hér um ræði, heyrði ekki til þeirra málsgagna sem stofnuninni bæri að taka tillit til við ákvörðun á gildistíma starfsleyfis, samkvæmt þeim lögum og reglugerðum sem um útgáfu starfsleyfis giltu. Stofnuninni bæri hinsvegar að taka tillit til þeirra landnotkunarheimilda sem skipulagsáætlanir viðkomandi svæðis kvæðu á um og samkvæmt Aðalskipulagi Reykjavíkur 2010-2030 væri starfsemi Sorpu bs. á svæði sem skilgreint væri sem iðnaðarsvæði (I5) til ársins 2030. Í umfjöllun um svæðið í greinargerð aðalskipulagsins væri vísað til eigendasamkomulags Sorpu bs., en ekki sett skýr tímamörk fyrir urðun á svæðinu.

Aðalskipulag Reykjavíkurborgar 2010-2030 tók gildi með auglýsingu í B-deild Stjórnartíðinda 26. febrúar 2014. Í kaflanum Landnotkun – skilgreiningar (bindandi stefna) er Álfsnes skilgreint sem iðnaðarsvæði (I), nánar tiltekið I5 Álfsnes – Sorpa. Þar segir: „Núverandi sorpförgunarsvæði er á Álfsnesi. Tímamörk urðunar á svæðinu miðast við eigendasamkomulag sveitarfélaganna og viðauka þess, dagsett 25. október 2013 (sjá fylgiskjal C8). Unnið verði í samræmi við markmið laga um meðhöndlun úrgangs og markvisst dregið úr urðun úrgangs. Til að ná þeim markmiðum er gert ráð fyrir byggingu gas- og jarðgerðarstöðvar í grennd við núverandi urðunarstað, sbr. ofangreint samkomulag og viðauka þess.“ Í kaflanum Kjalarnes – borgarhluti 10 er samhljóða málsgrein um Sorpu, Álfsnesi og jafnframt segir um gas- og jarðgerðarstöð: „Starfsemi hennar í Álfsnesi getur haldið áfram þó hætt verði frekari urðun í Álfsnesi.“ Í nefndu eigendasamkomulagi sem vísað er til og fylgdi aðalskipulaginu kemur fram að „hætt verði að urða í Álfsnesi innan 4-5 ára frá undirritun samkomulags þessa“ og er samkomulagið undirritað 25. október 2013. Verður að telja að með þessu hafi í skipulagi verið tekin ákvörðun um að byggðaþróun eftir 24. október 2018 verði með þeim hætti að ekki verði urðað á svæðinu, enda er byggðarþróun m.a. skilgreind sem framvinda atvinnulífs skv. gr. 1.3. í skipulagsreglugerð nr. 90/2013. Var Umhverfisstofnun bundin af þessari stefnu við útgáfu hins kærða starfsleyfis, sbr. tilvitnað ákvæði 16. gr. reglugerðar nr. 785/1999, og verður því ekki hjá því komist að fella það úr gildi. Að teknu tilliti til meðalhófsreglu 12. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 verður hið kærða starfsleyfi þó eingöngu fellt úr gildi að hluta, þ.e. að því er varðar urðun.

Uppkvaðning úrskurðar í máli þessu hefur dregist verulega sökum mikils fjölda mála sem skotið hefur verið til úrskurðarnefndarinnar.

Úrskurðarorð:

Felld er úr gildi ákvörðun Umhverfisstofnunar frá 21. ágúst 2014 um að veita starfsleyfi fyrir starfsemi Sorpu bs. í Álfsnesi, að því er varðar urðun.

____________________________________
Nanna Magnadóttir

______________________________ _____________________________
Aðalheiður Jóhannsdóttir Ásgeir Magnússon

des 22

Love0

31/2015 Hringbraut

Með dim

Árið 2017, fimmtudaginn 2. febrúar, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Skuggasundi 3, Reykjavík. Mætt voru Ómar Stefánsson varaformaður, Aðalheiður Jóhannsdóttir prófessor og Þorsteinn Þorsteinsson byggingarverkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 31/2015, kæra á ákvörðun byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 8. apríl 2015, um að hafna beitingu þvingunarúrræða vegna meintrar ólögmætar nýtingar á geymslurými í kjallara Hringbrautar 73.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 7. maí 2015, er barst nefndinni 8. s.m., kærir G, Hringbraut 73, Reykjavík, þá ákvörðun byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 8. apríl 2015 um að hafna beitingu þvingunarúrræða vegna ólögmætrar nýtingar geymslurýmis í kjallara hússins að Hringbraut 73. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi og lagt fyrir byggingarfulltrúa að koma í veg fyrir meinta ólögmæta nýtingu nefnds geymslurýmis.

Gögn málsins bárust frá Reykjavíkurborg 24. september 2015.

Málavextir: Fjöleignarhúsið að Hringbraut 71-73, skiptist í fjórar íbúðir. Kærandi er eigandi íbúðar á annarri hæð í húsi nr. 73 og er í máli þessu deilt um breytta hagnýtingu séreignar í kjallara sem fylgir íbúð á fyrstu hæð í sama húsi. Geymslurýmin í kjallaranum eru átta talsins auk sameignar og eru fjögur í séreign hvorrar íbúðar.

Málið á sér nokkra forsögu en það fór fyrir kærunefnd húsamála sem kvað upp álit sitt nr. 18/2013 hinn 14. október 2013. Kom þar og fram að nefndin taldi að eiganda fyrstu hæðar væri heimilt að leigja út séreign sína í kjallaranum, enda deili leigjandi salerni með leigusala í íbúð hans á fyrstu hæð. Kærunefndin tók þó fram að allt að einu þyrfti samþykki byggingarfulltrúa fyrir breyttri hagnýtingu herbergisins. Þá rataði málið einnig fyrir héraðsdóm Reykjavíkur, en í því máli, nr. E-2093/2014, gerði gagnstefnandi, kærandi í þessu máli, þá kröfu að viðurkennt yrði að óheimilt væri að nýta geymslurými í kjallara til íbúðar og að þeirri hagnýtingu yrði hætt þegar í stað að viðlögðum dagsektum. Með dómi uppkveðnum 26. febrúar 2015 var þeirri kröfu vísað frá þar sem samkvæmt 55. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki sé það hlutverk byggingarfulltrúa viðkomandi sveitarfélags að hafa eftirlit með því að ákvæðum um leyfi fyrir breyttri notkun mannvirkis sé framfylgt, en ákvörðun byggingarfulltrúa lá ekki fyrir á þeim tímapunkti.

