Skip to main content
Úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála
okt 17
Love0

51/2022 Birkimelur

Með

Árið 2022, föstudaginn 7. október kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Borgartúni 21, Reykjavík. Mætt voru Ómar Stefánsson varaformaður, Aðalheiður Jóhannsdóttir prófessor og Þorsteinn Þorsteinsson byggingar­verkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 51/2022, kæra á ákvörðun sveitarstjórnar Sveitarfélagsins Skaga­fjarðar frá 9. febrúar 2022 um að samþykkja deiliskipulag fyrir Birkimel í Varmahlíð.

 Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 24. maí 2022, er barst nefndinni sama dag, kærir eigandi Víðimels í Varmahlíð, þá ákvörðun sveitarstjórnar Sveitarfélagsins Skagafjarðar, nú Skagafjarðar, frá 9. febrúar 2022 að samþykkja deiliskipulag fyrir Birkimel í Varmahlíð. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Skagafirði 27. júní 2022.

Málavextir: Á fundi skipulags- og byggingarnefndar Skagafjarðar 23. júní 2021 voru lögð fram drög að tillögu um deiliskipulag fyrir allt að 50 íbúða byggð í framhaldi af götunni Birkimel í Varmahlíð til suðurs. Uppfærð tillaga að deiliskipulagi og greinargerð fyrir 15 íbúðalóðir við Birkimel í Varmahlíð til suðurs var lögð fram á fundi skipulags- og byggingar­nefndar 9. september 2021. Tillagan gerði ráð fyrir blandaðri byggð einbýlishúsa, parhúsa og raðhúsa með nýtingarhlutfalli lóða á bilinu 0,30 til 0,40. Þá var gert ráð fyrir stækkun íbúða­svæðisins til vesturs og suðurs í endurskoðuðu Aðalskipulagi Sveitarfélagsins Skagafjarðar 2020-2035. Nefndin samþykkti tillöguna og lagði til við sveitarstjórn að deiliskipulagstillagan yrði auglýst samkvæmt 1. mgr. 41. gr. skipulagslaga nr. 123/2010. Sveitarstjórn staðfesti framan­greinda afgreiðslu á fundi sínum 10. september 2021.

Deiliskipulagstillagan var auglýst með athugasemdafresti frá 29. september til og með 11. nóvember 2021. Athugasemdir bárust á kynningartíma, þ. á m. frá kæranda. Á fundi skipulags- og byggingarnefndar 22. desember 2021 var farið yfir samantekt á innsendum athugasemdum. Frestaði nefndin afgreiðslu málsins og fól skipulagsfulltrúa að fara yfir tillöguna á grundvelli innsendra athugasemda. Málið var tekið fyrir á fundi nefndarinnar 2. febrúar 2022 og bókað að ekki væru gerðar grundvallarbreytingar á deiliskipulags­tillögunni. Lagði nefndin til við sveitar­stjórn að samþykkja tillöguna og senda hana Skipulags­stofnun til yfirferðar. Samþykkti nefndin jafnframt þau viðbrögð sem lögð voru fram við umsögnum og athugasemdum og fól skipulags­fulltrúa að senda svör til þeirra aðila sem sendu inn ábendingar á kynningartíma. Sveitarstjórn samþykkti á fundi sínum 9. s.m. framlagða tillögu að deiliskipulagi og að hún yrði send Skipulagsstofnun til yfirferðar. Í bréfi sínu, dags. 31. mars 2022, gerði stofnunin ekki athuga­semdir við birtingu auglýsingar um samþykkt deiliskipulagsins í B-deild Stjórnartíðinda.

Í auglýsingu um samþykkt skipulagsins, sem birt var í B-deild Stjórnartíðinda 26. apríl 2022, var vísað til samþykktar sveitarstjórnar Sveitarfélagsins Skagafjarðar á fundi hennar 22. september 2021 um að auglýsa tillögu að deiliskipulagi fyrir íbúðarbyggð við Birkimel í Varmahlíð. Líkt og greinir að framan var samþykkt á fyrrnefndum fundi að auglýsa tillögu að deiliskipulagi til kynningar. Eftir að kæra barst í máli þessu til úrskurðarnefndarinnar var samþykkt deiliskipulagsins auglýst að nýju í B-deild Stjórnartíðinda 27. júní 2022 þar sem dagsetning samþykktar sveitarstjórnar á deiliskipulaginu hafði verið leiðrétt og breytt í 9. febrúar 2022.

Málsrök kæranda: Kærandi bendir á að fyrirhuguð sé umfangsmikil uppbygging íbúðar­hverfis þar sem áður hafi verið grasi- og birkigróið opið svæði. Land kæranda sé í næsta nágrenni við hið deiliskipulagða svæði. Um sé að ræða kyrrlátt landbúnaðarsvæði þar sem stundaður sé búskapur af ýmsum toga. Hið kærða deiliskipulag muni hafa umtalsverð neikvæð áhrif á möguleika kæranda til að nýta sér landareign sína. Bæði kunni hin nýja byggð að leiða til þess að minnka þurfi umfang starfsemi kæranda og að honum verði gert ókleift að hefja nýja starfsemi í framtíðinni.

Í hinu kærða deiliskipulagi sé mynd úr aðalskipulagi Sveitarfélagsins Skagafjarðar 2009-2021 þar sem sérstaklega hafi verið merkt svæðið sem deiliskipulagið taki til. Nýtt aðalskipulag Sveitarfélagsins Skagafjarðar 2020-2035 hafi tekið gildi með auglýsingu í B-deild Stjórnar­tíðinda 7. apríl 2022. Samkvæmt 7. mgr. 12. gr. skipulagslaga skuli gildandi skipulags­áætlanir vera í innbyrðis samræmi. Deiliskipulag verði þannig að vera í fullu samræmi við það aðal­skipulag sem sé í gildi á þeim tíma sem deiliskipulagið sé auglýst. Þegar deiliskipulags­uppdráttur hins kærða deiliskipulags sé borinn saman við þéttbýlisuppdrátt aðalskipulags Skagafjarðar 2020-2035 verði ekki annað séð en að misræmi sé til staðar á milli hins kærða deiliskipulags og hins nýsamþykkta aðalskipulags. Bæði sé stærð og lögun hins nýja íbúðar­svæðis mismunandi og mörk milli íbúðarsvæðisins og lands kæranda mismunandi.

Í skipulagslögum séu ítarleg ákvæði um málsmeðferð við kynningu og afgreiðslu deili­skipulags, sbr. m.a. 41. og 42. gr. laganna, og sé þessum ákvæðum ætlað að tryggja réttaröryggi við meðferð skipulagsmála í samræmi við markmiðsákvæði laganna, sbr. c- og d-liði 1. gr. skipulagslaga. Málsmeðferð sveitarfélagsins við vinnslu deiliskipulagsins hafi ekki samrýmst þessum ákvæðum skipulagslaga. Í svörum skipulagsfulltrúa, dags. 1. mars 2022, við athuga­semdum kæranda komi fram að búið væri að breikka og opna svæðið fyrir ofan fjárhúsin og minnka lóðir og færa til suðurs til að koma til móts við athugasemdir sem borist hefðu á vinnslu­tíma deiliskipulagsins. Óskað hefði verið eftir nánari upplýsingum og ráða megi af svörum skipulagsfulltrúa að umræddar breytingar hafi verið gerðar haustið 2021 eftir óformlegar viðræður við landeigendur á Víðimel sem leitt hefðu til minniháttar breytinga á áformum sveitarfélagsins á upphafsstigum málsins. Þessi málsmeðferð geti ekki samrýmst 41. gr. skipulagslaga sem kveði skýrlega á um að þær tillögur sem berist á athugasemdatíma skuli teknar til umræðu að undangenginni umfjöllun skipulagsnefndar. Sveitarstjórn skuli þannig sérstaklega taka afstöðu til athugasemda sem berist og veita umsögn um þær, sbr. 1. mgr. 42. gr. skipulagslaga. Óformlegar viðræður ótilgreindra einstaklinga í skipulagsnefnd eða sveitarstjórn geti ekki komið í stað formlegrar málsmeðferðar samkvæmt skipulagslögum. Hafi sveitarstjórn og eftir atvikum skipulags- og byggingarnefnd sveitarfélagsins því borið að taka sérstak­lega afstöðu til athugasemda kæranda sem hafi borist á athugasemdatímanum í samræmi við 41. og 42. gr. skipulagslaga. Athugasemdirnar beri að taka til umræðu í sveitarstjórn að undangenginni umfjöllun skipulagsnefndar og þeim svarað með fullnægjandi umsögn sveitarstjórnar. Umsögn sveitarstjórnar frá 1. mars 2022 geti ekki fullnægt skilyrðum 41. og 42. gr. skipulagslaga. Auk þess hafi sveitarstjórn borið að auglýsa niðurstöðu sína í kjölfar athugasemda, sbr. 3. mgr. 41. gr. laganna, en ekki verði séð að slík auglýsing hafi verið birt. Ekki sé útilokað að formlegar athugasemdir kæranda hefðu getað haft frekari áhrif á hið kærða deiliskipulag hefði lögbundinni málsmeðferð verið fylgt. Hefði kærandi þá fengið fullnægjandi umsögn sveitarstjórnar um athugasemdir sínar, en það sé til þess fallið að tryggja samráð og réttar­öryggi á sviði skipulagsmála í sveitarfélaginu. Formannmarkar á málsmeðferð við afgreiðslu deiliskipulagsins hafi verið slíkir að fallast verði á ógildingu þess. Þá hafi kærandi boðið verulegt land í skiptum til uppbyggingar sem henti betur en skipulagssvæðið hvað varði svipmót byggðar en sveitarfélagið virðist ekki hafa kannað þann möguleika að nota landið. Sveitar­félaginu hafi borið að taka rökstudda afstöðu til þessa möguleika.

Efnislegur undirbúningur deiliskipulagsins hafi ekki verið í samræmi við skipulagslög og skipulagsreglugerð nr. 90/2013. Land kæranda sé lögbýli og á svæði sem skilgreint sé sem landbúnaðarsvæði samkvæmt Aðalskipulagi Skagafjarðar 2020-2035. Stundaður sé búskapur á jörðinni. Kærandi hafi staðið að tíma- og fjárfrekum undirbúningi við að koma upp starfsemi á svæðinu tengdri ferðaþjónustu sem styrktur hafi verið af sveitarfélaginu og Nýsköpunarsjóði. Hið kærða deiliskipulag breyti í grundvallaratriðum ásýnd og eðli svæðisins og hafi stórfelld áhrif á hagsmuni kæranda. Nálægð íbúðarbyggðar kunni að leiða til lagalegra takmarka á núverandi og framtíðarnýtingu kæranda á landareign sinni, en ýmis lagafyrirmæli leggi höft á landbúnaðarstarfsemi vegna nálægðar við aðliggjandi íbúðarbyggð. Uppbygging samkvæmt deiliskipulaginu og önnur áformuð uppbygging á svæðinu muni hafa í för með sér útsýnis­skerðingu, hávaðamengun, stóraukna umferð og annað ónæði sem sé til þess fallið að raska hagsmunum kæranda og valda honum fjárhagslegu tjóni. Óljóst sé hvort dýrahald á jörðinni geti verið áfram í núverandi mynd enda séu einungis nokkrir tugir metra á milli lóða austan megin við fyrirhugaða götu og fjárhúss kæranda auk þess sem löng umferðargata sé áætluð rétt fyrir ofan fjárhúsið. Fyrirhuguð uppbygging setji framtíðaráform um ferðaþjónustu á jörðinni í uppnám enda vandséð að sú starfsemi fari saman með íbúðarbyggð í næsta nágrenni. Í ljósi styrkveitingar sveitarfélagsins og nýtingarheimilda eignarinnar hefði kærandi haft réttmætar væntingar um að hægt yrði að ráðast í þessi áform sem nú séu hugsanlega orðin að engu.

Samkvæmt q-lið gr. 6.2. í skipulagsreglugerð nr. 90/2013 sé landbúnaðarsvæði skilgreint sem svæði fyrir landbúnað og mannvirki sem tengist búrekstrinum, með áherslu á búfénað, matvæla- og fóðurframleiðslu. Draga verði í efa að kærandi geti nýtt svæðið sem raunverulegt land­bún­aðar­svæði í skilningi skipulagslaga og skipulagsreglugerðar verði hið kærða deiliskipulag að veruleika. Sveitarfélagið hafi ekki undirbúið deiliskipulagið með fullnægjandi hætti hvað varði samspil hins áætlaða íbúðarsvæðis og þess landbúnaðarsvæðis sem fyrir sé. Áður en ráðist hafi verið í slíkar breytingar hefði sveitarfélaginu borið að framkvæma fullnægjandi rannsókn á aðstæðum og áhrifum breytinganna.

Fjallað sé um umhverfismat deiliskipulags í gr. 5.4.1. í skipulagsreglugerð. Mikið skorti upp á mat á áhrifum deiliskipulagstillögunnar á nærliggjandi landbúnaðarsvæði í samræmi við ákvæðið. Í greinargerð deiliskipulagsins komi fram að nálægð íbúðarbyggðarinnar við landbúnaðarstarfsemi sé talin hafa óveruleg eða jákvæð áhrif fyrir íbúa. Þá muni landbúnaðar­starfsemi á svæðinu ekki verða fyrir neikvæðum áhrifum af íbúðabyggð í næsta nágrenni. Engin gögn eða rannsóknir liggi til grundvallar þessum staðhæfingum og lítið sem ekkert faglegt mat á aðstæðum búi þeim að baki. Hafi undirbúningur hins kærða deiliskipulags því ekki verið í samræmi við ákvæði skipulagslaga og skipulagsreglugerðar.

Málsrök Skagafjarðar: Af hálfu sveitarfélagsins er farið fram á að kröfum kæranda verði hafnað. Áætlanir sveitarfélagsins, og áður Seyluhrepps, um að byggja á Birkimelsreit hafi staðið yfir í a.m.k. fjóra áratugi og hafi tæpast farið fram hjá íbúum í Varmahlíð. Umrætt land hafi verið keypt til þess að fara undir byggingalóðir svo sem sjáist í fundargerðum hrepps­nefndar Seyluhrepps frá árunum 1980-1982. Þær áætlanir hafi komið fram í skipulags­áætlunum, þ.e. Aðalskipulagi Varmahlíðar 1995-2015, Aðalskipulagi Sveitar­félagsins Skaga­fjarðar 2009-2021 og nú Aðalskipulagi Sveitarfélagsins Skagafjarðar 2022-2035. Kæranda hefði mátt vera ljóst þegar hann keypti jörðina Víðimel á árinu 2018, sem umrætt byggingarland hafi verið tekið út úr árið 1982, að þar risi íbúðabyggð með þeirri landnotkun og byggðamynstri sem nú sé fyrirhuguð. Ætlað tjón og áhætta tengd meintri uppbyggingu hans á svæðinu sé því á hans ábyrgð.

Deiliskipulagið fari ekki gegn Aðalskipulagi Sveitarfélagsins Skagafjarðar 2009-2021 en það hafi verið í gildi þegar deiliskipulagsuppdráttur hafi verið sendur til Skipulagsstofnunar til yfirferðar. Þá sé ekki misræmi á milli deiliskipulagsins og hins nýsamþykkta aðalskipulags. Deiliskipulags­uppdrættinum sé ekki ætlað að sýna mörk viðkomandi íbúðarsvæðis og lands kæranda svo sem kærandi virðist gera ráð fyrir.

Það kunni að vera rétt að ekki hafi verið gerðar breytingar á deiliskipulagstillögu í samræmi við athugasemdir kæranda á athugasemdatímabili. Gerðar hafi verið breytingar á upphaflegum drögum að deiliskipulagstillögu til þess að koma til móts við hann. Athugasemdir kæranda og annarra á athugasemdafresti hafi hlotið umræðu og afgreiðslu í samræmi við ákvæði skipulags­laga. Þær hafi verið teknar til umræðu á fundum skipulags- og byggingarnefndar 22. desember 2021 og 2. febrúar 2022 og afstaða tekin til þeirra sem og á fundum sveitarstjórnar 12. janúar 2022 og 9. febrúar s.á. Því sé hafnað að sveitarfélagið hafi ekki auglýst niðurstöðu sína um afgreiðslu deiliskipulagsins. Þá hafi sveitarfélaginu ekki borið að taka rökstudda afstöðu til þess að skipta á landi kæranda og landi sveitarfélagsins. Kaup sveitarfélaga á jörðum eða jarða­pörtum sé á einkaréttarsviði og gildi reglur stjórnsýsluréttar almennt ekki um slík kaup.

Sveitarfélagið líti ekki svo á að búskapur sé stundaður á jörðinni Víðimel. Þar sé fjárhús en notkun þess fyrir sauðfé og geitur hafi verið bönnuð frá því riða hafi komið upp á bænum fyrir nokkrum árum. Það að óásættanlegur hávaði komi til með að stafa frá lítilli íbúðargötu standist ekki þegar litið sé til þess að íbúðarhús kæranda standi í um 40 m fjarlægð og umrætt fjárhús í rúmlega 100 m fjarlægð frá þjóðvegi 1. Íbúðarhús og fjárhús kæranda standi innan þéttbýlis­marka Varmahlíðar sem skilgreind séu miðað við inntak ákvæðis 24. tl. 2. gr. skipulagslaga. Afmörkunin komi fram á skipulagsuppdráttum sveitarfélagsins, bæði á núgildandi og þágildandi aðalskipulagsuppdrætti. Almennt verði íbúar í þéttbýli að gera ráð fyrir að útsýni geti skerst eða að þeim sé þrengt á annan hátt.

 Viðbótarathugasemdir kæranda: Kærandi bendir á að sveitarstjórn hafi samþykkt nýtt Aðalskipulag Skagafjarðar 9. mars 2022 sem hafi öðlast gildi með auglýsingu í B-deild Stjórnartíðinda 7. apríl s.á. Hið nýja aðalskipulag hefði þar með öðlast gildi áður en deiliskipulag Birkimels hafi verið auglýst 27. júní 2022. Því hafi deiliskipulagið þurft að vera í samræmi við gildandi aðalskipulag, sbr. 7. mgr. 12. gr. skipulagslaga. Af gögnum málsins sé ljóst að deiliskipulagið hafi tekið mið af eldra aðalskipulagi og ekki uppfært með hliðsjón af nýja aðalskipulaginu. Samkvæmt skipulagslögum sé það fortakslaus skylda sveitarfélagsins að tryggja samræmi skipulagsáætlana. Þá liggi fyrir að endanleg útfærsla aðalskipulagsins hefði legið fyrir mörgum mánuðum áður en sveitarfélagið hafi tekið ákvörðun um hið kærða deili­skipulag. Sé hið deiliskipulagða svæði borið saman við þéttbýlisuppdrátt af Varmahlíð í núgildandi aðalskipulagi megi sjá að svæðið hafi tekið breytingum frá fyrra aðalskipulagi og nái nú töluvert styttra til suðurs. Þá virðist hið nýja íbúðarsvæði töluvert stærra, en samkvæmt eldra aðalskipulagi var svæði ÍB-5.1 9,75 ha en samkvæmt núgildandi aðalskipulagi sé svæði ÍB-502 19 ha. Þá sé ljóst að svæði deiliskipulagsins sé ekki í samræmi við stærð og lögun íbúðarsvæðis ÍB-502 eins og það sé skilgreint á þéttbýlisuppdrætti Varmahlíðar en skipulags­uppdrátturinn sýni vissulega mörk íbúðarsvæðis ÍB502 og landbúnaðarsvæðis kæranda sem sé á svæði L501.

Þá hafi komið fram í þágildandi aðalskipulagi að skipulagið skuli ekki koma í veg fyrir að bændur á landbúnaðarsvæði byggi og breyti landnotkun á jörðum sínum fyrir ferðaþjónustu. Það sé því ljóst að deiliskipulag geti enn síður komið í veg fyrir slíka notkun landbúnaðarsvæðis líkt og gert sé með hinu kærða deiliskipulagi. Einnig komi fram í aðalskipulagi að gert sé ráð fyrir að heimila fjölbreytta uppbyggingu sem tengist landbúnaði á landbúnaðarsvæðum, þ.á m. í Varmahlíð. Hafi kærandi því mátt gera ráð fyrir því að geta nýtt landbúnaðarjörð sína í bæði uppbyggingu á landbúnaðarstarfsemi sem og ferðaþjónustu og afþreyingu.

Yfirlýsing í greinargerð sveitarfélagsins um að ekki sé stundaður búskapur á jörðinni Víðimel stangist á við það sem fram komi í svörum sem send hefðu verið til kæranda 1. mars 2022 en þar komi fram að ekki verði séð að núverandi búskapur og fyrirhugaðar hugmyndir um uppbyggingu ferðaþjónustu á landbúnaðarlandinu takmarkist af uppbyggingu íbúða á Birkimel enda ljóst þeim, sem þar búi að landbúnaður sé stundaður í næsta nágrenni. Þá hafi riða, sem sveitarfélagið vísi til, komið upp fyrir 30 árum og hafi kærandi öðlast leyfi til að halda kindur eftir það.

Þrátt fyrir að land kæranda sé innan þéttbýlismarka hafi sveitarfélagið kosið að skilgreina svæðið sem landbúnaðarsvæði samkvæmt aðalskipulagi. Sveitarfélaginu beri að tryggja að samspil fyrirhugaðrar íbúðarbyggðar og þess landbúnaðarsvæðis sem þegar sé til staðar gangi upp fyrir alla aðila. Verði ekki síður að meta hvaða áhrif nýting landbúnaðarsvæðisins kunni að hafa á íbúðarbyggðina, t.d. hvað varði hávaða og lykt. Þessi skylda komi m.a. fram í gr. 5.3.2.13. í skipulagsreglugerð nr. 90/2013 þar sem segi að við staðsetningu mannvirkja sem séu óháð búrekstri landbúnaðarsvæðis, svo sem atvinnuhúsnæðis, íbúðar- eða frístundahúsa, skuli þess gætt að notkun þeirra og starfsemi sú sem sé á jörðinni geti farið saman. Þetta mat hafi ekki farið fram við undirbúning og gerð hins kærða deiliskipulags og hafi allar ábendingar kæranda um hugsanleg vandamál tengd samspili landbúnaðarjarðarinnar og hinnar fyrirhuguðu íbúðarbyggðar verið hunsaðar af sveitarfélaginu. Háttsemi sveitarfélagsins fari þvert gegn ákvæðum skipulagslaga og skipulagsreglugerðar og sé í andstöðu við rannsóknarreglu stjórn­sýslu­réttarins, sbr. 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993.

Þá hafi kærandi fyrst sumarið 2021 verið meðvitaður um að íbúðarbyggð ætti að rísa svo nálægt landi hans en áður hefði staðið til að byggja kirkju á svæðinu. Þrátt fyrir að svæðið, sem nú sé skilgreint sem ÍB-502, hafi að einhverju leyti verið ætlað íbúðarbyggð sé ljóst að hún hafi verið umfangsminni samkvæmt eldra aðalskipulagi og óvíst hvar byggt yrði. Í núgildandi deili­skipulagi komi fram að stærð og afmörkun íbúðarsvæðisins við Birkimel hafi verið breytt og gert ráð fyrir uppbyggingu til vesturs og fjölgun íbúða.

Niðurstaða: Í máli þessu er deilt um lögmæti þeirrar ákvörðunar sveitarstjórnar Skagafjarðar frá 9. febrúar 2022 að samþykkja deiliskipulag fyrir Birkimel í Varma­hlíð þar sem gert er ráð fyrir 15 íbúðalóðum í framhaldi af núverandi götu Birkimels með einbýlis-, par- og raðhúsum fyrir allt að 24 íbúðir.

Skipulagsvald innan marka sveitarfélags er í höndum sveitarstjórnar skv. 3. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 og ber sveitarstjórn skv. 29. og 38. gr. sömu laga ábyrgð á gerð aðal- og deiliskipulags. Við skipulagsgerð ber að fylgja markmiðum og málsmeðferðarreglum laganna svo og öðrum efnisreglum skipulagsréttar. Sveitarstjórn er einnig bundin af meginreglum stjórnsýsluréttarins er felur m.a. í sér að með ákvörðun sé stefnt að lögmætum markmiðum, en þar að auki er sveitarstjórn sem endranær bundin af ákvæðum stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Að gættum þessum grundvallarreglum og markmiðum hefur sveitarstjórn mat um það hvernig deiliskipulagi skuli háttað.

