Ár 1998, miðvikudaginn 28. október  kom úrskurðarnefnd skipulags- og byggingarmála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Laugavegi 59 í Reykjavík. Mættir voru allir aðalmenn; Ingimundur Einarsson, hæstaréttarlögmaður, Þorsteinn Þorsteinsson, byggingarverkfræðingur og Hólmfríður Snæbjörnsdóttir, lögfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 27/1998; kæra H og J, Frostaskjóli 17, Reykjavík vegna ákvörðunar byggingarnefndar Reykjavíkur frá 30. apríl 1998 um að heimila Knattspyrnufélagi Reykjavíkur að byggja nýtt íþróttahús á lóð félagsins að Frostaskjóli 2.

 
Á málið er nú lagður svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar skipulags- og byggingarmála dags. 10. júlí 1998, sem barst nefndinni hinn 13. sama mánaðar, kæra H og J, Frostaskjóli 17, Reykjavík ákvörðun byggingarnefndar Reykjavíkur frá 30. apríl 1998 um að veita Knattspyrnufélagi Reykjavíkur leyfi til að byggja nýtt íþróttahús að Frostaskjóli 2.  Hin kærða ákvörðun var staðfest á fundi borgarstjórnar hinn 7. maí 1998.  Kærendum var tilkynnt um ákvörðunina með bréfi byggingarfulltrúans í Reykjavík dags. 10. júní 1998. Kærendur krefjast þess að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi.  Um kæruheimild vísast  til 4. mgr. 39. gr. laga nr. 73/1997.

Málavextir: Knattspyrnufélag Reykjavíkur hefur um árabil haft uppi áform um byggingu nýs íþróttahúss á lóð félagsins að Frostaskjóli 2.   Var fyrst sótt um leyfi fyrir þessum framkvæmdum á árinu 1994 og þá kynnt tillaga um að byggja nýtt íþróttahús með sætum fyrir allt að 1200 gesti.  Ekki var fallist á þessi áform.  Á árinu 1995 samþykkti skipulagsnefnd tillögu að byggingu minna húss en ekki kom til þess að byggt yrði eftir þeirri tillögu.  Höfðu tillögur þær sem fram komu á árunum 1994 og 1995 sætt andmælum nágranna við kynningu þeirra og var m. a. bent á það af hálfu nágranna að ekki væri séð fyrir nægum fjölda bílastæða vegna byggingarinnar.  Hinn 27. nóvember 1997 voru enn lagðar fram í byggingarnefnd teikningar að nýrri byggingu á lóðinni. Var þessum teikningum vísað til skipulags- og umferðarnefndar til kynningar og kynnti Borgarskipulag þessa nýju tillögu fyrir nágrönnum með bréfi dags. 30. janúar 1998.  Var í kynningunni meðal annars gerð grein fyrir fjölda og fyrirkomulagi bílastæða vegna byggingarinnar. Var í umræddri tillögu gert ráð fyrir sama fjölda bílastæða á lóðinni og í tillögunum frá 1995 eða 115 stæðum. Bárust enn mótmæli frá nágrönnum vegna bílastæðanna, sem þeir töldu of fá, einkum þegar kappleikir færu fram í húsinu.  Vegna athugasemda nágranna var bílastæðum fjölgað í 155 auk fjögurra stæða fyrir rútur.  Þá var gert ráð fyrir að nýta mætti malarvöll á lóðinni sem stæði fyrir allt að 400 bíla en sérstök úttekt hafði verið gerð á vellinum til þess að meta hvort nýta mætti hann til þessara þarfa.  Voru teikningar þannig breyttar lagðar fyrir byggingarnefnd og samþykktar á fundi nefndarinnar hinn 30. apríl 1998, enda skyldi malarvöllurinn að jafnaði notaður sem bílastæði.

Málsrök kærenda:  Af hálfu kærenda er á því byggt að hið umdeilda byggingarleyfi uppfylli ekki ákvæði 5. kafla byggingarreglugerðar nr. 177/1992 um bílastæði.  Vísa kærendur til ákvæðis í grein 5.2.3. um að við samkomuhús skuli gera ráð fyrir a.m.k. einu bílastæði fyrir hver 6 sæti í húsinu.  Þurfi samkvæmt þessu að sjá fyrir 133 stæðum fyrir þau 800 sæti sem verði í nýja íþróttahúsinu og sé þessum skilyrðum ekki fullnægt enda aðeins gert ráð fyrir 115 bílastæðum á lóðinni.  Kærendur telja að ekki verði unnt að nota malarvöllinn á lóðinni sem bílastæði nema í undantekningartilvikum.  Það sé því ekki raunhæft að leysa þörfina fyrir bílastæði á lóðinni með því að ætla þeim stað á malarvellinum eins og að hluta til sé gert í samþykkt byggingarnefndar.  Gera kærendur kröfu til þess að þörfin fyrir aukinn fjölda bílastæða vegna tilkomu nýbyggingarinnar verði leyst með viðunandi hætti.

Eftir að sjónarmið byggingarnefndar og byggingarleyfishafa voru komin fram í málinu var ljóst að misræmi var milli staðhæfinga kærenda í kærunni og annarra fyrirliggjandi gagna um fjölda þeirra bílastæða sem samþykktur hefði verið vegna nýbyggingarinnar.  Var kærendum af þessu tilefni gefinn kostur á að tjá sig um þetta misræmi.  Hafa kærendur nú upplýst að þeim hafi ekki verið kunnugt um þá fjölgun sem gerð var á bílastæðum frá þeirri tillögu, sem kynnt var.  Bera kærendur ekki brigður á upplýsingar byggingarnefndar um endanlegan fjölda bílastæða en árétta að kæran standi allt að einu, enda sé, þrátt fyrir umrædda fjölgun stæða, ekki fullnægt kröfum byggingarreglugerðar um fjölda bílastæða.  Benda kærendur á að starfsemi sé í líkamsræktarstöð á lóðinni á sama tíma og kappleikja sé að vænta og verði þau stæði sem líkamsræktarstöðinni séu ætluð því ekki jafnframt talin geta þjónað hinu nýja íþróttahúsi.  Þá ítreka kærendur efasemdir sínar um að malarvöllurinn geti komið að notum sem bílastæði.

Málsrök byggingarnefndar og byggingarleyfishafa:  Af hálfu byggingarnefndar Reykjavíkur er rakin forsaga málsins og gerð grein fyrir þeim tillögum, sem fram höfðu komið um byggingu nýs íþróttahúss á lóðinni og þeim grenndarkynningum sem byggingaryfirvöld höfðu staðið fyrir.  Er á það bent að kærendur leggi til grundvallar að bílastæði á lóðinni verði einungis 115 en samkvæmt hinum samþykktu uppdráttum verði þau 155 auk fjögurra stæða fyrir rútur og allt að 400 stæðum á malarvellinum.  Vísað er til 64. gr. byggingarreglugerðar nr. 441/1998  sem byggingarnefnd telur  eiga við  í málinu.  Einnig er vísað til reglna um bílastæðagjald sem samþykktar voru í borgarstjórn 15. janúar 1987 svo og til álits Borgarskipulags um málið.  Fallist er á það sjónarmið kærenda að beita beri reglunni um eitt bílastæði fyrir hver sex sæti í íþróttahúsinu þegar það er notað til kappleikja en við aðra notkun beri að miða við eitt stæði fyrir hverja 50 fermetra gólfflatar.  Er sýnt með útreikningum að miðað við venjulega notkun sé fullnægt kröfum gildandi reglugerðar um fjölda bílastæða án þess að gert sé ráð fyrir stæðum á malarvellinum en þegar kappleikir séu í húsinu  vanti 14 eða 28 stæði til að fullnægt sé kröfum um fjölda merktra bílastæða, eftir því hvaða viðmiðun sé notuð við ákvörðun fjölda bílastæða vegna annarrar starfsemi í húsum á lóðinni.  Séu stæði fyrir rútubíla þá ekki meðtalin né heldur þau 400 stæði sem gert sé ráð fyrir á malarvellinum.

Af hálfu byggingarleyfishafa er á það bent að fjöldi bílastæða á lóðinni verði meiri en sá er kærendur leggi til grundvallar í kærunni.  Þá er tekið fram að skólastjóri Grandaskóla hafi veitt KR leyfi til að nota bílastæði skólans á kvöldin og um helgar þegar skólastarf sé ekki í gangi.  Loks er tekið fram að venjulega sæki ekki nema 200 – 300 manns leiki KR í körfubolta og handbolta nema þegar um úrslitakeppni sé að ræða en þá sé vonast til þess að áhorfendur geti orðið 500 – 800.  Ekki sé unnt að reikna með að þetta gerist nema í mesta lagi fimm sinnum á vetri.

Umsögn Skipulagsstofnunar:  Úrskurðarnefndin leitaði umsagnar Skipulagsstofnunar í máli þessu.  Í umsögn stofnunarinnar er vísað til þess að ákvæði 5.2.3. í byggingarreglugerð nr. 177/1992, sem kærendur byggja á, komi fram að sé um samnotkun bifreiðastæða að ræða megi víkja frá kröfum ákvæðisins að mati byggingarnefndar.  Í grein 5.2.5. í sömu reglugerð segi að í gömlum hverfum megi víkja frá kröfum um bifreiðastæði að mati byggingarnefndar og að fengnu leyfi skipulagsyfirvalda.  Er það niðurstaða Skipulagsstofnunar, að þar sem ákvæði þágildandi byggingarreglugerðar um bílastæði hafi verið frávíkjanleg að uppfylltum ákveðnum skilyrðum og þar sem byggingar- og skipulagsyfirvöld í Reykjavík hafi að mati stofnunarinnar uppfyllt þessi skilyrði við meðferð umsóknar um hið kærða byggingarleyfi eigi byggingarleyfið að standa óbreytt.

Niðurstaða:  Hin kærða ákvörðun var tekin á fundi byggingarnefndar hinn 30. apríl 1998 og staðfest af borgarstjórn hinn 7. maí 1998.  Voru þá enn í gildi ákvæði byggingarreglugerðar nr. 177/1992 og skipulagsreglugerðar nr. 318/1985 með síðari breytingum að því marki sem ekki fór í bága við ákvæði skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997 sbr. 1. tl. ákvæða til bráðabirgða í greindum lögum.  Um bílastæði giltu því, eftir því sem við áttu, ákvæði í kafla 4.3.8. í tilvitnaðri skipulagsreglugerð og ákvæði kafla 5.2. í áðurgreindri byggingarreglugerð.  Samkvæmt ákvæði greinar 5.2.3. í byggingarreglugerð nr. 177/1992 með síðari breytingum þurfti að koma fyrir 133 bílastæðum vegna 800 sæta í hinu nýja íþróttahúsi en að auki þurfti að sjá fyrir stæðum vegna starfsemi í öðru húsrými á lóðinni, en húsrými þetta er samkvæmt gögnum byggingarnefndar 1.754 fermetrar.  Sé litið til ákvæðis greinar 5.2.2. í tilvitnaðri byggingarreglugerð hefði því þurft 70 bílastæði fyrir þetta húsrými en að lágmarki 35 sé miðað við reglur Reykjavíkurborgar um bílastæðagjald, samþykktar í borgarstjórn 15. janúar 1987.  Sama fjölda stæða, eða 35, þyrfti fyrir umrætt húsnæði sé miðað við reglur nýrrar byggingarreglugerðar nr. 441/1998,  gr. 64.6. Samkvæmt framansögðu skorti nokkuð á að þau 155 almennu bílastæði, sem komið hafði verið fyrir á lóðinni fullnægðu kröfum reglugerða um fjölda bílastæða.  Var því gerð könnun á því hvort nota mætti malarvöll á lóðinni sem bílastæði til að mæta þeirri þörf fyrir fleiri bílastæði sem við blasti.  Í úttekt verkfræðistofunnar Burðar ehf., sem fengin var til þess að annast úttektina, kemur fram að völlurinn geti vel hentað sem bílastæði en tekið fram að yfirborð hans geti þó orðið slæmt yfirferðar við viss veðurfarsleg skilyrði.  Við samþykkt hinnar kærðu ákvörðunar setti byggingarnefnd það skilyrði að malarvöllurinn verði að jafnaði notaður sem bílastæði. Verður að leggja þann skilning í skilyrði þetta að byggingarleyfishafa sé skylt að veita aðgang að malarvellinum til notkunar sem bílastæði þegar þess gerist þörf. Með skilyrði þessu telur úrskurðarnefndin að fullnægt hafi verið kröfum um fjölda bílastæða á lóðinni  og verður því ekki fallist á kröfur kærenda um að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi.

Uppkvaðning úrskurðar í máli þessu hefur dregist vegna anna og sumarleyfa nefndarmanna.

Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu kærenda um ógildingu ákvörðunar byggingarnefndar Reykjavíkur frá 30. apríl 1998 um að veita Knattspyrnufélagi Reykjavíkur leyfi til að byggja nýtt íþróttahús að Frostaskjóli 2, Reykjavík.

Ár 1998,  þriðjudaginn 13. október kom úrskurðarnefnd skipulags- og byggingarmála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Laugavegi 59 í Reykjavík. Mættir voru allir aðalmenn; Ingimundur Einarsson, hæstaréttarlögmaður, Þorsteinn Þorsteinsson, byggingarverkfræðingur og Hólmfríður Snæbjörnsdóttir, lögfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 28/1998;  kæra V, eiganda eignarhuta á 1. hæð Hafnarstrætis 20, Reykjavík vegna ákvörðunar byggingarnefndar Reykjavíkur frá 25. júní 1998 um að heimila breytingar á fyrirkomulagi  miðrýmis og austurenda 1. hæðar og að heimila að settir verði inngangar á  norður- og suðurhlið austurenda.

 
Á málið er nú lagður svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar skipulags- og byggingarmála dags. 24. júlí 1998 kærir V, Brekkutanga 1, Mosfellsbæ ákvörðun byggingarnefndar Reykjavíkur frá 25. júní 1998 um að fella úr gildi teikningar frá 26. febrúar 1998 varðandi austurenda og miðrými 1. hæðar Hafnarstrætis 20, Reykjavík og um að uppdrættir frá 14. nóvember 1996 taki gildi í þeirra stað.  Hin kærða ákvörðun var staðfest á fundi borgarstjórnar hinn 2. júlí 1998.  Kærandi krefst þess að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi.  Um kæruheimild vísast til 4. mgr. 39. gr. laga nr. 73/1997.    Vegna framkominnar kröfu um frávísun var kæranda gefinn kostur á að tjá sig um málsrök gagnaðila.  Komu eftir það fram nýjar málsástæður af hálfu kæranda, sem nefndin taldi rétt að gefa öðrum málsaðilum kost á að tjá sig um.  Vegna þessara atvika og umfangs málsins ákvað nefndin að lengja afgreiðslutíma þess í allt að þrjá mánuði með heimild í 4. mgr. 8. gr. laga nr. 73/1997 og var málsaðilum tilkynnt sú ákvörðun nefndarinnar.

Málavextir:  Kærandi er eigandi að 58,05 fermetra húsnæði, auk sameignarhluta, á 1. hæð í húsinu nr. 20 við Hafnarstræti í Reykjavík. Innangengt er úr húsnæðinu inn í miðrými hússins á 1. hæð.  Í austurenda 1. hæðar er nú biðsalur SVR en upphaflega var ekki skilið milli  miðrýmis og austurenda hæðarinnar.  Þann 14. nóvember 1996 samþykkti byggingarnefnd Reykjavíkur umsókn frá SVR og meðeigendum austurenda 1. hæðar um að afmarka austurendann frá miðrýminu  með tveimur skilveggjum ásamt einfaldri hurð í syðri skilveggnum og koma fyrir nýjum inngöngudyrum á norður- og suðurhlið austurendans.  Kærandi vildi ekki una þessum breytingum sem hann taldi andstæðar hagsmunum sínum.  Kærði hann samþykkt byggingarnefndar Reykjavíkur frá 14. nóvember 1996 til umhverfisráðherra með kæru dags. 10. desember 1996.  Með úrskurði setts umhverfisráðherra 2. maí 1997 var ákvörðun byggingarnefndar frá 14. nóvember 1996 „um veitingu leyfis til breytinga á miðrými hússins og breytinga á inngönguleiðum í austurhluta 1. hæðar“ felld úr gildi.  Þessi úrskurður var felldur úr gildi í júní 1997 vegna ágalla á málsmeðferð og var kærumálið endurupptekið.  Kvað settur umhverfisráðherra að nýju upp úrskurð í málinu hinn 8. desember 1997.  Var með þeim úrskurði felld úr gildi ákvörðun byggingarnefndar frá 14. nóvember 1996 um að heimila nýjar dyr á norður- og suðurhlið biðsalar (1. hæð austurhluta) Hafnarstrætis 20  en ákvörðunin að öðru leyti látin standa óhögguð.  Í framhaldi af þessari niðurstöðu var inngönguleiðum á norður- og suðurhlið biðsalar lokað en jafnframt var opnað milli biðsalarins og miðrýmis 1. hæðar til þess að fullnægt væri kröfum um öryggi skv. reglugerð um brunavarnir og brunamál.