Hinn 14. mars 2013 tilkynnti skilmálafulltrúi byggingarfulltrúa honum að í kjölfar kvörtunar hafi verið farin vettvangsferð að Hringbraut 73 og í henni hafi komið í ljós að geymslur í kjallara hússins væru notaðar sem íbúðarherbergi. Samkvæmt byggingarreglugerð nr. 112/2012 væri það óheimilt, en kjallarinn væri niðurgrafinn með aðeins 2,1 m lofthæð og gluggar væru ekki gerðir með það í huga að vera flóttaleið. Með bréfi, dags. 9. apríl s.á., tilkynnti embætti byggingarfulltrúa eiganda umrædds kjallararýmis að við vettvangsskoðun hafi komið í ljós að geymslurými í kjallara væri nýtt sem íbúðarherbergi. Var honum veittur 14 daga frestur til að koma að skriflegum skýringum og athugasemdum vegna málsins og að framangreindum fresti liðnum yrði tekin ákvörðun um framhald máls með hliðsjón af 55. gr. laga um mannvirki og gr. 2.9.2. í byggingarreglugerð. Í málinu liggur ekki fyrir svarbréf frá eiganda kjallararýmisins vegna þessa. Þó kemur fram í tölvupósti frá starfsmanni Reykjavíkurborgar til lögmanns kæranda frá 13. febrúar 2014 að í bréfi frá eiganda sé upplýst að þegar hann festi kaup á geymslunum árið 2003 hafi allar breytingar þegar verið gerðar. Með bréfi, dags. 8. apríl 2015, var kæranda svo tilkynnt að embætti byggingarfulltrúa myndi ekki aðhafast frekar í málinu.

Málsrök kæranda: Kærandi byggir á því að samþykki byggingarfulltrúa þurfi fyrir hinni breyttu notkun umrædds geymsluherbergis, sbr. gr. 2.3.1. í byggingarreglugerð nr. 112/2012. Geymsluherbergið uppfylli ekki skilyrði byggingarreglugerðar til að nýta megi það til íbúðar. Vísað sé til gr. 2.9.1. í byggingarreglugerð varðandi úrræði þau sem byggingarfulltrúa beri að grípa til, liggi fyrir að ekki sé fengið leyfi til nýtingar geymsluherbergjanna til íbúðarnota.

Málsrök Reykjavíkurborgar: Af hálfu borgaryfirvalda er tekið fram að líkt og fram komi í úrskurði úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála í máli nr. 20/2015 þá sé það í höndum byggingarfulltrúa að meta hvort tilefni sé til beitingar þvingunarúrræða samkvæmt ákvæðum laga um mannvirki og byggingarreglugerðar. Til að slíkt mat teljist málefnalegt verði það að byggja á almannahagsmunum þeim er búi að baki laga- og reglugerðarsetningu á þessu sviði, t.a.m. skipulags-, öryggis- og heilbrigðishagsmunum. Ekki verði talið að greindu ákvæði laganna sé ætlað að tryggja lögvarinn rétt einstaklings til að knýja byggingaryfirvöld til beitingar þvingunarúrræða enda eigi önnur réttarúrræði að tryggja slíka vernd á einstaklingsbundnum hagsmunum.

—–

Eiganda kjallararýmisins var gefinn kostur á að koma að athugasemdum sínum en hann hefur ekki látið málið til sín taka.

Niðurstaða: Í máli þessu er um það deilt hvort eiganda geymsluherbergis í fjöleignarhúsinu að Hringbraut 73 hafi verið heimilt að breyta því í íbúðarherbergi. Samkvæmt gildandi eignaskiptayfirlýsingu er kveðið á um að herbergið sé geymsluherbergi.

Samkvæmt 1. mgr. 1. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála hefur nefndin það hlutverk að úrskurða í kærumálum vegna stjórnvaldsákvarðana og ágreiningsmálum vegna annarra úrlausnaratriða á sviði umhverfis- og auðlindamála eftir því sem mælt er fyrir um í lögum á því sviði. Í samræmi við þetta tekur úrskurðarnefndin lögmæti kærðrar ákvörðunar til endurskoðunar en tekur ekki nýja ákvörðun í málinu. Af þessum sökum tekur nefndin aðeins til úrlausnar kröfu kæranda um ógildingu hinnar kærðu ákvörðunar, en telur það falla utan valdheimilda sinna að ákveða að leggja fyrir byggingarfulltrúa að beita þvingunarúrræðum vegna hagnýtingar fyrrgreinds kjallararýmis, verði hinni kærðu ákvörðun hnekkt. Verður því ekki tekin afstaða til þess hluta kröfugerðar kæranda.

Hafi notkun mannvirkis verið breytt án lögboðins leyfis er byggingarfulltrúa heimilt að stöðva þá notkun, loka mannvirkinu, krefjast úrbóta eða beita dagsektum sé leyfislausri notkun ekki hætt, samkvæmt 55. og 56. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki, sbr. og gr. 2.9.2. í byggingarreglugerð nr. 112/2012. Ákvörðun um beitingu þessara þvingunarúrræða er háð mati stjórnvalds hverju sinni og tekið er fram í athugasemdum við frumvarp það sem varð að mannvirkjalögum að eðlilegt sé að ákvörðun um beitingu úrræðanna sé metin í hverju tilviki, m.a. með tilliti til meðalhófs. Umrædd ákvæði gefa sveitarfélögum kost á að bregðast við, sé gengið gegn almannahagsmunum þeim er búa að baki mannvirkjalögum, svo sem skipulags-, öryggis- og heilbrigðishagsmunum. Með hliðsjón af þessu verður ekki talið að einstaklingum sé tryggður lögvarinn réttur til að knýja byggingaryfirvöld til beitingar þvingunarúrræða vegna einstaklingshagsmuna enda eru þeim tryggð önnur réttarúrræði til þess að verja þá hagsmuni sína. Þótt beiting úrræðanna sé háð mati stjórnvalds þarf ákvörðun þess efnis að vera studd efnislegum rökum, m.a. með hliðsjón af þeim hagsmunum sem búa að baki fyrrgreindum lagaheimildum.