Samkvæmt 7. mgr. 12. gr. skipulagslaga skulu gildandi skipulagsáætlanir vera í innbyrðis sam­ræmi og er svæðisskipulag rétthærra en aðalskipulag og aðalskipulag rétthærra en deili­skipulag. Aðalskipulag Sveitarfélagsins Skagafjarðar 2021-2035 tók gildi með birtingu auglýsingar þess efnis í B-deild Stjórnartíðinda 7. apríl 2022. Sveitarstjórn samþykkti á fundi sínum 9. febrúar 2022 hið kærða deiliskipulag, en þá var eldra Aðalskipulag Sveitarfélagsins Skagafjarðar 2009-2020 í gildi. Í aðalskipulaginu kemur fram að stefna sveitarfélagsins um þéttbýli sé m.a. að íbúafjölgun í sveitarfélaginu verði í samræmi við landsmeðaltal eða meiri, íbúðarsvæði verði á þéttbýlisstöðunum og lóðir til fjölbreyttrar íbúðarbyggðar. Þá er Varmahlíð talin meðal þéttbýlisstaða í sveitarfélaginu. Um íbúðarsvæði í Varmahlíð segir að byggð verði einbýlishús, parhús og raðhús. Svæðið sem hið kærða deiliskipulag tekur til er samkvæmt aðalskipulaginu á íbúðarsvæði ÍB-5.1. Fram kemur í aðalskipulaginu að íbúðarsvæðið sé 9,75 ha að stærð, nýtingarhlutfall sé þar á bilinu 0,20-0,40 og fjöldi íbúða verði á bilinu 5-15 á hektara. Í sérákvæðum deiliskipulagsins segir að gert sé ráð fyrir tíu einbýlishúsalóðum, tveimur raðhúsalóðum og þremur parhúsalóðum með aðkomu frá Birkimel. Samkvæmt deili­skipulagsuppdrætti verður nýtingarhlutfall lóðanna á bilinu 0,30-0,40. Hið kærða deiliskipulag er því í samræmi við þágildandi aðalskipulag og stefnu þess, sbr. áðurgreinda 7. mgr. 12. gr. skipulagslaga. Þá er deiliskipulagið einnig í samræmi við núgildandi Aðalskipulag Sveitar­félagsins Skagafjarðar 2021-2035 og stefnu þess.

Samkvæmt 3. mgr. 41. gr. skipulagslaga skal sveitarstjórn taka skipulagstillögu til umræðu þegar frestur til athugasemda er liðinn að undangenginni umfjöllun skipulagsnefndar. Í þeirri umfjöllun skal taka afstöðu til athugasemda sem borist hafa og þess hvort gera skuli breytingar á tillögunni. Skipulagsfulltrúa var falið að vinna úr framkomnum athugasemdum. Í umsögn skipulagsfulltrúa var athugasemdum svarað, hverri fyrir sig, og talið að ekki væri tilefni til að bregðast við framkomnum athugasemdum og færð rök fyrir því. Skipulags- og byggingarnefnd samþykkti umsögnina á fundi 2. febrúar 2022 og sveitarstjórn staðfesti afgreiðslu nefndarinnar á fundi 9. s.m. Málsmeðferð deiliskipulagsins var því í samræmi við fyrrgreint lagaákvæði.

Fjallað er um umhverfismat deiliskipulags í gr. 5.4.1. í skipulagsreglugerð nr. 90/2013, en í 1. mgr. segir að við gerð deiliskipulags skuli meta líkleg áhrif af fyrirhuguðum framkvæmdum og starfsemi á aðliggjandi svæði og einstaka þætti áætlunarinnar sjálfrar svo sem á vistkerfi, auðlindir, landslag, ásýnd, útsýni, hljóðvist, loftgæði, hagkvæmni, veðurfar, varðveislugildi og svipmót byggðar og einstakra bygginga o.fl. umhverfisþætti eftir því sem efni skipulagsins gefi tilefni til. Í 2. mgr. segir að áætla skuli áhrif af landmótun, skógrækt, umferð, hávaða, umfangs­miklum mannvirkjum, svo sem háhýsum, ásamt fleiri atriðum sem talin eru þar upp. Þá er kveðið á um í 3. mgr. að gera skuli grein fyrir matinu og niðurstöðu þess í greinargerð deili­skipulagsins. Jafnframt skuli því lýst hvernig skipulagið samræmist markmiðum skipulags­reglugerðar, sbr. gr. 1.1., og markmiðum deiliskipulags, sbr. gr. 5.1.1.

Að framangreindu virtu hvílir sú skylda á sveitarstjórnum við gerð deiliskipulags að gera grein fyrir umhverfisáhrifum þess, m.a. með samanburði þeirra valkosta sem til greina koma, sbr. 5. mgr. 12. gr. skipulagslaga, eftir því sem mælt er fyrir um í gr. 5.4.1. í skipulagsreglugerð um umhverfismat skipulags. Aftur á móti er ljóst að þær kröfur sem gerðar eru til umhverfismats deiliskipulags eru breytilegar eftir efni þess og umfangi, enda segir í 1. mgr. nefnds reglugerðarákvæðis að meta skuli líkleg áhrif af þar tilgreindum atriðum eftir því sem efni skipulags gefur tilefni til. Í greinargerð hins umdeilda deiliskipulags er gerð nokkur grein fyrir áhrifum skipulagsins á umhverfið. Er það talið hafa óveruleg áhrif á flesta þá umhverfisþætti sem fjallað er um. Þá eru áhrif á samfélagið metin jákvæð. Skipulagið geri ráð fyrir fjölbreyttri íbúðagerð og þéttbýlið sé góð viðbót í búsetumöguleikum í sveitarfélaginu. Nálægð við landbúnaðarstarfsemi sé talin hafa óveruleg eða jákvæð áhrif fyrir íbúa. Þá er gerð grein fyrir niðurstöðu umhverfismatsins í sérstökum kafla í greinargerð deiliskipulagsins. Þar kemur m.a. fram að helstu umhverfisáhrif af uppbyggingu séu ásýndar­áhrif af byggingum og meiri byggð fylgi aukin umferð. Staðsetningin sé talin hagstæð þar sem svæðið sé í framhaldi af núverandi byggð. Þrátt fyrir að landbúnaðarsvæði sé í næsta nágrenni sé ekkert því til fyrirstöðu að íbúðarbyggð rísi á Birkimel og ætti nálægð við landbúnaðarstarfsemi ekki að koma að óvörum. Ríkja þurfi gagnkvæmur skilningur svo ekki verði hagsmunaárekstrar vegna ólíkra þarfa. Því sé það metið svo að íbúðarbyggðin geti notið góðs af nálægð við landbúnaðarsvæðið og upplifun verði eins og að „búa í sveit með húsdýr í bakgarðinum“. Þá sé það metið svo að landbúnaðarstarfsemin verði ekki fyrir neikvæðum áhrifum af íbúðar­byggð í næsta nágrenni þar sem aðkoma að svæðunum sé ekki sú sama, tekið hafi verið tillit til nálægðar útihúsa við íbúðarbyggðina og ofan þess sé haft rúmt opið svæði til að auka fjarlægð og rými. Á þennan hátt var gerð grein fyrir umhverfis- og grenndar­áhrifum í greinargerð deili­skipulagsins.

Með hliðsjón af öllu framangreindu verður ekki talið að þeir form- eða efnisannmarkar liggi fyrir sem leiða beri til ógildingar hinnar kærðu ákvörðunar. Verður kröfu kærenda þar um því hafnað.

Rétt þykir þó að benda á að geti kærandi sýnt fram á tjón vegna hins kærða deiliskipulags getur hann eftir atvikum átt rétt á bótum af þeim sökum, sbr. 51. gr. skipulagslaga. Það álitaefni á hins vegar ekki undir úrskurðarnefndina heldur dómstóla.

Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu kæranda um ógildingu ákvörðunar sveitarstjórnar Skagafjarðar frá 9. febrúar 2022 um að samþykkja deiliskipulag fyrir Birkimel í Varmahlíð.

okt 17
Love0

49/2022 Steinhella

Með

Árið 2022, föstudaginn 7. október, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Borgartúni 21, Reykjavík. Mætt voru Ómar Stefánsson varaformaður, Aðalheiður Jóhannsdóttir prófessor og Þorsteinn Þorsteinsson byggingar­verkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 49/2022, kæra á ákvörðun skipulags- og byggingarráðs Hafnarfjarðarbæjar frá 12. apríl 2022 um að synja beiðni um endurnýjun leyfis fyrir skilti á gafli hússins að Steinhellu 14, Hafnarfirði.

 Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 16. maí 2022, er barst nefndinni 24. s.m., kærir Geymsla Eitt ehf. þá ákvörðun skipulags- og byggingarráðs Hafnarfjarðarbæjar frá 12. apríl 2022 að synja beiðni um endurnýjun leyfis fyrir skilti á gafli hússins að Steinhellu 14, Hafnarfirði. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi og að Geymslu eitt ehf. verði veitt leyfi fyrir skiltinu.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Hafnarfjarðarbæ 23. júní 2022.

Málavextir: Árið 2015 sótti kærandi um leyfi til að setja upp skilti á gafli hússins að Steinhellu 14, Hafnarfirði. Var beiðni hans samþykkt til reynslu í eitt ár og rann leyfið út í febrúar 2016. Sótti kærandi um endurnýjun leyfisins með umsókn, dags. 14. febrúar 2022. Umsóknin var tekin til umfjöllunar hjá skipulags- og byggingarráði 25. mars s.á. sem óskaði eftir umsögn umhverfis- og skipulagssviðs. Í umsögn sviðsins, dags. 11. apríl s.á., kom fram að skiltið uppfyllti ekki samþykkt um skilti í lögsögu Hafnarfjarðar, en samkvæmt henni væri hámarks­stærð skilta af þessu tagi 6 m að lengd og 9 m2 að flatarmáli. Þá hefði umhverfis- og skipulagssviði borist kvartanir frá öðrum eigendum hússins þar sem skiltið hefði fokið í óveðri síðasta vetur og lokað fyrir neyðarútganga í húsinu. Mælti sviðið gegn því að leyfið yrði endurnýjað. Á fundi skipulags- og byggingarráðs 12. apríl 2022 var fyrrnefnd umsókn kæranda tekin fyrir og hafnað með vísan til umsagnar umhverfis- og skipulagssviðs.

 Málsrök kæranda: Kærandi bendir á að rök um að skiltið samræmist ekki stærðarmörkum standist ekki þar sem annað hvert skilti í öllum Hafnarfirði sé mun stærra en 6 m að lengd og 9 m2 að flatarmáli. Þá eigi umrædd stærðartakmörk einungis við um upplýst þjónustuskilti innan lóðar en skiltið sem kærandi hafi sótt um sé ekki upplýst og ekki standskilti innan lóðar, heldur áfast húsi. Þarna sé um sitthvora greinina að ræða í samþykkt um skilti í lögsögu Hafnarfjarðar. Ekki standist skoðun að sama skilti, sem hafi verið samþykkt árið 2015 sem ásættanlegt að stærð, sé núna talið of stórt.

Sú kvörtun sem umhverfis- og skipulagssviði hafi borist frá öðrum eigendum hússins um að skiltið hafi fokið og „blokkerað“ neyðarútganga í húsinu hafi verið röng. Einungis hafi verið um einn neyðarútgang að ræða og hann hafi verið vel nothæfur sem slíkur. Skiltið hafi verið á húsinu sl. sjö ár og einungis einu sinni hafi það fokið niður og lagst að hluta til fyrir neyðarútgang í fortakslausu fárviðri nýliðins vetrar. Kærandi hafi ekki verið upplýstur um kvörtunina og hann hafi einungis frétt af henni þegar ákvörðun um að synja um leyfið hafi legið fyrir. Honum hafi því ekki verið gefinn kostur á að tjá sig um málið.

 Málsrök Hafnarfjarðarbæjar: Bæjaryfirvöld benda á að í samþykkt um skilti í lögsögu Hafnarfjarðar sé tilgreint hvernig skilti sé heimilt að setja upp á athafna-, iðnaðar- og hafnar­svæðum. Þar segi að heimilt sé að setja upplýst þjónustuskilti innan lóðar sem gefi til kynna heiti, starfsemi, vöru, þjónustu og afgreiðslutíma fyrirtækja. Heimilt sé að setja slík skilti á hús en stærð þeirra megi ekki fara yfir 6 m og heildarflatarmál yfir 9 m2. Skiltið sem kærandi hafi sótt um leyfi fyrir sé stærra en heimilt sé samkvæmt ákvæðum samþykktarinnar. Synjun skipulags- og byggingarráðs og meðferð sveitarfélagsins hafi verið samkvæmt lögum og reglum.

Niðurstaða: Í máli þessu gerir kærandi kröfu um að ákvörðun byggingarfulltrúa verði felld úr gildi og að kæranda verði veitt leyfi fyrir hinu umþrætta skilti.

Samkvæmt 1. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála er það hlutverk nefndarinnar að úrskurða í kærumálum vegna stjórnvaldsákvarðana og í ágreinings­málum vegna annarra úrlausnar­atriða á sviði umhverfis- og auðlindamála eftir því sem mælt er fyrir um í lögum á því sviði. Í samræmi við þetta tekur úrskurðarnefndin lögmæti kærðrar ákvörðunar til endurskoðunar en tekur að jafnaði ekki nýja ákvörðun í málinu eða breytir efni ákvörðunar. Verður því einvörðungu tekin afstaða til þess hvort fella beri hina kærðu ákvörðun úr gildi.

Umsókn kæranda um leyfi fyrir umræddu skilti var synjað á þeim grundvelli að það væri stærra en heimilt væri samkvæmt samþykkt um skilti í lögsögu Hafnarfjarðar. Í 5. gr. samþykktarinnar er fjallað um skilti á athafna-, iðnaðar- og hafnarsvæðum innan sveitarfélagsins og eru þar tilgreindar mismunandi tegundir skilta og þær stærðartakmarkanir sem um hverja tegund gilda. Í 2. mgr. 5. gr. kemur fram að heimilt sé að setja upp upplýst þjónustuskilti innan lóðar sem gefi til kynna heiti, starfsemi, vöru, þjónustu og afgreiðslutíma fyrirtækja. Stærð slíkra skilta megi ekki fara yfir 6 m og heildarflatarmál yfir 9 m2. Þá segir í 3. mgr. 5. gr: „Heimilt er að setja upp upplýst skilti á hús sem auglýsir viðeigandi verslun, fyrirtæki eða þjónustu.“ Engin stærðarmörk eru tilgreind í 3. mgr., en í 2., 4., 5. og 6. mgr. ákvæðisins er það hins vegar gert. Þá verður ekki ráðið af orðalagi nefndrar 5. gr. samþykktarinnar að sú hámarksstærð sem tilgreind er í 2. mgr. um upplýst þjónustuskilti innan lóðar eigi einnig við um skilti á húsum skv. 3. mgr.

Af því sem að framan er rakið verður að telja að rökstuðningi hinnar kærðu ákvörðunar hafi verið svo áfátt að fallast verður á kröfu kæranda um ógildingu hennar.

 Úrskurðarorð:

 Felld er úr gildi ákvörðun skipulags- og byggingarráðs Hafnarfjarðarbæjar frá 12. apríl 2022 um að synja beiðni um endurnýjun á leyfi fyrir skilti á gafli hússins að Steinhellu 14, Hafnarfirði.

okt 03
Love0

43/2022 Ásætuvarnir

Með

Árið 2022, fimmtudaginn 29. september, fundaði úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála í gegnum fjarfundabúnað. Þátt tóku Arnór Snæbjörnsson formaður, Aðalheiður Jóhannsdóttir prófessor og Geir Oddsson auðlindafræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 43/2022, kæra á ákvörðun Skipulagsstofnunar frá 31. mars 2022 um að notkun ásætuvarna sem innihaldi koparoxíð í sjókvíaeldi í Dýrafirði skuli ekki háð mati á umhverfisáhrifum.

 Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 2. maí 2022, er barst nefndinni sama dag, kærir náttúruverndarfélagið Laxinn lifi þá ákvörðun Skipulagsstofnunar frá 31. mars 2022 að notkun ásætuvarna sem innihaldi koparoxíð í sjókvíaeldi Arctic Sea Farm ehf. í Dýrafirði skuli ekki háð mati á umhverfisáhrifum. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Skipulagsstofnun 31. maí 2022.

Málavextir: Frá árinu 2009 hefur Arctic Sea Farm ehf. stundað sjókvíaeldi í Dýrafirði. Á árinu 2020 sætti fyrirhuguð framkvæmd fyrirtækisins um 10.000 tonna laxeldi í Dýrafirði, þ.e. framleiðsluaukning um 5.800 tonn, mati á umhverfisáhrifum, sbr. álit Skipulagsstofnunar þar um frá 23. mars 2020. Í maí 2021 veittu Umhverfisstofnun og Matvælastofnun framkvæmdaraðilanum starfsleyfi og rekstrarleyfi fyrir þeirri starfsemi.

Skipulagsstofnun barst tilkynning 14. janúar 2022 frá framkvæmdaraðila um fyrirhugaða notkun ásætuvarna í fiskeldi í Dýrafirði til ákvörðunar um matsskyldu framkvæmdanna, sbr. 19. gr. laga nr. 111/2021 um umhverfismat framkvæmda og áætlana. Í greinargerð með tilkynningunni kom fram að ásætur á nótum í kvíum skapi bæði aukið lífrænt álag og álag á búnað ásamt því að háþrýstiþvottur á nótum til að losa ásætur skapi streitu, skaða og jafnvel afföll á eldisfiskum. Til að lágmarka umhverfisáhrif og bæta dýravelferð sé því óskað eftir því að í starfsleyfi verði heimilað að nota umhverfisvænar ásætuvarnir sem innihaldi koparoxíð. Valin hafi verið sæfivaran Netwax E5 Greenline sem hafi markaðsleyfi frá Umhverfisstofnun. Vegna fyrirspurnarinnar leitaði Skipulagsstofnun umsagna Ísafjarðarbæjar, Náttúrufræði-stofnunar Íslands, Umhverfisstofnunar, Matvælastofnunar, Hafrannsóknastofnunar, Fiskistofu og Heilbrigðiseftirlits Vestfjarða. Ákvörðun Skipulagsstofnunar um matsskyldu framkvæmd­arinnar lá fyrir 31. mars 2022. Var niðurstaða stofnunarinnar sú að á grundvelli fyrirliggjandi gagna væri framkvæmdin ekki líkleg til að hafa í för með sér umtalsverð umhverfisáhrif, sbr. þau viðmið sem tilgreind væru í 2. viðauka laga nr. 111/2021, og skyldi hún því ekki háð mati á umhverfisáhrifum.

Málsrök kæranda: Af hálfu kæranda er krafa um ógildingu hinnar kærðu ákvörðunar reist á þeim sjónarmiðum sem rakin eru í umsögn Hafrannsóknastofnunar 24. febrúar 2022. Þar komi fram sérfræðilegt mat stofnunarinnar þess efnis að hin tilkynnta breyting skuli háð mati á umhverfisáhrifum. Undir þetta mat sé tekið og því byggt að hin kærða ákvörðun sé röng að efni til og ekki reist á forsvaranlegu mati Skipulagsstofnunar á fyrirliggjandi gögnum málsins, sbr. 1. mgr. 20. gr. laga nr. 111/2021 um umhverfismat framkvæmda og áætlana. Þá sé jafnframt byggt á því að í ljósi þeirra sjónarmiða sem fram komi í umsögninni, og hníga í andstæða átt við niðurstöðu hinnar kærðu ákvörðunar, hafi ekki verið lagður fullnægjandi grundvöllur að ákvörðuninni í samræmi við 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 og ekki færð fullnægjandi rök fyrir henni í samræmi við 22. gr. sömu laga.

Málsrök Skipulagsstofnunar: Skipulagsstofnun bendir á að umsagnir umsagnaraðila séu ekki bindandi gagnvart Skipulagsstofnun eins og úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála hafi margoft tekið fram í úrskurðum sínum. Litið hafi verið heildstætt á gögn málsins og innbyrðis mat lagt á þau. Hafrannsóknastofnun hafi fært fram rök fyrir því að framkvæmdin skuli háð mati á umhverfisáhrifum. Framkvæmdaraðili hafi svarað þeirri umsögn með bréfi til Skipulagsstofnunar, dags. 9. mars 2022. Að virtu því svari og því sem fram komi í niðurstöðukafla hinnar kærðu ákvörðunar, auk umsagna annarra umsagnaraðila, telji Skipulagsstofnun að umsögn Hafrannsóknastofnunar gefi ekki tilefni til að ætla að framkvæmdin sé líkleg til að hafa í för með sér umtalsverð áhrif.

Þótt Skipulagsstofnun hafi ekki lagt umsögn Hafrannsóknastofnunar til grundvallar eða byggt á þeim sjónarmiðum sem þar hafi komið fram þá þýði það ekki sjálfkrafa að ófullnægjandi grundvöllur hafi verið lagður að hinni kærðu ákvörðun og því hafi verið farið gegn 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Í því sambandi sé bent á að í úrskurði úrskurðarnefndar í máli nr. 16/2021, þar sem um hafi verið að ræða sambærilega framkvæmd, hafi úrskurðarnefndin ekki gert athugasemd við að Skipulagsstofnun hafi ekki lagt umsögn Hafrannsóknastofnunar til grundvallar í megindráttum.

Því sé hafnað að Skipulagsstofnun hafi ekki fært fullnægjandi rök fyrir hinni kærðu ákvörðun í samræmi við 22. gr. stjórnsýslulaga. Þegar niðurstöðukafli ákvörðunarinnar sé virtur sé ljóst að rökstuðningur stofnunarinnar fullnægi þeim kröfum sem komi fram í 1. og 2. mgr. 22. gr. laganna. Auk þess sé bent á að í framangreindum úrskurði hafi verið komist að þeirri niðurstöðu að stofnunin hefði rökstutt niðurstöðu sína með fullnægjandi hætti, en sem fyrr segi hafi verið um sambærilega framkvæmd að ræða og rökstuðningur að mestu leyti sambærilegur þeim rökstuðningi sem komi fram í hinni kærðu ákvörðun.

Framkvæmdir skuli háðar mati á umhverfisáhrifum þegar þær séu taldar líklegar til að hafa í för með sér umtalsverð umhverfisáhrif með hliðsjón af viðmiðum 2. viðauka laga nr. 111/2021 um umhverfismat framkvæmda og áætlana. Meðal viðmiða sem þar séu tilgreind sé möguleikinn á að draga úr umhverfisáhrifum, sbr. lið vii. Líkt og fram komi í ákvörðun Skipulagsstofnun telji stofnunin, með vísan til umsagnar Umhverfisstofnunar, að fyrirhuguð notkun ásætuvarna sé ekki líkleg til að valda umtalsverðum umhverfisáhrifum að teknu tilliti til vöktunar og mótvægisaðgerða.

 Athugasemdir framkvæmdaraðila: Framkvæmdaraðili telur að hafna eigi kröfu kæranda um ógildingu hinnar kærðu matsskylduákvörðunar með vísan til jafnræðisreglu stjórnskipunar- og stjórnsýsluréttar. Matsskyldufyrirspurn framkvæmdaraðila sé nákvæmlega eins að formi og efni til og matsskyldufyrirspurnin í máli nr. 16/2021 og þegar af þeirri ástæðu beri að staðfesta hina kærðu ákvörðun, enda fæli önnur niðurstaða í sér mismunun sem færi gegn jafnræði borgaranna.

Úrskurðarnefndinni séu settar verulega þröngar skorður við ógildingu stjórnvaldsákvörðunar. Sýna þurfi fram á að ógildingarreglur stjórnsýsluréttar eigi við um ákvörðunina, að verulegir annmarkar hafi verið á málsmeðferð eða efnislegri niðurstöðu sem og að ríkar ástæður séu fyrir ógildingu. Engin slík sjónarmið eigi við í þessu máli. Skipulagsstofnun hafi lagt mat á þá þætti sem máli hafi skipt um það hvort umtalsverð umhverfisáhrif hlytust af framkvæmdinni og við það tekið viðhlítandi tillit til viðeigandi viðmiða 2. viðauka laga nr. 111/2021 um umhverfismat framkvæmda og áætlana.