Þar sem úrskurði setts umhverfisráðherra frá 2. maí 1997 var ekki framfylgt tafarlaust höfðaði kærandi mál á hendur eigendum austurenda 1. hæðar Hafnarstrætis 20 með stefnu þingfestri í héraðsdómi Reykjavíkur hinn 19. júní 1997, þar sem þess var aðallega krafist að þeir yrðu dæmdir til þess, að viðlögðum dagsektum, að færa útveggi í austurenda 1. hæðar og innréttingar og skilrúm í miðrými hússins, þ.m.t. snyrtiaðstöðu, í það horf sem samþykkt teikning frá 22. desember 1977 gerir ráð fyrir.  Þá gerði kærandi kröfur um skaðabætur í málinu.  Af hálfu stefndu var gagnstefnt í málinu og gagnsök þingfest hinn 28. janúar 1998. Var í gagnsökinni krafist ógildingar úrskurðar setts umhverfisráðherra frá 8. desember 1997.  Dómur gekk í máli þessu hinn 29. apríl 1998 og var úrskurður setts umhverfisráðherra frá 8. desember 1997 felldur úr gildi. Tilkynnti kærandi dómhöfum þá þegar að dómi þessum yrði áfrýjað til Hæstaréttar og sendi þeim tilkynningu þess efnis hinn 30. apríl 1998.  Áfrýjunarstefna var síðan gefin út í málinu hinn 5. maí 1998. 

Dagana 3. til 5. maí 1998 breytti byggingadeild borgarverkfræðings húsnæðinu í það horf sem uppdráttur samþykktur af byggingarnefnd hinn 14. nóvember 1996 sýnir.  Verður ekki annað ráðið af gögnum málsins en að framkvæmdir þessar hafi verið unnar án samþykkis byggingarnefndar eða byggingarfulltrúa.  Hinn 7. maí 1998 var lögð inn til byggingarnefndar umsókn SVR f.h. eigenda um byggingarleyfi fyrir þessum framkvæmdum.  Umsókn þessi var tekin fyrir á fundi byggingarnefndar hinn 14. maí 1998 og var málinu þá frestað en byggingarfulltrúa falið að krefja SVR skýringa á framkvæmdum eftir dómsuppkvaðningu héraðsdóms.  Málið var aftur tekið fyrir á fundi byggingarnefndar hinn 28. maí 1998 og þá samþykkt að óska umsagnar lagastofnunar Háskóla Íslands varðandi ágreining um frestun réttaráhrifa héraðsdómsins vegna áfrýjunar hans. Jafnframt var byggingarfulltrúa falið, með vísan til bréfs SVR 26. maí 1998, að óska skýringa byggingadeildar borgarverkfræðings á þætti hennar í síðustu breytingu á Hafnarstræti 20.  Á fundi borgarráðs hinn 2. júní 1998 var ákvörðun byggingarnefndar um að leita álits lagastofnunar Háskóla Íslands felld úr gildi með þeim rökum að borgarlögmaður hefði flutt málið fyrir dómstólum og engin ástæða væri til breytinga þar á.  Var umsóknin síðan tekin til afgreiðslu á fundi byggingarnefndar hinn 25. júní 1998 þar sem fallist var á erindið og er það sú ákvörðun byggingarnefndar sem kærð er til úrskurðarnefndar í máli þessu.

Málsrök kæranda:  Af hálfu kæranda er því haldið fram að það sé meginregla að áfrýjun fresti réttaráhrifum dóms.  Hefur lögmaður kæranda gert ítarlega grein fyrir þessari skoðun í málsgögnum, einkum í bréfi til byggingarnefndar Reykjavíkur dags. 23. maí 1998 þar sem meðal annars er vitnað til nokkurra fræðirita og heimilda um þetta álitaefni.  Telur kærandi að byggingarnefnd hafi ekki átt að leggja niðurstöðu héraðsdóms til grundvallar við ákvörðun sína hinn 25. júní 1998 svo sem gert var, þar sem dóminum hafði þá verði áfrýjað.  Hafi kærandi raunar lýst því yfir þegar eftir uppkvaðningu héraðsdómsins að honum yrði áfrýjað og hafi áfrýjunarstefna verið gefin út svo fljótt sem unnt hafi verið.  Breytingar þær, sem SVR hafi látið gera á húsnæðinu í austurenda 1. hæðar Hafnarstrætis 20 dagana 3. til 5. maí 1998, hafi auk þess verið unnar án heimildar byggingarnefndar. Ennfremur telur kærandi að ranglega hafi verið staðið að rannsókn málsins og að rökstuðningi hafi verið áfátt. Hafi borgaryfirvöld með framferði sínu brotið byggingarlög og grundvallarreglur stjórnsýslu bæði hvað varðar jafnræði, meðalhóf og andmælarétt.  Í bréfi lögmanns kæranda til úrskurðarnefndarinnar dags. 29. september 1998 er áréttað að kærandi telji úrskurðarnefndina bæra að fjalla efnislega um kæru hans.  Kærandi vísar í nefndu bréfi til fyrri málsástæðna en styður kröfur sínar auk þess þar þeim rökum að ákvörðun byggingarnefndar Reykjavíkur frá 25. júní 1998, sem um er fjallað í málinu, beri að fella úr gildi vegna vanhæfis tveggja nefndarmanna í byggingarnefnd.  Telur kærandi að formaður byggingarnefndar, Óskar Bergsson, hafi verið vanhæfur við afgreiðslu málsins þar sem hann hafi starfað og starfi fyrir byggingadeild borgarverkfræðings sem verktaki.  Þá telur kærandi að Árni Þór Sigurðsson, sem tók þátt í afgreiðslu málsins sem aðalmaður í byggingarnefnd, hafi einnig verið vanhæfur þar sem hann hafi verið formaður stjórnar Strætisvagna Reykjavíkur frá því í septembermánuði 1996 til 7. júní 1998, eða þar til hann tók sæti í byggingarnefnd eftir sveitarstjórnarkosningarnar sl. vor.  Hafi hann því verið forsvarsmaður umsækjanda þegar sótt var um byggingarleyfi það sem ákvörðun var tekin um á fundinum hinn 25. júní sl.  Telur kærandi báða þessa nefndarmenn hafa verið vanhæfa við afgreiðslu þess máls sem um er deilt.

Málsrök byggingarnefndar, byggingarleyfishafa, og húsfélags Hafnarstrætis 20:   Í umsögn byggingarnefndar Reykjavíkur um kæruefnið er rakin forsaga málsins og aðdragandi hinnar kærðu ákvörðunar.  Telur byggingarnefnd að heimilt hafi verið að veita hið umdeilda byggingarleyfi enda hafi kærandi ekki vísað til skýrra lagaákvæða varðandi frestun réttaráhrifa dóms héraðsdóms sem bundið hafi hendur byggingarnefndar.  Er vísað til þess álits borgarlögmanns  að dómur héraðsdóms standi þar til niðurstaða Hæstaréttar liggi fyrir og hafi eigendum austurenda Hafnarstrætis 20 því verið rétt að fara í einu og öllu eftir niðurstöðu héraðsdóms.   Af hálfu byggingarnefndar hefur verið staðfest að byggingarnefndarmenn þeir sem kærandi telur hafa verið vanhæfa hafi haft þá stöðu sem kærandi heldur fram, en ekki er fallist á að þeir hafi verið vanhæfir af þeim sökum. 

Í greinargerð borgarlögmanns f.h. SVR er lýst þeirri skoðun borgaryfirvalda að með því að héraðsdómur hafi fellt úr gildi úrskurð setts umhverfisráðherra hafi jafnframt sú ákvörðun sem ráðherrann felldi úr gildi öðlast gildi á ný.  Hafi byggingarnefnd verið sent endurrit héraðsdómsins daginn eftir uppkvaðningu hans og hafi nefndinni borið, með eða án umsóknar, að fella úr gildi þær teikningar sem leggja hafi þurft fyrir nefndina vegna þess úrskurðar sem síðar hafi verið felldur úr gildi með dómi.  Með dómi héraðsdóms hafi því verið staðfest að teikningar sem samþykktar hafi verið hinn 14. nóvember 1996 væru lögmætar og hafi þær því öðlast gildi á ný við uppkvaðningu dómsins.  Í kjölfar dómsins hafi húsnæðinu verið komið í það horf sem þær teikningar hafi gert ráð fyrir.  Bent er á að ekkert banni byggingarnefnd að samþykkja uppdrætti sem séu í samræmi við héraðsdóm.  Úrskurður setts umhverfisráðherra gildi ekki eftir að dómur hafi fellt hann úr gildi.  Tilkynning um áfrýjun, eða áfrýjun, fresti almennt ekki réttaráhrifum dóms. Sé það meginregla í íslenskum rétti að málsskot fresti ekki réttaráhrifum ákvörðunar sbr. t.d. 29. gr. stjórnsýslulaga.  Í undantekningartilvikum hafi löggjafinn ákveðið að áfrýjun fresti réttaráhrifum dóms meðan mál er rekið fyrir æðri dómi.  Sé slíka undantekningu að finna í 2. mgr. 5. gr. aðfararlaga nr. 90/1989.  Réttaráhrif úrskurðar setts umhverfisráðherra hafi gilt þrátt fyrir málsskot til héraðsdóms.  Nú gildi héraðsdómurinn og verði kærandi að hlíta honum  eins og aðrir.  Til þess að fresta réttaráhrifum héraðsdómsins þurfi skýlaus lagafyrirmæli en þau séu engin til staðar varðandi það ágreiningsefni sem hér sé til úrlausnar.  Að mati borgarlögmanns sé það ekki í verkahring úrskurðarnefndar skipulags- og byggingarmála að úrskurða um réttaráhrif dóma sem áfrýjað hafi verið.  Er þess krafist að öllum kröfum kæranda í málinu verði hafnað.  Varðandi síðar fram komna málsástæðu kæranda um meint vanhæfi tveggja byggingarnefndarmanna er á það bent að ákvæði stjórnsýslulaga um sérstakt hæfi gildi ekki um sveitarstjórnarmenn og þá aðra er starfi við stjórnsýslu sveitarfélaga en um þá gildi ákvæði sveitarstjórnarlaga.  Er í þessu sambandi vísað til 2. mgr. 2. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 og 19. gr. sveitarstjórnarlaga nr. 45/1998.  Er tekið fram að Árni Þór Sigurðsson hafi ekki setið í stjórn Strætisvagna Reykjavíkur þegar umrætt mál hafi verið tekið fyrir á fundi byggingarnefndar hinn 25. júní sl.   Þá er upplýst að Óskar Bergsson sé ekki og hafi ekki verið starfsmaður Reykjavíkurborgar og hafi hann hvergi komið að máli þessu nema sem byggingarnefndarmaður.  Þá orki tvímælis að úrskurðarnefnd skipulags- og byggingarmála fjalli um álitaefni sem heyri undir annað jafn sett stjórnvald, félagsmálráðuneytið, en samkvæmt 103. gr. sveitarstjórnarlaga úrskurði það um ýmis vafaatriði við framkvæmd sveitarstjórnarmála.

Af hálfu meðeigenda SVR að austurenda 1. hæðar, Trítons ehf., Gerpis sf. og Renötu Erlendsson er tekið undir sjónarmið borgarlögmanns f.h. SVR og sömu málsástæður og kröfur hafðar uppi.

Af hálfu húsfélags Hafnarstrætis 20 er því haldið fram að það sé tæpast á valdi úrskurðarnefndar skipulags- og byggingarmála að leysa úr efnislegum rökum ágreinings kæranda og eigenda austurenda 1. hæðar enda sé það í andstöðu við 116. gr. laga nr. 91/1991 og tilgang þess ákvæðis.  Að leysa úr því hvaða réttaráhrif áfrýjun dóma hafi sé jafnframt tæpast á valdsviði úrskurðarnefndar.  Slíkt sé ekki meðal skilgreindra hlutverka nefndarinnar.  Hafi kæranda borið að leita annarra leiða hafi hann ekki viljað una framkvæmdum eigenda austurenda 1. hæðar sem gerðar hafi verið í samræmi við dóm héraðsdóms.  Með vísan til þessa telji stjórn húsfélagsins að vísa beri kærunni frá úrskurðarnefndinni.  Verði ekki fallist á frávísun beri nefndinni að fresta afgreiðslu málsins þar til dómur Hæstaréttar sé genginn í málinu.  Að því er varðar málsástæður kæranda um meint vanhæfi tveggja byggingarnefndarmanna er tekið fram að það sé ekki á valdi stjórnar húsfélagsins að taka afstöðu til þeirra atriða enda hafi stjórnin ekki aðstöðu til að leggja mat á aðstæður þessara manna.

Umsögn Skipulagsstofnunar:  Leitað var álits Skipulagsstofnunar um kæruefni málsins.  Í umsögn stofnunarinnar er tekið fram að með dómi héraðsdóms hafi úrskurður umhverfisráðherra verið ógiltur.  Hafi þar með verið fallin úr gildi ógilding ráðherra á ákvörðun byggingarnefndar frá 14. nóvember 1996 og því staðfest heimild byggingarnefndar til að samþykkja að nýju umsókn um byggingarleyfi fyrir sambærilegum framkvæmdum.  Eldra byggingarleyfið hafi hins vegar ekki öðlast sjálfkrafa gildi við dóminn og telur stofnunin því ámælisverð þau vinnubrögð byggingadeildar borgarverkfræðings f.h. Strætisvagna Reykjavíkur að hefja framkvæmdir við breytingar án þess að afla byggingarleyfis fyrir framkvæmdunum.  Hins vegar telur Skipulagsstofnun að byggingarnefnd hafi verið heimilt að veita hið kærða byggingarleyfi að fenginni niðurstöðu héraðsdóms þrátt fyrir að niðurstöðunni hafði verið áfrýjað til Hæstaréttar.  Verði niðurstaða Hæstaréttar önnur en héraðsdóms geti það leitt til tjóns fyrir framkvæmdaraðila en því hafi byggingarnefnd gert umsækjanda grein fyrir við afgreiðslu málsins hjá nefndinni.

Ekki var leitað umsagnar Skipulagsstofnunar um síðar fram komnar málsástæður kæranda um vanhæfi byggingarnefndarmanna enda um afmarkað lagaatriði að tefla sem ekki þarfnast sérstakrar umsagnar.

Niðurstaða:  Kærandi og eigendur austurenda 1. hæðar Hafnarstrætis 20 hafa um árabil átt í deilum um fyrirkomulag húsnæðis í miðrými og austurenda 1. hæðar. Vísaði kærandi  ákvörðun byggingarnefndar Reykjavíkur frá 14. nóvember 1996 til umhverfisráðherra í desember 1996 með kröfu um ógildingu.   Þar sem fyrri úrskurði setts umhverfisráðherra frá 2. maí 1997 var ekki framfylgt tafarlaust höfðaði kærandi mál fyrir héraðsdómi, sem þingfest var hinn 19. júní 1997, til að fá skorið úr um ágreining málsaðila um fyrirkomulag miðrýmis og austurenda 1. hæðar Hafnarstrætis 20.  Eins og að framan er rakið urðu niðurstöður ráðherra annars vegar og héraðsdóms hins vegar ekki hinar sömu og hefur þetta leitt til þess að réttarstaða málsaðila hefur breyst frá einum tíma til annars.  Ríkir enn óvissa um það hver endanleg niðurstaða verður um ágreining aðila meðan beðið er úrlausnar Hæstaréttar í málinu.

Úrskurðarnefnd skipulags- og byggingarmála telur að sá ágreiningur málsaðila sem borinn hefur verið undir dómstóla verði ekki jafnframt og samtímis borinn undir nefndina.  Af þessu leiðir að nefndin tekur ekki afstöðu til þeirra málsástæðna sem hafðar voru uppi fyrir héraðsdómi og nú eru til úrlausnar í Hæstarétti.  Eftir sem áður ber úrskurðarnefndinni að taka til úrlausnar málsástæður er varða undirbúning og málsmeðferð byggingarnefndar er hin kærða ákvörðun var tekin, enda var sú ákvörðun tekin eftir uppkvaðningu héraðsdómsins um ágreining málsaðila og getur gildi hennar ekki komið til úrlausnar á einu dómstigi í Hæstarétti.  Verður því ekki fallist á frávísunarkröfu húsfélags Hafnarstrætis 20 í málinu.

Úrskurðarnefndin fellst á þá skoðun, sem fram kemur í umsögn Skipulagsstofnunar, að eldra byggingarleyfi hafi ekki öðlast sjálfkrafa gildi við dóm undirréttar og þurftu dómhafar því að sækja um leyfi byggingarnefndar fyrir þeim breytingum sem þeir töldu sig eiga rétt á að gera á grundvelli dómsins.  Virðist þetta raunar hafa verið skilningur dómhafanna sjálfra enda sóttu þeir um byggingarleyfi á grundvelli undirréttardómsins með umsókn dags. 7. maí 1998.

Við afgreiðslu byggingarnefndar á umsókninni kom til skoðunar hver væru réttaráhrif áfrýjunar dóms undirréttar í málinu þar sem ekki væri um aðfarardóm að tefla.  Var byggingarnefnd rétt að gaumgæfa þetta álitaefni sérstaklega enda var það forsenda hinnar kærðu ákvörðunar að leggja mætti dóm undirréttar til grundvallar henni.  Á fundi sínum hinn 28. maí 1998 ákvað byggingarnefnd að óska álits lagastofnunar Háskóla Íslands um þetta álitaefni og telur úrskurðarnefndin að sú ákvörðun hafi verið byggingarnefnd heimil á grundvelli rannsóknarreglu og til þess fallin að vanda undirbúning ákvörðunar nefndarinnar.  Þessa ákvörðun felldi borgarráð úr gildi á fundi sínum hinn 2. júní 1998 með vísun til þess að borgarlögmaður hefði flutt þetta mál fyrir dómstólum og að engin ástæða væri til breytinga þar á.  Með þessari ákvörðun var felld úr gildi ákvörðun byggingarnefndar um að leita álits óháðs sérfróðs aðila um mikilsvert álitaefni við afgreiðslu máls og telur úrskurðarnefndin að þessi afskipti borgarráðs hafi verið óheppileg eins og á stóð. 