Í gögnum málsins liggur fyrir að embætti byggingarfulltrúa telur notkun umrædds kjallararýmis til íbúðar vera ólögmæta svo sem fram kemur í bréfi embættisins, dags. 9. apríl 2013, til íbúa Hringbrautar 73. Í samskiptum embættis byggingarfulltrúa og lögmanns kæranda í febrúar 2014 kom m.a. fram að embættið telji sig ekki fært um að fullyrða hver raunveruleg notkun rýmisins sé. Þá liggi fyrir álit kærunefndar húsamála nr. 18/2013 þar sem komi fram að eiganda kjallararýmisins sé heimilt að leigja það út til íbúðar án samþykkis kæranda en afla þurfi samþykkis byggingarfulltrúa fyrir breyttri hagnýtingu herbergisins. Einnig hafi komið fram af hálfu eiganda geymsluherbergisins að hann hafi keypt geymslurnar árið 2003 og hafi engar breytingar verið gerðar á rýminu af hans hálfu. Byggingarfulltrúi hafi í öðrum málum freistað þess að gera kröfu um að látið sé af óleyfisbúsetu, t.d. í bílskúrum, og m.a. lagt á dagsektir, en verið gerður afturreka með slíkar ákvarðanir af æðri stjórnvöldum þar sem embættið hafi ekki þótt færa sönnur á búsetuna.

Í bréfi skilmálafulltrúa til byggingarfulltrúa, dags. 14. mars 2013, er staðfest að umdeild kjallarageymsla var notuð til íbúðar og að gluggar gætu ekki nýst sem flóttaleið. Ekkert var því í vegi að embætti byggingarfulltrúa gengi úr skugga um notkun húsnæðisins áður en hin kærða ákvörðun var tekin, sbr. 3. mgr. 37. gr. og 4. mgr. 55. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki, og ekki virðist hafa verið litið til öryggishagsmuna svo sem vegna eldhættu.

Með vísan til þess sem að framan er rakið þykja þeir ágallar vera á rannsókn máls og rökstuðningi hinnar kærðu ákvörðunar að ógildingu varði.

Uppkvaðning úrskurðar í máli þessu hefur verulega dregist sökum mikils fjölda mála sem skotið hefur verið til úrskurðarnefndarinnar.

Úrskurðarorð:

Felld er úr gildi hin kærða ákvörðun byggingarfulltrúans í Reykjavík að beita ekki þvingunarúrræðum vegna meintrar ólögmætrar nýtingar í kjallara á Hringbraut 73.

____________________________________
Ómar Stefánsson

______________________________ _____________________________
Aðalheiður Jóhannsdóttir Þorsteinn Þorsteinsson

des 22

Love0

160/2016 Selvogsgata

Með dim

Árið 2017, fimmtudaginn 2. febrúar, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Skuggasundi 3, Reykjavík. Mætt voru Nanna Magnadóttir forstöðumaður, Ásgeir Magnússon dómstjóri og Þorsteinn Þorsteinsson byggingarverkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 160/2016, kæra á ákvörðun skipulags- og byggingarfulltrúans í Hafnarfirði frá 9. nóvember 2016 um að veita framkvæmdaleyfi til að steypa upp vegg í stígshæð frá Selvogsgötu að leikvelli.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 4. desember 2016, er barst nefndinni 5. s.m., kæra S, Brekkugötu 25, Hafnarfirði, þá ákvörðun byggingarfulltrúa Hafnarfjarðarbæjar frá 9. nóvember 2016 að veita leyfi til að steypa upp vegg í stígshæð frá Selvogsgötu að leikvelli í Hafnarfirði. Er þess krafist að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi. Jafnframt var gerð krafa um stöðvun framkvæmda á meðan málið er til meðferðar hjá úrskurðarnefndinni. Hafa úrskurðarnefndinni borist upplýsingar um að framkvæmdum sé lokið og er því ekki tilefni til að taka afstöðu til kröfu kærenda um stöðvun framkvæmda.

Gögn málsins bárust frá Hafnarfjarðarbæ 12. desember 2016.

Málavextir: Lóðirnar Selvogsgata 3 og Brekkugata 25 liggja saman við norðurmörk hinnar fyrri en suðurmörk hinnar seinni. Á eystri lóðarmörkum beggja lóða rís landið og eru þar stoðveggir. Lóðin Selvogsgata 3 er dýpri til austurs og tengist stoðveggur hennar við stoðvegginn á lóðinni Brekkugötu 25.

Hinn 29. maí 2013 var á fundi umhverfis- og framkvæmdaráðs samþykkt að steyptur yrði upp veggur í stígshæð frá Selvogsgötu að leikvelli. Þá var samþykkt á fundi bæjarstjórnar 3. september 2014 að stækka lóðina Selvogsgötu 3 um 75,4 m² til austurs. Á afgreiðslufundi skipulags- og byggingarfulltrúa 9. nóvember 2016 var samþykkt að gefa út formlegt framkvæmdaleyfi, sbr. 13. gr. skipulagslaga nr. 123/2010, til handa eiganda Selvogsgötu 3 vegna steypts veggjar við stíg, en framkvæmdir voru þá þegar hafnar að sögn kærenda.

Kærendur gerðu athugasemdir við framkvæmdirnar með bréfi til skipulags- og byggingarfulltrúa, dags. 14. nóvember 2016, og með bréfi til bæjarstjóra Hafnarfjarðar, dags. 16. s.m.

Málsrök kærenda: Kærendur skírskota til þess að farið hafi verið í hinar umdeildu framkvæmdir án skriflegs framkvæmdaleyfis og hafi verið grafið frá steinsteyptum mannvirkjum þeirra við Brekkugötu 25. Grafið hafi verið frá garðskúr og garðvegg, auk þess sem rofinn hafi verið áfastur stoðveggur við garðvegginn með skurðgröfu og höggbor. Afleiðingar þessara framkvæmda séu þær að margar sýnilegar sprungur hafi myndast í garðveggnum. Jafnframt sé stór sprunga í gaflvegg garðskúrsins, að utanverðu, sem og sprungur á innanverðum gaflvegg. Hafi verið haft samband við byggingarfulltrúa og lögregla kölluð til þegar þetta hafi uppgötvast. Þá sé bent á að á fundi með bæjarstjóra 8. nóvember 2016 hafi komið fram að framkvæmdin sé á vegum bæjarins.