Ásætuvarnir er innihaldi koparoxíð hafi verið notaðar um árabil þó öðru hafi verið haldið fram af kæranda og Hafrannsóknastofnun. Hin umrædda ásætuvörn sé umhverfisvæn vara sem hlotið hafi markaðsleyfi Umhverfisstofnunar og vottanir í yfir 90 löndum. Nær engin áhætta sé af notkun efnisins með réttum hætti og staðreyni allar mælingar það. Vaktanir bendi til þess að ásætuvörnin hafi engin óafturkræf áhrif á dýralíf, en hafi aftur á móti í för með sér bættar og öruggari aðstæður til eldis þegar komi að dýraheilbrigði og velferð. Þá verði að sjálfsögðu brugðist við leiði vaktanir og mælingar í ljós uppsöfnun kopars í botnseti. Skipulagsstofnun hafi talið rétt að í starfsleyfi kæmu fram skýr ákvæði um hvernig vöktun og samráð við Umhverfisstofnun skyldi vera háttað, sem og hvaða skilyrði þyrftu að vera fyrir hendi svo heimilt væri að nota ásætuvarnir sem innihaldi koparoxíð. Hafi því fullt tillit verið tekið til athugasemda og sjónarmið sem fram komi í umsögn Hafrannsóknastofnunar, en sjónarmið Skipulagsstofnunar séu bæði lögmæt og efnisleg rétt.

 Niðurstaða: Í máli þessu er deilt um þá ákvörðun Skipulagsstofnunar að notkun ásætuvarna sem innihaldi koparoxíð í sjókvíaeldi í Dýrafirði skuli ekki háð mati á umhverfisáhrifum.

Fyrirhuguð framkvæmd var tilkynnt til Skipulagsstofnunar til ákvörðunar um matsskyldu samkvæmt flokki B, sbr. lið 13.02 í viðauka laga nr. 111/2021 um umhverfismat framkvæmda og áætlana. Framkvæmdir sem tilgreindar eru í flokki B skulu háðar umhverfismati þegar þær eru taldar líklegar til að hafa í för með sér umtalsverð umhverfisáhrif vegna umfangs, eðlis eða staðsetningar, sbr. 1. mgr. 19. gr. sömu laga. Í tilkynningu framkvæmdaraðila um fyrirhugaða framkvæmd skal leggja fram upplýsingar um framkvæmdina og líkleg umtalsverð umhverfisáhrif hennar. Þá skal í tilkynningu, þar sem við á, taka tillit til fyrirliggjandi niðurstaðna um umhverfisáhrif framkvæmdarinnar og leggja fram, þar sem við á, upplýsingar um fyrirhugaðar mótvægisaðgerðar. Þegar framkvæmdaraðili hefur tilkynnt Skipulagsstofnun um fyrirhugaða framkvæmd í flokki B, sbr. 2. mgr. nefndrar 19. gr., tekur stofnunin ákvörðun um hvort framkvæmdin skuli háð umhverfismati í samræmi við 20. gr. laganna. Þar er í 1. mgr. kveðið á um skyldu stofnunarinnar til að leita umsagnar umsagnaraðila eftir því sem við á eftir eðli máls hverju sinni. Þá segir í 2. mgr. lagagreinarinnar að sé niðurstaða stofnunarinnar sú að tilkynningarskyld framkvæmd skuli ekki háð umhverfismati geti Skipulagsstofnun þá sett fram ábendingar um tilhögun framkvæmdarinnar í því skyni að koma í veg fyrir umtalsverð umhverfisáhrif. Þá verður að líta svo á að Skipulagsstofnun beri að rökstyðja niðurstöðu sína með hliðsjón af þeim viðmiðum sem talin eru upp í 2. viðauka laganna, en vægi hvers þáttar er, eðli málsins samkvæmt, breytilegt eftir því hvaða framkvæmd um ræðir hverju sinni.

Í tilefni af tilkynningu framkvæmdaraðila um matsskyldu á fyrirhugaðri framkvæmd leitaði Skipulagsstofnun umsagna Fiskistofu, Hafrannsóknastofnunar, Heilbrigðiseftirlits Vestfjarða, Matvælastofnunar, Náttúrufræðistofnunar Íslands, Ísafjarðarbæjar og Umhverfisstofnunar. Í umsögn Fiskistofu er tekið fram að stofnunin hafi ekki yfir að ráða sérþekkingu á áhrifum mögulegra mengunarvalda, en bendir þó á að það kunni að vera breytilegt hver áhrifin verða m.t.t. staðsetningar og umfangs notkunar. Því sé tæplega hægt að vísa til fyrri afgreiðslu Skipulagsstofnunar vegna notkunar ásætuvarna. Heilbrigðiseftirlit Vestfjarða vísar til þess í sinni umsögn að litaðar nætur hafi lengi verið notaðar í fiskeldi og að fylgjast þurfi með uppsöfnun á kopar í botnseti. Ekki sé þörf á sérstöku mati á umhverfisáhrifum vegna framkvæmdarinnar. Í umsögn Matvælastofnunar er tekið fram að breytingin muni hafa í för með sér bættar og öruggari aðstæður til eldis hvað varði dýraheilbrigði og -velferð. Stofnunin telji mikilvægt að sett verði skilyrði um viðmiðunarmörk fyrir kopar í starfsleyfi Umhverfisstofnunar. Í umsögn Náttúrufræðistofnunar Íslands er bent á að niðurstöður vöktunar hjá öðrum rekstraraðilum sjókvíaeldis í Patreksfirði og Tálknafirði hafi hingað til ekki bent til þess að óæskileg uppsöfnun kopars eigi sér stað. Þó hafi magn kopars við Gemlufall í Dýrafirði verið yfirhverfismörkum II skv. reglugerð nr. 796/1999 um varnir gegn mengun vatns en undir umhverfismörkum III. Þar sé mest hætta á að mengandi efni berist innar í fjörðinn þar sem séu viðkvæm og verðmæt fjörusvæði sem Náttúrufræðistofnun hafi m.a. tilefni á B-hluta náttúruminjaskrá. Ef fylgt sé réttum viðmiðum um mengunarhættu af völdum efnanna og tryggt sé að fullnægjandi vöktun sé til staðar þá muni mat á umhverfisáhrifum litlu bæta við. Jafnframt bendir stofnunin á að vegna umfangs sjókvíaeldis á þessum slóðum hjá fleiri en einum rekstraraðila séu uppsprettusvæði kopars frá ásætuvörnum allnokkur og mikilvægt að horfa á möguleg sammögnunaráhrif.

Umhverfisstofnun greinir frá því í umsögn sinni að samkvæmt vöktun framkvæmdaraðila við Haukadalsbót árin 2020 og 2021 og við Eyrarhlíð árið 2020 hafi styrkur kopars mælst á bilinu 39,1–53,5 mg/kg en við Gemlufall hafi styrkur kopars mælst á bilinu 63,9–77,8 mg/kg árið 2020. Styrkur kopars í Haukadalsbót og Eyrarhlíð hafi því verið undir umhverfismörkum II skv. B-hluta í fylgiskjali reglugerðar nr. 796/1999 um varnir gegn mengun vatns en Gemlufall undir umhverfismarkmiðum III. Þá bendir stofnunin á að verði starfsleyfisskilyrðum breytt þannig að notkun ásætuvarna verði heimil verði einnig ákvæði um endurskoðun á heimildinni ef mælingar sýna fram á aukningu yfir viðmiðunarmörkum auk þess sem kveðið verður á um reglubundnar mælingar á styrk kopars í botnseti í vöktunaráætlun og þær mótvægisaðgerðir sem rekstraraðili skal grípa til ef styrkur kopars í botnseti mælist yfir viðmiðunarmörkum. Nótapokar verði þvegnir í þvottastöð á landi þar sem gera megi ráð fyrir því að mest af koparnum falli til og tekið sé á þar. Að gefnum forsendum, m.a. um að starfsemi muni uppfylla skilyrði í breyttu starfsleyfi, þá telji stofnunin að áhrif framkvæmdar á umhverfi liggi ljós fyrir og umhverfismat sé ekki til þess fallið að varpa skýrari mynd á áhrifin.

Þá skilaði Hafrannsóknastofnun umsögn um fyrirhugaða framkvæmd og taldi að hún skyldi sæta mati á umhverfisáhrifum. Vísaði stofnunin til þess að í fyrirspurn framkvæmdaraðila væri ekki gerð nægjanleg grein fyrir framkvæmdinni, umhverfisáhrifum sem hún kynni að hafa í för með sér eða mótvægisaðgerðum. Gerð sé athugasemd við fullyrðingu um að ásætuvörnin sé umhverfisvæn vara, en samkvæmt þeim áhættuflokkum sem hún falli í sé efnið mjög eitrað í vatni/sjó með langvarandi áhrifum. Gera þurfi grein fyrir eignleikum þess koparoxíðs sem eigi að nota, m.a. með tilliti til leysni þess, oxunarstigs og eituráhrifa fyrir lífríki, og bera saman við aðra valkosti. Fram þurfi að koma hversu mikill kopar losni út í umhverfið m.t.t. fjölda eldiskvía og annarra umhverfisþátta, en samkvæmt viðmiðum Evrópusambandsins losni 80% af þeim kopar sem notaður sé í ásætuvarnir út í umhverfið. Af tilkynningu framkvæmdaraðila megi ráða að þvottur neta fari fram í sjó og á landi, en það fari gegn skilyrðum Umhverfisstofnun í breyttu starfsleyfi framkvæmdaraðila um að koparhúðaðar nætur skyldu þvegnar einungis á landi en ekki sjó. Ekki sé í tilkynningunni fjallað um möguleg áhrif uppsöfnunar kopars undir og við eldiskvíar á botndýralíf eða annað líf í firðinum. Þótt kopar safnist ekki upp í lífkeðjum þá virki hann staðbundið sem eitur á t.d. þörunga og ýmsa hryggleysingja. Í Noregi séu uppi áhyggjur af þeim neikvæðu umhverfisáhrifum sem leiði af notkun kopars sem ásætuvarnar og séu nú taldar líkur á að sum eldissvæði í Noregi nái ekki fram umhverfismarkmiðum vegna langvarandi losunar kopars til umhverfisins frá eldissvæði. Sterk vísindaleg þekking liggi fyrir um afdrif og þráláta virkni kopars og annarra þungmálma nærri losunarstöðum og hefði verið ákjósanlegt að fjalla um þau áhrif í tilkynningunni.

Framkvæmdaraðili kom að frekari athugasemdum vegna umsagnar Hafrannsóknastofnunar. Í því svari er m.a. lýst fyrirkomulagi sem talið er af framkvæmdaaðila að verði ákveðið í starfsleyfi, þar sem tilgreind verði umhverfisviðmið og að vöktun fari fram með botnsýnatökum og efnagreiningu sem muni gera kleift að stöðva notkun ásætuvarna ef vart verður uppsöfnunar. Þá verði nætur þrifnar í landi og litaðar aftur fyrir næstu notkun. Þegar komi að þvotti í sjó þá verði þvegið með lágþrýstingi sem losi ekki koparinn eins og háþrýstiþvottur. Jafnframt er vísað til þess, sem segir í umsögn Matvælastofnunar, að framkvæmdin sé líkleg til að hafa í för með sér bættar og öruggari aðstæður til eldis hvað varði dýraheilbrigði og -velferð.

Í niðurstöðukafla Skipulagsstofnunar er vísað til þess að framkvæmdin sem um ræði feli ekki í sér breytingu á stærð og umfangi sjókvíaeldis, nýtingu náttúruauðlinda eða aukna úrgangsmyndun. Að mati stofnunarinnar kunni áhrif af notkun koparoxíðs sem ásætuvarnar fyrst og fremst að felast í hugsanlegri uppsöfnun kopars í botnseti sem geti haft skaðleg áhrif á botndýralíf og ástand sjávar á tilteknum svæðum. Vísað er til þess að styrkur kopars í seti við Haukadalsbót í Dýrafirði árin 2020-2021 hafi mælst á bilinu 39,1-53,5 mg/kg en 63,9-77,8 mg/kg við Gemlufall árið 2020, en styrkur undir 70 mg/kg flokkist sem lág eða mjög lág gildi samkvæmt reglugerð nr. 796/1999 þar sem finna megi umhverfismörk fyrir málma í sjávarseti hér við land. Telur stofnunin rétt að í starfsleyfi séu skýr ákvæði um hvernig vöktun og samráði við Umhverfisstofnun skuli vera háttað sem og hvaða skilyrði þurfi að vera fyrir hendi svo heimilt sé að nota ásætuvarnir sem innihaldi koparoxíð. Með tilliti til umsagnar Umhverfisstofnunar og með hliðsjón af fyrirhugaðri vöktun og mögulegum mótvægisaðgerðum, þ.m.t. mögulegum viðbrögðum og inngripum leyfisveitenda ef tilefni sé til, telur Skipulagsstofnun að framkvæmdin sé ekki líkleg til að valda umtalsverðum umhverfisáhrifum. Þeir þættir sem falli undir eðli, staðsetningu og eiginleika hugsanlegra áhrifa kalli ekki á að framkvæmdin sæti mati á umhverfisáhrifum.

Svo sem henni var skylt að gera aflaði Skipulagsstofnun umsagna umsagnaraðila á grundvelli 1. mgr. 20. gr. laga nr. 111/2021, sbr. og 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Þrátt fyrir þá lögbundna skyldu er stofnunin ekki bundin af þeim umsögnum sem henni berast heldur ber henni að taka sjálfstæða ákvörðun um matsskyldu framkvæmdar á grundvelli fyrirliggjandi gagna og upplýsinga. Getur stofnunin því komist að öndverðri niðurstöðu en þeirri sem umsagnaraðili eða -aðilar telja rétta, en við slíkar aðstæður verður þó að gera ríkari kröfur til rannsóknar málsins og rökstuðnings niðurstöðunnar. Að virtum gögnum málsins er það álit úrskurðarnefndarinnar að Skipulagsstofnun hafi lagt viðhlítandi og sjálfstætt mat á það hvort framkvæmdin væri líkleg til að hafa í för með sér umtalsverð umhverfisáhrif að teknu tilliti til viðmiða í 2. viðauka laga nr. 111/2021. Var sú niðurstaða studd fullnægjandi rökum með hliðsjón af fyrirliggjandi reynslu og vöktun og mögulegum mótvægisaðgerðum leyfisveitenda.

Að öllu framangreindu virtu verður kröfu kæranda um ógildingu hinnar kærðu ákvörðunar hafnað. 

Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu kæranda um að felld verði úr gildi ákvörðun Skipulagsstofnunar frá 31. mars 2022 um að notkun ásætuvarna sem innihaldi koparoxíð í sjókvíaeldi í Dýrafirði skuli ekki háð mati á umhverfisáhrifum.

okt 03
Love0

41/2022 Ásætuvarnir

Með

Árið 2022, fimmtudaginn 29. september, fundaði úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála í gegnum fjarfundabúnað. Þátt tóku Arnór Snæbjörnsson formaður, Aðalheiður Jóhannsdóttir prófessor og Geir Oddsson auðlindafræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 41/2022, kæra á ákvörðun Skipulagsstofnunar frá 31. mars 2022 um að notkun ásætuvarna sem innihaldi koparoxíð í sjókvíaeldi í Patreksfirði og Tálknafirði skuli ekki háð mati á umhverfisáhrifum.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með kæru til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, er barst nefndinni 1. maí 2022, kærir eigandi Efri-Tungu II og eigandi helmings hlutar í Efri-Tungu, þá ákvörðun Skipulagsstofnunar frá 31. mars 2022 að notkun ásætuvarna sem innihaldi koparoxíð í sjókvíaeldi Arctic Sea Farm ehf. í Patreksfirði og Tálknafirði skuli ekki háð mati á umhverfisáhrifum. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi og að úrskurðarnefndin taki nýja ákvörðun þess efnis að fyrirhuguð framkvæmd verði háð mati á umhverfisáhrifum. Til vara er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi.

Með bréfi, dags. 2. maí 2022, er barst nefndinni sama dag, kærir náttúruverndarfélagið Laxinn lifi sömu ákvörðun Skipulagsstofnunar með kröfu um ógildingu hennar. Verður það mál, sem er nr. 42/2022, sameinað kærumáli þessu þar sem um sömu ákvörðun er að ræða og hagsmunir kærenda þykja ekki standa því í vegi.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Skipulagsstofnun 31. maí 2022.

Málavextir: Á árinu 2016 sættu fyrirhugaðar framkvæmdir Arctic Sea Farm ehf. vegna sjókvíaeldis í Patreksfirði og Tálknafirði mati á umhverfisáhrifum, sbr. álit Skipulagsstofnunar þar um frá 23. september 2016. Í desember 2017 veittu Umhverfisstofnun og Matvælastofnun framkvæmdaraðilanum starfsleyfi og rekstrarleyfi fyrir þeirri starfsemi, en með úrskurðum úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála í kærumálum nr. 3/2018 og 4/2018, uppkveðnum 27. september 2018 og 4. október s.á., voru þau leyfi felld úr gildi, m.a. vegna skorts á umfjöllun um valkosti og samanburði á umhverfisáhrifum þeirra. Í kjölfar þess lagði framkvæmdaraðili til meðferðar hjá Skipulagsstofnun skýrslu um valkosti sem viðbót við matsskýrslu vegna mats á umhverfisáhrifum framkvæmdanna og lá álit stofnunarinnar vegna valkostagreiningarinnar fyrir 16. maí 2019. Í ágúst sama ár gáfu Umhverfisstofnun og Matvælastofnun út að nýju starfsleyfi og rekstrarleyfi vegna sjókvíaeldis framkvæmdaraðila í Patreksfirði og Tálknafirði.

Skipulagsstofnun barst tilkynning 14. janúar 2022 frá framkvæmdaraðila um fyrirhugaða notkun ásætuvarna í fiskeldi í Patreksfirði og Tálknafirði til ákvörðunar um matsskyldu framkvæmdanna, sbr. 19. gr. laga nr. 111/2021 um umhverfismat framkvæmda og áætlana. Í greinargerð með tilkynningunni kom fram að ásætur á nótum í kvíum skapi bæði aukið lífrænt álag og álag á búnað ásamt því að háþrýstiþvottur á nótum til að losa ásætur skapi streitu, skaða og jafnvel afföll á eldisfiskum. Til að lágmarka umhverfisáhrif og bæta dýravelferð sé því óskað eftir því að í starfsleyfi verði heimilað að nota umhverfisvænar ásætuvarnir sem innihaldi koparoxíð. Valin hafi verið sæfivaran Netwax E5 Greenline sem hafi markaðsleyfi frá Umhverfisstofnun. Vegna fyrirspurnarinnar leitaði Skipulagsstofnun umsagna Vesturbyggðar, Tálknafjarðarhrepps, Náttúrufræðistofnunar Íslands, Umhverfisstofnunar, Matvælastofnunar, Hafrannsóknastofnunar, Fiskistofu og Heilbrigðiseftirlits Vestfjarða. Ákvörðun Skipulags­stofnunar um matsskyldu framkvæmdarinnar lá fyrir 31. mars 2022. Var niðurstaða stofnun­arinnar sú að á grundvelli fyrirliggjandi gagna væri framkvæmdin ekki líkleg til að hafa í för með sér umtalsverð umhverfisáhrif, sbr. þau viðmið sem tilgreind væru í 2. viðauka laga nr. 111/2021, og skyldi hún því ekki háð mati á umhverfisáhrifum.

Málsrök kærenda: Um lögvarða hagsmuni kæranda í máli nr. 41/2022 vísar sá kærandi til þess að hann sé eini eigandi Efri Tungu II og eigandi helmings hlutar í jörðinni Efri Tungu, en síðarnefnda jörðin nái að sjó. Hin kærða ákvörðun lúti að því að heimila Arctic Sea Farm ehf. að nota eitraða koparoxíð ásætuvörn á fiskeldiskvíar sem framkvæmdaraðili hyggist staðsetja 400 m utan við netlög fasteignar kæranda án þess að þurfa að undirgangast mat á umhverfisáhrifum. Jörðin Efri-Tunga njóti umfangsmikillar verndunar á grundvelli 61. gr. laga nr. 60/2013 um náttúruvernd. Hafnarvaðallinn, Tungurif, leirurnar og skeljasandsfjörur séu viðkvæm svæði sem beri uppi fjölskrúðugt lífríki og þ.m.t. æðarvarp sem teljist til hlunninda jarðarinnar. Hagsmunir kæranda byggja á eignarrétti hans að jörðinni Efri Tungu og lúta í máli þessu einkum að því að jörðin verði ekki fyrir tjóni vegna umhverfisáhrifa. Nái fyrirhuguð framkvæmd framkvæmdaraðila fram að ganga, þ.e. að staðsetja sjókvíaeldi beint út af Örlygshöfn og mála kvíarnar með koparoxíð ásætuvörn, sé fyrirséð að kærandi þurfi algjörlega að hverfa frá áætlunum sínum um vistvæna ferðaþjónustu og vinnuaðstöðu á Gjögrum í Örlygshöfn. Kærandi hafi því beinna, sérstaklegra og verulegra hagsmuna að gæta af úrlausn kröfu sinnar.

Allur sá úrgangur og uppsöfnuð efni frá eitraðri koparoxíð ásætuvörn berist því beint upp á land og inn í vistkerfi Örlygshafnar, en engar rannsóknir hafi verið gerðar í sambandi við þá mengun sem hér um ræði. Á öryggisblaði á vef Umhverfisstofnunar fyrir Netwax E5 Greenline sé með afgerandi hætti gert grein fyrir því hversu eitrað efnið sé mannfólki. Umsögn Hafrannsóknastofnunar, sem hafi hvað mesta sérfræðiþekkingu á þeim málaflokki sem snúi að umræddri efnanotkun, sé algjör áfellisdómur á ákvörðun Skipulagsstofnunar. Skipulagsstofnun og tilteknir umsagnaraðilar hafi við málsmeðferðina brotið gegn rannsóknarreglu stjórnsýsluréttar, sbr. 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993, þar sem þeim hafi mátt vera ljóst að skoða þyrfti sérstaklega þau svæði sem þær eitranir sem um ræði gætu haft áhrif á og hvert úrgangur gætu mögulega borist. Bent sé að upphaflegar áætlanir eldisfyrirtækja á þessu svæði standist greinilega ekki og heldur ekki það mat á umhverfisáhrifum sem sé grundvöllur leyfisveitinga.

Af hálfu kæranda í máli nr. 42/2022 er krafa um ógildingu hinnar kærðu ákvörðunar reist á þeim sjónarmiðum sem rakin eru í umsögn Hafrannsóknastofnunar 24. febrúar 2022. Þar komi fram sérfræðilegt mat stofnunarinnar þess efnis að hin tilkynnta breyting skuli háð mati á umhverfisáhrifum. Undir þetta mat sé tekið og því byggt að hin kærða ákvörðun sé röng að efni til og ekki reist á forsvaranlegu mati Skipulagsstofnunar á fyrirliggjandi gögnum málsins, sbr. 1. mgr. 20. gr. laga nr. 111/2021 um umhverfismat framkvæmda og áætlana. Þá sé jafnframt byggt á því að í ljósi þeirra sjónarmiða sem fram komi í umsögninni, og hníga í andstæða átt við niðurstöðu hinnar kærðu ákvörðunar, hafi ekki verið lagður fullnægjandi grundvöllur að ákvörðuninni í samræmi við 10. gr. stjórnsýslulaga og ekki færð fullnægjandi rök fyrir henni í samræmi við 22. gr. sömu laga.

Málsrök Skipulagsstofnunar: Skipulagsstofnun telur að hafna eigi kröfu um ógildingu hinnar kærðu matsskylduákvörðunar. Í ljósi kröfu kæranda um að úrskurðarnefndin taki nýja ákvörðun þess efnis að framkvæmd framkvæmdaraðila verði háð mati á umhverfisáhrifum sé bent á að eins og lög nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála séu úr garði gerð þá falli það ekki undir valdsvið hennar að taka nýja ákvörðun.

Í tilviki sjókvíaeldis eigi í matsskyldufyrirspurn að greina frá leirum og sjávarfitjum í nágrenni við eldissvæði, enda njóti vistkerfin verndar á grundvelli 61. gr. laga nr. 60/2013 um náttúruvernd. Ekki hafi verið greint frá nálægð vistkerfanna í greinargerð framkvæmdaraðila og hafi hún heldur ekki komið fram við meðferð Skipulagsstofnunar. Að því leyti hafi verið annmarki á málsmeðferðinni. Stofnunin telji þó að niðurstaða ákvörðunarinnar hefði verið sú sama hafi upplýsingar um verndarsvæðin legið fyrir. Fjallað hafi verið um nálægð eldissvæðis við Sandodda í Patreksfirði við leirur í áliti Skipulagsstofnunar um 14.500 tonna eldisaukningu á laxi í Patreksfirði og Tálknafirði hinn 16. maí 2019. Í álitinu hafi verið vísað til umsagnar Náttúrufræðistofnunar Íslands þar sem segi að íslenskar rannsóknir hafi bent til þess að fiskeldi innan fjarða hagi lítil áhrif á fjörulífríki þar sem lífræn mengun sé nánast eingöngu undir sjókvíum og í næsta nágrenni. Upplýsingar um leirur og sjávarfitjar hefðu ekki breytt niðurstöðu stofnunarinnar en hefðu þó leitt til þess að stofnunin hefði bent á að ástæða væri til að kveða sérstaklega á um vöktun á leirum og sjávarfitjum í starfsleyfi. Því sé unnt að bæta úr framangreindum annmarka á meðferð málsins þegar komi til leyfisveitinga.