Enda þótt úrskurðarnefndin telji að æskilegt hefði verið að afla sérfræðiálits óháðs aðila um réttaráhrif áfrýjunar umrædds héraðsdóms er það skoðun nefndarinnar að byggingarnefnd hafi verið unnt að fjalla efnislega um málið eins og það lá fyrir nefndinni.  Var það þá viðfangsefni nefndarinnar að meta hvort heimila ætti eftirá þær breytingar sem gerðar höfðu verið í óleyfi að undirlagi SVR og með atbeina byggingardeildar borgarverkfræðings án þess að fyrir lægi annað en misvísandi staðhæfingar málsaðila um réttaráhrif áfrýjunar.  Þegar málið kom til afgreiðslu byggingarnefndar lá fyrir að dómi héraðsdóms hafði verið áfrýjað til Hæstaréttar.  Ágreiningur málsaðila var því enn til meðferðar fyrir dómstólum þegar byggingarnefnd tók hina umdeildu ákvörðun og telur úrskurðarnefndin að betur hefði samræmst almennum sjónarmiðum um réttaröryggi að raska ekki þeirri réttarstöðu sem orðin var fyrir uppkvaðningu dóms undirréttar meðan beðið væri dóms Hæstaréttar í málinu.  Enda þótt þessi sé skoðun úrskurðarnefndar þykir skorta skýra hemild til þess að nefndin úrskurði um réttaráhrif áfrýjunar héraðsdóms í máli þessu eins og það liggur fyrir nefndinni og verður hin kærða ákvörðun byggingarnefndar því ekki ógilt af ástæðum er varða réttaráhrif áfýjunarinnar.

Af hálfu kæranda hefur því verið haldið fram að vegna stöðu sinnar og tengsla við umsækjanda hafi tveir þriggja byggingarnefndarmanna sem að ákvörðuninni stóðu verið vanhæfir til þátttöku í meðferð málsins. Er úrskurðarnefndin bær að fjalla um þessa málsástæðu enda getur nefndin ekki gegnt hlutverki sínu nema það sé á valdsviði hennar að fjalla um öll þau atriði er varða gerð og undirbúning ákvörðunar sem borin er undir nefndina. Um hæfi byggingarnefndarmanna eru skýr ákvæði í byggingarreglugerð nr. 177/1992 með síðari breytingum sem í gildi var þegar hin kærða ákvörðun var tekin.  Í grein 2.2.11 í nefndri reglugerð segir að þegar byggingarnefnd fjalli um mál sem varði persónulega hagsmuni einhvers nefndarmanna eða einhvern þeirra sem sitji fundi hennar, s.s. ef hann hafi gert uppdrátt eða sent inn umsókn sem nefndin fjallar um, skuli hlutaðeigandi víkja af fundi meðan málið er afgreitt.  Ákvæði þetta telur úrskurðarnefndin tvímælalaust ná til þátttöku Árna Þórs Sigurðssonar við samþykkt hinnar kærðu ákvörðunar.  Umsókn sú, sem til afgreiðslu var á fundinum, var umsókn Strætisvagna Reykjavíkur dagsett 7. maí 1998.  Árni Þór Sigurðsson var, á þeim tíma er umsóknin var send, formaður stjórnar Strætisvagna Reykjavíkur og því forsvarsmaður lögaðila þess sem umsóknina sendi.  Verður að telja að ákvæði greinar 2.2.11 taki eðli máls samkvæmt og með hliðsjón af 1. tl. 1. mgr. 3. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 til æðstu stjórnenda lögaðila sem umsókn stafar frá og gildir einu þótt nefndarmaður hafi ekki lengur þessa stöðu þegar umsóknin kemur til afgreiðslu.  Þar sem Árni Þór Sigurðsson var samkvæmt framansögðu vanhæfur til þátttöku í meðferð málsins og tveir nefndarmenn sátu hjá við afgreiðslu þess var byggingarnefnd, með vísun til 2. mgr. greinar 2.2.10 í reglugerð nr. 177/1992 með síðari breytingum, óheimilt að taka málið til afgreiðslu heldur bar að fresta afgreiðslu þess eins og nánar greinir í tilvitnuðu ákvæði.  Byggingarnefnd var samkvæmt þessu ekki bær að taka ákvörðun í málinu og ber því að fella hina kærðu ákvörðun úr gildi. Þar sem hugsanlegt vanhæfi Óskars Bergssonar vegna tengsla hans við byggingardeild borgarverkfræðings hefur ekki áhrif á niðurstöðu málsins þykir ekki ástæða til að taka afstöðu til hæfis hans til þátttöku í afgreiðslu málsins enda tengist hann ekki umsækjandanum, Strætisvögnum Reykjavíkur, með beinum hætti.

Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu húsfélags Hafnarstrætis 20 um frávísun máls þessa frá úrskurðarnefndinni.  Ákvörðun byggingarnefndar Reykjavíkur frá 25. júní 1998 um að fella úr gildi uppdrætti af miðrými og austurenda Hafnarstrætis 20 Reykjavík frá 26. febrúar 1998 og að uppdrættir frá 14. nóvember 1996 taki gildi að nýju, sem staðfest var af borgarstjórn hinn 2. júlí 1998, er felld úr gildi.

Ár 1998, föstudaginn 25. september kom úrskurðarnefnd skipulags- og byggingarmála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Laugavegi 59 í Reykjavík. Mættir voru allir aðalmenn; Ingimundur Einarsson, hæstaréttarlögmaður, Þorsteinn Þorsteinsson, byggingarverkfræðingur og Hólmfríður Snæbjörnsdóttir, lögfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 30/1998; kæra vegna ákvörðunar byggingarnefndar Reykjavíkur frá 9. júlí 1998 um að veita leyfi til að byggja verslunar-, þjónustu- og íbúðarhús úr steinsteypu á lóðinni nr. 53b í Reykjavík.

 
Á málið er nú lagður svofelldur

úrskurður:

um kröfu kærenda um stöðvun framkvæmda.

Með bréfi til úrskurðarnefndar skipulags- og byggingarmála dags. 4. ágúst 1998, sem barst nefndinni hinn 10. sama mánaðar, kæra eigendur/íbúar að Laugavegi 53a og Hverfisgötu 70, Reykjavík ákvörðun byggingarnefndar Reykjavíkur frá 9. júlí 1998, sem staðfest var á fundi borgarráðs í umboði borgarstjórnar hinn 14. júlí 1998, um að veita leyfi til byggingar verslunar-, þjónustu- og íbúðarhúss á lóðinni nr. 53b við Laugaveg í Reykjavík.  Kærendur krefjast þess að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi.  Þá krefjast kærendur þess að framkvæmdir verði stöðvaðar strax og byggingarleyfi hafi verið veitt. Kæruheimild er skv. 4. mgr. 39. gr. laga nr. 73/1997 en krafa kærenda um stöðvun framkvæmda er gerð með stoð í 5. mgr. 8. gr. sömu laga.

Málavextir:  Einungis verða hér raktir málavextir að því marki sem þýðingu hefur við úrlausn um kröfu kærenda um úrskurð til bráðabirgða um stöðvun framkvæmda.

Tillögur að uppbyggingu á lóðinni nr. 53b við Laugaveg munu fyrst hafa komið til umfjöllunar hjá byggingaryfirvöldum í ársbyrjun 1997.  Var fjallað um þessar tillögur á árinu 1997 og þær m. a. kynntar nágrönnum.  Sættu tillögurnar nokkrum breytingum og voru gerðar breytingar á teikningum af því tilefni.  Hinn 12. janúar 1998 var samþykkt á fundi skipulags- og umferðarnefndar Reykjavíkur að kynna nágrönnum framlagða tillögu samkvæmt ákvæðum 7. mgr. 43. gr. skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997.  Tillögur að uppbyggingu á lóðinni voru síðan samþykktar í skipulags- og umferðarnefnd og urðu þessar tillögur grundvöllur hinnar kærðu ákvörðunar byggingarnefndar.  Þegar kærendur skutu málinu til úrskurðarnefndar hafði byggingarleyfi ekki verið gefið út og framkvæmdir því ekki hafnar.  Af þessu tilefni óskaði úrskurðarnefndin þess að byggingarfulltrúi upplýsti nefndina um það hvenær framkvæmdir við bygginguna mættu hefjast.  Hafa nefndinni nú borist upplýsingar um að framkvæmdir séu hafnar en vegna mistaka í póstafgreiðslu, sem staðfest hafa verið af Íslandspósti hf., varð byggingaraðilanum ekki kunnugt um framkomna kæru eða tilmæli byggingarfulltrúa um að tilkynna sérstaklega um fyrirhugaðar framkvæmdir fyrr en hinn 18. þessa mánaðar. 

Úrskurðarnefndin hefur kynnt sér hvað líði framkvæmdum á byggingarstað.  Hefur verið unnið að því að hreinsa ofan af klöpp og fleyga fyrir sökklum.  Vinna við uppslátt er ekki hafin.  Framundan er frágangur lagna í grunn, sökkulgerð og frágangur botnplötu sem verður malbikuð.  Þá er ólokið frágangi aðstöðu sem Reykjavíkurborg hefur á lóðinni fyrir hitastýringu snjóbræðslulagna á Laugavegi.

Niðurstaða:  Framkvæmdir þær sem nú eru hafnar að Laugavegi 53b eru unnar samkvæmt formlega gildu byggingarleyfi sem ekki hefur verið hnekkt.  Bíður það efnisúrlausnar nefndarinnar að taka afstöðu til gildis leyfisins.  Að mati úrskurðarnefndar eiga kærendur ekki ríka hagsmuni því tengda að fá stöðvaðar þær framkvæmdir sem unnið kann að verða að fram til þess er efnisúrskurður gengur í málinu.  Framkvæmdir þessar felast aðallega í frágangi lagna í grunn, sökkla og botnplötu, sem jafnframt verður bílastæði.  Telur úrskurðarnefndin að að hluta til myndu framkvæmdir þessar nýtast jafnvel þótt fallist yrði á kröfur kærenda um að hið umdeilda byggingarleyfi verði fellt úr gildi enda verður ekki hjá því komist að ganga með einhverjum hætti frá grunni fyrirhugaðrar byggingar hver sem niðurstaða málsins verður.

Samkvæmt framansögðu hafnar úrskurðarnefndin kröfu kærenda um stöðvun framkvæmda að Laugavegi 53b.  Hins vegar er áréttað að með bráðabirgðaúrskurði þessum er engin afstaða tekin til aðalefnis málsins og eru framkvæmdir sem unnar eru meðan málið er til úrlausnar hjá nefndinni alfarið á ábyrgð byggingarleyfishafa.  Er það og á hans færi að meta og ákveða að hvaða marki hann kýs að halda áfram framkvæmdum meðan ekki hefur verið úrskurðað um kröfu kærenda um ógildingu byggingarleyfis þess sem framkvæmdirnar styðjast við.

Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu kærenda um að framkvæmdir sem hafnar eru á byggingarstað að Laugavegi 53b í Reykjavík verði stöðvaðar meðan beðið er úrskurðar um aðalefni kærumáls þessa.

Ár 1998, miðvikudaginn 7. október kom úrskurðarnefnd skipulags- og byggingarmála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Laugavegi 59 í Reykjavík. Mættir voru allir aðalmenn; Ingimundur Einarsson, hæstaréttarlögmaður, Þorsteinn Þorsteinsson, byggingarverkfræðingur og Hólmfríður Snæbjörnsdóttir, lögfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 22/1998; kæra eiganda Ingólfsstrætis 7a vegna byggingarleyfis fyrir viðbyggingu að Ingólfsstræti 7b, Reykjavík.

 
Á málið er nú lagður svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar skipulags- og byggingarmála dags. 25. júní 1998, sem barst nefndinni hinn 29. sama mánaðar, kærir E, Ingólfsstræti 7a, Reykjavík ákvörðun byggingarnefndar Reykjavíkur frá 14. maí 1998 um að veita leyfi til þess „að byggja 2. hæð og ris úr timbri í stað steinsteypu, einangra og múrhúða kjallara að utan, setja glugga á suðurvegg kjallara, breyta glugga á norðurhlið stigahúss og að klæða 1. og 2. hæð hússins á lóðinni nr. 7B við Ingólfsstræti að utan með bárujárni.“  Ákvörðun þessi var staðfest á fundi borgarstjórnar hinn 4. júní 1998.  Kærandi krefst þess aðallega að samþykktar teikningar af Ingólfsstræti 7b verði felldar úr gildi en til vara að viðbyggingin verði tekin út af Eldvarnaeftirliti og að byggingaraðila verði sett tímamörk til að ljúka framkvæmdum.  Um kæruheimild vísast til 4. mgr. 39. gr. laga nr. 73/1997.  Þegar kæra í máli þessu barst úrskurðarnefndinni var hún ekki studd neinum gögnum og var kæranda gefinn kostur á að leggja fram nauðsynleg gögn.  Bárust nefndinni gögn í málinu hinn 13. júlí 1998 og var málið þá fyrst tækt til efnislegrar meðferðar.  Við meðferð málsins kom síðar í ljós að breytingar á húsinu nr. 7b við Ingólfsstræti kynnu að fara í bága við gildandi deiliskipulag.  Af þessu tilefni óskaði úrskurðarnefndin eftir skýringum byggingaryfirvalda í Reykjavík og ákvað jafnframt að lengja afgreiðslutíma málsins í allt að 3 mánuði skv. heimild í 4. mgr. 8. gr. laga nr. 73/1997.  Var kæranda tilkynnt þessi ákvörðun með bréfi dags. 14. september 1998.
 
Málavextir:   Húsið að Ingólfsstræti 7b var upphaflega teiknað árið 1923 og var þá gert ráð fyrir að það yrði tvær hæðir og ris en einhverra hluta vegna var húsið ekki byggt í þá hæð.  Umrætt hús stendur á svonefndum Iðnaðarmannareit, sem markast af Ingólfsstræti, Hallveigarstíg, Bergstaðastræti og Skólavörðustíg.  Fyrir svæði þetta var gert deiliskipulag og staðfest á árinu 1989.  Var í því skipulagi gert ráð fyrir að húsið yrði rifið og nýtt hús byggt í þess stað.  Með breytingu á deiliskipulagi, sem staðfest var hinn 30. júní 1994, var fallið frá fyrri áformum og lagt til að húsið fengi að standa áfram og að leyfð yrði ofanábygging samkvæmt teikningu frá 1923 að viðbættri lítils háttar stækkun, sem sótt hafði verið um.  Hinn 13. október 1994 veitti byggingarnefnd Reykjavíkur leyfi til þess að fullgera húsið samkvæmt byggingarleyfi frá 1. ágúst 1923 með smávægilegri hækkun á risi.  Árið 1995 var enn gerð breyting á deiliskipulagi svæðisins.  Var lóðin að Ingólfsstræti 7b þá minnkuð um 18 fermetra vegna breytinga á bílastæðum sunnan lóðarinnar en gangstéttarkvöð á lóðinni jafnframt felld niður.  Skipulagsbreyting þessi var staðfest 2. ágúst 1995. Á fundi byggingarnefndar Reykjavíkur hinn 14. september 1995 var minnkun lóðarinnar samþykkt.  Jafnframt var á sama fundi samþykkt breytt innra fyrirkomulag íbúðar á 1. hæð og innrétting íbúðar á  2. hæð og í risi ásamt leyfi fyrir áður gerðri íbúð í kjallara.  Á fundi byggingarnefndar hinn 14. desember 1995 var síðan samþykkt að leyfa að settar yrðu svalir á húsið og að anddyri kjallara yrði stækkað um 6 fermetra.  Í nóvember 1995 hófust framkvæmdir við viðbyggingu við húsið og hafa framkvæmdir við viðbygginguna og lagfæringar á húsinu staðið yfir frá þeim tíma.  Samkvæmt yfirliti um úttektir byggingarfulltrúa hefur verið unnið að verkinu í nóvember 1995 og síðan á vormánuðum 1996 til maíloka.  Framkvæmdir virðast síðan hafa legið niðri um alllangt skeið en hafist aftur í apríl 1997 og þá staðið fram undir lok þess árs. Í desember 1997 var gerð fyrirspurn til byggingarnefndar þess efnis hvort leyft yrði að byggja 2. hæð og ris hússins úr timbri með bárujárnsklæðningu í stað steinsteypu eins og áður hafði verið samþykkt.  Fyrirspurn þessi hlaut jákvæða umsögn og var í framhaldi af því sótt um leyfi fyrir þessum breytingum með formlegum hætti.  Kom málið til meðferðar á fundi byggingarnefndar hinn 8. apríl 1998 en var þá frestað til frekari skoðunar.  Á fundi byggingarnefndar hinn 14. maí 1998 var síðan samþykkt leyfi til að byggja  2. hæð og ris úr timbri með járnklæðningu í stað steinsteypu, ásamt nokkrum minni háttar breytingum.  Er þetta sú ákvörðun, sem kærð er í máli þessu, en af gögnum málsins má ráða að nokkurrar óánægju hefur gætt á undanförnum árum meðal næstu nágranna varðandi áform um viðbyggingu við Ingólfsstræti 7b og það hvernig að framkvæmdum hefur verið staðið.

Málsrök kæranda:  Kærandi telur að ekki hafi verið gætt nægilega vel að eldvörnum við gerð teikninga að breytingum á Ingólfsstræti 7b og við samþykkt þeirra.  Á milli húsanna nr. 7a og 7b við Ingólfsstræti séu rétt um 9 metrar en að bil milli timburhúsa eigi að vera 10 metrar samkvæmt reglugerð.  Ekkert samráð hafi verið haft við eigendur Ingólfsstrætis 7a um þetta atriði.  Þá tekur kærandi fram að aldrei hafi farið fram grenndarkynning vegna breytinganna á Ingólfsstræti 7b.  Telur kærandi að um sé að ræða svo umfangsmiklar breytingar að skylt hafi verið að viðhafa slíka kynningu.  Þá hafi mótmælum íbúa nærliggjandi húsa ekki verið svarað en mótmæli hafi verið send til byggingarfulltrúa.  Loks bendir kærandi á að eigandi Ingólfsstrætis 7b hafi nú í bráðum fimm ár „baslað við að byggja og breyta húsi sínu.“  Séu nágrannar orðnir langþreyttir á hamarshöggum og öðrum hávaða.