Málsrök Hafnarfjarðarbæjar: Af hálfu sveitarfélagins er vísað til þess að um sé að ræða endurgerð á stoðvegg milli lóðarinnar nr. 3 við Selvogsgötu og lóðar Flensborgarskólans. Ekki sé vitað nákvæmlega um aldur veggjarins en hann sé illa farinn og endurbætur því nauðsynlegar. Umræddur stoðveggur tengist stoðvegg að Brekkugötu 25, í hornpunkti þeirrar lóðar og lóðarinnar Selvogsgötu 3. Lóðarmörk og gönguleið séu samkvæmt skipulagi.

Fullyrða megi að umræddur stoðveggur falli undir e- og f-liði gr. 2.3.5. byggingarreglugerðar nr. 112/2012, þ.e. minni háttar framkvæmdir sem séu undanþegnar byggingarleyfi. Fullt samkomulag hafi verið á milli lóðarhafa Selvogsgötu 3 og Hafnarfjarðarbæjar um framkvæmdina. Þá beri að geta þess að veggur sá sem sé á lóðamörkum Brekkugötu 25 og Flensborgarskóla hafi verið reistur af Hafnarfjarðarbæ á sínum tíma til að leysa hæðarmun milli lóðanna. Við endurbygginguna verði veggurinn útfærður með þeim hætti að hann þoli betur jarðvegsþrýsting og nýjum jarðvatnslögnum verði komið fyrir til að draga úr vatnsþrýstingi. Ljóst sé að endurbættur veggur verði til bóta.

——-

Leyfishafa var gefinn kostur á að tjá sig um málið en skriflegar athugasemdir hafa ekki borist af hans hálfu.

Niðurstaða: Í máli þessu er deilt um lögmæti framkvæmdaleyfis fyrir steyptum vegg á mörkum lóðarinnar nr. 3 við Selvogsgötu, en sú lóð liggur að lóð kæranda við Brekkugötu 25. Gerir kærandi aðallega athugasemdir við að ekki hafi verið haft samráð við hann sem lóðarhafa aðliggjandi lóðar og að hann hafi orðið fyrir tjóni vegna hinna umdeildu framkvæmda.

Samkvæmt 1. mgr. 13. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 skal afla framkvæmdaleyfis sveitarstjórnar vegna meiri háttar framkvæmda sem áhrif hafa á umhverfið og breyta ásýnd þess, svo sem breytingar lands með jarðvegi eða efnistöku. Þá segir í sömu grein að ekki þurfi að afla slíks leyfis vegna framkvæmda sem eru háðar byggingarleyfi samkvæmt lögum um mannvirki. Í 4. gr. reglugerðar nr. 772/2012 um framkvæmdaleyfi segir að við mat á því hvort framkvæmd telst meiri háttar skuli hafa til hliðsjónar stærð svæðis og umfang framkvæmdar, varanleika og áhrif á landslag og ásýnd umhverfisins og önnur umhverfisáhrif. Er síðan í 5. gr. reglugerðarinnar útlistað nánar hvers konar framkvæmdir geti verið háðar framkvæmdaleyfi, s.s. umferðar- og göngubrýr, jarðgöng og flugbrautir. Í 1. mgr. 2. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki segir um gildissvið laganna að þau taki m.a. til allra mannvirkja sem reist séu á landi, ofan jarðar og neðan. Þá segir jafnframt að lögin gildi einnig um gróður á lóðum, frágang og útlit lóða, girðingar í þéttbýli, skilti, möstur, gáma og leik- og íþróttasvæði.

Með hinu kærða framkvæmdaleyfi er veitt heimild til að steypa upp vegg á eystri lóðarmörkum Selvogsgötu 3. Verður ekki talið að framkvæmd þessi sé slík að umfangi að hún sé háð framkvæmdaleyfi, en slík framkvæmd er að jafnaði háð byggingarleyfi í samræmi við þau ákvæði mannvirkjalaga sem áður eru rakin.

Af hálfu sveitarfélagsins hefur því verið haldið fram að um sé að ræða minni háttar framkvæmd sem sé undanþegin byggingarleyfi, sbr. e- og f-lið gr. 2.3.5. í byggingarreglugerð nr. 112/2012. Greindir töluliðir taka m.a. til eðlilegs viðhalds lóðar og girðinga, sem og gerðar skjólveggja, að ákveðnum skilyrðum uppfylltum. Fyrir liggur að stoðveggur úr steini var þegar til staðar og að hann þarfnaðist endurbóta. Hins vegar verður af gögnum málsins ráðið að þær breytingar hafi verið gerðar við endurgerð veggjarins að hann hefur verið styttur og að hann tengist nú við enda stoðveggjar á lóð kæranda en ekki við hann miðjan, eins og áður var. Var því ekki um að ræða venjulegt viðhald á stoðveggnum heldur breytta endurgerð hans. Verður því ekki séð að undanþáguákvæði gr. 2.3.5. í byggingarreglugerð eigi við um framkvæmdina.

Með hliðsjón af framangreindu er ljóst að um byggingarleyfisskylda framkvæmd er að ræða, sem fer að mannvirkjalögum. Umdeilt framkvæmdaleyfi var gefið út með stoð í ákvæðum skipulagslaga og laut málsmeðferð þess þeim lögum. Var hin kærða ákvörðun því hvorki reist á réttum lagagrundvelli né gætt að réttri málsmeðferð við töku hennar. Af þeim sökum verður hún felld úr gildi.

Úrskurðarorð:

Felld er úr gildi ákvörðun skipulags- og byggingarfulltrúans í Hafnarfirði frá 9. nóvember 2016 um að veita framkvæmdaleyfi til að steypa upp vegg í stígshæð frá Selvogsgötu að leikvelli.

____________________________________
Nanna Magnadóttir

______________________________ _____________________________
Ásgeir Magnússon Þorsteinn Þorsteinsson

des 22

Love0

69/2016 Hótel í landi Rauðsbakka

Með dim

Árið 2017, fimmtudaginn 26. janúar, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Skuggasundi 3, Reykjavík. Mætt voru Nanna Magnadóttir forstöðumaður, Ásgeir Magnússon dómstjóri og Þorsteinn Þorsteinsson byggingarverkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 69/2016, kæra á ákvörðun sveitarstjórnar Rangárþings eystra frá 7. apríl 2016 um að samþykkja nýtt deiliskipulag fyrir hótel á jörðinni Rauðsbakka.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 15. júní 2016, er barst nefndinni 22. s.m., kærir V, eigandi Berjaness, Hvolsvelli, þá ákvörðun sveitarstjórnar Rangárþings eystra frá 7. apríl 2016 að samþykkja nýtt deiliskipulag fyrir hluta úr jörðinni Rauðsbakka. Með bréfi, dags. 26. júní s.á., er barst nefndinni 27. s.m., kærir H, eigandi Miðbælisbakka, Hvolsvelli, sömu ákvörðun Rangárþings eystra og er það mál nr. 72/2016. Verður að skilja málskot kærenda svo að gerð sé krafa um að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi.