Áhrif af notkun koparoxíðs sem ásætuvarnar kunni fyrst og fremst að felast í hugsanlegri uppsöfnun kopars í botnseti sem geti haft skaðleg áhrif á botndýralíf og ástand sjávar á tilteknum svæðum. Styrkur kopars í seti í Patreksfirði og Tálknafirði hafi mælst á bilinu 26,9-45,4 mg/kg, sbr. vöktun á eldissvæðum Arctic Sea Farm ehf. við Hvannadal og Kvígindisdal árið 2019 sem og á eldissvæðum Arnarlax ehf. við Eyri árin 2018 og 2020 og Laugardal árið 2019. Styrkur undir 70 mg/kg flokkist sem lágur eða mjög lág gildi samkvæmt reglugerð nr. 796/1999 um varnir gegn mengun vatns, en þar séu sett umhverfismörk fyrir málma í sjávarseti hér við land. Þá sé bent á að í umsögn Náttúrufræðistofnunar komi fram að eftirlit með mögulegri uppsöfnun á kopar í botnseti sé hluti af almennum vöktunaráætlunum á botnseti sem Umhverfisstofnun samþykki og sé forsenda starfsleyfis. Slík vöktun sé hafin á öllum eldissvæðum og hafi einnig verið stunduð hjá öðrum rekstraraðilum sjókvíaeldis í Patreksfirði og Tálknafirði. Niðurstöður vöktunar hafi hingað til ekki bent til þess að óæskileg uppsöfnun kopars eigi sér stað. Rétt sé að geta þess að Skipulagsstofnun hafi verið með vöktunaráætlun framkvæmdaraðila frá febrúar 2019 fyrir tímabilið 2019–2025 og kynnt sér hana vel. Lögð sér áhersla á að umdeild framkvæmd feli ekki í sér breytingu á stærð og umfangi sjókvíaeldis, nýtingu náttúruauðlinda eða aukna úrgangsmyndun.

Samkvæmt 1. mgr. 19. gr. laga nr. 111/2021 um umhverfismat framkvæmda og áætlana skuli tilkynningarskyldar framkvæmdir, sem tilgreindar séu í flokki B í 1. viðauka við lögin, háðar mati á umhverfisáhrifum þegar þær eru taldar líklegar til að hafa í för með sér „umtalsverð umhverfisáhrif“ vegna umfangs, eðlis eða staðsetningar. Með tilliti til lýsingar á framkvæmdinni, sem fram komi í tilkynningu framkvæmdaraðila, efnis umsagnar Umhverfisstofnunar og með hliðsjón af fyrirhugaðri vöktun og mögulegum mótvægisaðgerðum, þ.m.t. mögulegum viðbrögðum og inngripum leyfisveitenda ef tilefni sé til, telji Skipulagsstofnunin að notkun ásætuvarna sem innihaldi koparoxíð sé ekki líkleg til að valda umtalsverðum umhverfisáhrifum. Gögn málsins bendi ekki til kynna að koparoxíð hafi áhrif á lýðheilsu manna eða að uppsöfnun eiturefna í sjávargróðri sé mikill áhættuþáttur með tilliti til þeirrar framkvæmdar sem kæran lúti að.

Umsagnir umsagnaraðila séu ekki bindandi gagnvart Skipulagsstofnun en stofnunin hafi litið heildstætt á gögn málsins og lagt innbyrðis mat á þau. Hafrannsóknastofnun hafi fært fram rök fyrir því að framkvæmdin skuli háð mati á umhverfisáhrifum. Framkvæmdaraðili hafi svarað þeirri umsögn með bréfi til Skipulagsstofnunar, dags. 9. mars 2022. Að virtu því svari og því sem fram komi í niðurstöðukafla hinnar kærðu ákvörðunar, auk umsagna annarra umsagnaraðila, telji Skipulagsstofnun að umsögn Hafrannsóknastofnunar gefi ekki tilefni til að ætla að framkvæmdin sé líkleg til að hafa í för með sér umtalsverð áhrif. Ekki sé tekið undir með kæranda að Hafrannsóknastofnun sé sú stofnunin sem hafi mestu sérfræðiþekkingu með tilliti til efnanotkunar, en bent sé á að skv. 48. gr. efnalaga nr. 61/2013 annist Umhverfisstofnun eftirlit með framkvæmd laganna og reglugerðar sem settar séu samkvæmt þeim lögum. Að lokum sé bent á að í úrskurði úrskurðarnefndarinnar í máli nr. 16/2021, sem hafi varðar notkun eldisnóta með ásætuvörn í sjókvíaeldi í Patreksfirði og Tálknafirði, hafi ekki verið gerð athugasemd við það að Skipulagsstofnun hafi ekki farið eftir umsögn Hafrannsóknastofnunar.

Þótt Skipulagsstofnun hafi ekki lagt umsögn Hafrannsóknastofnunar til grundvallar eða byggt á þeim sjónarmiðum sem þar hafi komið fram þá þýði það ekki sjálfkrafa að ófullnægjandi grundvöllur hafi verið lagður að hinni kærðu ákvörðun og því hafi verið farið gegn 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Í því sambandi sé bent á að í úrskurði úrskurðarnefndar í máli nr. 16/2021, þar sem um hafi verið að ræða sambærilega framkvæmd, hafi úrskurðarnefndin ekki gert athugasemd við að Skipulagsstofnun hafi ekki lagt umsögn Hafrannsóknastofnunar til grundvallar í megindráttum.

Því sé hafnað að Skipulagsstofnun hafi ekki fært fullnægjandi rök fyrir hinni kærðu ákvörðun í samræmi við 22. gr. stjórnsýslulaga. Þegar niðurstöðukafli ákvörðunarinnar sé virtur sé ljóst að rökstuðningur stofnunarinnar fullnægi þeim kröfum sem komi fram í 1. og 2. mgr. 22. gr. laganna. Auk þess sé bent á að í framangreindum úrskurði hafi verið komist að þeirri niðurstöðu að stofnunin hefði rökstutt niðurstöðu sína með fullnægjandi hætti, en sem fyrr segi hafi verið um sambærilega framkvæmd að ræða og rökstuðningur að mestu leyti sambærilegur þeim rökstuðningi sem komi fram í hinni kærðu ákvörðun.

 Athugasemdir framkvæmdaraðila: Framkvæmdaraðili telur að hafna eigi kröfu kæranda um ógildingu hinnar kærðu matsskylduákvörðunar með vísan til jafnræðisreglu stjórnskipunar- og stjórnsýsluréttar. Matsskyldufyrirspurn framkvæmdaraðila sé nákvæmlega eins að formi og efni til og matsskyldufyrirspurnin í máli nr. 16/2021 og þegar af þeirri ástæðu beri að staðfesta hina kærðu ákvörðun, enda fæli önnur niðurstaða í sér mismunun sem færi gegn jafnræði borgaranna.

Úrskurðarnefndinni séu settar verulega þröngar skorður við ógildingu stjórnvaldsákvörðunar. Sýna þurfi fram á að ógildingarreglur stjórnsýsluréttar eigi við um ákvörðunina, að verulegir annmarkar hafi verið á málsmeðferð eða efnislegri niðurstöðu sem og að ríkar ástæður séu fyrir ógildingu. Engin slík sjónarmið eigi við í þessu máli. Skipulagsstofnun hafi lagt mat á þá þætti sem máli hafi skipt um það hvort umtalsverð umhverfisáhrif hlytust af framkvæmdinni og við það tekið viðhlítandi tillit til viðeigandi viðmiða 2. viðauka laga nr. 111/2021 um umhverfismat framkvæmda og áætlana.

Ásætuvarnir er innihaldi koparoxíð hafi verið notaðar um árabil þó öðru hafi verið haldið fram af kæranda og Hafrannsóknastofnun. Hin umrædda ásætuvörn sé umhverfisvæn vara sem hlotið hafi markaðsleyfi Umhverfisstofnunar og vottanir í yfir 90 löndum. Nær engin áhætta sé af notkun efnisins með réttum hætti og staðreyni allar mælingar það. Vaktanir bendi til þess að ásætuvörnin hafi engin óafturkræf áhrif á dýralíf, en hafi aftur á móti í för með sér bættar og öruggari aðstæður til eldis þegar komi að dýraheilbrigði og velferð. Þá verði að sjálfsögðu brugðist við leiði vaktanir og mælingar í ljós uppsöfnun kopars í botnseti. Skipulagsstofnun hafi talið rétt að í starfsleyfi kæmu fram skýr ákvæði um hvernig vöktun og samráð við Umhverfisstofnun skyldi vera háttað, sem og hvaða skilyrði þyrftu að vera fyrir hendi svo heimilt væri að nota ásætuvarnir sem innihaldi koparoxíð. Hafi því fullt tillit verið tekið til athugasemda og sjónarmið sem fram komi í umsögn Hafrannsóknastofnunar, en sjónarmið Skipulagsstofnunar séu bæði lögmæt og efnisleg rétt.

Samkvæmt mælingum á straumum liggi sterkur straumur á 30-50 m dýpi inn fjörðinn að sunnanverðu, þ.e. 90-135°, og út að norðanverðu. Það sé í samræmi við dýptarlínur á svæðinu en eðliseiginleikar efnis á hreyfingu séu að fylgja þeim fyrirstöðum sem þeir verði fyrir. Það séu því ekki beinir sjávarstraumar inn í Gjögrabót eða inn Hafnarvaðalinn þó svo að sjávarfalla gæti þar. Sterkir straumar og lega sjávarbotns sjái til þess að það sem falli frá leiti frekar niður í dýpið austan og norðan við kvíastæðin. Einnig séu kvíastæði í meira en 500 m fjarlægð frá stórstraumsfjöru við Örlygshöfn sem sé yfir mörkum þess fjarlægðar sem áhrifa eldis gæti á sjó eða botn. Þá megi telja ljóst að áhrif muni ekki gæta á dýralíf þar sem sýnt hafi verið fram á að kopar frá umræddum ásætuvörnum safnist ekki fyrir í holdi eða lifur eldisfiska sem lifi í mesta návígi við efnið.

Viðbótarathugasemdir kæranda í máli nr. 41/2022: Kærandi bendir á að Skipulagsstofnun hafi staðfest afgerandi annmarka í allri málsmeðferðinni þegar ekki á nokkurn hátt hafi verið litið til þess svæðis í Patreksfirði sem njóti hvað víðtækastar verndar. Telji stofnunin að annmarkinn skipti ekki neinu máli þar sem áður hafi verið skoðuð nálægð við leirur við Sandodda. Kærandi bendi á afgerandi munur sé á svæðunum með tilliti til verndunarákvæða og að svæðin séu ekki landfræðilega sambærileg á nokkurn hátt. Önnur matsskylduákvörðun sem varði Arnarlax ehf. hafi ekkert gildi í þessu máli þar sem þar hafi ekki verið sama nálægð við verndað svæði. Vegna þeirra ummæla framkvæmdaraðila að kopar frá ásætuvörnum safnist ekki fyrir í holdi eða lifur eldisfiska bendi kærandi á að eldislax hafi mjög stuttan líftíma, hrærist ekki í botnfalli eða gróðri og nærist ekki á þeim lífverum sem safni sérstaklega í sig koparoxíð.

Framkvæmdaraðili leggi til í máli sínu algjörlega samhengislaus straumakort og tilvísun í straumrás við Kvígindisdal sem sé staðsett 4 km innar í firðinum. Ekki sé sýnt eða vitnað í haföldukort umhverfismats sem sannarlega sýni á hvaða hátt vestan- og norðvestanáttir standi beint af væntanlegum kvíastæðum rakleitt inn í Örlygshöfn. Þar sem fyrirhuguð kvíastæði muni þvera aðrennslileið sjávar inn í Örlygshöfn þá segi það sig sjálft hvaða leið úrgangurinn muni berast undan öflugum sjávarföllum. Straumakerfi Patreksfjarðar sé vitanlega drifið af sjávarföllum þar sem hafstraumar renni ekki í gegnum fjörðinn.

Í stöðuskýrslu Hafrannsóknastofnunar og Veiðimálastofnunar til Umhverfisstofnunar frá 2014 um gerðir árósa og strandlóna segi að víða skorti rannsóknir á vistkerfum árósa og strandlóna. Séu þau svæði því mjög viðkvæm fyrir allri mengun og illa leikin víða í Evrópu. Sú fullyrðing framkvæmdaraðila að nær engin áhætta sé af notkun umræddra ásætuvarna með réttum hætti og að hún hafi engin óafturkræf áhrif á dýralíf sé ekki rökstudd á nokkurn hátt. Hafrannsóknastofnun dragi þessar fullyrðingar réttilega í efa, en um sé að ræða stærstu rannsóknastofnun landsins á sviði hafs- og vatnarannsókna. Þá sé bent á að í skýrslu MATÍS um ásætuvarnir sem unnin hafi verið árið 2013 komi fram að notkun á koparoxíði á kvíapokum sæti mikilli gagnrýni og hafi víða verið bönnuð vegna neikvæða áhrifa á umhverfið.

Niðurstaða: Í máli þessu er deilt um þá ákvörðun Skipulagsstofnunar að notkun ásætuvarna sem innihaldi koparoxíð í sjókvíaeldi í Patreksfirði og Tálknafirði skuli ekki háð mati á umhverfisáhrifum.

Í 3. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála kemur fram að þeir einir sem eiga lögvarinna hagsmuni að gæta geti kært stjórnvaldsákvarðanir til nefndarinnar. Verður að skýra þetta ákvæði í samræmi við almennar reglur stjórnsýsluréttarins um aðild að kærumálum þar sem áskilið er að kærandi eigi einstaklingsbundinna hagsmuna að gæta af úrlausn máls umfram aðra og jafnframt að þeir hagsmunir séu verulegir. Almennt ber að gæta varfærni við að vísa frá málum á þeim grunni að kærendur skorti lögvarða hagsmuni tengda kærðri ákvörðun nema augljóst sé að það hafi ekki raunhæfa þýðingu fyrir lögvarða hagsmuni þeirra að fá leyst úr þeim ágreiningi sem stendur að baki kærumálinu.

Kærandi í máli nr. 41/2022 er eigandi jarðarinnar Efri-Tungu II og helmings hlutar í jörðinni Efri-Tungu, en báðar jarðirnar eru í Örlygshöfn í Patreksfirði. Var hann talinn hafa lögvarða hagsmuni í kærumáli nr. 180/2021, en þar var kærð sú ákvörðun Skipulagsstofnunar að breyting á eldissvæðum og hvíldartíma sjókvíaeldis í Patreksfirði og Tálknafirði skyldi ekki háð mati á umhverfisáhrifum. Sú framkvæmd sem um var að ræða í því máli fól m.a. í sér færslu á eldiskvíum sem staðsettar yrðu út af Örlygshöfn. Taldi úrskurðarnefndin að ekki væri hægt að útiloka að kærandi yrði fyrir áhrifum af sjókvíaeldinu umfram aðra vegna nándar landareigna hans við umrætt eldissvæði sem og með hliðsjón af hinum sérstöku landfræðilegu aðstæðum á svæðinu. Í þessu máli er ekki um slíka tilfærslu á eldissvæði að ræða heldur lýtur ákvörðunin að notkun ásætuvarna sem innihaldi koparoxíð. Ekki verður talið að áhrif af þeirri notkun varði hagsmuni kæranda svo verulega að hann teljist eiga þá einstaklingsbundnu hagsmuni tengda hinni kærðu ákvörðun umfram aðra sem skapi honum kæruaðild. Verður kröfu umrædds kæranda því vísað frá úrskurðarnefndinni.

Umhverfisverndar-, útivistar- og hagsmunasamtök teljast eiga lögvarinna hagsmuna að gæta þegar um er að ræða ákvarðanir Skipulagsstofnunar um matsskyldu framkvæmda samkvæmt lögum um umhverfismat framkvæmda og áætlana, sbr. a-lið 3. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011, að nánar tilgreindum skilyrðum uppfylltum. Náttúruverndarfélagið Laxinn lifi er náttúruverndarsamtök sem uppfyllir skilyrði kæruaðildar skv. lögum nr. 130/2011 og verður mál þetta því tekið til efnismeðferðar.

Fyrirhuguð framkvæmd var tilkynnt til Skipulagsstofnunar til ákvörðunar um matsskyldu samkvæmt flokki B, sbr. lið 13.02 í 1. viðauka laga nr. 111/2021 um umhverfismat framkvæmda og áætlana. Framkvæmdir sem tilgreindar eru í flokki B skulu háðar umhverfismati þegar þær eru taldar líklegar til að hafa í för með sér umtalsverð umhverfisáhrif vegna umfangs, eðlis eða staðsetningar, sbr. 1. mgr. 19. gr. sömu laga. Í tilkynningu framkvæmdaraðila um fyrirhugaða framkvæmd skal leggja fram upplýsingar um framkvæmdina og líkleg umtalsverð umhverfisáhrif hennar. Þá skal í tilkynningu, þar sem við á, taka tillit til fyrirliggjandi niðurstaðna um umhverfisáhrif framkvæmdarinnar og leggja fram, þar sem við á, upplýsingar um fyrirhugaðar mótvægisaðgerðir. Þegar framkvæmdaraðili hefur tilkynnt Skipulagsstofnun um fyrirhugaða framkvæmd í flokki B, sbr. 2. mgr. nefndrar 19. gr., tekur stofnunin ákvörðun um hvort framkvæmdin skuli háð umhverfismati í samræmi við 20. gr. laganna. Þar er í 1. mgr. kveðið á um skyldu stofnunarinnar til að leita umsagnar umsagnaraðila eftir því sem við á eftir eðli máls hverju sinni. Þá segir í 2. mgr. lagagreinarinnar að sé niðurstaða stofnunarinnar sú að tilkynningarskyld framkvæmd skuli ekki háð umhverfismati geti Skipulagsstofnun þá sett fram ábendingar um tilhögun framkvæmdarinnar í því skyni að koma í veg fyrir umtalsverð umhverfisáhrif. Þá verður að líta svo á að Skipulagsstofnun beri að rökstyðja niðurstöðu sína með hliðsjón af þeim viðmiðum sem talin eru upp í 2. viðauka laganna, en vægi hvers þáttar er, eðli málsins samkvæmt, breytilegt eftir því hvaða framkvæmd um ræðir hverju sinni.

Í tilefni af tilkynningu framkvæmdaraðila um matsskyldu á fyrirhugaðri framkvæmd leitaði Skipulagsstofnun umsagna Fiskistofu, Hafrannsóknastofnunar, Heilbrigðiseftirlits Vestfjarða, Matvælastofnunar, Náttúrufræðistofnunar Íslands, Tálknafjarðarhrepps, Umhverfisstofnunar og Vesturbyggðar. Í umsögn Fiskistofu er tekið fram að stofnunin hafi ekki yfir að ráða sérþekkingu á áhrifum mögulegra mengunarvalda, en bendir þó á að það kunni að vera breytilegt hver áhrifin verða m.t.t. staðsetningar og umfangs notkunar. Því sé tæplega hægt að vísa til fyrri afgreiðslu Skipulagsstofnunar vegna notkunar ásætuvarna. Heilbrigðiseftirlit Vestfjarða vísar til þess í sinni umsögn að litaðar nætur hafi lengi verið notaðar í fiskeldi og að fylgjast þurfi með uppsöfnun á kopar í botnseti. Ekki sé þörf á sérstöku mati á umhverfisáhrifum vegna framkvæmdarinnar. Í umsögn Matvælastofnunar er tekið fram að breytingin muni hafa í för með sér bættar og öruggari aðstæður til eldis hvað varði dýraheilbrigði og -velferð. Stofnunin telji mikilvægt að sett verði skilyrði um viðmiðunarmörk fyrir kopar í starfsleyfi Umhverfisstofnunar. Í umsögn Náttúrufræðistofnunar Íslands er bent á að niðurstöður vöktunar hjá öðrum rekstraraðilum sjókvíaeldis í Patreksfirði og Tálknafirði hafi hingað til ekki bent til þess að óæskileg uppsöfnun kopars eigi sér stað. Ef fylgt sé réttum viðmiðum um mengunarhættu af völdum efnanna og tryggt sé að fullnægjandi vöktun sé til staðar þá muni mat á umhverfisáhrifum litlu bæta við. Jafnframt bendir stofnunin á að vegna umfangs sjókvíaeldis á þessum slóðum hjá fleiri en einum rekstraraðila séu uppsprettusvæði kopars frá ásætuvörnum allnokkur og mikilvægt að horfa á möguleg sammögnunaráhrif. Í umsögn Tálknafjarðarhrepps lýsti sveitarfélagið yfir áhyggjum af því að nota ætti mengandi efni eins og kopar í kvíum í Tálknafirði, taldi að vöktun þyrfti að vera fullnægjandi og erfitt væri að sjá að notkun koparlitaðra nóta hefði ekki umhverfisleg áhrif á lífríki fjarðarins. Vesturbyggð taldi í sinni umsögn að miðað við fyrirliggjandi gögn, mælingar og fyrri ákvörðun Skipulagsstofnunar í sambærilegu máli ætti framkvæmdin ekki að vera háð mati á umhverfisáhrifum.

Umhverfisstofnun greinir frá því í umsögn sinni að samkvæmt grunnsýnatöku framkvæmdaaðila við Hvannadal og Kvígindisdal árið 2019 hafi styrkur kopars reynst á bilinu 26,9–45,4 mg/kg þurrefnis sem sé innan umhverfismarka II, þ.e. lág gildi, skv. B-hluta í fylgiskjali reglugerðar nr. 796/1999 um varnir gegn mengun vatns. Þá bendir stofnunin á að verði starfsleyfisskilyrðum breytt þannig að notkun ásætuvarna verði heimil verði einnig ákvæði um endurskoðun á heimildinni ef mælingar sýna fram á aukningu yfir viðmiðunarmörkum auk þess sem kveðið verður á um reglubundnar mælingar á styrk kopars í botnseti í vöktunaráætlun og þær mótvægisaðgerðir sem rekstraraðili skal grípa til ef styrkur kopars í botnseti mælist yfir viðmiðunarmörkum. Nótapokar verði þvegnir í þvottastöð á landi þar sem gera megi ráð fyrir því að mest af koparnum falli til og tekið sé á þar. Að gefnum forsendum, m.a. um að starfsemi muni uppfylla skilyrði í breyttu starfsleyfi, þá telji stofnunin að áhrif framkvæmdar á umhverfi liggi ljós fyrir og umhverfismat sé ekki til þess fallið að varpa skýrari mynd á áhrifin.

Þá skilaði Hafrannsóknastofnun umsögn um fyrirhugaða framkvæmd og taldi að hún skyldi sæta mati á umhverfisáhrifum. Vísaði stofnunin til þess að í fyrirspurn framkvæmdaraðila væri ekki gerð nægjanleg grein fyrir framkvæmdinni, umhverfisáhrifum sem hún kynni að hafa í för með sér eða mótvægisaðgerðum. Gerð sé athugasemd við fullyrðingu um að ásætuvörnin sé umhverfisvæn vara, en samkvæmt þeim áhættuflokkum sem hún falli í sé efnið mjög eitrað í vatni/sjó með langvarandi áhrifum. Gera þurfi grein fyrir eiginleikum þess koparoxíðs sem eigi að nota, m.a. með tilliti til leysni þess, oxunarstigs og eituráhrifa fyrir lífríki, og bera saman við aðra valkosti. Fram þurfi að koma hversu mikill kopar losni út í umhverfið m.t.t. fjölda eldiskvía og annarra umhverfisþátta, en samkvæmt viðmiðum Evrópusambandsins losni 80% af þeim kopar sem notaður sé í ásætuvarnir út í umhverfið. Af tilkynningu framkvæmdaraðila megi ráða að þvottur neta fari fram í sjó og á landi, en það fari gegn skilyrðum Umhverfisstofnun í breyttu starfsleyfi framkvæmdaraðila um að koparhúðaðar nætur skyldu þvegnar einungis á landi en ekki sjó. Ekki sé í tilkynningunni fjallað um möguleg áhrif uppsöfnunar kopars undir og við eldiskvíar á botndýralíf eða annað líf í firðinum. Þótt kopar safnist ekki upp í lífkeðjum þá virki hann staðbundið sem eitur á t.d. þörunga og ýmsa hryggleysingja. Í Noregi séu uppi áhyggjur af þeim neikvæðu umhverfisáhrifum sem leiði af notkun kopars sem ásætuvarnar og séu nú taldar líkur á að sum eldissvæði í Noregi nái ekki fram umhverfismarkmiðum vegna langvarandi losunar kopars til umhverfisins frá eldissvæði. Sterk vísindaleg þekking liggi fyrir um afdrif og þráláta virkni kopars og annarra þungmálma nærri losunarstöðum og hefði verið ákjósanlegt að fjalla um þau áhrif í tilkynningunni.