Málsrök byggingarnefndar og byggingarleyfishafa:  Af hálfu byggingarnefndar Reykjavíkur er á það bent að ákvörðun nefndarinnar frá 14. maí 1998 feli ekki í sér neinar stærðarbreytingar né hækkun á  húsi.  Einungis hafi verið um að ræða breytingar á byggingarlýsingu og efni ofanábyggingar. Löngu hafi verið búið að heimila að byggja 2. hæð og ris ofan á húsið að Ingólfsstræti 7b og hafi áform um þær framkvæmdir verið kynnt í tillögu að deiliskipulagi á árinu 1994, sem staðfest hafi verið hinn 30. júní það ár.  Hafi því ekki þurft að láta fara fram grenndarkynningu vegna þeirrar breytingar á húsinu.  Af hálfu byggingarnefndar er hins vegar fallist á það að svalir á húsinu og stigahús austast á lóðinni séu ekki í samræmi við staðfest deiliskipulag en ábending um þetta kemur fram í umsögn Skipulagsstofnunar í málinu.  Samkvæmt fyrirliggjandi uppdrætti Borgarskipulags frá því í júní 1995 sé ljóst, að áformað hafi verið að breyta byggingarreit hússins þannig að stigahús og svalir yrðu innan marka deiliskipulags.  Jafnframt hafi verið gerð tillaga að breytingu á lóðarmörkum sunnan við húsið.  Kveður byggingarnefnd þennan uppdrátt hafa verið kynntan við auglýsingu á breyttu deiliskipulagi á árinu 1995.  Við endanlegan frágang uppdráttar til staðfestingar hafi hins vegar fallið niður breytingin á byggingarreit hússins og því hafi aðeins verið staðfest breyting á deiliskipulagi varðandi breytt lóðarmörk. Byggingarleyfi, sem veitt hafi verið á fundi byggingarnefndar hinn 14. desember 1995, þar sem leyft hafi verið að setja svalir á húsið, breyta anddyri og stækka kjallaraíbúð, hafi því verið veitt á þeirri röngu forsendu að tillaga Borgarskipulags frá júní 1995 að breyttu deiliskipulagi hafi hlotið staðfestingu.  Hins vegar er á það bent, að unnið hafi verið eftir umræddu byggingarleyfi allt frá útgáfu þess og hafi nágrönnum mátt vera full kunnugt um þær framkvæmdir, sem leyfið tekur til, þegar á árinu 1996.  Kærufrestur vegna þess leyfis sé því löngu liðinn og geti gildi þess því ekki komið til endurskoðunar úrskurðarnefndar í máli þessu.  Að því er varðar fjarlægð milli húsa og eldvarnarkröfur vísar byggingarnefnd til bréfs Eldvarnaeftirlits Reykjavíkur dags. 11. ágúst 1998 þar sem fram kemur að sé tekið tillit til klæðninga húsanna nr. 7a og 7b við Ingólfsstræti sé fjarlægð sem mælist milli þeirra nægileg til að fullnægt sé kröfum byggingarreglugerðar.  Byggingarnefnd fellst á það að umkvörtun kæranda um óhóflega langan byggingartíma  sé réttmæt og hefur byggingarfulltrúi með bréfi dags. 18. ágúst 1998 til byggingarleyfishafa beint tilmælum til hans um að hraða framkvæmdum og að framkvæmdum utanhúss verði lokið eigi síðar en hinn 1. nóvember 1998. 

Byggingarleyfishafanum, Hrafnhildi Hafberg, hefur verið gefinn kostur á að tjá sig um kæruefni máls þessa með vísun til 13. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993.  Af hennar hálfu hefur ekki verið skilað greinargerð í málinu en munnlega hefur verið lýst fyrir nefndinni sjónarmiðum hennar, sem eru í aðalatriðum hin sömu og sjónarmið byggingarnefndar.

Umsögn Skipulagsstofnunar:  Úrskurðarnefndin leitaði umsagnar Skipulagsstofnunar um kæruefni málsins.  Í umsögn stofnunarinnar eru raktar þær breytingar, sem gerðar hafa verið á stærð og mörkum lóðarinnar að Ingólfsstræti 7b og á deiliskipulagi nærliggjandi svæðis. Er það niðurstaða Skipulagsstofnunar að teikningar þær af Ingólfsstræti 7b, sem samþykktar voru í byggingarnefnd hinn 14. maí 1998, séu ekki í samræmi við staðfest deiliskipulag.  Í umsögninni kemur jafnframt fram að þessar breytingar virðist reyndar þegar hafa verið búið að gera þegar byggingarnefnd fjallaði um Ingólfsstræti 7b á fundi sínum 14. desember 1995 og samþykkti nýjar teikningar.  Þá kemur fram í umsögninni að ekki hafi komið til þess að eigendum Skólavörðustígs 6b væri kynnt áform um stigahús austast á lóðinni að Ingólfsstræti 7b enda þótt slík kynning hafi komið til tals.  Er það álit Skipulagsstofnunar að fella beri hið kærða byggingarleyfi úr gildi.

Niðurstaða:   Eins og að framan er rakið var með samþykkt byggingarnefndar hinn 14. desember 1995 heimiluð breyting á húsinu nr. 7b við Ingólfsstræti, sem ekki var í samræmi við staðfest deiliskipulag.  Breyting þessi verður að teljast minni háttar og hefði verið hægt að taka um hana ákvörðun að undangenginni málsmeðferð skv. 3. mgr. 19. gr. þágildandi skipulagslaga nr. 19/1964, en kynna hefði átt nágrönnum breytinguna skv. ákvæði 2. mgr. greinar 3. 1. 1. í þágildandi byggingarreglugerð nr. 177/1992 með síðari breytingum.  Ákvörðun byggingarnefndar Reykjavíkur frá 14. desember 1995 varðandi stækkun Ingólfsstrætis 7b var að þessu leyti áfátt en fallast verður á það sjónarmið byggingarnefndar að kærufrestur vegna þeirrar ákvörðunar sé liðinn, sbr. 8. mgr. 8. gr. þágildandi byggingarlaga nr. 54/1978 með síðari breytingum, sbr. og 28. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993.  Á grundvelli umræddrar ákvörðunar var gefið út byggingarleyfi og hefur verið unnið eftir því allt frá því á vormánuðum 1996 án þess að kærandi eða aðrir nágrannar hafi séð ástæðu til þess að bera umrædda  ákvörðun byggingarnefndar undir æðra stjórnvald. Verður, samkvæmt því sem nú var rakið, ekki tekin afstaða í úrskurði þessum til þeirra annmarka sem kunna að hafa verið á áðurnefndri ákvörðun byggingarnefndar Reykjavíkur frá 14. desember 1995.

Ákvörðun byggingarnefndar Reykjavíkur frá 14. maí 1998, sem kærð er í máli þessu, tekur einungis til óverulegra útlitsbreytinga auk breytinga á byggingarlýsingu og byggingarefni viðbyggingar þeirrar, sem áður hafði verið leyfð.  Fer þessi ákvörðun ein og sér ekki í bága við staðfest deiliskipulag og var því ekki skylt að kynna nágrönnum hana.  Breyting sú, sem leyfð var á byggingarefni viðbyggingar fer ekki heldur í bága við ákvæði þágildandi byggingarreglugerðar nr. 177/1992 með síðari breytingum, sbr. grein 5. 9. 2., sbr. og reglugerð um brunavarnir og brunamál nr. 269/1978, grein 2. 1. 1. enda verður viðbyggingin klædd bárujárni. Verður því, með vísun til þess sem að framan er rakið, ekki fallist á aðalkröfu kæranda um að samþykktar teikningar af Ingólfsstræti 7b verði felldar úr gildi. Úrskurðarnefndin fellst hins vegar á varakröfu kæranda um að viðbyggingin skuli tekin út af Eldvarnaeftirliti Reykjavíkur þegar frágangi útveggja og þaks er lokið.  Lagaskilyrði skortir til þess að verða við varakröfu kæranda um að byggingaraðila verði sett tímamörk til að ljúka framkvæmdum en vísað er til tilmæla í bréfi byggingarfulltrúa til byggingarleyfishafa dags. 18. ágúst 1998 um verklok utanhúss.

Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu kæranda um að felldar verði úr gildi samþykktar teikningar af Ingólfsstræti 7b.  Lagt er fyrir byggingarnefnd Reykjavíkur að hlutast til um það að fram fari úttekt Eldvarnaeftirlits Reykjavíkur á viðbyggingu við húsið þegar frágangi útveggja og þaks er lokið.  Kröfu kæranda um að byggingaraðila verði sett tímamörk til að ljúka framkvæmdum er hafnað.

Ár 1998, miðvikudaginn 23. september kom úrskurðarnefnd skipulags- og byggingarmála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Laugavegi 59 í Reykjavík. Mættir voru allir aðalmenn; Ingimundur Einarsson, hæstaréttarlögmaður, Þorsteinn Þorsteinsson, byggingarverkfræðingur og Hólmfríður Snæbjörnsdóttir, lögfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 24/1998, kæra eigenda og umráðamanna eignarhluta í Mjölnisholti 14, Reykjavík vegna ákvörðunar byggingarnefndar Reykjavíkur frá 31. október 1996 um að veita leyfi til að innrétta gistiheimili á 3. hæð í húsinu.

 
Á málið er nú lagður svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar skipulags- og byggingarmála dags. 15. júní 1998, sem móttekið var af nefndinni hinn 3. júlí sl., kæra Offsetfjölritun hf., M og Eldaskálinn, eigendur og umráðamenn eignarhluta í Mjölnisholti 14, Reykjavík, ákvörðun byggingarnefndar Reykjavíkur frá 31. október 1996 um að samþykkja breytingar á húsnæði á 3. hæð hússins og heimila að innrétta þar gistiheimili.  Hin kærða ákvörðun var staðfest á fundi borgarstjórnar hinn 7. nóvember 1996.  Af kærunni verður ráðið að kært sé með vísun til kæruheimildar  4. mgr. 39. gr. l. 73/1997. Kærendur krefjast þess að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að umsókn R um samþykki fyrir rekstri gistiheimilis að Mjölnisholti 14 verði hafnað.

Málavextir: 
Með umsókn um byggingarleyfi dags. 22. maí 1996 sótti R um leyfi til að nýta húsnæði á 3. hæð að Mjölnisholti 14 sem gistiheimili og setja brunastiga á norðurhlið hússins.  Samkvæmt teikningu var um að ræða austurenda 3. hæðar og kemur fram í umsókninni að umrætt húsnæði hafi um alllangt skeið verið nýtt sem gistiaðstaða.  Umsókninni fylgdi samþykki annarra eigenda eignarhluta í húsinu fyrir uppsetningu brunastiga.  Er tekið fram í samþykki eigenda að teikningar af stiganum fylgi bréfi þeirra.  Umsókn þessi var samþykkt á fundi byggingarnefndar Reykjavíkur hinn 31. október 1996 og staðfest í borgarstjórn hinn 7. nóvember 1996.

Í maí 1997 leituðu ótilgreindir eigendur eignarhluta í Mjölnisholti 14 til Húseigendafélagsins með kvörtun vegna reksturs gististaðar á 3. hæð hússins.  Vegna þessarar kvörtunar ritaði Húseigendafélagið bréf til Lögreglustjórans í Reykjavík dags. 12. maí 1997 þar sem farið er fram á það f. h. þeirra aðila sem að kvörtuninni stóðu að upplýst verði hvort talið sé að um brot á ákvæðum laga nr. 67/1985 um veitinga- og gististaði hafi verið að ræða og hvort gripið hafi verið til aðgerða vegna málsins eða hvort aðgerðir séu fyrirhugaðar.  Afrit af bréfi þessu var sent R.  Hinn 13. maí 1997 ritaði R bréf til byggingarfulltrúans í Reykjavík þar sem m. a. kemur fram að hún hafi skilað inn samþykktum teikningum til lögreglustjóraembættisins með umsókn um starfsleyfi.  Afrit af bréfi þessu var sent til lögreglustjóraembættisins og til Húseigendafélagsins.

Kærendur halda því fram að þeim hafi fyrst orðið kunnugt um tilvist hinnar kærðu ákvörðunar við heimsókn fulltrúa Eldvarnaeftirlits Reykjavíkur hinn 4. júní 1998.  Hafi þeim í framhaldi af eftirgrennslan um málið hjá byggingarfulltrúa verið bent á að kæra ákvörðunina til úrskurðarnefndar.

Niðurstaða: 
Hin kærða ákvörðun í máli þessu var tekin á fundi byggingarnefndar Reykjavíkur hinn 31. október 1996. Kærendur kvörtuðu yfir rekstri gistiheimilis í húsinu að Mjölnisholti 14 við Húseigendafélagið í maí 1997 og verður ekki annað ráðið af bréfi Húseigendafélagsins dags. 12. maí 1997 en að kvörtunin hafi verið á því byggð að ekki væri leyfi fyrir rekstri gistiheimilis í húsinu skv. 3. mgr. 1. gr. laga nr. 67/1985 um veitinga- og gististaði.  Í bréfi R til byggingarfulltrúa dags. 13. júní 1997, sem Húseigendafélaginu var sent afrit af, kemur fram að R byggi á samþykktum teikningum við umsókn um starfsleyfi.  Samkvæmt þessu telur úrskurðarnefndin að við þá athugun sem Húseigendafélagið gerði á málinu fyrir kærendur í maí og júní 1997 hafi orðið ljóst að stuðst var við byggingarleyfi.  Verður að ætla að kærendum hafi mátt vera kunnugt um þær staðreyndir sem athugun Húseigendafélagsins hafði leitt í ljós, m. a. að byggingarleyfi hefði verið gefið út.  Var kærendum í lófa lagið að kynna sér hver afstaða byggingarnefndar væri til nýtingar umrædds húsnæðis sem gistiheimilis svo og hvaða leyfi byggingaryfirvöld hefðu veitt fyrir slíkri nýtingu.  Áttu kærendur þess kost að kæra ákvörðun byggingarnefndar til umhverfisráðherra með stoð í 8. mgr. 8. gr. þágildandi byggingarlaga nr. 54/1978 með síðari breytingum.  Er það niðurstaða úrskurðarnefndar að kærendur geti ekki nú krafist úrlausnar um gildi hinnar kærðu ákvörðunar rúmu ári eftir að þeim mátti vera kunnugt um að byggingarleyfi hefði verið veitt.  Ber því með vísun til 4. mgr. 39. gr. skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997 sbr. og 28. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 að vísa kæru þessari frá úrskurðarnefndinni.  Vegna þessarar niðurstöðu er ekki ástæða til þess að rekja umsagnir eða málsrök um efni máls en í máli þessu var leitað umsagna Skipulagsstofnunar og byggingarnefndar Reykjavíkur auk þess sem greinargerð var skilað í málinu af hálfu R.

Úrskurðarorð:

Kröfu kærenda um að ógilt verði samþykkt byggingarnefndar Reykjavíkur frá 31. október 1996 fyrir breytingum á austurenda 3. hæðar að Mjölnisholti 14, Reykjavík er vísað frá úrskurðarnefndinni.

Ár 1998, fimmtudaginn 17. september kom úrskurðarnefnd skipulags- og byggingarmála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Laugavegi 59 í Reykjavík. Mættir voru allir aðalmenn; Ingimundur Einarsson, hæstaréttarlögmaður, Þorsteinn Þorsteinsson, byggingarverkfræðingur og Hólmfríður Snæbjörnsdóttir, lögfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 23/1998, kæra eigenda Skólatúns 1, Vatnsleysustrandarhreppi vegna ákvörðunar byggingarnefndar um að synja umsókn þeirra um leyfi til að láta skúr á lóðinni standa áfram og um að skúrinn skuli fjarlægður.

Á málið er nú lagður svofelldur

úrskurður:

Með ódagsettu bréfi til úrskurðarnefndar skipulags- og byggingarmála, er barst nefndinni hinn 2. júlí 1998, kæra V og M, Skólatúni 2, Vatnsleysustrandarhreppi í umboði V og S, eigenda Skólatúns 1, ákvörðun byggingarnefndar Vatnsleysustrandarhrepps frá 5. júní 1998 um að synja umsókn kærenda um leyfi til að láta skúr þann sem stendur á jörðinni standa áfram og um að skúrinn skuli fjarlægður fyrir 10. ágúst 1998.  Hin kærða ákvörðun var staðfest á fundi hreppsnefndar Vatnsleysustrandarhrepps hinn 18. júní 1998.  Kæruheimild er skv. 4. mgr. 39. gr. laga nr. 73/1997. Kærendur krefjast þess að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi en jafnframt er þess krafist, að úrskurðarnefndin kveði upp úrskurð til bráðabirgða um að skúrinn fái að standa þar til niðurstaða úrskurðarnefndar í málinu liggi fyrir.