Með bréfi, dags. 24. nóvember 2016, er barst nefndinni sama dag, og bréfi, dags. 30. s.m., er barst nefndinni 1. desember s.á., kæra sömu aðilar jafnframt þá ákvörðun skipulags- og byggingarfulltrúa sveitarfélagsins frá 1. júlí s.á. að samþykkja byggingarleyfi fyrir hóteli á deiliskipulagssvæðinu. Eru þau mál nr. 156/2016 og nr. 158/2016. Verður að skilja málskot kærenda svo að gerð sé krafa um að jafnframt þessi ákvörðun verði felld úr gildi.

Verða greind kærumál, nr. 72/2016, 156/2016 og 158/2016, öll sameinuð máli þessu þar sem þau eru samofin og hagsmunir kærenda þykja ekki standa því í vegi.

Með tölvupósti 11. nóvember 2016 krefst annar kærenda þess að framkvæmdir verði stöðvaðar á meðan málið er til meðferðar fyrir úrskurðarnefndinni. Þykir málið nú nægilega upplýst til að það verði tekið til endanlegs úrskurðar. Er því ekki tilefni til að taka afstöðu til stöðvunarkröfu kæranda.

Gögn málsins bárust frá Rangárþingi eystra 17. ágúst og 8. desember 2016.

Málavextir: Jörðin Rauðsbakki, landnúmer 163709, er um 58 ha að stærð samkvæmt upplýsingum úr fasteignaskrá Þjóðskrár Íslands. Þar af er 9,9 ha ræktað land og á jörðinni er véla- og verkfærageymsla frá árinu 1971 skráð sem eini húsakosturinn. Tiltekið er um landið að það sé jörð í byggð. Er jörðin og skráð sem lögbýli, en er ekki merkt sem eyðibýli í lögbýlaskrá. Þar kemur jafnframt fram að jörðin sé ekki í ábúð, en hún mun hafa verið í eyði síðan 1965. Jörðin er staðsett undir Eyjafjöllum og nær hið kærða deiliskipulag til 5,7 ha svæðis innan hennar, sem liggur um 1.600 m suður af þjóðvegi 1.

Á fundi skipulagsnefndar Rangárþings eystra, sem haldinn var 1. október 2015, var tekin fyrir umsókn eiganda Rauðsbakka um heimild til að vinna deiliskipulag fyrir hluta af jörðinni. Meðfylgjandi var lýsing fyrirhugaðrar deiliskipulagsáætlunar, dags. 10. september s.á. Samkvæmt lýsingunni var gert ráð fyrir gististað eða hóteli með 1-2 hæða húsum og allt að 1.500 m2 byggingarmagni á deiliskipulagssvæðinu. Skipulagsnefnd lagði til við sveitarstjórn að umsóknin yrði samþykkt og að framlögð lýsing yrði kynnt fyrir almenningi, Skipulagsstofnun og öðrum umsagnaraðilum skv. 40. gr. skipulagslaga nr. 123/2010. Á fundi sínum 8. október s.á. samþykkti sveitarstjórn tillögu nefndarinnar. Kynningartími lýsingarinnar var frá 20. nóvember 2015 til 4. janúar 2016.

Að lokinni kynningu var málið tekið fyrir á fundi skipulagsnefndar að nýju hinn 4. febrúar 2016. Umsagnir höfðu borist frá Heilbrigðiseftirliti Suðurlands, Skipulagsstofnun, Umhverfisstofnun og Veðurstofunni. Að þeim fengnum var unnin deiliskipulagstillaga og mælst til þess að hún yrði auglýst ásamt umhverfisskýrslu í samræmi við 41. gr. skipulagslaga. Hinn 11. s.m. samþykkti sveitarstjórnin að auglýsa deiliskipulagstillöguna og var athugasemdafrestur tillögunnar frá 16. febrúar til 29. mars s.á. Á sama fundi sveitarstjórnar var samþykkt að skipta svæði því sem deiliskipulagstillagan náð til, alls um 5,7 ha að flatarmáli, úr landi Rauðsbakka landnr. 163709.

Hinn 7. apríl 2016 samþykkti skipulagsnefnd svör við innkomnum athugasemdum, svo og breytta deiliskipulagstillögu m.t.t. til þeirra. Var þó gerður fyrirvari um jákvæða umsögn Fiskistofu, sem svo barst 4. maí s.á. Hinn 8. apríl s.á. samþykkti sveitarstjórn framangreind svör og breytta tillögu og jafnframt að breytt deiliskipulagstillaga yrði send Skipulagsstofnun til yfirferðar skv. 42. gr. skipulagslaga. Stofnunin gerði ekki athugasemd við birtingu auglýsingar um samþykkt deiliskipulagsins að því tilskyldu að horfið hefði verið frá þeim landskiptum sem samþykkt hefðu verið í sveitarstjórn 11. febrúar s.á., enda næði 5,7 ha lóð ekki þeim stærðarmörkum lands sem aðalskipulag gerði kröfu um. Hinn 14. júní 2016 birtist svo auglýsing um gildistöku deiliskipulagsins í B-deild Stjórnartíðinda. Samkvæmt deiliskipulaginu er gert ráð fyrir allt að 1.300 m2 byggingu með 7,0 m hámarkshæð og allt að 30 gistirými á jörðinni Rauðsbakka.

Hinn 1. júlí 2016 samþykkti byggingarfulltrúi Rangárþings eystra byggingarleyfi fyrir 28 herbergja, 1.235,7 m2, hóteli með stoð í hinu kærða deiliskipulagi.