Framkvæmdaraðili kom að frekari athugasemdum vegna umsagna Tálknafjarðarhrepps, Náttúrufræðistofnunar Íslands og Hafrannsóknastofnunar. Í svari við umsögn Hafrannsókna­stofnunar er m.a. lýst fyrirkomulagi sem talið er af framkvæmdaaðila að verði ákveðið í starfsleyfi, þar sem tilgreind verði umhverfisviðmið og að vöktun fari fram með botnsýnatökum og efnagreiningu sem muni gera kleift að stöðva notkun ásætuvarna ef vart verður uppsöfnunar. Þá verði nætur þrifnar í landi og litaðar aftur fyrir næstu notkun. Þegar komi að þvotti í sjó þá verði þvegið með lágþrýstingi sem losi ekki koparinn eins og háþrýstiþvottur. Jafnframt er vísað til þess, sem segir í umsögn Matvælastofnunar, að framkvæmdin sé líkleg til að hafa í för með sér bættar og öruggari aðstæður til eldis hvað varði dýraheilbrigði og -velferð.

Í niðurstöðukafla Skipulagsstofnunar er vísað til þess að framkvæmdin sem um ræði feli ekki í sér breytingu á stærð og umfangi sjókvíaeldis, nýtingu náttúruauðlinda eða aukna úrgangsmyndun. Að mati stofnunarinnar kunni áhrif af notkun koparoxíðs sem ásætuvarnar fyrst og fremst að felast í hugsanlegri uppsöfnun kopars í botnseti sem geti haft skaðleg áhrif á botndýralíf og ástand sjávar á tilteknum svæðum. Vísað er til þess að styrkur kopars í Patreksfirði og Tálknafirði á eldissvæðum Arctic Sea Farm við Hvannadal og Kvígindisdal árið 2019, sem og á eldissvæðum Arnarlax við Eyri árin 2018 og 2020 og Laugardal 2019, hafi mælst á bilinu 26,9-45,3 mg/kg, en styrkur undir 70 mg/kg flokkist sem lág eða mjög lág gildi samkvæmt reglugerð nr. 796/1999 um mengun vatns þar sem finna megi umhverfismörk fyrir málma í sjávarseti hér við land. Telur stofnunin rétt að í starfsleyfi séu skýr ákvæði um hvernig vöktun og samráði við Umhverfisstofnun skuli vera háttað sem og hvaða skilyrði þurfi að vera fyrir hendi svo heimilt sé að nota ásætuvarnir sem innihaldi koparoxíð. Með tilliti til umsagnar Umhverfisstofnunar og með hliðsjón af fyrirhugaðri vöktun og mögulegum mótvægis­aðgerðum, þ.m.t. mögulegum viðbrögðum og inngripum leyfisveitenda ef tilefni sé til, telur Skipulagsstofnun að framkvæmdin sé ekki líkleg til að valda umtalsverðum umhverfisáhrifum. Þeir þættir sem falli undir eðli, staðsetningu og eiginleika hugsanlegra áhrifa kalli ekki á að framkvæmdin sæti mati á umhverfisáhrifum.

Svo sem henni var skylt að gera aflaði Skipulagsstofnun umsagna umsagnaraðila á grundvelli 1. mgr. 20. gr. laga nr. 111/2021, sbr. og 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Þrátt fyrir þá lögbundna skyldu er stofnunin ekki bundin af þeim umsögnum sem henni berast heldur ber henni að taka sjálfstæða ákvörðun um matsskyldu framkvæmdar á grundvelli fyrirliggjandi gagna og upplýsinga. Getur stofnunin því komist að öndverðri niðurstöðu en þeirri sem umsagnaraðili eða -aðilar telja rétta, en við slíkar aðstæður verður þó að gera ríkari kröfur til rannsóknar málsins og rökstuðnings niðurstöðunnar. Að virtum gögnum málsins er það álit úrskurðarnefndarinnar að Skipulagsstofnun hafi lagt viðhlítandi og sjálfstætt mat á það hvort framkvæmdin væri líkleg til að hafa í för með sér umtalsverð umhverfisáhrif að teknu tilliti til viðmiða í 2. viðauka laga nr. 111/2021. Var sú niðurstaða studd fullnægjandi rökum með hliðsjón af fyrirliggjandi reynslu og vöktun og mögulegum mótvægisaðgerðum leyfisveitenda.

Að öllu framangreindu virtu verður kröfu um ógildingu hinnar kærðu ákvörðunar hafnað.

Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu náttúruverndarfélagsins Laxinn lifi um að felld verði úr gildi ákvörðun Skipulagsstofnunar frá 31. mars 2022 um að notkun ásætuvarna sem innihaldi koparoxíð í sjókvíaeldi í Patreksfirði og Tálknafirði skuli ekki háð mati á umhverfisáhrifum.

Kærumáli þessu er að öðru leyti vísað frá úrskurðarnefndinni.

sep 30
Love0

53/2022 Miðbær Stykkishólms

Með

Árið 2022, þriðjudaginn 27. september, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Borgartúni 21, Reykjavík. Mætt voru Ómar Stefánsson varaformaður, Aðalheiður Jóhannsdóttir prófessor og Þorsteinn Þorsteinsson byggingar­­verkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 53/2022, kæra á ákvörðun bæjarstjórnar Stykkishólms frá 9. desember 2021 um að samþykkja deiliskipulag miðbæjar Stykkishólms – reitur austan Aðalgötu.

 Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með kæru til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, er barst nefndinni 27. maí 2022, kærir eigandi, Víkurgötu 5, Stykkishólmi, þá ákvörðun bæjarstjórnar Stykkishólms frá 9. desember 2021 að samþykkja deiliskipulag miðbæjar Stykkishólms – reitur austan Aðalgötu. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi en ella að sá hluti deili­skipulagsins sem lúti að tilfærslu á mörkum lóðanna Víkurgötu 3 og 5 verði felldur úr gildi.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Stykkishólmsbæ 1. júlí 2022.

Málavextir: Að undangenginni málsmeðferð lýsingar á deiliskipulagi miðbæjar Stykkishólms vegna reits austan Aðalgötu samþykkti skipulags- og byggingarnefnd 3. maí 2021 að auglýsa tillögu að deiliskipulagi skv. 41. gr. skipulagslaga nr. 123/2010. Staðfesti bæjarstjórn þá afgreiðslu á fundi sínum 12. s.m. Tillagan var auglýst 19. s.m. með athugasemdafresti til 30. júní s.á. og bárust athugasemdir á kynningartíma, þ. á m. frá kæranda. Var málið tekið að nýju fyrir á fundi skipulags- og byggingarnefndar 19. júlí s.á. þar sem nefndin lagði til að bæjarstjórn myndi samþykkja deiliskipulagstillöguna með nánar tilgreindum breytingum og bókaði jafn­framt um svör við innsendum athugasemdum. Á fundi bæjarstjórnar 26. ágúst 2021 var afgreiðsla nefndarinnar staðfest. Skipulags- og byggingarnefnd samþykkti á fundi sínum 8. nóvember s.á. frekari breytingar á tillögunni og á fundi bæjarstjórnar 9. desember s.á. var bókað um að tillagan væri óbreytt í grundvallaratriðum og þyrfti því ekki að auglýsa hana á nýjan leik skv. 4. mgr. 41. gr. skipulagslaga. Staðfesti bæjarstjórn jafnframt fyrirliggjandi svör við efni athugasemda og umsagna. Deiliskipulagstillagan var send Skipulagsstofnun til yfirferðar og með bréfi stofnunarinnar, dags. 10. mars 2022, gerði hún ekki athugasemd við að auglýsing um samþykkt skipulagsins yrði birt í B-deild Stjórnartíðinda, en benti á atriði sem þyrfti að lagfæra og skýra. Deiliskipulagið tók gildi við birtingu í B-deild Stjórnartíðinda 27. apríl 2022.

 Málsrök kæranda: Kærandi bendir á að hann og fyrri eigendur Víkurgötu 5 hafi nýtt aðkomu að húsinu sem standi á lóðinni um áratugaskeið, s.s. til að leggja bifreiðum sínum. Hindrun á þau afnot feli í sér skerðingu á eignarréttindum hans sem grundvallist á sjónarmiðum um hefð.

Eigandi Víkurgötu 3 hafi stækkað geymsluskúr sem standi á horni við innkeyrsluna að Víkur­götu 5, en eftir þá stækkun standi geymsluskúrinn í 50 cm fjarlægð frá lóðamörkum Víkurgötu 3. Þegar kærandi hafi mótmælt stækkun geymsluskúrsins hafi þáverandi skipulagsfulltrúi sagt í svari við athugasemdum að tekið yrði tillit til mótmælanna í komandi deiliskipulagsgerð. Þrátt fyrir það hafi í tillögu að hinu kærða deiliskipulagi verið gert ráð fyrir að lóð Víkurgötu 3 myndi stækka um 1,5 m út frá geymsluskúrnum. Kærandi hafi mótmælt því en tillagan hafi verið samþykkt óbreytt. Afleiðingarnar séu þær að áratugagömul aðkoma að húsinu á lóð Víkurgötu 5 sé farin og ásýnd hússins gjörbreytt. Gangi þetta gegn meðalhófsreglu 12. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Einnig sé vísað til gr. 5.2.1. í skipulagsreglugerð nr. 90/2013 þar sem kveðið sé á um þá skyldu að viðhafa samráð við eigendur aðliggjandi lóða þegar tillaga að deiliskipulagi eða deiliskipulagsbreytingu taki til svæðis sem liggi að lóðamörkum.

Stykkishólmsbær hafi ekki aflað sér nægjanlegra gagna varðandi aðkomu að Víkurgötu 5 áður en deiliskipulagið hafi verið samþykkt. Í húsakönnun fyrir deiliskipulagið sé í umfjöllun um Víkurgötu 5 að finna mynd frá árinu 1906 sem virðist sýna aðkomuna að húsinu. Sömuleiðis sé til fjöldi ljósmynda og myndband frá u.þ.b. árinu 1968 sem sýni mjög greinilega aðkomuna að húsinu eins og hún hafi verið. Á fundi þeim þar sem farið hafi verið yfir athugasemdir við deiliskipulagstillöguna hafi þáverandi skipulagsfulltrúi sagt að lóðarmörk Víkurgötu 5 væru óljós enda hafi lóðaleigusamningurinn ekki verið endurnýjaður frá árinu 1921. Fullt tilefni hafi verið til þess að skoða nánar notkun lóðarinnar eins og hún virðist hafa verið samfellt í 117 ár. Þessi yfirsjón sveitarfélagsins uppfylli ekki kröfur um rannsókn máls, sbr. 10. gr. stjórnsýslu­laga, með tilheyrandi tjóni fyrir kæranda.

Athygli veki að fyrirtækið sem hafi smíðað nýjan geymsluskúr á lóð Víkurgötu 3 sé í eigu formanns skipulags- og byggingarnefndar. Hann hafi vikið af fundi þegar ákvörðun hafi verið tekin um að grenndarkynna umsóknina, en hafi svo verið viðstaddur á þeim fundi þegar umsóknin hafi verið samþykkt. Viðveran stangist á við 2. mgr. 4. gr. stjórnsýslulaga en for­maðurinn sé vanhæfur til að taka þátt í meðferð málsins eða úrlausn þess skv. 5. mgr. 3. gr. sömu laga. Hann hafi einnig verið viðstaddur þegar umsókn um byggingarleyfi fyrir breytingu á þaki og stækkun hússins að Víkurgötu 3 hafi verið samþykkt. Þá telji kærandi að viðvera bæjarstjóra, sem sé sonur húseiganda Víkurgötu 3, á þeim fundum þar sem byggingar­leyfisumsókn geymsluskúrsins hafi verið tekin fyrir stangist einnig á við 2. mgr. 4. gr. stjórnsýslu­laga. Teljist hann því vanhæfur skv. 2. mgr. 3. gr. sömu laga. Líta verði til þessara sjónarmiða við heildarmat á lögmæti hins samþykkta deiliskipulags.

Málsrök Stykkishólmsbæjar: Sveitarfélagið telur að málsmeðferð deiliskipulagsins hafi verið í samræmi við ákvæði skipulagslaga nr. 123/2010, skipulagsreglugerðar nr. 90/2013, stjórnsýslulaga nr. 37/1993 og ólögfestar reglur stjórnsýsluréttarins. Engar forsendur séu fyrir því að ógilda skipulagið, hvorki í heild né að hluta.

Mörk lóðar nr. 3 við Víkurgötu séu alveg skýr enda sé til nýlegur lóðarleigusamningur með hnitsettum mörkum. Í lóðarleigusamningi Víkurgötu 5 sé lóðinni lýst og mörk hennar liggi því líka fyrir. Nokkur óvissa sé um nákvæma staðsetningu lóðarmarkanna þar sem mörkin séu ekki hnitsett í samningum en fyrir liggi lengd, breidd og stærð og að lóðin sé ferhyrnd. Við gerð og afgreiðslu hins kærða deiliskipulags hafi því verið skýrt að aðkoma að lóð nr. 5 tilheyrði hvorki þeirri lóð né lóð nr. 3. Hafi því ekki verið þörf á að rannsaka það atriði betur. Þar að auki sé sveitarfélaginu heimilt við gerð deiliskipulags að breyta lóðamörkum standi til þess lögmæt og málefnaleg sjónarmið og skipulagslegar forsendur. Jafnvel þó svo lóð kæranda næði yfir umrædda aðkomu væri sveitarfélaginu engu að síður heimilt að breyta því með gerð skipulags, en réttarstöðunni yrði þó ekki breytt nema með samningum við kæranda eða með eignarnámi. Bent sé á að úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála sé ekki til þess bær að skera úr um eignaréttarlegan ágreining.

Landspilda á milli lóða Víkurgötu 3 og 5 sé í eigu sveitarfélagsins og tilheyri hvorugri lóðinni. Með hinu kærða skipulagi sé umræddu landi skipt á milli lóðanna með þeim hætti að meiri hluti þeirrar spildu verði eftirleiðis innan lóðar nr. 5. Geri deiliskipulagið því ráð fyrir að lóð kæranda stækki úr tæplega 390 m2 í 467 m2 eða rúmlega 77 m2, en auglýst tillaga hafi gert ráð fyrir aðeins minni stækkun. Lóð nr. 3 stækki líka eða úr 497 m2 í 514 m2 eða um 17 m2. Með deiliskipulaginu sé því verið að koma til móts við sjónarmið kæranda og hafi því meðalhófs­reglan ekki verið brotin.

Byggingarleyfi eiganda lóðar nr. 3 við Víkurgötu fyrir stækkun á geymsluskúr sé ekki til umfjöllunar í kærumáli þessu enda hafi leyfið ekki verið kært. Engin ástæða sé til að fjalla um málsmeðferð leyfisins eða meint vanhæfi einstakra nefndarmanna. Þó til sanns vegar megi færa að með byggingu skúrsins hafi verið þrengt að aðkomu að Víkurgötu 5, miðað við það sem áður hafi verið, sé jafnframt bent á að byggingin hafi verið alfarið reist innan lóðar nr. 3. Svæðið sem kærandi hafi haft til umráða hafi því hvorki verið skert með byggingunni né deiliskipu­laginu. Þá eigi kærandi enga kröfu að lögum að því svæði yrði haldið ónotuðu til að tryggja rýmri aðkomu að lóð hans.

 Athugasemdir eiganda Víkurgötu 3: Af hálfu eiganda lóðar nr. 3 við Víkurgötu er bent á að hin kærða ákvörðun hafi verið gerð að frumkvæði sveitarstjórnar og teljist vera stjórnvalds­fyrirmæli. Jafnframt hafi það ekki einkenni stjórnvaldsákvörðunar enda feli setning skipu­lagsins ekki í sér afgreiðslu á erindi einstaks eða einstakra lóðarhafa. Af þessari ástæðu eigi tilvísanir kæranda til rannsóknarreglu og meðalhófsreglu stjórnsýslu­réttarins ekki við, heldur beri einungis að taka til skoðunar hvort fylgt hafi verið málsmeðferðarreglum skipulagslaga nr. 123/2010 við meðferð málsins. Hið kærða deili­skipulag geri ráð fyrir að lóð kæranda stækki um 20% miðað við þinglýstan lóðarleigusamning en með þeirri ráðstöfun verði tryggð við­unandi aðkoma að lóðinni. Skipulagsáætlun skeri ekki úr ágreiningi varðandi eignarrétt en með deiliskipulagi sé hægt að ákveða nýja lóðarskiptingu óháð eignarhaldi eða því hvort lóðarmörk séu óumdeild eða ekki, sbr. 5. tl. 2. mgr. 50. gr. skipulagslaga um heimild sveitarstjórnar til að taka lóð eða lóðarhluta eignarnámi. Bent sé á að gr. 5.2.1. í skipulagsreglugerð nr. 90/2013 eigi ekki við í málinu þar sem lóð kæranda sé að öllu leyti innan skipulagssvæðisins. Þá eigi meint vanhæfi nefndarmanna vegna afgreiðslu á byggingarleyfisumsóknum ekkert skylt við hina kærðu ákvörðun. Þar að auki komi hæfisreglur stjórnsýslulaga ekki til álita í máli þessu þar sem kærð ákvörðun sé ekki stjórnvaldsákvörðun.

 Niðurstaða: Heimild til að skipuleggja landnotkun innan marka sveitarfélags er í höndum sveitarstjórnar skv. 3. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 og ber sveitarstjórn skv. 38. gr. sömu laga ábyrgð á gerð deiliskipulags. Við gerð deiliskipulags ber að byggja á stefnu aðal­skipulags auk þess sem deiliskipulag skal rúmast innan heimilda þess, sbr. 2. mgr. 37. gr. og 7. mgr. 12. gr. nefndra laga. Við skipulagsgerð ber enn fremur að fylgja mark­miðum skipulagslaga sem tíunduð eru í 1. gr. þeirra, málsmeðferðarreglum laganna og öðrum efnisreglum skipulagsréttar. Sveitarstjórn er einnig bundin af skráðum og óskráðum megin­reglum stjórnsýsluréttarins er felur m.a. í sér að með ákvörðun sé stefnt að lögmætum mark­miðum. Að gættum þessum grundvallarreglum og markmiðum hefur sveitarstjórn mat um það hvernig deiliskipulagi skuli háttað.

Í samræmi við 1. mgr. 40. gr. skipulagslaga var tekin saman lýsing fyrir deiliskipulag miðbæjar Stykkishólms vegna svæðis austan Aðalgötu. Tillaga að hinu kærða deiliskipulagi var auglýst í samræmi 41. gr. laganna og að lokinni auglýsingu var tekin afstaða til þeirra athugasemda sem bárust við tillöguna, þ. á m. athugasemda kæranda. Að lokinni samþykkt bæjarstjórnar og lögboðinni yfirferð Skipulags­stofnunar tók skipulagið gildi við birtingu í B-deild Stjórnar-tíðinda 27. apríl 2022. Var formleg málsmeðferð deiliskipulagsins því í samræmi við ákvæði skipulagslaga.

Skipulagslög áskilja að samráð sé haft við almenning við gerð skipulagsáætlana þannig að honum sé gefið tækifæri til að hafa áhrif á ákvörðun stjórnvalda við gerð slíkra áætlana, sbr. c- og d-lið 1. gr. laganna. Það samráð fer fyrst og fremst fram á grundvelli málsmeðferðarreglna sem mælt er fyrir um í skipulagslögum, en sem áður segir var þeim reglum fylgt við gerð deili­skipulagsins. Þá segir í 3. mgr. gr. 5.2.1. í skipulagsreglugerð nr. 90/2013 að ef tillaga að deili­skipulagi tekur til svæðis sem liggur að lóðamörkum, landamörkum eða sveitarfélagamörkum skuli haft samráð við eiganda þess lands, lóðarhafa eða viðkomandi sveitarfélag áður en tillaga er samþykkt til auglýsingar. Greint reglugerðarákvæði á ekki við í máli þessu þar sem lóð kæranda er innan skipulagssvæðisins. Þá liggur fyrir að kærandi kom athugasemdum sínum að á auglýsingartíma og lágu því sjónarmið hans fyrir þegar hið kærða deiliskipulag var samþykkt. Var og komið til móts við athugasemdir kæranda að nokkru en á það skal bent að í því samráði sem skipulagslög áskilja felst ekki að fallist sé alfarið á framkomnar athugasemdir.

Ágreiningur þessa máls lýtur aðallega að afmörkun lóða Víkurgötu 3 og 5 í hinu kærða deili­skipulagi, en kærandi telur að með því sé brotið á rétti sem hann hafi öðlast fyrir hefð til aðkomu að Víkurgötu 5. Í deiliskipulagi eru teknar ákvarðanir um afmörkun lóða, sbr. 1. mgr. 37. gr. skipulagslaga, en skipulagsáætlun ein og sér getur hvorki ráðstafað né hróflað við eignarréttindum nema að undangengnum samningi eða eignarnámi, séu talin skilyrði til þess, sbr. 50. gr. skipulagslaga. Þá þykir rétt að benda á að ágreiningur um bein eða óbein eigna­réttindi verður ekki leiddur til lykta fyrir úrskurðarnefndinni heldur eftir atvikum fyrir dómstólum.

Að lokum verður ekki talið að mögulegt vanhæfi formanns skipulags- og byggingarnefndar eða bæjarstjóra sveitarfélagsins vegna afgreiðslu á byggingarleyfisumsóknum eiganda Víkur­götu 3 hafa þýðingu við úrlausn kærumáls þessa enda um aðrar og óskyldar ákvarðanir að ræða.

Með hliðsjón af því sem að framan er rakið liggja ekki fyrir þeir annmarkar sem raskað geta gildi hinnar kærðu ákvörðunar og verður kröfum kæranda þess efnis því hafnað.

Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu kæranda um ógildingu ákvörðunar bæjarstjórnar Stykkishólms frá 9. desember 2021 um að samþykkja deiliskipulag miðbæjar Stykkishólms – reitur austan Aðalgötu.

sep 30
Love0

45/2022 Furugerði

Með

Árið 2022, þriðjudaginn 27. september, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Borgartúni 21 í Reykjavík. Mætt voru Ómar Stefánsson varaformaður, Aðalheiður Jóhannsdóttir prófessor og Þorsteinn Þorsteinsson byggingar­­verkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 45/2022, kæra vegna óhæfilegs dráttar á afgreiðslu Reykjavíkur­borgar á erindi vegna fjölgunar bílastæða við Furugerði 2 í Reykjavík.

 Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

 Með ódagsettu bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, er móttekið var 10. maí 2022, kærir eigandi, Hlyngerði 1, Reykjavík, óhæfilegan drátt á afgreiðslu Reykjavíkurborgar á erindi kæranda frá 6. september 2020. Er þess farið á leit að lagt verði fyrir borgina að taka umrætt erindi þegar í stað til meðferðar.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Reykjavíkurborg 27. júní 2022.

Málavextir: Hinn 6. september 2020 sendi kærandi erindi til Reykjavíkurborgar og benti m.a. á að íbúar neðri hæðar hússins að Furugerði 2 hefðu stækkað bílastæði við vestanvert húsið. Rúmaði það nú tvo til þrjá bíla í stað eins áður. Lægi bílastæðið alveg upp að lóðarmörkum Hlyngerðis 1 og hlytist af þessu ónæði. Ekki virtist hafa verið aflað leyfis fyrir framkvæmdinni og væri þess krafist að Reykjavíkurborg nýtti heimildir sínar í lögum til að sjá til þess að bílastæðið yrði fært í fyrra horf. Með svarpósti 7. s.m. var kæranda tilkynnt að erindið hefði verið framsent til skilmálaeftirlits byggingarfulltrúa til frekari skoðunar og svara og með tölvupósti 22. septem­ber s.á. var kærandi upplýstur um að eigendum hefði verið sent bréf vegna málsins.