Málavextir:  Kærendur keyptu fasteignina Skólatún 1, Vatnsleysustrandarhreppi af Byggingarsjóði ríkisins með kaupsamningi dags. 30. maí 1996 og var eignin afhent þeim þann dag.   Nokkru eftir að kærendur höfðu fengið eignina afhenta sóttu þeir um leyfi til að byggja 2ja metra háa skjólgirðingu úr timbri við skúr á landi Skólatúns 1.  Á fyrirliggjandi uppdrætti kemur fram að umrædd girðing myndar þrjár hliðar um rétthyrnt, ferhyrnt svæði sem er 8 metra breitt og 9 metra langt en skúrinn, sem girðingin er byggð við, myndar aðra langhlið svæðisins og lokar því.  Á fundi í byggingarnefnd Vatnsleysustrandarhrepps hinn 18. júlí 1996 var umsókn kærenda um leyfi fyrir skjólgirðingunni samþykkt og gerð um erindið svofelld bókun: „Uppsetning á skjólveggnum er samþykkt.  Ennfremur eru húseigendurnir bent á að klára klæðningu á húsinu.  Byggingarfulltrúa falið að kanna hvort leyfi sé fyrir skúrnum.“

Kærendum var tilkynnt með bréfi byggingarfulltrúa Vatnsleysustrandarhrepps dags. 2. ágúst 1996 að uppsetning á skjólveggjum hefði verið samþykkt á fundi byggingarnefndar hinn 18. júlí 1996 og að húseigendum sé bent á að klára klæðningu á húsinu.  Ekki er í bréfi þessu nefnt að byggingarfulltrúa hafi verið falið að kanna hvort leyfi sé fyrir skúrnum eða nokkuð að skúrnum vikið. Kærendur settu upp girðingu þá sem samþykkt hafði verið en munu áður hafa gert talsverðar lagfæringar á skúrnum.  Mun hafa vakað fyrir kærendum að starfrækja hundagæslu í skúrnum og innan skjólgarðsins og liggur fyrir að þeir hafa reist þar fjögur stór útibúr og komið þar fyrir minni búrum.  Hafa þeir steypt gólf í allt svæðið innan skjólgarðsins og komið fyrir niðurföllum í gólfinu.  Sóttu kærendur ekki um leyfi byggingarnefndar fyrir þessum framkvæmdum.

Áformaður rekstur hundagæslu á staðnum mun eftir þetta hafa verið kynntur með dreifibréfi sem prentað var og látið liggja frammi í nokkrum gæludýrabúðum. Í tilefni af þessari auglýsingu fóru tveir byggingarnefndarmenn ásamt fyrrverandi og núverandi byggingarfulltrúa hinn 2. júní 1998 að Skólatúni 1 og skoðuðu aðstæður á staðnum. Jafnframt komu fram mótmæli allmargra íbúa í Brunnastaðahverfi á undirskriftarlista dags. 4. júní 1998 þar sem þeir mótmæla starfrækslu hundagæslu í hverfinu.  Hinn 5. júní 1998 var lögð fram umsókn f. h. kærenda um að fá leyfi til að láta skúrinn standa áfram á lóðinni að Skólatúni 1 en kærendum hafði við heimsókn byggingarnefndarmanna og byggingarfulltrúa verið bent á að ekki væri leyfi fyrir skúrnum.  Jafnframt lögðu kærendur fram athugasemdir af sinni hálfu þar sem fram kemur að þeir telji sig ekki hafa haft ástæðu til að ætla annað en að leyfi væri fyrir skúrnum.  Á fundi í byggingarnefnd Vatnsleysustrandarhrepps síðar sama dag eða hinn 5. júní 1998 var umsókn kærenda um leyfi til að láta skúrinn standa áfram á lóðinni hafnað og þeim gert að fjarlægja hann fyrir 10. ágúst 1998.  Ákvörðun þessi var staðfest á fundi sveitarstjórnar hinn 18. júlí 1998 og eru það þessar ákvarðanir sem kærendur krefjast ógildingar á í máli þessu.

Eftir að mál þetta kom til meðferðar úrskurðarnefndarinnar féllst sveitarstjórn Vatnsleysustrandarhrepps á tilmæli nefndarinnar um að framfylgja ekki ákvörðun byggingarnefndar um að fjarlægja skúrinn meðan málið væri til meðferðar hjá nefndinni.  Verður því ekki tekin afstaða til kröfu kærenda um frestun á framkvæmd þeirrar ákvörðunar.

Málsástæður og lagarök kærenda og sveitarstjórnar:  Kærendur styðja kröfur sínar einkum þeim rökum að þeim hafi ekki verið gert viðvart um það að ekki væri leyfi fyrir umræddum skúr.  Þeir hafi talið svo vera og hafi það styrkt þá trú þeirra að byggingarleyfi var veitt er heimilaði uppsetningu á varanlegum skjólgarði við skúrinn.  Þeim hafi fyrst verið tilkynnt um það í byrjun júní 1998 að bráðabirgðaleyfi hafi verið fyrir skúrnum og það runnið út á árinu 1991.  Hafi byggingarnefnd og hreppsnefnd þannig haft 7 ár til þess að koma athugasemdum á framfæri um þetta efni. Þá benda kærendur á að í næsta nágrenni séu skúrar í miður góðu ástandi sem virðist fá að standa óáreittir.  Telja kærendur ákvarðanir byggingarnefndar og hreppsnefndar í málinu vera geðþóttaákvarðanir en ekki byggðar á málefnalegum sjónarmiðum. Loks telja kærendur að hefðarréttur hafi stofnast fyrir skúrnum eða að tómlæti byggingarnefndar og sveitarstjórnar eigi a. m. k. að leiða til þess að skúrinn fái að standa áfram.

Af hálfu sveitarstjórnar er því haldið fram að kærendur hefðu mátt vita að ekki var leyfi fyrir margnefndum skúr þegar þeir sóttu um leyfi fyrir skjólgirðingunni.  Þeir hafi hins vegar ekki sótt um leyfi fyrir skúrnum fyrr en eftir að byggingu girðingarinnar var lokið.  Þá sé ljóst að vakað hafi fyrir kærendum að haga uppsetningu og nýtingu skjólgirðingarinnar með allt öðrum hætti en gefið hafi verið í skyn með umsókn um byggingu  „skjólgirðingar“.  Hafi kærendur byggt mikið mannvirki innan skjólgirðingarinnar án þess að fyrir þeim framkvæmdum hafi verið nokkurt leyfi.  Af hálfu sveitarstjórnar er byggt á ákvæði 56. gr. laga nr. 73/1997 um heimild byggingarnefndar til þess að fjarlægja ólöglegar byggingar eða byggingarhluta.  Eigi þetta við um hinn umdeilda skúr.  Sé byggingarnefnd ekki settur neinn tímafrestur til að bregðast við óleyfisframkvæmdum og eigi málsástæður kærenda um að tómlæti byggingarnefndar hafi skapað þeim rétt því ekki við í málinu. Byggingarnefnd hafi verið rétt að synja um leyfi fyrir því að skúrinn fái að standa áfram á lóðinni vegna þess að bráðabirgðaleyfi sem veitt hafi verið fyrir skúrnum á árinu 1989 hafi einungis verið til tveggja ára en auk þess liggi fyrir að skúrinn uppfylli ekki ákvæði byggingarreglugerðar og standist ekki þær kröfur sem gerðar séu til slíkra mannvirkja.  Er af hálfu sveitarstjórnar vitnað til þriggja dóma Hæstaréttar sem hún telur styðja sjónarmið sín í málinu.

Umsögn Skipulagsstofnunar:  Úrskurðarnefndin leitaði umsagnar Skipulagsstofnunar um kæruefni þetta. Í umsögn stofnunarinnar kemur fram það álit  að byggingarnefnd hafi verið rétt að krefjast niðurrifs skúrsins með vísun til 5. mgr. 56. gr. laga nr. 73/1997 enda hafi bráðabirgðaleyfi fyrir skúrnum verið runnið út og hann ekki staðist þær kröfur sem gerðar séu í byggingarreglugerð.

Vettvangsganga:  Úrskurðarnefndin kynnti sér aðstæður á vettvangi hinn 31. ágúst 1998 að viðstöddum umboðsmanni kærenda og fulltrúum og lögmanni Vatnsleysustrandarhrepps.  Skúr sá sem um er deilt í máli þessu er járnklæddur timburskúr og ber með sér að á honum hafa verið gerðar allnokkrar endurbætur.  Við skúrinn hefur verið byggð skjólgirðing sú sem byggingarnefnd heimilaði hinn 18. júlí 1996 og er ágætlega frá henni gengið. Innan skjólgirðingarinnar hafa verið byggð allmikil mannvirki eins og lýst er í greinargerð hreppsnefndar Vatnsleysustrandarhrepps í málinu.

Niðurstaða: Hinn 18. júlí 1996 fengu kærendur leyfi byggingarnefndar Vatnsleysustrandarhrepps til að setja upp skjólgirðingu við skúr á lóð sinni að Skólatúni 1. Skjólgirðing þessi er að mati úrskurðarnefndar varanlegt mannvirki, áföst við hinn umdeilda skúr og tengd honum með þeim hætti að tilvist skúrsins er augljós forsenda girðingarinnar.  Með því að samþykkja uppsetningu skjólgirðingarinnar samkvæmt fyrirliggjandi uppdrætti, án fyrirvara, gaf byggingarnefnd kærendum því tilefni til þess að ætla að byggingarleyfi væri fyrir skúrnum eða að slíkt leyfi myndi að öðrum kosti verða veitt.  Ekki er um það deilt í málinu að land það sem hinn umdeildi skúr stendur á tilheyrir fasteign kærenda að Skólatúni 1 og höfðu kærendur því ekki ástæðu til að kynna sér sérstaklega lóðarréttindi skúrsins umfram lóðarréttindi annarra mannvirkja á landinu.

Við umfjöllun sína um umsókn kærenda um leyfi fyrir girðingunni tók byggingarnefnd réttindi skúrsins til athugunar enda er bókað á fundi byggingarnefndar hinn 18. júlí 1996 að byggingarfulltrúa sé falið að kanna hvort leyfi sé fyrir skúrnum. Í bréfi til kærenda dags. 2. ágúst 1996 er kærendum kynnt bókun byggingarnefndar um umsókn þeirra um skjólgirðinguna þar sem fram kemur að uppsetning á skjólveggjum hafi verið samþykkt en ekki er þess þar getið að byggingarfulltrúa hafi verið falið að kanna hvort leyfi sé fyrir skúrnum. Verður ekki séð af gögnum málsins að kærendum hafi nokkru sinni verið gerð grein fyrir því að ekki væri leyfi fyrir skúrnum fyrr en í byrjun júní 1998. Sú fullyrðing sem fram kemur í greinargerð Vatnsleysustrandarhrepps að kærendum hafi verið ljóst að hinn umdeildi skúr væri leyfislaus er ekki studd neinum gögnum.  Verður sveitarstjórn að bera hallann af þeim vafa sem er um þetta atriði í málinu enda var það á hennar færi að fylgja eftir fyrri ákvörðun byggingarnefndar frá 20. september 1989 um að leyfa skúrinn aðeins tímabundið til tveggja ára.  Einnig var það á valdi sveitarstjórnar að láta þinglýsa á fasteignina Skólatún 1 bráðabirgðaleyfi því, sem veitt var fyrir skúrnum, með þeim takmörkunum á réttindum sem í því fólust.

Fyrir liggur að kærendur keyptu eignina Skólatún 1 af Byggingarsjóði ríkisins  hinn 30. maí 1996.  Er í kaupsamningi þeirra um eignina tekið fram að seljandi hafi eignast hina seldu eign á nauðungaruppboði og sé því ekki fullkunnugt um ástand hins selda.  Verður að ætla að hreppsnefnd Vatnsleysustrandarhrepps hafi mátt vera kunnugt um þessar aðstæður og um takmarkaða vitneskju kærenda um eignina enda var kaupsamningi þeirra framvísað á skrifstofu Vatnsleysustrandarhrepps til þess að hreppsnefnd gæti tekið afstöðu til forkaupsréttar.  Er á samningnum áritun hreppsins um að fallið sé frá forkaupsrétti.

Eins og atvikum er háttað í máli þessu þykir byggingarnefnd Vatnsleysustrandarhrepps ekki hafa gætt réttrar aðferðar við meðferð erinda kærenda varðandi umræddan skúr.  Í fyrsta lagi telur úrskurðarnefndin að byggingarnefnd hafi þegar á árinu 1996, við afgreiðslu á umsókn kærenda um varanlega skjólgirðingu við skúrinn, borið að aðvara þá um að skúrinn skorti réttindi áður en leyfi fyrir henni var veitt. Í öðru lagi telur úrskurðarnefndin að rökstuðningi fyrir synjun byggingarnefndar hinn 5. júní 1998 á umsókn kærenda um leyfi til að láta hinn umdeilda skúr standa áfram á lóðinni hafi verið svo  áfátt að eigi hafi verið fullnægt skilyrðum 2. mgr. 39. gr. laga nr. 73/1997.  Er hér vísað til þess að í rökstuðningi nefndarinnar er fullyrt að skúrinn standist ekki kröfur sem gerðar eru í byggingarreglugerð án þess að tilgreint sé hvaða kröfur það séu sem skúrinn teljist ekki standast.  Verður ekki ráðið af bókun nefndarinnar undir liðnum 2. mál, þar sem fjallað er um starfrækslu hundagæslu á eign kærenda og framkvæmdir henni tengdar, hvort reglugerðarákvæði sem þar eru tilgreind eru talin eiga við um skúrinn  eða þau mannvirki, sem byggð hafa verið innan skjólgarðsins. Loks er það skoðun úrskurðarnefndar að byggingarnefnd hafi borið að leiðbeina kærendum er þeir sóttu um leyfi fyrir skúrnum hinn 5. júní 1998 um það hvaða skilyrðum byggingarreglugerðar þyrfti að fullnægja til þess að til álita gæti komið að veita leyfi það sem um var sótt.

Samkvæmt framansögðu er það niðurstaða úrskurðarnefndar að fella beri úr gildi hina kærðu ákvörðun byggingarnefndar Vatnsleysustrandarhrepps frá 5. júní 1998, sem staðfest var af sveitarstjórn 18. júní 1998, um að synja umsókn kærenda um leyfi fyrir hinum umdeilda skúr og um að skúrinn skuli fjarlægður.  Ber að gefa kærendum kost á að sækja að nýju um leyfi fyrir skúrnum með þeim breytingum sem nauðsynlegt  kann að þurfa að gera til þess að fullnægt sé lágmarkskröfum byggingarreglugerðar um sambærileg mannvirki.

Úrskurðarorð:

Hin kærða ákvörðun byggingarnefndar Vatnsleysustrandarhrepps frá 5. júní 1998 sem staðfest var af sveitarstjórn þann 18. sama mánaðar er felld úr gildi.  Gefa ber kærendum kost á að sækja að nýju um leyfi fyrir skúr þeim, sem hin kærða ákvörðun varðar, með þeim skilmálum sem að framan greinir.

Ár 1998, föstudaginn 4. september kom úrskurðarnefnd skipulags- og byggingarmála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Laugavegi 59 í Reykjavík. Mættir voru allir aðalmenn; Ingimundur Einarsson, hæstaréttarlögmaður, Þorsteinn Þorsteinsson, byggingarverkfræðingur og Hólmfríður Snæbjörnsdóttir, lögfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 26/1998, kærur eigenda Fjörugranda 2, 14, 16, og 18  vegna ákvörðunar byggingarnefndar Reykjavíkur frá 14. maí 1998 um að veita Grýtu-Hraðhreinsun ehf. leyfi til að breyta austureiningu húseignarinnar að Keilugranda 1 til reksturs þvottahúss með brennslu svartolíu og reisa þar 12 metra háan reykháf.

Á málið er nú lagður svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar skipulags- og byggingarmála dags. 5. júlí 1998 sem móttekið var 6. sama mánaðar kæra M, Fjörugranda 14, Á, Fjörugranda 16 og E, Fjörugranda 18 byggingarleyfi til breytinga á starfsemi og húsnæði að Keilugranda 1 í Reykjavík.  Hin kærða ákvörðun er samþykkt byggingarnefndar Reykjavíkur hinn 14. maí 1998 á umsókn Grýtu-Hraðhreinsunar ehf. um leyfi til að breyta austureiningu Keilugranda 1 til reksturs þvottahúss með brennslu svartolíu og til að setja upp 12 metra háan reykháf við húsið.  Ákvörðun þessi var staðfest af borgarstjórn hinn 4. júní 1998.  Með kæru dags. 6. júlí 1998, sem móttekin er hinn 7. sama mánaðar, kærir Tryggvi Gunnarsson hrl. f. h. eigenda Fjörugranda 2, Reykjavík,  sömu ákvörðun.  Ákvað úskurðarnefndin að sameina kærur þessar og fjalla um kæruefnið í einu máli enda eru kröfur kærenda hinar sömu og reistar á sömu eða sambærilegum ástæðum.  Kærendur krefjast þess að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að framkvæmdir verði stöðvaðar.  Af hálfu eigenda Fjörugranda 2 er gerð sú varakrafa að hinni kærðu ákvörðun verði breytt þannig að ekki verði heimilaðar breytingar á húsnæðinu eða viðbætur við það (reykháfur) til brennslu á svartolíu.  Um kæruheimild vísast til 4. mgr. 39. gr. laga nr. 73/1997 sbr. 8. grein sömu laga.