Málsrök kærenda: Kærendur telja ljóst að fyrirhuguð bygging hins kærða hótels muni hafa verulega röskun í för með sér fyrir þá sem næst búi eða dvelji. Byggingin sé svo einkennilega staðsett að það trufli útsýni á svæðinu og sé líkast því að vinna hafi verið lögð í að velja þann stað þar sem byggingin myndi hafa mest truflandi áhrif gagnvart nágrönnum. Það sé sérstakt áhyggjuefni kærenda hversu mikið hótelið myndi rýra verðmæti Miðbælisbakka, en nefna megi að fyrir u.þ.b. ári hafi Rangárþing eystra veitt eiganda leyfi til að leigja bæinn út til ferðamanna. Rólegt umhverfi, kyrrð og fuglasöngur, ásamt útsýni til allra átta, sé aðalsmerki þessa staðar. Verði hótel hins vegar reist á þeim stað sem fyrirhugað sé að það rísi verði þetta liðin tíð og staðurinn missi aðdráttarafl sitt. Megi þá búast við umferð hópbifreiða og fólksbifreiða á öllum tímum sólarhringsins. Svo ekki sé minnst á að það færist í vöxt að þyrlur lendi við hótel í umræddri sveit. Byggingarreitur hótelsins sé áætlaður í rúmlega 200 m fjarlægð frá íbúðarhúsinu að Miðbælisbökkum.

Þá hafi verið bent á að með því að færa byggingarreitinn norðar, nær bænum á Rauðsbakka eða jafnvel norður fyrir bæinn, þá myndu þessi fyrirséðu vandamál hverfa að miklu leyti og sátt kæmist á. Fleira styðji nauðsyn þess. Fyrst megi nefna að aðkomuleiðir í lönd annarra landeigenda á svæðinu liggi um fyrirhugað byggingarstæði og fáist ekki séð á uppdrætti að ný leið komi í staðinn. Þarna sé einnig eina leiðin sem sé öllum hlutaðeigandi fær að Miðbælisfjöru, en fyrirhuguð bygging myndi loka þessum leiðum. Þá furði kærandi sig á því hve litlar kröfur byggingaryfirvöld geri til grunnþátta, svo sem neysluvatns og frárennslis. Um aldaraðir hafi verið erfitt að ná til neysluvatns á þessu svæði. Þá sé rotþró áhyggjuefni, en mikið vatn muni fara í hana frá hótelinu og jarðvegurinn taki svo við. Stutt sé í Svaðbælisá þar sem veiddur sé matfiskur.

Ekki hafi farið fram grenndarkynning og nágrönnum með því gert ljóst hvað væri á ferðinni, en sjö metra há bygging á mjög umdeildum stað gagnvart þremur nágrönnum hljóti að kalla á sérstaka kynningu. Gagnrýnivert sé að svör við athugasemdum séu tekin saman af fyrirtæki í Reykjavík, sem hafi sjálft séð um hönnun skipulagsins og gerð uppdrátta af staðnum. Þá beri að hafa í huga að þegar svona rekstur sé kominn á verði hann ríkjandi innan stórs radíuss frá hótelinu og það sem fyrir er víki. Græðgishyggjan meti einskis ræktun túna eða tilfinningar þeirra sem fyrir séu á svæðinu. Kærendum sé ekki kunnugt um að fram hafi farið athugun á því hvort álagablettir eða sérstakir sagnablettir séu á þessu svæði. Kærendur vísi aukinheldur til þess að svæðið sem um ræðir sé komið yfir þau 5 ha mörk sem fram komi í 6. gr. jarðalaga nr. 81/2004 og þurfi því að liggja fyrir leyfi ráðherra fyrir breyttri landnotkun.

Þá vísi kærendur til þess að byggingarstjóri framkvæmdanna hafi fullyrt að möguleiki væri á tvöföldun hótelsins. Það myndi hafa í för með sér enn frekari malartöku úr Svaðbælisá með tilheyrandi raski á lífríki hennar, og koma verður í veg fyrir það.

Óljóst eignarhald á landinu sem byggingarreiturinn sé á sé meginástæða þess að með öllu sé óþolandi að þarna verði gefið leyfi fyrir hótelbyggingu. Þó taki kærendur fram að þeir geri sér grein fyrir því að deilur um eignarhald á landi heyri ekki undir úrskurðarnefndina.

Málsrök Rangárþings eystra: Sveitarfélagið telur málsmeðferð deiliskipulags Rauðsbakka hafa í einu og öllu verið í samræmi við ákvæði skipulagslaga nr. 123/2010.

Hvað varði samþykkt byggingarleyfis þá hafi það verið mat sveitarfélagsins að malartaka vegna framkvæmdanna úr Bakkakotsá hafi ekki verið leyfisskyld af hálfu sveitarfélagsins, þar sem um hafi verið að ræða efnistöku til eigin nota. Hins vegar hafi landeigandi Rauðsbakka sótt um leyfi fyrir efnistökunni til Fiskistofu, líkt og kveðið sé á um í 33. gr. laga nr. 61/2006 um lax- og silungsveiði. Fiskistofa hafi heimilað efnistökuna með leyfi, dags. 22. júlí 2016.

Hvað varði umferðarleið um land Rauðsbakka að Miðbælisfjöru þá sé gert ráð fyrir henni bæði á deiliskipulagsuppdrætti og í greinargerð. Einnig komi fram í svörum til þeirra er gert hafi athugasemdir við deiliskipulagið á auglýsingartíma að framkvæmdaraðili hyggist halda aðgengi að strandlínu opnu og óhindruðu. Samkvæmt samtali við eiganda jarðarinnar Rauðsbakka hafi hann ekki í hyggju að loka aðgengi að Miðbælisfjöru. Þá hafi engar breytingar verið gerðar á samþykktu deiliskipulagi fyrir svæðið og bygging hótelsins sé í samræmi við samþykkt byggingarleyfi, dags. 11. júlí 2016, og aðaluppdrætti, dags. 13. mars s.á., samþykkta af byggingarfulltrúa 1. júlí s.á.

Athugasemdir leyfishafa: Leyfishafi bendir á að fyrir liggi að hið kærða byggingarleyfi taki til byggingar 30 herbergja hótels. Í því sé vísað til samþykkts uppdráttar, dags. 18. mars 2016, þar sem stærð hótelsins sé sýnd og annað sem við komi skipulagi, þar með lega rotþróar og staðsetning vatnsbrunns. Hugleiðingar annars kærenda um hugsanlega stækkunarmöguleika komi þessu máli ekkert við. Byggingarleyfi og auglýst skipulag taki aðeins til 30 herbergja hótels og það sé sú framkvæmd sem unnið sé að.