Í framhaldinu átti kærandi í töluverðum tölvupóstsamskiptum við borgina vegna málsins og fór m.a. fram á það við embætti byggingarfulltrúa að það beitti þeim úrræðum sem það hefði, þ.m.t. dagsektum, til að knýja á um að lóðin yrði færð í fyrra horf. Hinn 5. maí 2021 barst kæranda svohljóðandi tölvupóstur: „Embætti byggingarfulltrúa barst ábending, dags. 6. september 2020, vegna áður gerðs bílastæðis við Furugerði 2. Kvartandi fer fram á að embætti byggingarfulltrúa beiti dagsektum þar til lóðin verður færð í fyrra horf. Lóðarhafar höfðu þá um sumarið fjarlægt gróður og hellulagt í norðvesturhorni á lóð sinni. Í kjölfarið var lóðarhöfum sent bréf og óskað skýringa. Í skýringum kom fram að lóðarhafar hefðu einungis verið að laga lóðina hjá sér þ.m.t. helluleggja, smíða palla og fjarlægja gróður. Embætti byggingarfulltrúa tilkynnti lóðarhöfum í framhaldinu að óheimilt væri [að] nýta svæðið sem bílastæði á lóð án þess að sækja um það til skipulagsfulltrúa. Embætti byggingarfulltrúa telur umrædda framkvæmd lóðarhafa, þ.e. að fjar­lægja gróður og helluleggja innan lóðar, ekki byggingarleyfisskylda. Í ljósi þess og með hliðsjón af meðalhófsreglu stjórnsýsluréttarins mun embætti byggingarfulltrúa ekki beita svo íþyngjandi úrræðum sem farið er fram á, en bendir á að hægt er að hafa samband við Bílastæða­sjóð varðandi meint stöðubrot bifreiðar. Telst málinu lokið af hálfu byggingarfulltrúa.“

Kærandi hafði í kjölfar þessa samband við Bílastæðasjóð og með tölvupósti 8. júlí 2021 var honum greint frá því að farið yrði í eftirlit á svæðið á næstu dögum. Óskaði kærandi nánari upplýsinga um framvindu málsins með tölvupóstum 28. s.m., 6. og 28. september og 15. október s.á. og í svarpósti 20. október 2021 kom m.a. fram að eftirlit hefði farið fram. Jafnframt var bent á að mál af þessum toga og úrræði við þeim væru í heildstæðri skoðun á sviðinu, t.d. varðandi aðkomu skilmálaeftirlits/ byggingarfulltrúa þar sem valdsvið Bílastæðasjóðs væri afar takmarkað hvað þetta varðaði. Væri þess óskað yrði kærandi upplýstur um málið þegar frekari fregnir bærust. Með tölvupósti kæranda til Bílastæðasjóðs 18. nóvember 2021 var frekari upplýsinga óskað og erindið síðan ítrekað 31. mars 2022. Með svarpósti 4. apríl s.á. var kæranda tilkynnt að erindið hefði verið framsent til eftirlitsdeildar skilmálaeftirlitsins. Ítrekaði kærandi erindi sitt með tölvupóstum í apríl og maí 2022 og með tölvupósti 10. maí s.á. var kærandi upplýstur um að málið væri í skoðun í samvinnu við Bílastæðasjóð og vonast væri til að afstaða lægi fyrir innan fárra daga. Sama dag barst úrskurðarnefndinni kæra í máli þessu og 17. júní s.á. óskaði kærandi enn upplýsinga frá borginni hvenær vænta mætti þess að málinu yrði lokið. Hinn 27. s.m. barst kæranda eftirfarandi svar: „Eftirlitsdeild USK hefur tekið málefni Furugerðis 2 til skoðunar að því er varðar bílastæði á baklóð. Niðurstaða Eftirlits­deildarinnar er að umrætt bílastæði á baklóð er ekki í samræmi við samþykktar heimildir, en lóðar­blað hefur ekki verið uppfært til samræmis við samþykkt byggingarfulltrúa frá 22. nóvember 1984. Þar af leiðir eru einu stæðin sem samþykkt eru fyrir framan húsið. Eftirlitsdeild USK mun í framhaldinu upplýsa eiganda Furugerðis 2 um afstöðu eftirlitsins. Eigandi getur ákveðið að uppfæra lóðarblað og fá þannig bílastæði á baklóð samþykkt, en þarf þá að fella brott bíla­stæði fyrir framan hús. Eftirlitsdeild USK þakkar ábendinguna og mun áfram vinna að úrlausn málsins.“

Málsrök kæranda: Kærandi tekur fram að hann hafi ákveðið að kæra ekki ákvörðun frá 5. maí 2021 til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála í ljósi þess að fram kæmi í henni að Bílastæðasjóður myndi taka á málinu. Tæplega tvo ár séu síðan erindið hafi fyrst verið sent til umhverfis- og skipulagssviðs. Frá því að kærandi hafi beint erindi sínu til Bílastæðasjóðs sé liðið meira en eitt ár. Enn bóli ekkert á svari og af fundargerðum byggingarfulltrúa og skipulagsfulltrúa sé ekki að sjá að erindið hafi verið tekið til meðferðar.

Málsrök Reykjavíkurborgar: Af hálfu borgaryfirvalda er þess krafist að málinu verði vísað frá úrskurðarnefndinni. Eftirlitsdeild byggingarfulltrúa hafi afgreitt kæruefnið og eigi kærandi ekki lengur lögvarða hagsmuni af úrlausn málsins, sbr. 3. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála.

Málsrök lóðarhafa Furugerðis 2: Af hálfu lóðarhafa er bent á að erindi kæranda eigi ekki undir verksvið úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála. Ekki sé verið að kæra ákvörðun heldur óska eftir áliti nefndarinnar á stjórnsýslu Reykjavíkurborgar. Slík mál heyri undir ráðu­neyti sveitarstjórnamála en ekki úrskurðarnefndina sem einungis sé falið það hlutverk að endurskoða úrskurði á sviði umhverfis- og skipulagsmála. Sé því mótmælt að nefndin taki afstöðu til málsins.

Lóðarhafar hafi ráðist í að laga lóðina framan við íbúð sína í fullu samráði við sameiganda hússins. Úr sér vaxinn gróður hafi verið fjarlægður og svæðið hellulagt. Í engu hafi verið átt við gangstétt né gangstéttarkant í eigu borgarinnar að öðru leyti en að lagfæra gangstéttina með fylliefnum vegna frostskemmda. Því sé mótmælt að lóðarhafar hafi þurft að óska eftir sérstöku samþykki kæranda fyrir endurbótunum. Samráð hafi hins vegar verið haft við kæranda þegar gróðurinn hafi verið fjarlægður og hellur lagðar. Í raun hafi kærandi óskað eftir því að úr sér vaxinn gróður á lóðarmörkum yrði fjarlægður. Liggi fyrir að lóðarhafar hafi á engan hátt gerst brotlegir og skýri það ef til vill að borgin hafi ekkert aðhafst í málinu.

Viðbótarathugasemdir kæranda: Kærandi tekur fram að enn hafi ekki verið tekin ný ákvörðun í tilefni af erindi hans. Liggi heldur ekkert fyrir um hvenær það verði gert. Hvað sem því líði verði að líta svo á að í hinni breyttu afstöðu Reykjavíkurborgar felist afturköllun fyrri ákvörðunar. Sú ákvörðun hafi verið tilkynnt kæranda með tölvupósti starfsmanns eftirlits­deildar 5. maí 2021 þar sem kröfu um beitingu dagsekta hafi verið hafnað. Hafi borgin nú fallist á að þau rök sem færð hafi verið fram fyrir þeirri ákvörðun eigi ekki lengur við. Kærandi eigi því vissulega lögvarða hagsmuni af því að tekin sé ný afstaða til þeirrar kröfu og eigi með sama hætti lögvarða hagsmuni af úrlausn málsins fyrir úrskurðarnefndinni. Þá sé málavaxtalýsingu lóðarhafa Furugerðis 2 mótmælt sem rangri, þ.á m. þeirri staðhæfingu að samráð hafi verið haft við kæranda áður en ráðist hafi verið í stækkun bílastæðisins.

 Viðbótarathugasemdir Reykjavíkurborgar: Af hálfu sveitarfélagsins er tekið fram að afstaða sveitarfélagsins sé enn sú sama.

Niðurstaða: Í máli þessu er til úrlausnar hvort afgreiðsla á erindi kæranda frá 6. september 2020 hafi dregist óhæfilega af hálfu Reykjavíkurborgar, þ.e. nánar tiltekið krafa hans um að borgin nýti heimildir sínar í lögum til að sjá til þess að bílastæði við Furugerði 2 verði fært í fyrra horf. Skilja verður erindið svo að í því felist m.a. beiðni um að borgin beiti þvingunar-úrræðum laga nr. 160/2010 um mannvirki og á því úrlausn um fyrrnefnt álitaefni undir úrskurðar­nefndina, sbr. 4. mgr. 9. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993, en ákvörðun um beitingu þvingunar­úrræða sætir eftir atvikum endurskoðun nefndarinnar.

Líkt og fram kemur í málavaxtalýsingu var kröfu kæranda um beitingu þvingunarúrræða synjað 5. maí 2021 og ekki liggur fyrir að sú ákvörðun hafi verið afturkölluð. Jafnframt er þó ljóst að mál er varðar bílastæði við Furugerði 2 er enn í skoðun hjá Reykjavíkurborg, en fyrir liggur svar eftirlitsdeildar til kæranda frá 27. júní 2022 um að unnið verði áfram að úrlausn málsins. Hefur úrskurðarnefndin verið upplýst um það í tölvupósti 7. september sl. að eftirlitsdeildin hafi verið með mál kæranda í skoðun með Bílastæðasjóði, en ekki hafi náðst samstaða um að leggja á sektir yrði haldið áfram að leggja bifreiðum á um­­­ræddum hluta lóðarinnar. Stefnt væri að því að senda eiganda bréf í þessum mánuði þar sem gerð yrði krafa um að látið yrði af því að leggja á lóðinni.

Samkvæmt framangreindu verður að telja að Reykjavíkurborg hafi þegar afgreitt erindi kæranda frá 6. september 2020. Hvað sem öðru líður liggur fyrir að lagning bifreiða á umræddri lóð er enn í skoðun hjá eftirlitsdeild byggingarfulltrúa í kjölfar framsendingar erindisins frá Bílastæðasjóði. Í ljósi framvindu málsins þykir rétt að embætti byggingarfulltrúa, sem fyrrgreind eftirlitsdeild er hluti af, taki erindi kæranda vegna meintrar fjölgunar bílastæða á lóð Furugerðis 2 til endanlegrar úrlausnar.   

Úrskurðarorð:

 Embætti byggingarfulltrúans í Reykjavík er rétt að taka erindi kæranda vegna ætlaðrar fjölgunar bílastæða á lóð Furugerðis 2 í Reykjavík til endanlegrar afgreiðslu án ástæðulauss dráttar.

sep 30
Love0

25/2022 Illagil

Með

Árið 2022, þriðjudaginn 27. september, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Borgartúni 21, Reykjavík. Mætt voru Ómar Stefánsson varaformaður, Aðalheiður Jóhannsdóttir prófessor og Þorsteinn Þorsteinsson byggingar­verkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 25/2022, kæra á ákvörðun byggingarfulltrúa Umhverfis- og tæknisviðs Uppsveita bs. frá 16. febrúar 2022 um að synja umsókn um byggingarleyfi fyrir 152,7 m2 sumarbústað og 30 m2 baðhús á sumarbústaðarlandinu Illagili 17, Grímsnes- og Grafningshreppi.

 Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 18. mars 2022, er barst nefndinni sama dag, kæra eigendur Illagils 17, þá ákvörðun byggingarfulltrúa Umhverfis- og tæknisviðs Uppsveita bs. frá 16. febrúar 2022 að synja umsókn um byggingarleyfi fyrir sumarbústað 152,7 m2 að flatarmáli og 30 m2 baðhús á sumarbústaðarlandinu Illagili 17, Grímsnes- og Grafnings­hreppi. Er þess krafist að byggingarleyfisumsóknin verði samþykkt.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Umhverfis- og tæknisviði Uppsveita bs. 8. apríl 2022.

Málavextir: Á afgreiðslufundi byggingarfulltrúa Umhverfis- og tæknisviðs Uppsveita bs. 16. febrúar 2022 var tekin fyrir umsókn um heimild til að byggja 153,7 m2 sumarbústað og 30 m2 baðhús á sumarbústaðalandinu Illagili 17 í Grímsnes- og Grafningshreppi. Í umsókninni kom fram að húsið yrði timburhús, útveggir yrðu óeinangraðir 202 mm þykkir bjálkar. Húsið yrði reist á steinsteyptum sökklum og steinsteyptri plötu ofan á 100 mm þykkri plasteinangrun. Þak yrði einangrað með 245 mm steinullareinangrun og húsið hitað með gólfhita og lagna­stokkum. Umsókninni var synjað þar sem útveggir hússins uppfylltu ekki ákvæði um leyfilegt hámark U-gildis, sbr. gr. 13.2.2. og 13.3.2. byggingarreglugerðar nr. 112/2012.

Málsrök kærenda: Af hálfu kærenda er bent á að húsin Illagil 17 og 19 verði byggð úr 202 mm þykkum bjálkum, ofan á steypta sökkla og botnplötu. Þak sé hefðbundið einangrað þak­virki. Sökklar og botnplata séu einangruð á hefðbundinn hátt, þ.e. sökklar séu einangraðir með 75 mm þykkri EPS polystyrene og botnplata einangruð með 100 mm þykkri EPS polystyrene einangrun, hvoru tveggja með lambdagildi λ=0,035W/m2°C. Gólfhiti verði ísteyptur í botn­plötu. Veggir séu úr 202 mm þykkum samlímdum grenivið sem sé með eiginþyngd 403 kg/m3. Lambdagildi bjálkanna, samkvæmt upplýsingum frá Austral Plywoods sé λ=0,1154W/m2°C. Um léttan við sé að ræða, en því léttari sem viðurinn sé, því hærri sé einangrunargildið. Samkvæmt upplýsingum frá framleiðanda húsanna noti þeir lambdagildi λ=0,12W/m2°C almennt fyrir bjálkahús sem framleidd séu þar í landi óháð hráefni, sem séu aðallega fura og greni, þannig að upplýsingarnar frá Austral Plywoods séu mjög sannfærandi út frá þeim létta við sem notaður sé í mannvirkin. Samkvæmt upplýsingum frá Húsnæðis- og mannvirkja­stofnun sé einangrunargildi timburs með rúmþyngd á bilinu 400 til 450 kg/m3 λ=0,13W/m2°C. Lóðréttar og láréttar kuldabrýr mannvirkisins séu reiknaðar í samræmi við töflu 3 í orku­ramma Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar. Gluggar og hurðir sem settar verði í byggingarnar séu hágæðavara frá Finnlandi og sé uppgefið lambdagildi þeirra λ=0,8W/m2°C. Þakvirki sé byggt upp úr sperrum klæddum timbri með hefðbundinni einangrun á milli sperra sem sé áætluð 230 mm.

Við útreikning einangrunargildis, sett upp í forrit Húsnæðis og mannvirkjastofnunar, fáist sú niðurstaða miðað við áður gefnar forsendur að kröfur um einangrunargildi umrædds húss sé 301 W/K. Rauntap í gegnum hjúp og botnplötu sé 226 W/K. Tap í gegnum kuldabrýr sé 44,5 W/K og sé heildarvarmatap því 226+44,5=270,5 W/K, sem sé minna en 301 W/K. Umrætt hús sé því með 89,9% af leyfilegu varmaflæði, þ.e. 11,3% betra en kröfur byggingar­reglugerðar nr. 112/2012 kveði á um. Varmatap í gegnum útveggi, þ.e. veggi, glugga og hurðir sé skv. sömu reikningum 0,6 W/m2°C sem sé umtalsvert minna en leyfilegt hámark skv. töflu 13.01 í byggingarreglugerð, sem sé 0,85 W/m2°C. Ekki allir byggingarhlutir uppfylli kröfu byggingarreglugerðar um leyfilegt hámark U-gilda. Veggir séu með U-gildi reiknað annars vegar 0,50 W/m2°C, λ=0,1154 W/m2°C, eftir upplýsingum frá Austral Plywoods og hins vegar 0,54 W/m2°C, λ=0,12W/m2°C, eftir upplýsingum frá framleiðanda um almenna notkun þeirra óháð efnisgerð. Eftir sem áður sé vegið meðaltal orkutaps útveggja á bilinu frá 0,57 W/m2°C fyrir λ=0,1154 W/m2°C til 0,60 W/m2°C fyrir λ=0,12 W/m2°C. Bæði gildin séu vel fyrir neðan leyfilegt hámark fyrir vegið meðaltal útveggja sem sé 0,85 W/m2°C.

Niðurstaðan sé því sú að þrátt fyrir að byggingarhlutinn útveggir uppfylli ekki kröfur byggingar­reglugerðar um hámarks U-gildi þá vegi aðrir byggingarhlutir viðkomandi útveggja vel upp á móti því, þar sem meðaltals U-gildi útveggja sé umtalsvert lægra en leyfilegt hámark U-gildis. Húsin uppfylli því fyllilega kröfur byggingarreglugerðar fyrir ný mannvirki með hitastigi Ti≥18°C. Heildar leiðnitap bygginganna leyfi þar að auki að þær megi setja upp á svæðum þar sem orkukostnaður vegna húshitunar sé hár, sbr. gr. 13.3.2. byggingarreglugerðar.

Málsrök Umhverfis- og tæknisviðs Uppsveita: Af hálfu Umhverfis- og tæknisviðs Upp­sveita er bent á að við afgreiðslu umsóknar kærenda hafi verið vísað til gr. 13.2.2. og 13.3.3. í byggingarreglugerð nr. 112/2012. Í töflu 13.01 í gr. 13.3.2. komi fram að leyfilegt hámark U-gildis útveggjar skuli ekki vera hærra en 0,40 W/m2°C. Einnig komi fram að á svæðum þar sem orkukostnaður vegna húshitunar sé hár á íslenskan mælikvarða sé mælt með að leiðnitap sé a.m.k. 10% lægra en fram komi í töflu 13.02.

Leyfilegt hámark U-gildis útveggjar með viðbótareinangrun annarra byggingarhluta geti skv. gr. 13.3.1. verið að hámarki 0,48 W/m2°C þegar búið sé að bæta 20% við U-gildið sem gefið sé í töflu 13.01. Samkvæmt útreikningi hönnuðar sé reiknað U-gildi fyrir útvegg á bilinu 0,50-0,54 W/m2°C ef notuð séu þau λ-gildi sem hönnuður gefi sér og sé það meira en hámarks U-gildið 0,48 W/m2°C. Þar sem útveggir uppfylli ekki lágmarkskröfur um einangrun einstakra byggingarhluta hafi umsókninni verið synjað.

 Viðbótarathugasemdir kærenda: Kærendur byggi á því að túlkun Umhverfis- og tæknisviðs Uppsveita brjóti gegn meðalhófs- og jafnræðisreglu. Í gr. 13.3.1. byggingarreglugerðar nr. 112/2012 komi fram að U-gildi skuli almennt ekki vera hærra en fram komi í töflu 13.01. Í síðustu línu töflunnar sé fjallað um leyfilegt hámark U-gildis útveggja, þ.e. vegið meðaltal veggja, glugga og hurða, sem eðlilegt sé að skýra þannig að veggur sem sé undir tilgreindu meðaltali sé innan marka byggingarreglugerðar. Annar háttur við skýringu reglugerðarinnar þyrfti að byggja á skýrum túlkunarreglum og rökstuddur með málefnalegum hætti, enda sé sérstaklega vísað til þess sem almenns gildi. Orðalagið beri ekki með sér að reglan sé ófrávíkjanleg heldur sé um viðmiðunarákvæði að ræða.

Hugsunin á bak við viðkomandi kafla reglugerðar nr. 112/2012 sé að hámarks meðalgildi kólnunargildis útveggja sé jafnt og eða minna en 0,85 W/m2°C. Til að mynda mætti byggja hús þar sem allir útveggir séu einvörðungu úr gleri, svo fremi sem meðaltal einangrunargildis útveggja viðkomandi húss sé minna en eða jafnt og 0,85 W/m2°C og myndi þá erindið vera samþykkt.

Kærendum hafi verið synjað um byggingarleyfi fyrir hús með meðaltalseinangrunargildi útveggja á bilinu frá 0,57 til 0,60 W/m2°C en það sé á bilinu 67% til 70% af leyfilegu hámarki meðaltalsvarmatapi útveggja. Hús úr nákvæmlega sömu bjálkum frá sama framleiðanda hafi verið samþykkt og reist í Suðurnesjabæ árið 2017 skv. upplýsingum frá Þjóðskrá Íslands og af kortavef bæjarins. Í því húsi sé einangrunargildi bjálkanna gefið upp sem 0,49 W/m2°C, sem sé ankannalegt þar sem um nákvæmlega sama efni sé að ræða.

Sé skilningur Umhverfis- og tæknisviðs Uppsveita réttur sé í raun alfarið að bannað að byggja óeinangruð bjálkahús úr þykkum bjálkum á Íslandi sem þó sé heimilt alls staðar í Evrópu og í Vesturheimi. Viðkomandi hús sé finnskt bjálkahús af mjög vandaðri gerð og sé framleitt af finnska framleiðandanum PLUSPUU. Framleiðandinn sé til húsa í Helsinki og sé meðlimur í Green building council of Finland. Viðkomandi hús séu viðurkennd í Finnlandi og í allri Skandinavíu sem heilsárshús og hafi verið samþykkt hérlendis á síðustu árum.

Niðurstaða: Samkvæmt 1. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála er það hlutverk nefndarinnar að úrskurða í kærumálum vegna stjórnvalds-ákvarðana og í ágreiningsmálum vegna annarra úrlausnaratriða á sviði umhverfis- og auðlinda-mála eftir því sem mælt er fyrir um í lögum á því sviði. Í samræmi við þetta tekur úrskurðar-nefndin lögmæti kærðrar ákvörðunar til endurskoðunar en tekur að jafnaði ekki nýja ákvörðun í málinu eða breytir efni ákvörðunar. Verður því ekki tekin afstaða til kröfu kærenda um að umsókn hans um byggingarleyfi verði samþykkt heldur einvörðungu tekin afstaða til þess hvort fella beri hina kærðu ákvörðun úr gildi.

Ágreiningur máls þessa snýst um hvort synjun byggingarfulltrúa á umsókn um byggingarleyfi fyrir finnsku bjálkahúsi hafi verið lögmæt. Í synjun byggingarfulltrúa var vísað til gr. 13.2.2. og 13.3.2. í byggingarreglugerð nr. 112/2012. Í 2. mgr. gr. 13.2.2. í reglugerðinni kemur fram að fyrir íbúðarhúsnæði og annað fullhitað húsnæði þar sem fólk dvelst, þ.e. lofthiti ≥ 18°C, gildi kröfur í töflum 13.01 og 13.02. Í gr. 13.3.2. reglugerðarinnar er kveðið á um að í nýjum mannvirkjum og viðbyggingum skuli leyfilegt hámark U-gilda einstakra byggingarhluta vera skv. töflu 13.01. Tafla 13.02 fjallar um viðhald og/eða endurbyggingu byggingarhluta og á því ekki við í máli þessu. Í töflu 13.01 er fjallað um leyft hámark U-gildis og kemur þar fram að hámark útveggja fyrir hitastig ≥ 18°C skuli vera 0,40 W/m2K. Þá kemur fram að vegið meðaltal útveggja, þ.e. veggfletir, gluggar og hurðir, skuli vera að hámarki 0,85 W/m2K.

 Óumdeilt er að útveggir hins umdeilda bjálkahúss séu yfir leyfðu hámarki fyrir útveggi, sem er líkt og áður segir 0,40 W/m2 á hverja gráðu K (W/m2K). U-gildi útveggja hins umdeilda húss er á bilinu 0,50–0,54 W/m2K. Vegið meðaltal U-gildis útveggja hins umdeilda húss er á bilinu 0,57–0,60 W/m2K, en það er undir leyfilegu hámarki vegins meðaltals útveggja skv. töflu 13.01, sem er 0,85 W/m2K.

 Í gr. 13.3.1. í reglugerð nr. 112/2012 kemur fram að almennt gildi að við útreikning heildar­leiðnitaps nýbygginga skuli U-gildi byggingarhluta ekki vera hærra en fram komi í töflu 13.01. Heimilt sé þó að U-gildi einstakra byggingarhluta í nýbyggingum sé allt að 20% hærra en fram komi í töflu 13.01, en þá því aðeins að einangrunarþykktir annarra byggingarhluta séu auknar tilsvarandi þannig að heildarleiðnitap mannvirkis haldist óbreytt þrátt fyrir slíka skerðingu einangrunar einstakra byggingarhluta. Verður að túlka grein þessa svo að einstakir byggingar-hlutar geti ekki haft meira en 20% hærra leiðnitap en fram kemur í töflu 13.01. Leyfilegt hámark U-gildis útveggja verður þannig 0,48 W/m2K, að teknu tilliti til undantekningarreglu gr. 13.3.1. reglugerðar nr. 112/2012.