Málavextir:  Hinn 1. október 1997 lagði Grýta-Hraðhreinsun ehf. fyrirspurn fyrir byggingarnefnd Reykjavíkur um það hvort leyft yrði að byggja 80 fermetra viðbyggingu úr timbri fyrir ketilhús og verkstæði við austurhlið hússins nr.  1 við Keilugranda.  Fyrirspurn þessari var af hálfu byggingarnefndar vísað til umsagnar Borgarskipulags Reykjavíkur.  Lá umsögn Borgarskipulags fyrir hinn 29. október 1997 og kemur fram í henni að fyrirhuguð starfsemi sé ekki í samræmi við gildandi aðalskipulag.  Er því lagt til að leyfi fyrir viðbyggingunni verði veitt tímabundið og bundið við starfsemi þá sem sótt er um en viðbyggingin sé til komin af öryggisástæðum.  Einnig er tekið fram að samþykki eigenda Boðagranda 2 þurfi að liggja fyrir og að kynna þurfi breytinguna fyrir eigendum nálægra húsa við Boðagranda og Fjörugranda.  Byggingarfulltrúi óskaði umsagnar Heilbrigðiseftirlits Reykjavíkur um málið með bréfi dags. 24. nóvember 1977.  Í umsögn þess er gerð grein fyrir ákvæðum laga og reglugerða sem gæta þurfi og er leitast við að leggja mat á hættu á loftmengun frá hinni fyrirhuguðu starfsemi.  Taldi Heilbrigðiseftirlitið ekki ástæðu til að leggjast gegn staðsetningu þvottahúss á þessum stað enda yrði tryggt eftir föngum að loftmengun ylli nágrönnum ekki heilsutjóni eða óþægindum.  Á fundi byggingarnefndar hinn 11. desember 1997 var lögð fram umsókn Grýtu-Hraðhreinsunar ehf. um byggingarleyfi. Fylgdu umsókninni uppdrættir, sem m. a. sýna fyrirhugað ketilhús og 8,5 metra háan reykháf.  Var málinu frestað með vísun til umsagnar Heilbrigðiseftirlits Reykjavíkur en í umsögninni hafði verið lagt til að umsækjanda yrði gert að leggja fram útreikninga og skýringar er sýndu að fyrirhuguð skorsteinshæð nægði til að tryggja að loftmengun við nærliggjandi íbúðarhús væri innan ásættanlegra marka áður en málið yrði endanlega afgreitt af byggingarnefnd.  Með bréfi verkfræðings umsækjanda til byggingarfulltrúa dags. 20. janúar voru kynntir útreikningar á skorsteinshæð og kemur fram að 12 metra skorsteinshæð sé fullnægjandi til þess að tryggja að loftmengun við nærliggjandi hús verði ásættanleg. Á fundi byggingarnefndar hinn 29. janúar 1998 var erindi Grýtu-Hraðhreinsunar ehf. vísað til skipulags- og umferðarnefndar til kynningar.

Á fundi skipulags- og umferðarnefndar var ákveðið að kynna erindi Grýtu-Hraðhreinsunar ehf. fyrir nágrönnum með vísun til 7. mgr. 43. gr. laga nr. 73/1997 og var húseigendum að Boðagranda 2, 6, og 8 og Fjörugranda 14, 16 og 18 gefinn kostur á að tjá sig um málið og koma að athugasemdum fyrir 13. mars 1998.  Einnig mun eiganda Fjörugranda 8 hafa verið sent erindi sama efnis.  Áður en frestur til athugasemda rann út bárust  Borgarskipulagi athugasemdir frá meirihluta þeirra sem málið hafði verið kynnt fyrir en jafnframt mótmæli fjölda annarra íbúa og eigenda fasteigna við Fjörugranda, Boðagranda og Keilugranda.  Lagði Borgarskipulag til að tekið yrði tillit til íbúa og bygging ketilhúss ekki leyfð.  Í framhaldi af þessari niðurstöðu lagði Grýta-Hraðhreinsun ehf. fram nýja uppdrætti þar sem fallið var frá byggingu ketilhússins en ketillinn færður inn í hús það sem fyrir er á lóðinni og aðeins reykháfi við hann ætlað að standa utan við austurvegg hússins.  Í umsögn Borgarskipulags vegna þessarar breytingar dags. 20. mars 1998 er lagt til að starfsemin verði leyfð tímabundið, leyft verði að reisa skorstein sem fullnægi kröfum Heilbrigðiseftirlits og að bílastæðum verði fækkað.  Á fundi skipulags- og umferðarnefndar hinn 23. mars 1998 var samþykkt að kynna nýjar teikningar fyrir hagsmunaðilum. Var þeim nágrönnum, sem áður höfðu verið kynnt fyrri áform og sent höfðu inn athugasemdir af því tilefni,  sent erindi til kynningar á hinum nýju teikningum og gefinn kostur á að tjá sig um þær fyrir 2. apríl 1998. Íbúar Fjörugranda 14, 16 og 18 áréttuðu fyrri mótmæli og gerðu athugasemdir við hinn stutta frest, sem veittur var til andsvara. Rituðu þeir jafnframt, ásamt íbúum að Keilugranda 8, bréf til borgarstjóra þar sem sjónarmið þeirra voru rakin.

Umsókn Grýtu-Hraðhreinsunar ehf. var samþykkt í byggingarnefnd hinn 14. maí 1998 og staðfest í borgarstjórn 4. júní 1998.  Frekari mótmæli voru send Borgarskipulagi vegna þessara ákvarðana, m. a. mótmæli eigenda Fjörugranda 2, kærenda í máli þessu, sem mótmæltu því að þeim hefðu ekki verið kynntar fyrirhugaðar breytingar.  Með kærum sem að ofan greinir vísuðu kærendur málinu síðan til úrskurðarnefndar skipulags- og byggingarmála.

Málsástæður og lagarök málsaðila:  Af hálfu kærenda er í fyrsta lagi á því byggt að byggingarleyfi það, sem um er deilt í málinu, sé ekki í samræmi við staðfest aðalskipulag.  Samkvæmt staðfestu aðalskipulagi fyrir Reykjavík 1996-2016 sé svæði það sem lóðin nr. 1 við Keilugranda er á áætlað til blandaðrar notkunar, íbúðar- og stofnanasvæði. Fyrir liggi staðfesting Borgarskipulags á því að starfsemi sú, sem byggingarleyfishafi ætli að hafa í húsinu sé ekki í samræmi við gildandi aðalskipulag. Samkvæmt 2. mgr. 43. gr. laga nr. 73/1997 sé óheimilt að veita leyfi til framkvæmda nema þær séu í samræmi við staðfest aðalskipulag og sé enga heimild að finna í lögum til að veita byggingarleyfi í andstöðu við aðalskipulag. 

Í öðru lagi benda kærendur á að hið umdeilda byggingarleyfi sé ekki í samræmi við samþykkt hverfaskipulag.  Hverfaskipulag sé skipulagsáætlun sem fjalli um flesta þætti skipulags svo sem húsnæði, umferð og umhverfi.  Með því séu sett ákveðin markmið.  Í hverfaskipulagi fyrir svæði það sem hér um ræði komi fram sú stefna að tilgreindum atvinnulóðum á svæðinu skuli breytt í íbúðar- og útivistarsvæði þar sem atvinnustarfsemi í hverfinu sé á undanhaldi.  Eigi þetta m. a. við um lóðina að Keilugranda 1.  Í samræmi við þetta hafi notkun lóðarinnar verið breytt í því aðalskipulagi, sem staðfest var 1997, í íbúða- og stofnanasvæði en skilgreining lóðarinnar sem stofnanasvæði hafi komið til vegna hugmynda um að reka í húsnæði á lóðinni rannsókna- og kennslustarfsemi.  Telja kærendur að með samþykkt hverfaskipulagsins hafi Reykjavíkurborg sem stjórnvald tekið bindandi ákvörðun um það efni sem þar birtist og verði þeirri ákvörðun ekki breytt nema með sambærilegri ákvörðun.  Fyrirhugaðar framkvæmdir feli í sér verulegt frávik frá þeirri byggð sem fyrir sé á svæðinu og skerði hagsmuni kærenda í ríkara mæli en þeir máttu ætla með tilliti til aðalskipulags og áðurgreinds hverfaskipulags.

Í þriðja lagi telja kærendur að ekki hafi verið heimilt að veita hið kærða byggingarleyfi á grundvelli undantekningarheimildar 7. mgr. 43. gr. laga nr. 73/1997.  Ákvæðið feli ekki í sér skilyrðislausa heimild til afgreiðslu umsókna um byggingarframkvæmdir að undangenginni grenndarkynningu enda sé slík lögskýring ótæk.  Ákvæðið beri að túlka þröngt og sé á grundvelli þess ekki heimilt að samþykkja byggingarleyfi sem fari í bága við skipulagsáætlanir sbr. staðfest aðalskipulag og samþykkt hverfaskipulag.

Í fjórða lagi halda kærendur því fram að lagaskilyrðum um grenndarkynningu hafi ekki verið fullnægt. Hafi grenndarkynningin ekki tekið til allra þeirra sem hagsmuna áttu að gæta en auk þess hafi kynningu á nýju og breyttu fyrirkomulagi verið áfátt meðal annars hvað varðar frest til athugasemda.  Skilyrði 7. mgr. 43. gr. laga nr 73/1997 hafi því ekki verið fullnægt.

Þá er af hálfu kærenda á því byggt að lóðin að Keilugranda 1 sé leigð undir fiskverkun og felist í þeim skilmálum kvöð um umráða- og notkunarrétt á lóðinni.  Hafi þessari kvöð um nýtingu lóðarinnar ekki verið aflétt.  Ennfremur telja kærendur málið ekki nægjanlega upplýst svo og að samþykkt byggingarnefndar uppfylli ekki kröfur um skýrleika stjórnvaldsákvörðunar og rökstuðning.  Eru þessar málsástæður reifaðar ítarlega í kæru eigenda Fjörugranda 2.

Af hálfu byggingarleyfishafans, Grýtu-Hraðhreinsunar ehf. er því haldið fram að aðal athugasemdir nágranna sem fram hafi komið við grenndarkynningu hafi verið að byggja ætti ketilhús við austurenda Keilugranda 1 og að bílastæði og útkeyrsla ættu að vera við suðurgafl hússins.  Komið hafi verið til móts við þessar athugasemdir og hafi ketilhúsið verið fært inn í þá byggingu, sem fyrir er á lóðinni, auk þess sem samþykkt hafi verið að leyfa leiksvæði á lóðinni að standa áfram og að útkeyrslu út á Keilugranda yrði lokað.  Hafi þetta verið að frumkvæði byggingarleyfishafa.  Þá hafi verið ákveðið að hækka reykháf frá upphaflegum áformum til að fullvissa væri fyrir því að enginn í nágrenninu yrði þess nokkurn tímann var ef eitthvað kæmi út úr þessum reykháf.  Breytingarnar hafi verið kynntar fyrir nágrönnum og hlotið samþykki skipulags- og umferðarnefndar Reykjavíkurborgar í framhaldi af því.  Byggingarleyfi hafi verið gefið út og hafi miklum fjármunum verið varið til framkvæmda og tækjakaupa.  Er í greinargerð byggingarleyfishafans gerð nánari grein fyrir fjárhagslegum hagsmunum hans af því að fá að halda áfram framkvæmdum á grundvelli hins umdeilda byggingarleyfis.  Í greinargerðinni er einnig gerð grein fyrir samanburði þeirra kosta að nota rafmagn annars vegar og svartolíu hins vegar til kyndingar.  Kveður byggingarleyfishafi svartolíukostnað einungis nema um 30% af kostnaði við rafmagnskyndingu.  Er bent á að ýmis fyrirtæki í borginni noti svartolíu og eru tilfærð dæmi þar um.  Loks er á það bent að lóðarleigusamningur fyrir Keilugranda 1 renni út árið 2016.  Vilji byggingarleyfishafinn halda frið við nágranna þann tíma og muni kappkosta að svartolíuketill á staðnum fái alltaf fyrsta flokks viðhald og að hús og lóð fái viðhald sem verði til sóma. Fiskikör við húsið muni heyra sögunni til og sé rekstur þvottahúss til muna þrifalegri og umhverfisvænni en rekstur fiskiðju.

Umsagnir: Í umsögn byggingarnefndar Reykjavíkur um kæruefnið er gerð ítarleg grein fyrir sjónarmiðum nefndarinnar.  Er þar gerð grein fyrir því hvernig staðið var að grenndarkynningu byggingaráformanna og kemur þar fram að síðari kynning málsins, þ. e. kynning á breyttum teikningum, hafi ekki verið grenndarkynning í skilningi skipulags- og byggingarlaga heldur hafi þessi kynning verið gerð á grundvelli stjórnsýslulaga enda hafi verið um sömu umsókn að ræða og áður hafði verið kynnt með lögformlegum hætti.  Þá er í umsögninni gerð grein fyrir því hvernig byggingarnefnd telur að skilja beri skilmála aðalskipulags og landnotkunarkort.  Er á það bent að aðalskipulag sé skipulagsáætlun þar sem fram komi stefna sveitarstjórnar um landnotkun, samgöngu- og þjónustukerfi, umhverfismál og þróun byggðar í sveitarfélaginu á minnst 12 ára tímabili.  Landnotkunarkort sýni notkun lands til mismunandi þarfa en við gerð þess sé miðað við landnotkun á samfelldum svæðum eða reitum en ekki notkun húsnæðis á einstökum lóðum.  Við ákvörðun á landnotkun sé lagt til grundvallar að svæði fái skilgreiningu þess landnotkunarflokks sem 70% af heildargólffleti bygginga á svæðinu falli undir en nái enginn landnotkunarflokkur því hlutfalli sé svæðið merkt litum tveggja hæstu landnotkunarflokka svæðisins. Lóðir verslunarmiðstöðva, opinberrar þjónustu og opin svæði til sérstakra nota séu þó sýnd með sérstökum lit innan landnotkunarsvæðis, nái slík svæði 1500 fermetra stærð.  Samkvæmt forsendum gildandi aðalskipulags séu einstakar lóðir hins vegar ekki merktar litum iðnaðar heldur hafi iðnaðarlóðir fengið lit samkvæmt öðrum skilgreiningum ýmist sem athafnasvæði, stofnanasvæði eða fylgi meginnotkun svæðisins samkvæmt 70% reglunni.  Lóðin að Keilugranda 1 sé samkvæmt nýju aðalskipulagi merkt blandaðri notkun þ. e. íbúða- og stofnanasvæði en í húsinu hafi verið rekinn iðnaður í sjávarútvegi.  Starfsemi sú sem fyrirhugað sé að komi í hluta húsnæðisins sé þjónustufyrirtæki, sem samkvæmt umsögn skipulags- og umferðarnefndar rúmast innan þess ramma sem aðalskipulagið kveður á um.  Loks er tekið fram að það hafi verið mat byggingarnefndar að vel athuguðu máli og að fengnum umsögnum þeirra aðila er um málið hafi fjallað að fyrirhuguð þjónustustarfsemi efnalaugar væri mildandi notkun frá þeirri starfsemi, sem lóðin var leigð til, enda væri sýnt fram á að starfsemin væri innan þeirra marka sem sett eru með lögum og reglugerðum.
 
Úrskurðarnefndin leitaði umsagnar Skipulagsstofnunar um kæruefni máls þessa.  Í umsögn stofnunarinnar kemur fram það álit að hið umdeilda byggingarleyfi samræmist ekki gildandi aðalskipulagi og sé því andstætt ákvæði 2. mgr. 43. gr. laga nr. 73/1997.  Þá hafi seinni grenndarkynningunni verið áfátt auk þess sem rökstuðningur fyrir ákvörðun byggingarnefndar í málinu sé ófullnægjandi sbr. 2. mgr. 39. gr. laga nr. 73/1997.  Telur stofnunin að fallast beri á kröfur kærenda um að hið umdeilda byggingarleyfi verði fellt úr gildi, svo og að framkvæmdir verði stöðvaðar. 

Leitað var umsagnar Hollustuverndar ríkisins um loftmengun frá fyrirhuguðum svartolíukatli.  Er það niðurstaða Hollustuverndar að ekki sé líklegt að nýr svartolíukyntur gufuketill með 12 metra háum reykháfi, sem rekinn sé með góðum hætti, valdi því að loftmengun fari yfir viðmiðunarmörk í nágrenni Keilugranda 1.  Tekið er fram að setja þurfi kröfur um uppkeyrslu, rekstur, mengunarvarnir við eldsneytis- og efnanotkun og lágmarks eftirlit í starfsleyfi.

Vettvangsganga: Úrskurðarnefndin kynnti sér aðstæður á vettvangi hinn 24. ágúst síðastliðinn að fulltrúum kærenda og byggingarleyfishafa viðstöddum.  Að ósk nefndarinnarlét byggingaleyfishafi gera stafrænar myndir af húsinu að Keilgranda 1 og hefur reykháfur, sömu gerðar og fyrihugaður er, verið settur inn á myndirnar þar sem honum er ætlaður staður. 

Niðurstaða:  Kærendur í máli þessu gerðu kröfu til þess að framkvæmdir byggingarleyfishafa yrðu stöðvaðar.  Eftir að honum hafði verði gert kunnugt um framkomnar kærur féllst hann á að hefjast ekki handa um framkvæmdir utandyra, þ. e. við uppsetningu reykháfs og frágang olíugeymis fyrir svartolíu.  Var af hálfu kærenda fallist á að ekki þyrfti að taka til meðferðar kröfu þeirra um stöðvun framkvæmda meðan ekki væri hafist handa við framkvæmdir utanhúss.  Hafa þær framkvæmdir ekki hafist og  hefur úrskurðarnefndin því ekki tekið kröfu kærenda um stöðvun framkvæmda til úrlausnar.