Leyfishafi telji kæranda eiga ekki land að Svaðbælisá og eigi því engra hagsmuna að gæta vegna malartöku. Leyfi hafi verið fengið hjá Fiskistofu fyrir malartöku vegna núverandi framkvæmda í ánni í landi leyfishafa. Þá taki leyfishafi fram að ekkert liggi fyrir um stækkun umrædds hótels.

Leyfishafi mótmæli þeim staðhæfingum sem fram komi í kæru varðandi aðkomu að Miðbælisfjöru. Ekkert liggi fyrir um það hver réttur kæranda sé til nýtingar hlunninda í fjörunni eða að gömul þjóðleið hverfisins að umræddri fjöru liggi um lóð hótelsins. Hins vegar liggi fyrir að eigandi jarðarinnar Rauðsbakka muni eftir sem áður heimila umferð um land sitt eins og verið hafi þannig að hægt verði að komast að fjörunni. Liggi fyrir að allar jarðir í hinu svokallaða hverfi þarna í kring hafi sjálfstæðan aðgang að umræddri fjöru um lönd sín.

Niðurstaða: Með hinu kærða deiliskipulagi er gert ráð fyrir allt að 30 herbergja og 1.300 m2 hóteli á skika úr jörðinni Rauðsbakka. Jafnframt er kærð ákvörðun byggingarfulltrúa sveitarfélagsins frá 1. júlí s.á. um að samþykkja byggingarleyfi fyrir hóteli með stoð í hinu kærða deiliskipulagi.

Samkvæmt 3. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála geta þeir einir kært stjórnvaldsákvarðanir til úrskurðarnefndarinnar sem eiga lögvarða hagsmuni tengda þeirri ákvörðun sem kæra á nema í tilteknum undantekningartilvikum sem þar eru greind. Verður að skýra þetta ákvæði í samræmi við almennar reglur stjórnsýsluréttar um aðild í kærumálum þar sem áskilið er að kærandi eigi beina einstaklingsbundna hagsmuni tengda þeirri ákvörðun sem kærð er.

Hið kærða deiliskipulag gerir ráð fyrir byggingu hótels og hefur byggingarleyfi verið veitt fyrir því. Hótelið mun verða staðsett í um þriggja kílómetra fjarlægð frá íbúðarhúsinu á jörðinni Berjanesi, sem er í eigu annars kærenda. Liggja og aðrar jarðir á milli hótelsins og Berjaness. Sá kærandi vísar til almennra atriða varðandi efnistök og málsmeðferð deiliskipulagsins og breyttra forsendna byggingarleyfis, án þess að færa fram rök fyrir því hvernig hinar kærðu ákvarðanir hafi áhrif á hans einstaklegu lögvörðu hagsmuni. Þó rekur kærandinn atriði sem hann telur sýna fram á óljóst eignarhald á landi því sem deiliskipulagið tekur til. Úr slíkum ágreiningi verður ekki leyst fyrir úrskurðarnefndinni, eins og kærandi raunar tekur fram, og er ekki hægt að fallast á að mögulegur erfðaréttur hans veiti honum kæruaðild í máli þessu. Þá er ljóst að fasteign kæranda er ekki í þeirri nálægð við deiliskipulagssvæðið, og að aðstæður að öðru leyti eru ekki með þeim hætti, að framkvæmdir með stoð í hinu umdeilda deiliskipulagi geti haft þau áhrif á grenndarhagsmuni hans að skapi honum þá einstaklegu lögvörðu hagsmuni sem gerðir eru að skilyrði fyrir kæruaðild, sbr. áðurnefnda 3. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011. Verður máli þessu, hvað þann kæranda varðar, af þeim sökum vísað frá úrskurðarnefndinni, en mál þess kæranda sem er eigandi Miðbælisbakka tekin til meðferðar.

Eins og fram kemur í 7. mgr. 12. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 skulu gildandi skipulagsáætlanir vera í innbyrðis samræmi og er stefna aðalskipulags bindandi við gerð deiliskipulags, sbr. 6. mgr. 32. gr. þeirra laga. Í gr. 4.3.1. í skipulagsreglugerð nr. 90/2013 er fjallað um viðfangsefni og efnistök aðalskipulags. Er meginviðfangsefni þess stefnumörkun sveitarstjórnar um landnotkun og þróun byggðar og skal í skipulagsgögnum gera grein fyrir og marka stefnu um tilgreind málefni og setja þau fram með ákvörðunum um landnotkun eftir því sem við á. Meðal þeirra málefna er landbúnaður, sbr. e-lið greinarinnar, og er þar átt við: „Þróun landbúnaðar og megináhrifaþættir. Helstu einkenni landbúnaðarsvæða, þ.e. búrekstrar sem þar er stundaður, þ.m.t. ferðaþjónusta og önnur atvinnustarfsemi sem tengist búrekstrinum. Helstu atriði sem varða mannvirkjagerð. Gera skal sérstaklega grein fyrir ræktuðum svæðum innan landbúnaðarsvæða. Stefna um hvar og hvernig þörfum landbúnaðarstarfsemi verður mætt. Stefna um hvaða atvinnustarfsemi önnur en hefðbundinn landbúnaður er heimil á bújörðum og viðmið um aðstæður og umfang.“ Í gr. 6.2. í reglugerðinni er nánar kveðið á um stefnu um landnotkun og skal hún sýnd með einum landnotkunarflokki. Skal sá flokkur tiltekinn fyrir reitinn sem sé ríkjandi, en umfang annarrar landnotkunar tilgreint í skilmálum. Í greininni er landnotkunarflokkurinn landbúnaðarsvæði nánar skilgreint sem svæði fyrir landbúnað og mannvirki sem tengjast búrekstrinum, með áherslu á búfénað og matvæla- og fóðurframleiðslu, sbr. q-lið greinarinnar.