 Hið umdeilda bjálkahús er líkt og áður segir hefur U-gildi veggja á bilinu 0,50–0,54 W/m2K og er því yfir leyfilegu hámarki sem mælt er fyrir um í töflu 13.01. Verður því að líta svo á að byggingarfulltrúa hafi verið rétt að synja kærendum um byggingarleyfi í máli þessu. Ef aðeins ætti að horfa til vegins meðaltals útveggja, þ.e. veggflatar, glugga og hurða, væri með öllu óþarft að telja sérstaklega upp leyfilegt hámark U-gildis einstakra byggingarhluta. Ber því að líta svo á að uppfylla þurfi bæði kröfur um hámarks U-gildi útveggja sem og hámarks U-gildi vegins meðaltals útveggja.

 Að öllu framangreindu virtu stendur hin kærða ákvörðun óröskuð.

 Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu kærenda um ógildingu ákvörðunar byggingarfulltrúa Umhverfis- og tækni­sviðs Uppsveita bs. frá 16. febrúar 2022 um að synja umsókn um byggingarleyfi fyrir 152,7 m2 sumarbústað og 30 m2 baðhús á sumarbústaðarlandinu Illagili 17, Grímsnes- og Grafnings­hreppi.

sep 21
Love0

61/2022 Suðurlandsvegur

Með

Árið 2022, þriðjudaginn 20. september, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Borgartúni 21, Reykjavík. Mættir voru Ómar Stefánsson varaformaður og Þorsteinn Þorsteinsson byggingarverkfræðingur. Aðalheiður Jóhanns­dóttir prófessor tók þátt í fundinum gegnum fjarfundabúnað.

Fyrir var tekið mál nr. 61/2022, kæra á ákvörðun bæjarstjórnar Kópavogsbæjar frá 10. maí 2022 um að samþykkja umsókn um framkvæmdaleyfi fyrir tvöföldun Suðurlands­vegar milli Fossvalla og Lögbergsbrekku.

 Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 20. júní 2022, er barst nefndinni 21. s.m., kærir Waldorfskólinn í Lækjarbotnum ákvörðun bæjarstjórnar Kópavogs­bæjar frá 10. maí 2022 um að samþykkja umsókn um framkvæmdaleyfi fyrir tvöföldun Suðurlands­vegar milli Fossvalla og Lögbergsbrekku. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi og framkvæmdir stöðvaðar á meðan málið væri til meðferðar fyrir úrskurðarnefndinni. Með úrskurði nefndarinnar, uppkveðnum 7. júlí 2022, var stöðvunarkröfunni hafnað.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Kópavogsbæ 24. júní 2022.

Málavextir: Hin kærða framkvæmd felur í sér tvöföldun Suðurlandsvegar milli Fossvalla og Lögbergsbrekku og er hluti af þeirri heildarframkvæmd sem felst í breikkun Suðurlandsvegar frá Hólmsá ofan Reykjavíkur að Hveragerði. Sú framkvæmd fór í mat á umhverfisáhrifum og lá fyrir álit Skipulagsstofnunar þar um 9. júlí 2009. Framkvæmdin var áfangaskipt og hófust framkvæmdir við fyrsta áfanga árið 2010, en framkvæmd þess vegkafla sem mál þetta varðar, Fossvellir að Lögbergsbrekku, var boðin út í júní 2021.

Á fundi skipulagsráðs Kópavogsbæjar 7. júní 2021 var umsókn Vegagerðarinnar um framkvæmda­leyfi fyrir umræddri framkvæmd tekin fyrir og málinu frestað. Á fundi ráðsins 5. júlí s.á. var umsóknin tekin fyrir að nýju og samþykkt að grenndarkynna hana fyrir hagsmuna­aðilum og umsagnaraðilum að fengnu áliti Skipulagsstofnunar um matsskyldu. Var hið kærða framkvæmdaleyfi grenndarkynnt 18. ágúst með athugasemdafresti til 17. september 2021. Að lokinni kynningu var málið tekið fyrir að nýju á fundi skipulagsráðs 20. september s.á. Athugasemdir bárust og var þeim vísað til umsagnar skipulagsdeildar. Á fundi skipulagsráðs 4. október s.á. var umsókn Vegagerðarinnar samþykkt með vísan til umsagnar skipulags­deildar, dags. 1. s.m., með þeim takmörkunum að aðeins væri um að ræða lagningu vegarins og að hann yrði tekinn í notkun samhliða síðasta hluta áfangans. Á fundi bæjarstjórnar 12. október 2021 var afgreiðsla skipulagsráðs samþykkt.

Með úrskurði, kveðnum upp 7. apríl 2022 í máli nr. 172/2021, felldi úrskurðarnefndin úr gildi ákvörðun bæjarstjórnar Kópavogs frá 12. október 2021 um að samþykkja umsókn um framkvæmda­leyfi fyrir breikkun Suðurlandsvegar frá Fossvöllum að Lögbergsbrekku. Þar sem hvorki lá fyrir greinargerð bæjarstjórnar um afgreiðslu framkvæmdaleyfisins í samræmi við 2. mgr. 14. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 né rökstudd afstaða hennar til álits Skipulagsstofnunar í samræmi við þágildandi 2. mgr. 13. gr. laga nr. 106/2000 um mat á umhverfisáhrifum var talið að málsmeðferð hins kærða framkvæmdaleyfis væri haldin slíkum ágöllum að ekki væri hjá því komist að fella leyfið úr gildi.

Umsókn Vegagerðarinnar um framkvæmdaleyfi var tekin fyrir að nýju á fundi skipulagsráðs 2. maí 2022 ásamt greinargerð um framkvæmdaleyfi, dags. 29. apríl s.á., í samræmi við 2. mgr. 14. gr. skipulagslaga og minnisblaðs skipulagsdeildar, dags. 28. s.m., um feril málsins. Var umsóknin samþykkt með tilvísun í 13. og 14. gr. skipulagslaga með þeim takmörkunum að aðeins væri um að ræða lagningu vegarins og að hann yrði tekinn í notkun samhliða síðasta hluta áfangans. Var afgreiðsla skipulagsráðs staðfest í bæjarráði 5. maí s.á. og á fundi bæjarstjórnar 10. s.m. Með vísan til samþykktar bæjarstjórnar gaf skipulagsfulltrúi út framkvæmdaleyfið 18. maí 2022.

Málsrök kæranda: Kærandi bendir á að hann reki leik- og grunnskóla í Lækjarbotnum samkvæmt samningi við Kópavogsbæ, en skólinn sé í um 850 m fjarlægð frá Suðurlandsvegi. Ákaflega mikilvægt sé að samgöngur við skólann séu sem greiðastar. Miðað við kært framkvæmda­leyfi verði eingöngu leyfðar hægri beygjur við Suðurlandsveg, en þeir sem þurfi að fara frá skólanum og í átt að höfuðborgarsvæðinu verði að fara í gegnum vegamót við Bláfjalla­veg. Það hafi í för með sér verulega aukinn ferðatíma og kostnað.

Frá því að úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála hafi fellt fyrra framkvæmdaleyfi úr gildi hinn 7. apríl 2022, í kærumáli nr. 172/2021, hafi sveitarfélagið einungis að litlu leyti bætt úr ágöllum á málsmeðferð og gögnum málsins. Nýtt aðalskipulag hafi tekið gildi þar sem ekki sé lengur gerð krafa um að umrædd framkvæmd sæti deiliskipulagi auk þess sem í skipulags­áætluninni sé aukin áhersla á náttúruvernd, almenningssamgöngur og aðgengi almennings að útivistarsvæðum. Þá hafi verið útbúin greinargerð um hið kærða framkvæmdaleyfi, dags. 29. apríl 2022, sem sé sögð vera í samræmi við 2. mgr. 14. gr. skipulagslaga nr. 123/2010, og nýtt minnisblað skipulagsdeildar, dags. 28. apríl 2022, um feril málsins. Þrátt fyrir framangreint séu enn nokkrir ágallar á málsmeðferðinni og þeim gögnum sem liggja til grundvallar framkvæmda­leyfinu auk þess sem nýir ágallar hafi komið í ljós.

Engin grenndarkynning hafi farið fram á framkvæmdaleyfinu þótt um sé að ræða framkvæmd sem ekki styðjist við deiliskipulag, en í slíkum tilfellum beri skv. 1. mgr. 44. gr. skipulagslaga að grenndarkynna framkvæmd. Aðstæður hafi breyst frá fyrra framkvæmdaleyfi og því sé ekki hægt að vísa til grenndarkynningar sem fram hafi farið vegna eldra leyfis. Samkvæmt 2. mgr. 37. gr. skipulagslaga sé það meginregla að gera skuli deiliskipulag á svæði þar sem framkvæmdir séu fyrirhugaðar, en sveitarstjórn sé heimilt skv. 1. mgr. 44. gr. sömu laga að ákveða að veitt verði leyfi án deiliskipulagsgerðar. Slík ákvörðun bæjarstjórnar Kópavogs liggi ekki fyrir. Þá hefur bæjarstjórn heldur ekki tekið ákvörðun um að heimilt sé að veita framkvæmdaleyfið án grenndarkynningar sem í vissum tilvikum væri heimilt að gera, sbr. niðurlag 5. mgr. 13. gr. skipulagslaga. Í stað hins lögbundna ferlis hafi skipulagsráð sjálft metið og ákveðið að grenndarkynning væri óþörf. Kærandi hafi verið sviptur möguleikanum á að skoða þau gögn sem lögð séu til grundvallar hinni kærðu leyfisveitingu og koma á framfæri sjónarmiðum sínum.

Ekki liggi fyrir að umsókn Vegagerðarinnar hafi fylgt öll þau gögn sem gerð sé krafa um að fylgi umsókn um framkvæmdaleyfi skv. 7. gr. reglugerðar nr. 772/2012 um framkvæmdaleyfi. Samkvæmt 3. tl. 7. gr. reglugerðarinnar skuli umsókn fylgja lýsing á framkvæmd og hvernig hún falli að gildandi skipulagsáætlunum og staðháttum. Til grundvallar afgreiðslu hins kærða framkvæmdaleyfis hafi verið umsókn leyfishafa, dags. 27. maí 2021, og betrumbætt umsókn, dags. 8. júlí s.á., en skipulagsráð hafi afgreitt málið 2. maí 2022. Í millitíðinni hafi tekið gildi Aðalskipulag Kópavogs 2019–2040 og því geti umsóknin ekki staðist kröfu fyrrgreinds reglugerðar­ákvæðis um lýsingu á því hvernig framkvæmdin falli að gildandi skipulags­áætlunum. Meðal atriða sem kærandi hafi leitast við að fá sveitarfélagið til að taka tillit til séu einmitt atriði sem aðalskipulagið kalli á, þ. á m. tenging Lækjarbotnasvæðis sunnan Suðurlands­vegar við svæðið norðan vegarins í námunda við fyrirhuguð undirgöng undir veginn fyrir umferð á hestum.

Þegar hin kærða ákvörðun hafi verið tekin hafi ekki legið fyrir starfsleyfi Vegagerðarinnar eða þess verktaka sem unnið hafi við framkvæmdina, heldur hafi einungis legið fyrir drög að slíkum starfsleyfum með ráðgerðum gildistíma til 30. júní 2022. Gögn málsins bendi til þess að bæði sveitarfélagið og Vegagerðin telji ekki þörf á starfsleyfi fyrir Vegagerðina eða verktakann vegna framkvæmda þeirra á fjarsvæði vatnsbóla skv. 47. gr., sbr. 45. gr., heilbrigðissamþykktar nr. 555/2015 um verndarsvæði vatnsbóla innan Mosfellsbæjar, Reykjavíkur, Seltjarnarness, Kópa­vogs, Garðarbæjar og Hafnarfjarðarkaupstaðar og/eða að áðurnefnd drög að starfsleyfi væru úrelt í ljósi nýs aðalskipulags. Eigi fyrra tilvikið við sé byggt á því að vöntun á viðkomandi starfsleyfum fari í bága við skilyrði 5. tl. 2. mgr. 7. gr. reglugerðar nr. 772/2012 um að umsókn um framkvæmdaleyfi skuli fylgja „samþykki og/eða leyfi annarra leyfisveitenda sem fram­kvæmdin kann að vera háð samkvæmt öðrum lögum, ásamt upplýsingum um önnur leyfi sem framkvæmdaaðili er með í umsóknarferli eða hyggst sækja um.“ Eigi síðara tilvikið við sé ekki tekið mið af því að nýtt skipulag hafi tekið gildi frá því að sótt hafi verið um umrætt framkvæmda­leyfi. Gerð sé krafa um að sveitarfélagið geri grein fyrir stöðu framkvæmda­svæðisins m.t.t. vatnsverndar og þar með stöðu svæðisins gagnvart framangreindri samþykkt nr. 555/2015, enda sé greinargerð gildandi aðalskipulags og skipulagsuppdráttar þess óskýr varðandi þetta atriði.

Kærandi hafi á fyrri stigum málsins gert þá kröfu að skoðað yrði að færa tengingu ráðgerðrar heimreiðar af Suðurlandsvegi austar heldur en tillögur Vegagerðarinnar hefðu gert ráð fyrir, svo og að gert yrði ráð fyrir gangandi og hjólandi umferð og almenningssamgöngum undir Suðurlandsveg nærri núverandi afleggjara. Vegagerðin hafi hafnað því að aðrar leiðir en tenging vestan við náttúruvættið Tröllabörn standist kröfur um umferðaröryggi. Að mati kæranda hafi stofnunin ekki lagt fram viðhlítandi gögn til stuðnings þeirri fullyrðingu auk þess sem hún hafi ekki kannað með viðhlítandi hætti aðra möguleika á vegtengingu eða möguleika á að koma til móts við hugmyndir kæranda um undirgöng. Bæði Vegagerðin og Kópavogsbær hafi ekki undirbúið ákvörðun um útgáfu framkvæmdaleyfisins nægilega vel með hliðsjón af kröfum stjórnsýsluréttarins um rannsókn máls, sbr. m.a. 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Ekki hafi verið greindar þarfir kæranda og annarra varðandi vegtengingu Lækjarbotna­svæðisins en þegar þær þarfir hafi komið í ljós vegna athugasemda kæranda hafi viðbrögðin verið ófullnægjandi. Þá hafi rökstuðningur ekki staðist kröfur 22. gr. stjórnsýslulaga. Slíkt hafi verið nauðsynlegt þar sem ákvörðunin hafi farið í bága við fyrri umsögn kæranda, sbr. til hliðsjónar ákvæði 5. mgr. 61. gr. laga nr. 60/2013 um náttúruvernd.

Málsrök Kópavogsbæjar: Kópavogsbær vísar til þess að við endurtekna meðferð hins kærða framkvæmdaleyfis hafi ekki verið talin þörf á að grenndarkynna umsóknina að nýju. Hafi það mat verið byggt á þeim forsendum að um væri að ræða sömu umsókn og þar af leiðandi sömu gögn sem legið hefðu til grundvallar. Þá hefðu ekki verið liðnir 12 mánuðir frá þeirri grenndar­kynningu sem fram hefði farið vegna fyrra framkvæmdaleyfis auk þess sem búið hefði verið að svara innsendum athugasemdum og sjónarmiðum. Þá sé gerð grein fyrir framkvæmdinni í Aðalskipulagi Kópavogs 2019–2040 og því jafnframt til staðar heimild til að falla frá grenndar­kynningu, sbr. 5. mgr. 13. gr. skipulagslaga nr. 123/2010. Þó svo að meginreglan sé sú að skipulagsyfirvöldum sé ætlað að gera deiliskipulag innan marka síns sveitarfélags sé ekki þar með sagt að þeim sé almennt óheimilt að heimila framkvæmdir á svæðum þar sem deiliskipulag liggi ekki fyrir. Þá sé bent á að fyrirhugað sé að deiliskipuleggja svæðið. Sé vinna nú þegar hafin og muni liggja fyrir áður en síðari áfangi framkvæmdarinnar verði samþykktur.

Framkvæmdin sé í fullu samræmi við matsskýrslu framkvæmdarinnar frá árinu 2009. Samkvæmt lögum nr. 111/2021 um umhverfismat framkvæmda og áætlana sé gert ráð fyrir að í þeim tilvikum þegar umhverfismatsferli sé lokið við gildistöku laganna eigi eldri ákvæði laga nr. 106/2000 um mat á umhverfisáhrifum framkvæmda við þegar komi að leyfisveitingum. Hafi leyfishafa því ekki verið skylt að óska eftir ákvörðun Skipulagsstofnunar um hvort tilefni væri til endurskoðunar á greindri matsskýrslu áður en framkvæmdaleyfi hafi verið gefið út, sbr. 1. mgr. 12. gr. laga nr. 106/2000, enda framkvæmdir hafnar samkvæmt skilgreiningu 1. mgr. 14. gr. reglugerðar nr. 772/2021 um framkvæmdaleyfi.

Öll gögn sem lög og reglur kveði á um hafi legið fyrir við meðferð og ákvarðanatöku framkvæmda­leyfisins, þ. á m. áhættumat vegna vatnsverndar, gildandi starfsleyfi, umsagnir lögbundinna umsagnaraðila, athugasemdir hagsmunaaðila o.fl. Þá hafi jafnframt verið bætt úr þeim ágöllum sem úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála hafi talið vera á fyrri máls­meðferð. Þeirri staðhæfingu kæranda að samráð hafi verið ófullnægjandi sé hafnað. Ítarlegt samráð hafi átt sér stað og þá sérstaklega við kæranda. Tillögum, kröfum og athugasemdum hans hafi verið svarað með málefnalegum rökum. Bent sé á að skipulagsvald, afgreiðsla leyfis­umsókna og eftirlit með framkvæmd skipulagsáætlana og leyfisskyldum framkvæmdum sé í höndum sveitarstjórnar innan marka sveitarfélags, sbr. 3. mgr. 3. gr. skipulagslaga. Skylda til samráðs feli ekki í sér að skylt sé að fallast á allar kröfur hagsmunaaðila, en allar athugasemdir séu teknar til skoðunar og þeim svarað. Umrædd framkvæmd komi ekki í veg fyrir mögulega framtíðaruppbyggingu á landi bæjarins í grennd við framkvæmdina sem sé í fullu samræmi við aðalskipulag. Þá sé bent á að gefið hafi verið út framkvæmdarleyfi fyrir gerð hliðarvegar sem ætlað sé að þjóna tengingu við veginn sem liggi að Waldorfskóla. Hafi því verið komið til móts við athugasemdir kæranda að hluta til.

 Athugasemdir Vegagerðarinnar: Af hálfu Vegagerðarinnar er bent á að umferð á leið frá Waldorfskóla að höfuðborgarsvæðinu fari í gegnum vegamót við Bláfjallaveg, en aksturstími frá skólanum að vegamótunum sé 2-3 mínútur. Ekki sé unnt að þvera 2+2 veg án þess að þrengja hann niður í eina akrein í hvora átt en með tilliti til umferðaröryggis og greiðra sam­gangna sé það ekki ákjósanlegt. Framkvæmdir Vegagerðarinnar á grundvelli mats á umhverfis­áhrifum frá árinu 2009 hafi miðast við þann framkvæmdakost sem einna minnst áhrif hafi á umhverfið og því mislæg vegamót ekki byggð, a.m.k. ekki að svo stöddu, enda ekki þörf fyrir þau miðað við umferðarmagn, aðliggjandi skipulag byggðar og að teknu tilliti til kostnaðar. Við breikkun og endurbyggingu Suðurlandsvegar sé umferðaröryggi í hávegum haft við alla hönnun og útfærslu mannvirkis. Liður í því sé að loka fyrir þveranir sem til staðar séu í dag og leita annarra lausna við tengingar. Þá sé bent á að gangnalausnir séu mikilli óvissu háðar og dýrar í framkvæmd.

Vegagerðin hafi lagt til lausn á vegtengingu að Waldorfskóla sem sé tenging um vegamót við Geirland með nýjum hliðarvegi um Lækjarbotnaland. Fyrir liggi ákvörðun Skipulagsstofnunar um að sú framkvæmd sé ekki háð mati á umhverfisáhrifum, en í þeirri ákvörðun sé ítarlega fjallað um þau skilyrði sem uppfylla þurfi til að leggja hliðarveginn. Hafi nú verið gefið út framkvæmdaleyfi fyrir þeim vegi. Röksemdir kæranda með vísan til laga nr. 60/2013 um náttúruvernd og friðlýsingar náttúruvættisins Tröllabarna falli því um sjálft sig ef tekið sé mið af ákvörðun Skipulagsstofnunar, en haft hafi verið samráð við Skipulagsstofnun, Skógræktar­félag Kópavogs, Minjastofnun Íslands og Náttúrufræðistofnun Íslands. Enginn umsagnaraðila hafi andmælt þeirri framkvæmd.

Fyrri umsókn um framkvæmdaleyfi hafi verið grenndarkynnt fyrir kæranda í samræmi við 44. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 og hafi hann komið að athugasemdum sínum. Hafi kærandi því fengið tækifæri til að tjá sig um hina fyrirhuguðu framkvæmd. Sveitarfélaginu hafi verið heimilt að falla frá grenndarkynningu umsóknar Vegagerðarinnar um hið kærða framkvæmda­leyfi þar sem engin efnisleg breyting hafi verið frá fyrri umsókn. Skipulagslög kveði einungis á um skyldu til að endurtaka grenndarkynningu ef byggingar- eða framkvæmdaleyfi hafi ekki verið gefið út innan árs frá afgreiðslu sveitarstjórnar, sbr. 4. mgr. 44. gr. laganna, en að öðru leyti mæli lögin ekki fyrir um að endurtaka þurfi grenndarkynningu. Því sé mótmælt að aðstæður hafi breyst vegna gildistöku Aðalskipulags Kópavogs 2019–2040, en eldri umsókn hafi tekið mið af þeirri skipulagsáætlun sem og eldra aðalskipulagi. Fyrirkomulag vegamóta á uppdrætti sýni mislæg vegamót við Lækjarbotna og Bláfjallaveg, en ekki sé gert ráð fyrir slíkum vegamótum við Waldorfskóla heldur sé gert ráð fyrir annars konar lausnum.

Með hliðsjón af ákvæðum skipulagslaga og vegalaga nr. 80/2007 og reglugerðum settum sam­kvæmt þeim lögum telji Vegagerðin að ekki hafi verið skylt að grenndarkynna umrædda fram­kvæmd. Í því sambandi sé vísað til úrskurðar úrskurðarnefndar skipulags- og byggingarmála í máli nr. 72/2011. Þar hafi nefndin talið að grenndarkynning framkvæmdaleyfis ætti einvörðungu við um framkvæmdir sem að öllu jöfnu væru háðar deiliskipulagi en ráðið yrði af 28. gr. vegalaga og gr. 4.16.2 í skipulagsreglugerð nr. 400/1998, sjá nú gr. 4.1.2. í skipulags­reglugerð nr. 90/2013, sbr. gr. 5.3.2.5., að utan þéttbýlis réðist gerð þjóðvegar í aðalskipulagi að fengnum tillögum Vegagerðarinnar um legu þeirra. Þar sem gerð væri grein fyrir þjóðvegi 1 í viðkomandi aðalskipulagi væri ekki þörf á grenndarkynningu. Þar að auki eigi undanþágu­ákvæði 5. mgr. 13. gr. skipulagslaga, um heimild til að falla frá grenndarkynningu ef gerð sé grein fyrir framkvæmd og fjallað ítarlega um hana í aðalskipulagi, við í málinu þar sem hvort tveggja sé gert í gildandi aðalskipulagi.

Því sé hafnað að leyfisumsókn hafi ekki fylgt tilskilin gögn en framkvæmdalýsing hafi verið lögð fram með fyrri umsókn um framkvæmdaleyfi. Kærandi rökstyðji ekki hvernig framkvæmda­lýsingin samrýmist ekki gildandi skipulagsáætlunum eða staðháttum. Þá sé því hafnað að hin kærða ákvörðun hafi ekki verið undirbúin í samræmi við kröfur stjórnsýslu­réttarins. Framkvæmdaleyfið sé í samræmi við matsskýrslu frá árinu 2009, leyfið hafi verið grenndarkynnt árið 2021 og fundað hafi verið með forsvarsmönnum kæranda um fyrirhugaðar framkvæmdir. Í greinargerð bæjarstjórnar Kópavogs með hinu kærða framkvæmdaleyfi sé listað upp á hvaða gögnum útgáfu framkvæmdaleyfisins grundvallist.