Það er skoðun úrskurðarnefndar að sýnt hafi verið fram á það með fullnægjandi hætti að ekki muni stafa slík loft- eða sjónmengun af hinum fyrirhugaða svartolíukatli og reykháfi að  óviðunandi  hefði verið fyrir íbúa í næsta nágrenni.  Hins vegar þurfti að vera fullnægt almennum skilyrðum laga til útgáfu byggingarleyfis til þess að unnt væri að samþykkja umsókn Grýtu-Hraðhreinsunar ehf. um leyfi til fyrirhugðara breytinga á fasteigninni að Keilugranda 1 og breytinga á notkun hússins.  Samkvæmt ákvæði 1. mgr. 43. gr. skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997 er óheimilt að breyta húsi, notkun þess eða svipmóti nema að fengnu leyfi viðkomandi sveitarstjórnar.  Er raunar ekki um það deilt að slíks leyfis var þörf fyrir þeim framkvæmdum, sem byggingarleyfishafi hafði uppi áform um enda sótti hann um leyfi til þeirra. Í 2. mgr. 43. gr. greindra laga er kveðið á um það að framkvæmdir samkvæmt 1. málsgrein skuli vera í samræmi við staðfest aðalskipulag og samþykkt deiliskipulag.  Fyrir liggur að samkvæmt samþykktu aðalskipulagi Reykjavíkur 1996-2016 er lóðin að Keilugranda 1 skilgreind sem íbúða- og stofnanasvæði. Fær sú skilgreining frekari stoð í þeirri áætlun sem fram er sett í hverfaskipulagi borgarhluta 2, sem samþykkt var í borgarráði 5. mars 1991.  Fyrirhuguð starfsemi byggingarleyfishafa er að mati úrskurðarnefndar ekki þess eðlis að gera hafi mátt ráð fyrir henni á íbúðasvæði sbr. grein 4.3.2. í þágildandi skipulasgsreglugerð nr. 318/1985 með síðari breytingum.  Er það því niðurstaða úrskurðarnefndar að hið umdeilda byggingarleyfi samræmist ekki gildandi aðalskipulagi og er sú niðurstaða í samræmi við umsögn Borgarskipulags dags. 29. október 1997 um fyrirspurn byggingarleyfishafa.  Var útgáfa hins umdeilda byggingarleyfis því andstæð ákvæði 2. mgr. 43. gr. laga nr. 73/1997.

Við meðferð málsins í byggingarnefnd var farið að ákvæði 7. mgr. 43. gr. laga nr. 73/1997 og fyrirhugaðar framkvæmdir kynntar nágrönnum þeim, sem taldir voru eiga hagsmuna að gæta.  Samkvæmt tilvitnuðu ákvæði getur byggingarnefnd veitt byggingarleyfi í þegar byggðum hverfum þar sem ekki liggur fyrir samþykkt deiliskipulag að undangenginni grenndarkynningu.  Samkvæmt heimild í sama ákvæði er einnig hægt að leyfa óverulega breytingu á deiliskipulagi að viðhafðri hliðstæðri málsmeðferð.  Úrskurðarnefndin telur að skýra verði heimildir þessar þröngt og að ekki sé heimilt á grundvelli þeirra að veita leyfi til framkvæmda sem ekki eru í samræmi við staðfest aðalskipulag sem í gildi er þegar byggingarleyfi er veitt.

Samkvæmt 23. gr. l. nr. 73/1997 skal deiliskipulag gert á grundvelli aðalskipulags fyrir einstök svæði eða reiti þar sem framkvæmdir eru fyrirhugaðar.  Verður að skilja þetta ákvæði svo að deiliskipulag skuli vera í samræmi við það aðalskipulag, sem í gildi er þegar deiliskipulag er samþykkt.  Af þessu leiðir að óheimilt væri að breyta deiliskipulagi á þann veg að breytingin væri í ósamræmi við aðalskipulag jafnvel þótt breytingin gæti í sjálfu sér talist óveruleg.  Slík breyting yrði því ekki gerð með grenndarkynningu með stoð í 7. mgr. 43. gr. l. 73/1997.  Það er og skoðun úrskurðarnefndar að heimild 7. mgr. 43. gr. laga nr. 73/1997 til að leyfa framkvæmdir í þegar byggðum hverfum þar sem ekki liggur fyrir samþykkt deiliskipulag feli ekki í sér rýmri heimildir en þær sem hægt væri að mæla fyrir um með almennum skilmálum við gerð deiliskipulags.  Verður því ekki á grundvelli þessarar heimildar veitt leyfi til framkvæmda sem fara í bága við staðfest aðalskipulag.

Samkvæmt því sem nú hefur verið rakið skorti lagaskilyrði fyrir útgáfu hins umdeilda byggingarleyfis og ber þegar af þeirri ástæðu að verða við kröfum kærenda um að fella það úr gildi.  Af sömu ástæðu þykir ekki hafa þýðingu að taka afstöðu til þess hvort grenndarkynning sú, sem fram fór vegna umsóknar byggingarleyfishafa, hafi fullnægt lagaskilyrðum eða hvort undirbúningi, formi og rökstuðningi hinnar kærðu ákvörðunar hafi verið áfátt.

Úrskurðarorð:

Ákvörðun byggingarnefndar Reykjavíkur frá 14. maí 1998, staðfest af borgarstjórn þann 4. júní s.á. um að heimila Grýtu-Hraðhreinsun ehf. að breyta austureiningu Keilugranda 1, Reykjavík, í þvottahús er felld úr gildi.

Ár 1998, fimmtudaginn 3. september kom úrskurðarnefnd skipulags- og byggingarmála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Laugavegi 59 í Reykjavík. Mættir voru allir aðalmenn; Ingimundur Einarsson, hæstaréttarlögmaður, Þorsteinn Þorsteinsson, byggingarverkfræðingur og Hólmfríður Snæbjörnsdóttir, lögfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 18/1998, kæra eigenda fasteignarinnar Smyrlahrauns 1, Hafnarfirði vegna ákvörðunar byggingarnefndar Hafnarfjarðar um að hafna umsókn kærenda um leyfi fyrir viðbyggingu við Smyrlahraun 1.

Á málið er nú lagður svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar skipulags- og byggingarmála dags. 29. maí 1998 er barst nefndinni  hinn 2. júní síðastliðinn kæra J og L, eigendur fasteignarinnar nr. 1 við Smyrlahraun í Hafnarfirði þá ákvörðun byggingarnefndar Hafnarfjarðar frá 22. apríl 1998 að synja umsókn kærenda um leyfi til að byggja við fasteignina Smyrlahraun 1.  Hin kærða ákvörðun var staðfest á fundi í bæjarstjórn Hafnarfjarðar hinn 28. apríl 1998 og tilkynnt kærendum með bréfi dags. 30. apríl síðastliðinn. Kæruheimild er samkvæmt  4. mgr. 39. gr. skipulags- og bygingarlaga nr. 73/1997.  Kærendur krefjast þess að teikningar þær að fyrirhuguðum breytingum á fasteign þeirra, sem byggingarnefnd hafnaði á ofangreindum fundi verði úrskurðaðar gildar og hæfar til að vinna eftir breytingarnar á húsinu.

Málavextir: Snemma árs 1992 tóku eigendur fasteignarinnar  að Smyrlahrauni 1 að undirbúa umsókn um leyfi til stækkunar og endurbóta á eigninni.  Voru fyrstu teikningar að fyrirhuguðum breytingum gerðar í mars 1992.  Þessar fyrstu hugmyndir að breytingum á húsinu fengust ekki samþykktar og voru gerðar nýjar tillögur að breytingunum sumarið 1993 og voru þessar nýju hugmyndir að sögn kærenda bornar undir skipulagsstjóra Hafnarfjarðarbæjar svo og næstu nágranna.  Þessum tillögum mun einnig hafa verið hafnað en jafnframt mun kærendum hafa verið bent á að sækja um stækkun lóðar sinnar til að auðveldara yrði að heimila stækun húss þeirra. Var kærendum úthlutað 39,8 fermetra viðbót við lóð hússins og var þessi viðbót við lóðina tekin af opnu svæði, sem bæjaryfirvöld höfðu forræði á.  Samkvæmt áritun á uppdrátt skipulagsdeildar Hafnarfjarðarbæjar var þessi ráðstöfun samþykkt af bæjaryfirvöldum hinn 15. júlí 1993.  Í september sama ár gekk skipulagsdeild Hafnarfjarðarbæjar frá skilmálum fyrir uppbyggingu á lóð kærenda en drög að þeim skilmálum voru samþykkt í skipulagsnefnd bæjarins hinn 13. 9. 1993. Á uppdrætti skipulagsdeildar Hafnarfjarðarbæjar dags. 10. september 1993 (breytt 14. 9.) af lóð kærenda og byggingarreit með fyrihugaðri stækkun húss er gerð grein fyrir þessum skilmálum en jafnframt er sýnd á uppdrætti þessum tillaga að útliti húss kærenda eftir stækkun þess.  Þessa tillögu að útliti hússins segja kærendur hafa verið gerða án vitneskju sinnar eða samþykkis og hafi þessar tillögur ekki verið í samræmi við þær óskir, sem þau höfðu sett fram um breytingar á húsinu.  Síðla árs 1997 létu kærendur enn gera nýjar tillögur að breytingum á húseigninni.  Var fjallað um hina nýju tillögu á fundi skipulagsnefndar Hafnarfjarðarbæjar hinn 27. janúar 1998.  Í bókun um afgreiðslu nefndarinnar segir að nefndin fallist á að tillagan, sem sé í samræmi við samþykkta skilmála, verði send í grenndarkynningu samkvæmt lögum nr. 73/1997 og reglugerðargrein 7. 2. 3. Var arkitektum kærenda tilkynnt þessi ákvörðun nefndarinnar með bréfi dags. 27. janúar 1998. Hinn 3. apríl 1998 greiddu kærendur byggingarleyfisgjald vegna umsóknar til byggingarnefndar um umræddar breytingar og munu teikningar hafa verið lagðar fram með umsókninni.  Með bréfi byggingarfulltrúa dags. 7. apríl 1998 er kærendum og arkitektum þeirra tilkynnt að gögnin séu ófullnægjandi og er umsækjanda bent á að snúa sér til byggingarfulltrúa. Hinn 21. apríl 1998 var málið aftur tekið fyrir í skipulagsnefnd og var kærendum og arkitektum þeirra tilkynnt um afgreiðslu skipulagsnefndar á málinu með bréfi dags. 22. apríl 1998.  Er bókun um afgreiðslu skipulagsnefndar á málinu svohljóðandi: “Meðal annars með tilliti til grenndarkynningar leggst skipulagsnefnd gegn erindinu eins og það liggur fyrir.  Umsækjanda er bent á að aðlaga uppdrætti að samþykktu skipulagi og skilmálum á lóðinni dags. 10.09.´93.”   Umsókn kærenda um umræddar breytingar var tekin til afgreiðslu á fundi byggingarnefndar Hafnarfjarðar daginn eftir að skipulagsnefnd hafði afgreitt málið eða hinn 22. apríl 1998 og var umsóknin afgreidd með svofelldri bókun: “M.t.t. afstöðu skipulagsnefndar 21. þm. getur byggingarnefnd ekki orðið við erindinu.”  Var þessi afgreiðsla staðfest á fundi bæjarstjórnar Hafnarfjarðar þann 28. apríl 1998 og arkitektum kærenda tilkynnt um þessa niðurstöðu með bréfi dagsettu 30. apríl 1998.  Er tekið fram í bréfinu að heimilt sé að kæra ákvörðunina til Umhverfisráðuneytisins og að kærufrestur sé 3. mánuðir.

Með bréfi til byggingarfulltrúa dags. 5. maí 1998 óskuðu arkitektar kærenda þess að ákvörðun byggingarnefndar yrði dregin til baka og erindi kærenda endurupptekið, enda hafi umsókn kærenda ekki átt að koma til umfjöllunar í byggingarnefnd fyrr en búið væri að gera þær úrbætur á innlögðum gögnum, sem bent hefði verið á að gera þyrfti.  Ekki verður ráðið af gögnum málsins að bréfi þessu hafi verið svarað og vísuðu kærendur málinu til úrskurðarnefndar skipulags- og byggingarmála með bréfi dags. 29. maí 1998 eins og að framan greinir.  Þegar kæra í máli þessu var lögð fram hjá úrskurðarnefndinni láðist kærendum að upplýsa um endurupptökubeiðni þá, sem arkitektar þeirra höfðu sent byggingarfulltrúa og áður er getið.  Bárust nefndinni fyrst upplýsingar um endurupptökubeinina um eða eftir miðjan júní síðastliðinn er kærandi sendi afrit af beiðninni til nefndarinnar með ódagsettri orðsendingu.  Var frekari meðferð málsins frestað meðan leitað var upplýsinga um það hvernig umrætt erindi hefði verið afgreitt enda hefði kærumálinu lokið sjálfkrafa hefði hin kærða ákvörðun verið afturkölluð og erindi kærenda tekið upp að nýju í byggingarnefnd eins og óskað hafði verið.  Við eftirgrennslan kom hins vegar í ljós að erindi arkitekta kærenda um endurupptöku málsins virtist ekki hafa fengið formlega afgreiðslu.  Var málið því tekið til efnislegrar meðferðar í úrskurðarnefndinni í byrjun júlímánaðar sl. en kæranda jafnframt gerð grein fyrir því að afgreiðslu málsins kynni að seinka vegna þessara atvika.

Málsrök kærenda og byggingarnefndar:  Kærendur styðja kröfur sínar þeim rökum að breytingar sambærilegar þeim, sem umsókn þeirra felur í sér hafi verið heimilaðar í næsta nágrenni.  Benda þeir m. a. á breytingar á Hverfisgötu 25, sem sé næsta hús neðan húss þeirra og byggt á sama tíma.  Þar hafi verið leyfð porthækkun á þaki og meiri hækkun á mæni en kærendur fari fram á.  Einnig benda kærendur á húsið að Smyrlahrauni 5 þar sem leyfð hafi verið porthækkun og umtalsverð grunnflatarmálsstækkun. Húsið að Smyrlahrauni 1 þarfnist sárlega viðhalds og óviðunandi sé að ekki fáist leyfi til sambærilegra endurbóta á því og leyfðar hafi verið á eignum í grenndinni.  Þá hafi skipulagsnefnd staðfest að þær tillögur að breytingum á húsinu, sem hafnað var, séu í samræmi við skipulagsskilmála.  Ennfemur byggja kærendur á því að ekki hafi verið tímabært að taka afstöðu til umsóknar þeirra þar sem óskað hafði verið lagfæringa á teikningum og þeim ekki lokið þegar málið var tekið til afgreiðslu.  Af hálfu byggingarnefndar hafa ekki verið færð fram nein frekari rök en fram koma í málsgögnum en ákvörðun byggingarnefndar er tekin á grundvelli afgeiðslu skipulagsnefndar í málinu.

Umsagnir:  Með vísun til e-liðar 4. gr. laga nr. 73/1997 var óskað umsagnar Skipulagsstofnunar um mál þetta. Í umsögn stofnunarinnar kemur fram að ekki sé í gildi staðfest eða samþykkt deiliskipulag á því svæði, sem um ræðir.  Þegar vitnað sé í samþykkt skipulag og skilmála á lóðinni dags. 10. september 1993 sé verið að vísa í teikningu og greinargerð merkta skipulagsdeild Hafnarfjarðar þar sem fram komi að drög skilmálanna hafi verið samþykkt í skipulagsnefnd 13. september 1993.  Telur Skipulagsstofnun að ef skipulagsyfirvöld sveitarfélaga telji þörf á setningu sérstakra skilmála vegna endurnýjunar í eldri hverfum skuli það gert með almennum hætti, það er með samþykkt deiliskipulags. Í umsögn stofnunarinnar kemur og fram að samkvæmt skipulags- og byggingarlögum sé heimilt að veita byggingarleyfi í þegar byggðum hverfum að undangenginni grenndarkynningu þó ekki liggi fyrir deiliskipulag.  Hafi grenndarkynning farið fram í hinu kærða tilviki og hafi umsókn kærenda verið synjað með vísan til til hennar auk ábendinga um að aðlaga uppdrætti að samþykktu skipulagi og skilmálum.  Byggingarnefnd rökstyðji synjun sína aðeins með vísun til afstöðu skipulagsnefndar en kæranda séu ekki veittar neinar leiðbeiningar um hvaða ágallar það séu á gögnum sem verði til þess að ekki sé unnt að fallast á erindi hans, né heldur um það með hvaða hætti hann geti bætt úr þeim.  Telur Skipulagsstofnun að byggingarnefnd Hafnarfjarðar hafi ekki uppfyllt skyldu til rökstuðnings afgreiðslu skv. 2. mgr. 39. gr. skipulags- og byggingarlaga né heldur leiðbeiningarskyldu samkvæmt stjórnsýslulögum.

Í umsögn byggingarnefndar Hafnarfjarðar um málið er tekið fram að kvittað hafi verið fyrir móttöku erindis varðandi viðbyggingu við hús kærenda hinn 3. apríl 1998.  Erindið hafi verið tekið til umfjöllunar í skipulagsnefnd 21. apríl 1998 og hafi nefndin lagst gegn viðbyggingunni eins og hún lá fyrir.  Sama erindi hafi fengið synjun í byggingarnefnd hinn 22. apríl 1998.  Teikningar, sem síðar hafi borist hafi sýnt nánar það sem ekki hafi komið fram á fyrri uppdráttum en stærð og útlit hafi verið það sama og áður.  Nýtt erindi varðandi sama hús hafi ekki borist byggingarnefnd Hafnarfjarðar.

Niðurstaða:  Úrskurðarnefndin telur að meðferð skipulagsnefndar og byggingarnefndar Hafnarfjarðar á máli þessu hafi verið áfátt í ýmsum efnum.  Ósamræmi er í bókunum skipulagsnefndar um málið, sem  á fundi  hinn 27. janúar 1998 kveður tillögu arkitekta kærenda vera í samræmi við samþykkta skilmála en í bókun á fundi hinn 21. apríl 1998 bendir nefndin umsækjanda á að aðlaga uppdrætti að samþykktu skipulagi og skilmálum á lóðinni.  Fyrir liggur í málinu umsögn skipulagsstjóra Hafnarfjarðarbæjar um málið dags. 20. apríl 1998, sem fram var lögð á fundi skipulagsnefndar hinn 21. sama mánaðar.  Þar eru raktar athugasemdir, sem fram höfðu komið við grenndarkynningu og verður ekki annað ráðið af umsögninni en að afstaða skipulagsstjóra sé í öllum aðalatriðum jákvæð gagnvart framkomnum tillögum.  Segir m. a. í umsögninni að tillagan fylgi í einu og öllu tillögu bæjarskipulags sem samþykkt hafi verið hinn 14. mars 1994 nema kvistir liggi framar á þaki en þar hafi verið gert ráð fyrir.  Ekki sé hægt að taka undir að viðbygging við Smyrlahraun 1 sé óeðlileg að stærð og gerð í umhverfi sínu.  Segir í umsögninni að lagt sé til að samþykki skipulagsnefnd tillögu að viðbyggingu verði kvistir að fullu felldir að samþykktri tillögu.  Tillaga bæjarskipulags samþykkt 14. mars 1994, sem vitnað er til í umsögn skipulagsstjóra, er ekki meðal gagna málsins og liggur ekki fyrir hvort um sömu tillögu er að tefla og tillögu þá frá september 1993, sem skipulagsnefnd vitnar til bæði á fundi sínum hinn 27. janúar 1998 og 21. apríl 1998.  Það misræmi, sem fram kemur í umfjöllun skipulagsnefndar um málið telur úrskurðarnefndin til þess fallið að gera kærendum erfitt fyrir um að átta sig á afstöðu skipulagsnefndar í málinu. 