Í samræmi við framangreind reglugerðarákvæði er í kafla 4.17.3 í Aðalskipulagi Rangárþings eystra 2012-2024 fjallað um eðli og umfang annarrar atvinnustarfsemi á landbúnaðarsvæðum. Segir þar m.a: „Eins og fram hefur komið er á landbúnaðarsvæðum heimilt að nýta byggingar sem fyrir eru á jörðinni og reisa nýbyggingar fyrir atvinnustarfsemi, sem fellur vel að búrekstri og nýtingu viðkomandi jarðar og ekki hefur neikvæð áhrif á umhverfi sitt, án þess að gera þurfi grein fyrir þeirri landnotkun á aðalskipulagsuppdrætti. Fyrst og fremst er átt við atvinnugreinar sem eru eðlileg viðbót við búreksturinn og stoðgreinar við landbúnað, sem áfram verður meginlandnotkun á svæðinu. Þetta á t.d. við um almenna ferðaþjónustu s.s. „ferðaþjónustu bænda”, gistiaðstöðu og greiðasölu í tengslum við hana en einnig ýmsa athafnastarfsemi sem fellur vel að og er eðlileg viðbót við hefðbundna starfsemi á landbúnaðarsvæðum.“ Enn fremur segir: „Markmiðið er að gefa kost á nýtingu þess húsakosts sem fyrir er á viðkomandi bæjum með minni háttar viðbótum og breytingum án þess að breyta þurfi aðalskipulagi, auðvelda bændum að skjóta fleiri stoðum undir búreksturinn og tryggja áframhaldandi nýtingu jarðanna.“

Jörðin Rauðsbakki, sem hið kærða deiliskipulag og byggingarleyfi taka til, er á landbúnaðarsvæði í flokki I samkvæmt landnotkunarflokkun aðalskipulags sveitarfélagsins. Samkvæmt texta aðalskipulagsins er heimilað að reisa nýbyggingar fyrir atvinnustarfsemi, allt að 1.500 m2 að eldri húsum meðtöldum, á jörðum yfir 15 ha, ef starfsemin fellur vel að búrekstri og er þar fyrst og fremst átt við atvinnugreinar sem eru eðlileg viðbót við búrekstur og stoðgreinar við landbúnað.

Í hinu kærða deiliskipulagi er tekið fram að jörðin Rauðsbakki hafi verið í eyði síðan 1965. Tún séu hins vegar nytjuð og önnur svæði séu nýtt til beitar. Einnig er tiltekið að á jörðinni sé ein 56,1 m² verkfærageymsla. Eru upplýsingar þessar í samræmi við það sem fram kemur í fasteignaskrá Þjóðskrár, svo sem nánar er rakið í málavöxtum. Þykir því ljóst að á jörðinni sé ekki rekið bú. Þegar virt er hvernig hið kærða deiliskipulag samræmist ákvæðum aðalskipulags og skipulagsreglugerðar verður að líta til þess að framkvæmd skipulagsins felur sér í byggingu hótels og rekstur þess án nokkurra sýnilegra tengsla við búrekstur. Er enda vandséð að með því sé stutt við þann landbúnað sem stundaður er á jörðinni, þ.e. ræktun túna og búfjárbeit sem ekki er haldið á jörðinni. Þá er ekki um það að ræða að verið sé að nýta húsakost sem fyrir er, s.s. nefnt er sem markmið í nefndu aðalskipulagi. Verður að telja þá starfsemi komna út fyrir þau mörk sem setja verður um starfsemi á svæðum, sem fyrst og fremst eru ætluð til landbúnaðarnota, enda er önnur starfsemi undantekning frá þeirri meginreglu og lýtur hún þröngum skorðum eðli máls samkvæmt. Með vísan til þessa er ekki hægt að telja deiliskipulag fyrir hótel, sem er ekki í tengslum við starfræktan landbúnað og fyrirhugað er að byggja á jörð sem er í eyði, vera í samræmi við aðalskipulag sveitarfélagsins, sbr. einnig ákvæði skipulagsreglugerðar.

Með hliðsjón af framangreindu verður að telja hið kærða deiliskipulag slíkum annmörkum háð að varði ógildingu þess.

Samkvæmt 2. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011 er frestur til að kæra ákvörðun til úrskurðarnefndarinnar einn mánuður frá því að kæranda varð eða mátti vera kunnugt um ákvörðunina. Kæra eiganda Miðbælisbakka vegna byggingarleyfisins barst úrskurðarnefndinni 1. desember 2016, en hin kærða ákvörðun byggingarfulltrúa var tekin 1. júlí s.á. og byggingarleyfið gefið út 11. þess mánaðar. Hinn 19. júlí s.á. gerði byggingarfulltrúi úttekt á botnplötu, 30. ágúst s.á. gerði hann úttekt á sökklum og 13. september s.á. gerði hann úttekt á frárennslislögnum undir plötu. Með tilliti til þessa og nálægðar heimilis kæranda við verkstað getur honum ekki hafa dulist að byggingarleyfi hafði verið samþykkt og gefið út. Verður kæru hans vegna samþykktar byggingarleyfisins af þeim sökum vísað frá úrskurðarnefndinni.

Rétt er þó að benda á, vegna athugasemda um malartöku úr árfarvegi Svaðbælisár í byggingarleyfiskæru eiganda Miðbælisbakka, að hið kærða byggingarleyfi tekur ekki til hennar. Önnur leyfi hafa ekki verið kærð til úrskurðarnefndarinnar, en undir rekstri málsins hefur komið fram að Fiskistofa hefur veitt leyfi til greindrar malartöku, sbr. 33. gr. laga nr. 61/2006 um lax- og silungsveiði. Er sú ákvörðun eftir atvikum einnig kæranleg til úrskurðarnefndarinnar samkvæmt 36. gr. nefndra laga.

Úrskurðarorð:

Vísað er frá úrskurðarnefndinni kröfum eiganda Berjaness.

Felld er úr gildi ákvörðun sveitarstjórnar Rangárþings eystra frá 7. apríl 2016 um að samþykkja nýtt deiliskipulag fyrir hótel á jörðinni Rauðsbakka.

Vísað er frá úrskurðarnefndinni kröfu um ógildingu á samþykkt byggingarfulltrúans í Rangárþingi eystra frá 11. júlí 2016 á byggingarleyfi fyrir hóteli á jörðinni Rauðsbakka.

____________________________________
Nanna Magnadóttir

______________________________ _____________________________
Ásgeir Magnússon Þorsteinn Þorsteinsson

67/2015 Hverfisgata 16 og 16A

17/2017 Vegamótastígur

109/2015 Suðurnesjalína 2 Hafnarfjarðarbæ

75/2014 Suðurnesjalína 2 Reykjanesbæ

42/2015 Suðurnesjalína 2 Grindavík

52/2015 Bjarg Mosfellsbær

107/2014 Sorpa bs. Álfsnesi

31/2015 Hringbraut

160/2016 Selvogsgata

69/2016 Hótel í landi Rauðsbakka

Um okkur

Opnunartími