Kærandi eigi ekki lögvarinn rétt á tiltekinni gerð vegtengingar eða vegamóta. Framkvæmdar­aðili og leyfisveitandi sem fari með skipulagsvaldið ákveði hvernig tengingu verði viðkomið með tilliti til vegtæknilegra sjónarmiða, umferðaröryggis og skipulagsáætlana. Ákvæði 5. mgr. 61. gr. laga um náttúruvernd sé sérákvæði þar sem um sé að ræða skyldu til sérstaks rök­stuðnings ef raska eigi jarðminjum gegn áliti lögbundinna umsagnaraðila, en slíkum aðstæðum sé ekki fyrir að fara í þessu máli. Þá sé bent á að starfsleyfi sé ekki gefið út fyrr en leyfi til framkvæmda liggi fyrir. Því sé ekki óeðlilegt að starfsleyfi hafi ekki verið gefið út þegar hin kærða ákvörðun hafi verið tekin og því fari framkvæmdin ekki í bága við 5. tl. 2. mgr. 7. gr. reglugerðar nr. 772/2012 um framkvæmdaleyfi.

 Viðbótarathugasemdir kæranda: Kærandi bendir á að ekki sé fjallað um umdeilda fram­kvæmd í Aðalskipulagi Kópavogs 2019–2040 með þeim hætti að ekki þurfa að grenndarkynna hana vegna undanþáguákvæðis 5. mgr. 13. gr. skipulagslaga nr. 123/2010. Þannig sé í skipu­laginu ekki fjallað um tengingu við Waldorfskóla líkt og nú sé ráðgert auk þess sem þær fram­kvæmdir sem mestu máli skipta í sambandi við þá tengingu séu ótímasettar og óvissar. Allt aðrar áherslur séu í nýju aðalskipulagi varðandi stígagerð, almenningssamgöngur og aðgengi að náttúru en í eldra skipulagi. Bent sé á að við meðferð málsins hafi engin ákvörðun verið tekin um að grenndarkynna ekki með vísan til 5. mgr. 13. gr. skipulagslaga, en samkvæmt orðalagi 1. mgr. 44. gr. verði að liggja fyrir ákvörðun sveitarstjórnar um að veita framkvæmda­leyfi án deiliskipulags. Því sé hafnað að samráð Vegagerðarinnar við kæranda hafi verið full­nægjandi

Niðurstaða: Fyrir liggur að svæðið sem hið kærða framkvæmdaleyfi tekur til hefur ekki verið deiliskipulagt auk þess sem leyfið var ekki grenndarkynnt fyrir kæranda. Að skipulagsrétti gildir sú meginregla að gera skal deiliskipulag fyrir svæði eða reiti þar sem framkvæmdir eru fyrirhugaðar, sbr. 2. mgr. 37. gr. skipulagslaga nr. 123/2010, en víkja má frá þeirri skyldu með grenndarkynningu að uppfylltum frekari skilyrðum sem mælt er fyrir um í 1. mgr. 44. gr. laganna. Í 5. mgr. 13. gr. sömu laga er að finna sambærilega reglu um grenndarkynningu framkvæmda­leyfis, en þar er jafnframt kveðið á um heimild til að falla frá grenndarkynningu ef gerð sé grein fyrir framkvæmdinni og fjallað ítarlega um hana í aðalskipulagi. Í samræmi við 28. gr. vegalaga nr. 80/2007 er að öllu jöfnu gerð ítarleg grein fyrir legu þjóðvega í aðalskipulags­áætlunum sveitarfélaga og hefur því ekki tíðkast hér á landi að gera deiliskipulag vegna lagningar og endurbóta á þjóðvegum í dreifbýli. Í Aðalskipulagi Kópavogs 2019–2040 er gert ráð fyrir vegaframkvæmdinni á sveitarfélagsuppdrætti og í greinargerð skipulagsins er að finna umfjöllun um framkvæmdina, þ. á m. um hvar og hvers konar gatnamót verði á umræddum vegkafla. Að því virtu verður að telja að sveitarfélaginu hafi verið heimilt að falla frá grenndarkynningu framkvæmdaleyfisins, en fyrra framkvæmdaleyfi sem var grenndarkynnt var sama efnis og umdeilt framkvæmdaleyfi. Þótt betur hefði farið á að bókað hefði verið um á hvaða grundvelli fallið væri frá grenndarkynningu varðar það ekki ógildingu hinnar kærðu ákvörðunar. Þar að auki kom kærandi að athugasemdum vegna grenndarkynningar sömu framkvæmdar á árinu 2021 og lágu því sjónarmið hans fyrir áður en hið kærða leyfi var afgreitt, auk þess sem gögn málsins bera með sér að frekara samráð við kæranda hafi einnig farið fram.

Framkvæmdin hefur sætt mati á umhverfisáhrifum og lá álit Skipulagsstofnunar þar um fyrir hinn 9. júlí 2009. Svo sem rakið var í málavöxtum felldi úrskurðarnefndin úr gildi ákvörðun bæjarstjórnar Kópavogs frá 12. október 2021 um að samþykkja umsókn um framkvæmdaleyfi fyrir breikkun Suðurlandsvegar frá Fossvöllum að Lögbergsbrekku, en sú niðurstaða byggðist á því að málsmeðferðin vék frá ákvæðum skipulagslaga og laga nr. 106/2000 varðandi afgreiðslu á og umfjöllun um leyfisumsókn vegna framkvæmdar sem sætt hefur mati á umhverfisáhrifum. Í kjölfar úrskurðarins tók bæjarstjórn Kópavogs saman greinargerð um framkvæmdaleyfið þar sem finna má ítarlega afstöðu hennar til mats á umhverfisáhrifum og álits Skipulagsstofnunar. Hefur því verið bætt úr þeim ágalla sem úrskurðarnefndin taldi vera á afgreiðslu fyrra framkvæmdaleyfis og kemur því ekki til álita að ógilda hina kærðu ákvörðun á þeim grundvelli.

Í 2. mgr. 7. gr. reglugerðar nr. 772/2012 um framkvæmdaleyfi er fjallað um hvaða gögn skuli fylgja framkvæmdaleyfisumsókn. Þar á meðal er kveðið á um að umsókn skuli fylgja lýsing á framkvæmd og hvernig hún falli að gildandi skipulagsáætlunum og staðháttum, sbr. 3. tl. 2. mgr. 7. gr. reglugerðarinnar. Þrátt fyrir að lýsing framkvæmdarinnar hafi verið gerð í júní 2021, áður en nýtt aðalskipulag tók gildi í desember s.á., getur það ekki varðað ógildingu ákvörðunarinnar þegar litið er til þess að framkvæmdin er í samræmi við gildandi aðalskipulag. Þá skal skv. 5. tl. áðurnefnds reglugerðarákvæðis einnig fylgja með leyfisumsókn fyrirliggjandi samþykki og/eða leyfi annarra leyfisveitenda sem framkvæmdin kann að vera háð samkvæmt öðrum lögum ásamt upplýsingum um önnur leyfi sem framkvæmdaaðili er með í umsóknarferli eða hyggist sækja um. Kærandi hefur gert athugasemd við að ekki hafi legið fyrir starfsleyfi Vegagerðarinnar eða þess verktaka sem muni sjá um framkvæmdina sam­kvæmt heilbrigðis-samþykkt nr. 555/2015 um verndarsvæði vatnsbóla innan Mosfellsbæjar, Reykjavíkur, Seltjarnarness, Kópavogs, Garðarbæjar og Hafnarfjarðar­kaupstaðar, heldur hafi einungis legið fyrir drög að slíku starfsleyfi. Af orðalagi fyrrgreinds 5. tl. 2. mgr. 7. gr. reglu­gerðar nr. 772/2012 er ljóst að ekki þurfa öll tilskilin leyfi að liggja fyrir áður en framkvæmda­leyfi er gefið út heldur getur eftir atvikum verði nægilegt að fyrir liggi umsóknarferli eða upp­lýsingar um áform um leyfisumsókn. Verður það því ekki talinn annmarki á málsmeðferð hins kærða framkvæmdaleyfis að ekki hafi legið fyrir útgefið starfsleyfi á grundvelli fyrr­greindrar heilbrigðissamþykktar.

Þá hefur kærandi gert athugasemd við undirbúning hins kærða framkvæmdaleyfis með hliðsjón af kröfum stjórnsýsluréttarins um rannsókn máls og vísar í því sambandi til þess að ekki hafi aðrir möguleikar á vegtengingu verið kannaðir með viðhlítandi hætti að teknu tilliti til þarfa kæranda. Af því tilefni skal á það bent að lega og vegtengingar hins umdeilda vegarkafla ráðast ekki af hinu kærða framkvæmdaleyfi heldur af Aðalskipulagi Kópavogs 2019–2040 í samræmi við ákvæði vegalaga og skipulagslaga, en sú skipulagsáætlun getur ekki sætt endurskoðun úrskurðarnefndarinnar.

Með hliðsjón af öllu framangreindu verður kröfu kæranda um ógildingu hinnar kærðu ákvörðunar hafnað.

 Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu kæranda um að felld verði úr gildi ákvörðun bæjarstjórnar Kópavogs frá 10. maí 2022 um að samþykkja umsókn um framkvæmdaleyfi fyrir tvöföldun Suðurlandsvegar milli Fossvalla og Lögbergsbrekku.

sep 21
Love0

30/2022 Álalind

Með

Árið 2022, þriðjudaginn 20. september, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Borgartúni 21, Reykjavík. Mættir voru Ómar Stefánsson varaformaður og Þorsteinn Þorsteinsson byggingar­verkfræðingur. Aðalheiður Jóhanns­dóttir prófessor tók þátt í fundinum gegnum fjarfundabúnað.

Fyrir var tekið mál nr. 30/2022, kæra á ákvörðunum byggingarfulltrúa Kópavogsbæjar frá 6. og 26. maí 2021 um að gefa út lokaúttektarvottorð vegna hússins á lóð Ála­lindar 14 annars vegar og bílageymslu Álalindar 14-16 hins vegar.

 Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 5. apríl 2022, er barst nefndinni sama dag, kærir húsfélag Álalindar 14 og lóðar- og bílageymslufélag Álalindar 14–16 þær ákvarðanir byggingarfulltrúa Kópavogsbæjar frá 6. og 26. maí 2021 að gefa út lokaúttektarvottorð vegna hússins á lóð Álalindar 14 annars vegar og bílageymslu Álalindar 14–16 hins vegar. Er þess krafist að ákvarðanirnar verði felldar úr gildi.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Kópavogsbæ 12. maí 2022.

Málavextir: Frá árinu 2019 hafa kærendur átt í töluverðum samskiptum við byggingarfulltrúa Kópavogsbæjar vegna hússins á lóð Álalindar 14 og bílageymslu Álalindar 14–16 í tengslum við ófullnægjandi frágang og aðra ágalla sem þeir telja vera á mannvirkjunum. Hinn 6. maí 2021 gaf byggingarfulltrúi Kópavogsbæjar út lokaúttektarvottorð vegna hússins að Álalind 14 og 26. s.m. gaf hann út lokaúttektarvottorð vegna bílageymslu Álalindar 14–16. Eru það hinar kærðu ákvarðanir í máli þessu.

Með bréfi, dags. 10. júní 2021, sendu kærendur bréf til byggingarfulltrúa og óskuðu eftir því að lokaúttektarvottorðin yrðu dregin til baka og var það erindi ítrekað 14. júlí s.á. Mun erindinu ekki hafa verið svarað af byggingarfulltrúa og af því tilefni óskuðu kærendur eftir því að Húsnæðis- og mannvirkjastofnun beitti sér fyrir því að byggingarfulltrúi svaraði erindi þeirra. Með tölvupósti starfsmanns stofnunarinnar 7. september s.á. kom fram að óskað hefði verið eftir upplýsingum frá byggingarfulltrúa vegna málsins. Einnig var bent á að skv. 59. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki væru stjórnvaldsákvarðanir sem teknar væru á grund­velli laganna kæranlegar til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála og færi um aðild, kærufrest, málsmeðferð og annað samkvæmt lögum um úrskurðarnefndina. Með bréfi, dags. 29. s.m., taldi Húsnæðis- og mannvirkjastofnun að gögn málsins gæfu ekki tilefni til íhlutunar af hálfu stofnunarinnar á grundvelli 18. gr. laga um mannvirki. Þá var kærendum bent á að hægt væri að óska eftir því að byggingarfulltrúi skoðaði málið á grundvelli 2. málsl. 1. mgr. 56. gr. sömu laga og tæki byggingarfulltrúi ákvörðun á grundvelli þess lagaákvæðis gæti sú ákvörðun eftir atvikum verið kæranleg til úrskurðarnefndarinnar.

Með bréfi kærenda til byggingarfulltrúa, dags. 14. október 2021, var óskað eftir að byggingar­fulltrúi skoðaði málið á grundvelli 2. málsl. 1. mgr. 56. gr. laga um mannvirki. Var í bréfinu vísað til þess að samkvæmt umboðsmanni Alþingis væri útgáfa vottorðs um lokaúttekt stjórnvaldsákvörðun auk þess sem bent var á að úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála hafi í máli nr. 54/2019 fallist á kröfu húsfélags um að fella úr gildi ákvörðun byggingarfulltrúa um útgáfu lokaúttektarvottorðs.

Málsrök kærenda: Kærendur benda á að þótt hinar kærðu ákvarðanir hafi ekki beinst að þeim þá komi kærendur fram fyrir hönd eigenda vegna sameiginlegra mála. Lokaúttektarvottorðin varði verulega hagsmuni eigenda og eigi kærendur að því leytinu aðilar málsins. Þá sé bent á að byggingarfulltrúa hafi vanrækt að upplýsa kærendur um rétt til að óska eftir rökstuðningi hinna kærðu ákvarðana og um kæruheimild, sbr. 20. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Verulegir annmarkar hafi verið á málsmeðferð byggingarfulltrúa Kópavogsbæjar sem hafi skert mögu­leika kærenda á að gæta hagsmuna félagsmeðlima sinna. Ákvarðanirnar hafi byggst á ófull­nægjandi og röngum upplýsingum frá byggingarstjóra og þess félags sem hafi byggt mann­virkið, en það félag beri ábyrgð sem eigandi fyrir lokaúttekt, sbr. 13. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki. Við útgáfu vottorðanna hafi verið fyrir hendi aðstæður sem séu til þess fallnar að draga í efa óhlutdrægni byggingarfulltrúa, sbr. 5. og 6. tl. 3. gr. stjórnsýslulaga.

Málsrök Kópavogsbæ: Sveitarfélagið bendir á að í bréfi Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar til kærenda, dags. 29. september 2021, hafi stofnunin talið að málið væri í réttum farvegi og því væri ekki tilefni til íhlutunar af hennar hálfu. Í sama bréfi hafi kærendum verið leiðbeint um kæruleiðir. Kæra í máli þessu hafi borist sjö mánuðum síðar og sé því of seint fram komin, sbr. 2. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála. Beri því að vísa málinu frá. Verði ekki fallist á frávísun málsins sé bent á að það hafi verið mat byggingar­fulltrúa að mannvirkið uppfyllti ákvæði laga nr. 160/2010 um mannvirki og byggingar­reglugerð nr. 112/2012 við lokaúttekt og að það samræmdist hönnunargögnum að undanskilinni einni athugasemd vegna bílageymslu. Ef íbúar hafi athugasemdir við ástand fast­eignarinnar eða frágang þá beri þeim að beina þeim að þáverandi eiganda og seljanda hússins og viðkomandi byggingarstjóra. Þá sé því hafnað að byggingarfulltrúi hafi verið vanhæfur til að gefa út hið kærða lokaúttektarvottorð.

 Viðbótarathugasemdir kærenda: Kærendur benda á að leiðbeiningar Húsnæðis- og mannvirkja­stofnunar í bréfi þess, dags. 29. september 2021, hafi lotið að kærurétti eftir að byggingarfulltrúi tæki ákvörðun á grundvelli 1. mgr. 56. gr. laga nr. 160/2010 um mann­virki, en í bréfinu hafi ekki verið minnst á lokaúttektarvottorð. Byggingarfulltrúi hafi haft mörg tækifæri til að vekja athygli kærenda á rétti til að kæra útgáfu vottorðs um lokaúttekt en það hafi hann ekki gert. Þar með hafi hann brugðist leiðbeiningarskyldu sinni samkvæmt stjórnsýslu­lögum nr. 37/1993.

Niðurstaða: Í 2. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála er mælt fyrir um að kærufrestur til úrskurðarnefndarinnar sé einn mánuður frá því að kæranda varð kunnugt eða mátti vera kunnugt um ákvörðunina. Svo sem fram kemur í málavöxtum gaf byggingarfulltrúi Kópavogsbæjar út vottorð um lokaúttekt 6. maí 2021 vegna hússins að Ála­lind 14, auk þess sem að hann gaf út vottorð um lokaúttekt 26. s.m. vegna bílageymslu Álalindar 14–16. Af gögnum málsins má ráða að kærendum var kunnugt um hinar kærðu ákvarðanir ekki síðar en 14. maí s.á. annars vegar og 10. júní s.á. hins vegar. Verður að miða við að kærufrestir hafi byrjað að líða við þau tímamörk og voru kærufrestir því löngu liðnir þegar kæra barst úrskurðarnefndinni 5. apríl 2022.

 Samkvæmt 1. mgr. 28. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 skal vísa kæru frá hafi hún borist að liðnum kærufresti nema afsakanlegt verði talið að kæran hafi ekki borist fyrr, sbr. 1. tl.1. mgr. 28. gr. eða veigamiklar ástæður mæli með því að kæran verði tekin til efnismeðferðar, sbr. 2. tl. ákvæðisins. Tiltekið er í athugasemdum við 28. gr. í frumvarpi því sem varð að stjórnsýslu­lögum að við mat á því hvort skilyrði séu til að taka mál til meðferðar að loknum kærufresti þurfi að líta til þess hvort aðilar málsins séu fleiri en einn og með andstæða hagsmuni. Sé um slíkt að ræða sé rétt að taka mál einungis til kærumeðferðar að liðnum kærufresti í algjörum undantekningartilvikum. Á það við í máli þessu þar sem hagsmunir kærenda og byggingaraðila fara ekki saman. Þá er tekið fram í athugasemdum við 2. mgr. 4. gr. í frumvarpi því sem varð að lögum nr. 130/2011 að kærufrestur til úrskurðarnefndarinnar sé styttri en almennur kæru­frestur stjórnsýslulaga. Segir nánar að brýnt sé að ágreiningur um form eða efni ákvörðunar verði staðreyndur sem fyrst.

Af fyrirliggjandi samskiptum milli kærenda og byggingarfulltrúa er ekki að sjá að kærendum hafi verið leiðbeint um rétt þeirra til að kæra ákvörðun um útgáfu lokaúttektarvottorðs til úrskurðarnefndarinnar og um kærufrest. Sinnti sveitarfélagið því ekki leiðbeiningarskyldu sinni í samræmi við 7. gr. stjórnsýslulaga, sbr. 20. gr. sömu laga. Aftur á móti verður að líta til þess að í september 2021 upplýsti Húsnæðis- og mannvirkjastofnun kærendur í tvígang um kæruheimild til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála. Var í fyrra skiptið upplýst um að stjórnvaldsákvarðanir teknar á grundvelli laga nr. 160/2010 um mannvirki væru kæranlegar til úrskurðarnefndarinnar en í síðari skiptið að ákvörðun byggingarfulltrúa sem tekin væri á grundvelli 56. gr. sömu laga væri kæranleg til nefndarinnar. Þá sendu kærendur byggingar­fulltrúa bréf í október 2021 þar sem þeir bentu byggingarfulltrúa á að útgáfa vottorðs um loka­úttekt væri stjórnvaldsákvörðun og vísuðu til kærumáls hjá úrskurðarnefndinni þar sem slíkt vottorð hefði hlotið efnismeðferð nefndarinnar. Var þeim þá í lófa lagið að gera reka að því skjóta málinu til nefndarinnar og verður því ekki talið afsakanlegt að kæra hafi ekki borist fyrr. Þá verður ekki séð að veigamiklar ástæður séu fyrir því að kæran verði tekin til efnismeðferðar.

Með hliðsjón af framangreindu verður kærumáli þessu vísað frá úrskurðarnefndinni.

 Úrskurðarorð:

Kærumáli þessu er vísað frá úrskurðarnefndinni.

sep 21
Love0

66/2022 Breikkun Reykjanesbrautar

Með

Árið 2022, þriðjudaginn 20. september, tók Arnór Snæbjörnsson, formaður úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, með heimild í 3. mgr. 3. gr. laga nr. 130/2011, fyrir:

 Mál nr. 66/2022, kæra á ákvörðun bæjarstjórnar Hafnarfjarðarkaupstaðar frá 9. mars 2022 um að samþykkja að veitt verði framkvæmdaleyfi fyrir tvö­földun Reykjanes­brautar frá Krýsuvíkurvegi að Hvassahrauni.

 Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlinda­mála, dags. 30. Júní 2022, er barst nefnd­inni sama dag, kærir einn eigenda Óttarsstaða, Hafnar­firði, þá ákvörðun bæjar­stjórnar Hafnarfjarðarkaupstaðar frá 9. mars 2022 að samþykkja að veitt verði fram­kvæmda­leyfi fyrir tvöföldun Reykja­nesbrautar frá Krýsu­víkurvegi að Hvassahrauni. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi. Þess er jafnframt krafist að fram­kvæmdir verði stöðvaðar á meðan málið er til meðferðar fyrir úrskurðarnefndinni. Þykir málið nægilega upplýst til að það verði tekið til endanlegs úrskurðar. Er því ekki til­efni til að taka afstöðu til stöðvunarkröfu kæranda.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Hafnarfjarðarkaupstað 6. júlí 2022.

Álit Skipulagsstofnunar um mat á umhverfis­áhrifum vegna breikkunar Reykja­nesbrautar frá Krýsuvíkurvegi að Hvassahrauni í Hafnarfirði lá fyrir 21. desember 2021. Með umsókn til Hafnar­fjarðar­kaup­staðar hinn 18. febrúar 2022 sótti Vegagerðin um fram­kvæmda­­leyfi fyrir tvöföldun á um 5,6 km kafla Reykja­nesbrautar sem nær frá Krýsuvíkurvegi að enda fjögurra akreina brautarinnar á Hrauni vestan Straumsvíkur ásamt tengdum framkvæmdum. Umsóknin var lögð fram og samþykkt á fundi skipulags- og byggingarráðs 1. mars 2022. Skipulags­fulltrúa var falið að gefa út framkvæmda­leyfi og málinu vísað til staðfestingar í bæjarstjórn. Á fundi bæjarstjórnar Hafnarfjarðarkaupstaðar 9. mars 2022 var afgreiðsla skipulags- og byggingarráðs sam­þykkt. Skipulags­fulltrúi gaf út leyfi vegna framkvæmd­anna 24. maí s.á. og var auglýsing þar um birt í Frétta­blaðinu og Lögbirtingablaðinu 1. júní 2022.

Sveitarstjórn veitir framkvæmdaleyfi skv. 13. gr. skipulags­laga nr. 123/2010. Í 52. gr. laganna kemur fram að stjórnvaldsákvarðanir sem teknar eru á grundvelli laganna sæti kæru til úrskurðarnefndarinnar. Hinn 14. septem­ber 2022 gerðist að bæjarstjórn Hafnar­fjarðar­kaupstaðar, samþykkti afgreiðslu skipu­­lags- og byggingarráðs frá 8. s.m. þar sem lögð var fram tillaga um að fella niður fram­kvæmda­­­leyfi Vega­gerðarinnar vegna tvöföldunar Reykjanesbrautar sem samþykkt hafði verið á fundi skipulags- og byggingarráðs 1. mars 2022, og staðfest í bæjarstjórn 9. s.m. Fram kemur að ástæða þessa hafi verið sú að greinargerð skv. 14. gr. skipulags­laga hefði ekki legið fyrir við afgreiðslu málsins.

Með þessu er ekki lengur í máli þessu til að dreifa gildri stjórn­valds­ákvörðun sveitarstjórnar sem skjóta má til úrskurðarnefndar­innar. Verður málinu því vísað frá nefndinni. Er um leið ekki tilefni til að reifa sjónarmið kæranda eða þeirra stjórnvalda sem að málinu koma.

 Úrskurðarorð:

Kærumáli þessu er vísað frá úrskurðarnefndinni.