Þá er rökstuðningi skipulagsnefndar fyrir ákvörðun nefndarinnar í málinu stórlega áfátt.  Með orðunum meðal annars er vísað til einhverra ótiltekinna atriða, sem ómögulegt er fyrir kærendur að ráða í hver séu.  Vísað er til niðurstöðu grenndarkynningar án þess að þess sé getið hvaða athugasemdir hafi komið fram, sem nefndin telji eiga að leiða til þeirrar niðurstöðu að synja beri erindi kærenda.  Þá er umsækjanda bent á að aðlaga uppdrætti að samþykktu skipulagi og skilmálum á lóðinni án þess að tilgreint sé í hvaða efnum þess gerist þörf.  Var þó rík ástæða til þess að skipulagsnefnd upplýsti um það að hvaða leyti hún teldi erindi kæranda ekki samræmast tilvitnuðum skilmálum þegar það er hafi í huga að nefndin hafði áður, við afgreiðslu á fundi sínum hinn 27. janúar 1998, lýst því áliti sínu að að tillaga kærenda væri í samræmi við samþykkta skilmála.

Þegar málið kom til umfjöllunar á fundi byggingarnefndar hinn 22. apríl 1998 lá fyrir að byggingarfulltrúi hafði með bréfi dags. 7. apríl 1998 bent kærendum á að innlögð gögn með umsókn þeirra um byggingarleyfið væru ófullnægjandi og að arkitektum kærenda hafði ekki unnist ráðrúm til þess að bæta úr því sem áfátt var talið.  Bænadagar og páskar voru 9. til 13. apríl og var því rétt rúm vinnuvika liðin frá því ætla má að arkitektunum hafi borist umrætt bréf.  Þá voru í umsögn skipulagsnefndar ráðagerðir um það að umsækjendum gæfist kostur á að aðlaga uppdrætti að þeim kröfum, sem skipulagsnefnd taldi þurfa að uppfylla til þess að umbeðið leyfi yrði veitt.  Úrskurðarnefndin telur að við þessar aðstæður hafi umsókn kærenda ekki verið verið í því horfi að byggingarnefnd væri rétt að taka hana til endanlegrar afgreiðslu og hefði byggingarnefnd þess í stað átt að fresta því að taka lokaákvörðun í málinu.  Þá er það skoðun úrskurðarnefndarinnar að sá rökstuðningur byggingarnefndar að vísa til hinnar óljósu bókunar skipulagsnefndar fullnægi ekki skilyrðum 2. mgr. 39. gr. skipulags- og byggingarlaga um rökstuðning, sbr. og 1. og 2. mgr. 22. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993.  Loks telur úskurðarnefndin ámælisvert að byggingarnefnd svaraði ekki erindi arkitekta kærenda frá 5. maí 1998 þar sem farið er fram á endurupptöku málsins í byggingarnefnd.

Úrskurðarnefndin telur ekki unnt að verða við kröfum kærenda um að úrskurða teikningar að fyrirhuguðum breytingum á fasteign þeirra gildar og hæfar til að vinna eftir breytingarnar á húsinu.  Skortir allar forsendur til þess að leggja fyrir byggingarnefnd að gefa út byggingarleyfi til handa kærendum eins og mál þetta liggur fyrir.

Hins vegar er það niðurstaða úrskurðarnefndar að vegna þeirra annmarka, sem að framan er lýst, beri að fella úr gildi ákvörðun byggingarnefndar Hafnarfjarðar frá 22. apríl 1998 um að synja umsókn kærenda um byggingarleyfi. Jafnframt er lagt fyrir byggingarnefnd að taka umsókn kærenda til meðferðar á ný.  Ber að leiðbeina kærendum og gefa þeim kost á að koma að þeim gögnum sem á þótti skorta til að umsókn þeirra gæti komið til efnislegrar afgreiðslu.  Nýja afgreiðslu byggingarnefndar ber að rökstyðja með fullnægjandi hætti.

Úrskurðarorð:

Hin kærða ákvörðun byggingarnefndar Hafnarfjarðar frá 22. apríl 1998 sem staðfest var af bæjarstjórn Hafnarfjarðar  þann 28. sama mánaðar er felld úr gildi. Jafnframt er lagt fyrir byggingarnefnd Hafnarfjarðar að taka umsókn kærenda um leyfi til viðbyggingar að Smyrlahrauni 1, Hafnarfirði til meðferðar að nýju og ljúka afgreiðslu hennar með þeim hætti sem greinir í niðurstöðu úrskurðarnefndar hér að framan.

Ár 1998, þriðjudaginn 25. ágúst kom úrskurðarnefnd skipulags- og byggingarmála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Laugavegi 59 í Reykjavík. Mættir voru allir aðalmenn; Ingimundur Einarsson, hæstaréttarlögmaður, Þorsteinn Þorsteinsson, byggingarverkfræðingur og Hólmfríður Snæbjörnsdóttir, lögfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 16 /1998, kæra M vegna málsmeðferðar Kjalarneshrepps á umsókn um leyfi til byggingar smáhýsis á eignarlandi hennar úr landi jarðarinnar Vallár á Kjalarnesi.

 
Á málið er nú lagður svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar skipulags- og byggingarmála dags. 20. maí 1998, er barst nefndinni hinn 25. maí 1998, kærir H, Grundartanga 56, Mosfellsbæ f. h. M til heimilis í Picton í Ástralíu, málsmeðferð Kjalarneshrepps á umsókn M um byggingarleyfi fyrir smáhýsi á eignarlandi hennar úr landi Vallár á Kjalarnesi. Krefst kærandi þess að lagt verði fyrir sveitarstjórn Kjalarneshrepps, eða annað stjórnvald er kemur í hennar stað, að afgreiða nú þegar beiðni kæranda um útgáfu umrædds byggingarleyfis. Kæruheimild er samkvæmt 4. mgr. 9. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 og 8. gr. skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997.

Málavextir:  Kærandi er eigandi eins hektara eignarlands úr landi jarðarinnar Vallár á Kjalarnesi.  Hinn 18. janúar 1996 sótti kærandi um leyfi til að byggja smáhýsi á landinu og var umsókn hennar tekin til umfjöllunar á fundi byggingarnefndar Kjalarneshrepps hinn 22. apríl 1996. Samkvæmt bókun byggingarnefndar á fundinum var málinu frestað en tekið fram að hreppsnefnd hafi samþykkt að byggt verði hús á landinu. Í framhaldi af umfjöllun um umsókn kæranda um byggingarleyfi var hafinn undirbúningur að breytingum á skipulagi jarðarinnar Vallár, sem að mati sveitarstjórnar voru nauðsynlegar til þess að unnt væri að afgreiða umsóknina. Verulegur dráttur sýnist hafa orðið á því að fyrirhugaðar tillögur að breyttu skipulagi væru unnar en hinn 17. desember 1997 óskaði sveitarstjórn Kjalarneshrepps heimildar skipulagsstjóra ríkisins til að auglýsa tillögu að breyttu skipulagi jarðarinnar Vallár vegna íbúðarhúss á landi kæranda.  Með bréfi dags. 18. desember 1997 heimilaði Skipulag ríkisins að tillagan yrði auglýst að uppfylltum skilyrðum, sem í bréfinu greinir.  Á fundi hreppsnefndar Kjalarneshrepps hinn 26. febrúar 1998 var samþykkt að auglýsa breytingu á skipulagi jarðarinnar Vallár þannig að M verði heimilað að byggja sumarhús á landi sínu með kvöðum um að heimilt verði að byggja landbúnaðarbyggingar í allt að 100 metra fjarlægð frá lóðarmörkum.  Kemur fram í bréfi hreppsnefndar til kæranda dags. 25. mars 1998 að verið sé að vinna að gerð uppdráttar vegna auglýsingar á breyttu skipulagi og verði auglýsingin send út á allra næstu dögum.  Auglýsing um tillögu að hinu breytta skipulagi var síðan birt hinn 6. júní 1998.

Haustið 1996 hófust könnunarviðræður um sameiningu Kjalarneshrepps og Reykjavíkur og var kosin samstarfsnefnd til að vinna að gerð tillögu um sameiningu sveitarfélaganna.  Var sameining þeirra samþykkt í kosningum í júní 1997 og kom til framkvæmda að afloknum sveitarstjórnarkosningum er fram fóru hinn 23. maí síðastliðinn.  Hefur Borgarskipulag Reykjavíkur annast meðferð skipulagsmála á Kjalarnesi frá þeim tíma og meðal annars tekið við athugasemdum vegna skipulagstillögu þeirrar um land Vallár, sem auglýst var.  Frestur til að skila inn athugasemdum vegna tillögunnar rann út hinn 31. júlí síðastliðinn og var fjallað um framkomnar athugasemdir á fundi í skipulags- og umferðarnefnd Reykjavíkur hinn 17. ágúst 1998.  Var ákveðið að gefa kæranda kost á að tjá sig um framkomnar athugasemdir og mun umboðsmanni kæranda hafa verið sent erindi þar að lútandi.

Ekki þótti unnt að leita umsagnar sveitarstjórnar Kjalarneshrepps í máli þessu enda hafði hún látið af störfum þegar kæra í málinu barst úrskurðarnefndinni en leitað var upplýsinga hjá fyrrverandi sveitarstjóra um kæruefnið.

Niðurstaða: Í kæru sinni til úrskurðanefndar heldur kærandi því fram að byggingarnefnd Kjalarneshrepps hafi á fundi sínum hinn 22. apríl 1996 samþykkt að veita kæranda leyfi til byggingar þeirrar, sem um var sótt.  Þessi staðhæfing kæranda sýnist á misskilningi byggð enda kemur glöggt fram í bókun byggingarnefndar um málið á umræddum fundi að því hafi verið frestað. Kærandi byggir á kæruheimild 4. mgr. 9. gr. stjórnsýslulaga  og kærir í skjóli þeirrar heimildar þann drátt, sem orðinn var á afgreiðslu umsóknar hennar um byggingarleyfi.  Skömmu eftir að kæran barst úrskurðarnefndinni var birt auglýsing um breytingu á skipulagi jarðarinnar Vallár, sem miðar að því að leggja grundvöll að afgreiðslu umsóknar kæranda. Á fundi úrskurðarnefndar hinn 10. júlí 1998 var ákveðið að fresta uppkvaðningu úrskurðar í máli þessu þar til lokið væri þeim skipulagsbreytingum.  Gerð þessara breytinga er nú á lokastigi og hefur umboðsmaður kæranda framkomnar athugasemdir við skipulagstillögurnar nú til athugunar þar sem henni hefur verið gefinn kostur á að tjá sig um þær.  Ekki þykir fært að bíða endanlegrar afgreiðslu breytts skipulags enda væri afgreiðslutími málsins í úrskurðarnefndinni þá orðinn lengri en 3 mánuðir, sem er andstætt ákvæði 4. mgr. 8. gr. skipulags- og bygginarlaga nr. 73/1997 um hámarkslengd afgreiðslutíma mála hjá nefndinni.

Sveitarstjórn og byggingarnefnd Kjalarneshrepps létu af störfum við sameiningu hreppsins við Reykjavíkurborg.  Þykir því ekki hafa þýðingu að finna að seinagangi þeirra stjórnvalda við afgreiðslu á erindi kæranda.  Af hálfu Borgarskipulags Reykjavíkur er nú á lokastigi meðferð skipulagsbreytingar sem miðar að því að unnt verði að afgreiða umsókn kæranda.  Verður að ætla að þegar hið breytta skipulag hefur tekið gildi verði unnt að afgreiða umsóknina með eðlilegum hætti.

Eins og mál þetta liggur nú fyrir þykir kærandi, með vísun til framanritaðs, ekki eiga lögvarða hagsmuni því tengda að fá efnisúrlausn um kröfu sína í málinu og verður málinu því vísað frá úrskurðarnefndinni.

Úrskurðarorð:

Kröfu kæranda, M, um að lagt verði fyrir þar til bær stjórnvöld að afgreiða umsókn hennar um útgáfu leyfis til byggingar smáhýsis á eignarlandi hennar úr landi Vallár á Kjalarnesi er vísað frá úrskurðarnefnd.
 

Ár 1998, miðvikudaginn 5. ágúst kom úrskurðarnefnd skipulags- og byggingarmála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Laugavegi 59 í Reykjavík. Mættir voru allir aðalmenn; Ingimundur Einarsson, hæstaréttarlögmaður, Þorsteinn Þorsteinsson, byggingarverkfræðingur og Hólmfríður Snæbjörnsdóttir, lögfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 19/1998, kæra Á vegna synjunar hreppsnefndar Bessastaðahrepps á umsókn um byggingarleyfi að Kirkjubrú 12, Bessastaðahreppi.

 
Á málið er nú lagður svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar skipulags- og byggingarmála dags. 3. júní 1998 kærir Karl Axelsson hrl. f.h. Á ákvörðun hreppsnefndar Bessastaðahrepps frá 14. apríl 1998 um að synja umsókn kæranda um byggingarleyfi að Kirkjubrú 12, Bessastaðahreppi.  Krefst hann þess að ákvörðun hreppsnefndar verði endurskoðuð og að kæranda verði veitt leyfi til byggingar einbýlishúss á lóðinni með fyrirvara um samþykkt teikninga.  Um kæruheimild vísar kærandi til 8. gr. skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997, sbr. reglugerð nr. 621/1997.

Málavextir:  Kærandi kveðst hafa óskað eftir byggingarleyfi til að byggja á lóð sinni að Kirkjubrú 12 þann 20. maí 1995. Í svari sveitarstjóra hafi komið fram að skipulagsnefnd teldi umsóknina ekki samræmast gildandi aðalskipulagi og að ekki væri unnt að taka afstöðu til byggingar á svæðinu fyrr en samþykkt deiliskipulag lægi fyrir.  Bréfaskriftir hafi átt sér stað milli aðila en áætlanir sveitarstjórnar um gerð deiliskipulags hafi í engu staðist. Hafi kærandi ítrekað umsókn sína um byggingarleyfi en umsóknin hafi enga afgreiðslu hlotið.  Kærandi krafðist formlegrar afgreiðslu umsóknar sinnar með bréfi dags. 18. mars 1998.  Segir í kærunni að svar hafi borist þann 14. apríl s. á. þar sem byggingarleyfisumsókn kæranda hafi verið hafnað á þeim grundvelli að ekki væri í gildi deiliskipulag fyrir jörðina.

Um kærufrest tekur lögmaður kæranda sérstaklega fram, að honum hafi ekki borist bréf hreppsnefndar dags. 14. apríl 1998 í hendur fyrr en þann 5. maí 1998.  Til vara er um kærufrestinn byggt á þeirri málsástæðu að byggingarleyfisumsókn kæranda hafi verið send inn í tíð byggingarlaga nr. 54/1978 en samkvæmt 8. mgr. 8. gr. þeirra laga sé kærufrestur þrír mánuðir.

Niðurstaða:  Um kærufrest í máli þessu gildir ákvæði 4. mgr. 39. gr. skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997 og er hann einn mánuður.  Verður ekki fallist á þá málsástæðu kæranda að fara eigi að reglum byggingarlaga nr. 54/1978 um kærufrest þar sem umsókn kæranda um byggingarleyfið hafi verið send inn í gildistíð þeirra laga.  Tilvitnuð eldri lög voru felld úr gildi við gildistöku laga nr. 73/1997 hinn 1. janúar 1998 og verður reglum eldri laga um kærufrest ekki beitt í máli þessu enda var hin kærða ákvörðun tekin hinn 6. apríl 1998.  Var þar að auki í raun um að ræða afgreiðslu á erindi kæranda frá 18. mars 1998.

Samkvæmt fyrirliggjandi umsögn sveitarstjóra Bessastaðahrepps um kæruefnið eru bréf frá embætti hans samkvæmt venju póstlögð sama dag og þau eru skrifuð eða, ef sérstaklega stendur á, daginn eftir.  Er þetta í samræmi við það sem segir í atvikalýsingu í kærunni en þar segir að svar hafi borist hinn 14. apríl 1998.  Ekki verður fallist á að það lengi kærufrestinn þótt lögmanni þeim, sem með málið fór, hafi ekki borist bréf hreppsnefndar Bessastaðahrepps frá 14. apríl 1998 fyrr en þann 5. maí 1998 enda verður ekki annað ráðið af gögnum málsins en að bréfið hafi borist skrifstofu hans með eðlilegum hætti. Einnig er þess að gæta að enn var nokkur tími til að kæra innan lögmælts kærufrests eftir að lögmanninum varð kunnugt um efni umrædds bréfs.  Með vísun til framanritaðs og með hliðsjón af ákvæði 28. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 ber því að vísa málinu frá úrskurðarnefndinni.

Úrskurðarorð:

Máli þessu er vísað frá úrskurðarnefnd skipulags- og byggingarmála.