Úrskurðir Archive - Page 25 of 278 - Úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála

nóv 16

118/2023 Þórisstaðir

Með UUA

Árið 2023, fimmtudaginn 16. nóvember, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Borgartúni 21, Reykjavík. Mætt voru Ómar Stefánsson varaformaður, Aðalheiður Jóhannsdóttir prófessor og Þorsteinn Þorsteinsson byggingarverkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 118/2023, kæra á ákvörðun byggingarfulltrúa Umhverfis- og tæknisviðs Uppsveita bs. frá 2. október 2023 um álagningu dagsekta að upphæð kr. 20.000 frá og með 1. nóvember 2023 þar til kröfu byggingarfulltrúa um að fjarlægja stöðuhýsi af Þórisstöðum 2, lóð 19, verði sinnt.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 10. október 2023, er barst nefndinni sama dag, kærir eigandi Þórisstaða 2, lóðar 19, þá ákvörðun byggingarfulltrúa Umhverfis- og tæknisviðs Uppsveita bs. frá 2. október 2023 um álagningu dagsekta að upphæð kr. 20.000 frá og með 1. nóvember 2023 þar til kröfu byggingarfulltrúa um að fjarlægja stöðuhýsi af lóðinni verði sinnt. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Umhverfis- og tæknisviði Uppsveita bs. 24. október 2023.

Málavextir: Byggingarfulltrúi Umhverfis- og tæknisviðs Uppsveita bs. skoðaði hinn 23. ágúst 2023 sumarhúsalóðina nr. 19 á Þórisstöðum 2. Kom í ljós að stöðuhýsi hefði verið sett á lóðina, en ekki hafði verið veitt leyfi fyrir þeirri framkvæmd. Sama dag sendi byggingarfulltrúi kæranda bréf í gegnum pósthólf vefsíðunnar island.is, þar sem farið var fram á að stöðuhýsið yrði fjarlægt af lóðinni. Í bréfinu var kæranda bent á að ef ekki yrðu gerðar fullnægjandi ráðstafanir fyrir 1. október s.á. mætti kærandi búast við að lagðar yrðu á dagsektir þar til tilmælum byggingarfulltrúa yrði sinnt. Að lokum var kæranda bent á andmælarétt skv. stjórnsýslulögum nr. 37/1993.

Með bréfi byggingarfulltrúa, dags. 2. október 2023, voru lagðar dagsektir á kæranda að upphæð kr. 20.000 frá 1. nóvember s.á., þar sem kærandi hefði ekki orðið við tilmælum byggingarfulltrúa og andmæli hefðu ekki borist. Var bréf þetta sent kæranda bæði með bréfpósti og hins í gegnum pósthólf vefsíðunnar island.is.

Málsrök kæranda: Af hálfu kæranda er bent á að hann hafi fyrst vitað af bréfum byggingarfulltrúa 9. október 2023, en þann dag hafi hann komið frá útlöndum. Kærandi hafi ekki verið meðvitaður um áskorun byggingarfulltrúa sem einungis hafi borist í gegnum vefsvæðið island.is. Kærandi tekur fram að á svæðinu sé fjöldi vinnuskúra, en sveitarfélagið bjóði ekki upp á stöðuleyfi. Kærandi sé allur af vilja gerður til að sækja um tilskilin leyfi en dagsektir muni reynast honum þungbærar.

Málsrök Umhverfis- og tæknisviðs Uppsveita bs.: Af hálfu byggðasamlagsins er bent á að það sé fortakslaust skilyrði að mannvirkjagerð sé í samræmi við deiliskipulag og að leyfi fyrir henni hafi verið veitt. Á svæðinu sé í gildi deiliskipulag fyrir sumarhúsabyggð í landi Þórisstaða, Grímsneshreppi. Í skipulaginu sé ekki gert ráð fyrir lausafjármunum eins og stöðuhýsum á sumarhúsalóðum.

Það sé hlutverk byggingarfulltrúa að hafa eftirlit með mannvirkjagerð í sínu umdæmi, sbr. 2. mgr. 4. gr. og 1. mgr. 8. gr. laga um mannvirki nr. 160/2010. Í því felist m.a. að taka afstöðu til beitingar þvingunarúrræða þeirra sem mælt sé fyrir um í 55. og 56. gr. laganna. Heimilt sé að beita dagsektum til að knýja á um úrbætur vegna þeirra atriða sem talin séu upp í nefndum lagagreinum.

Viðbótarathugasemdir kæranda: Kærandi tekur fram að hann hafi lagt sig allan fram við að leysa málin í samráði við embætti byggingarfulltrúa og hafi sótt um stöðuleyfi, sent teikningar til embættisins og fundið byggingarstjóra. Umsóknin sé þó enn óafgreidd.

Niðurstaða: Í máli þessu er deilt um ákvörðun byggingarfulltrúa Umhverfis- og tæknisviðs Uppsveita bs. að leggja dagsektir að upphæð kr. 20.000 á kæranda vegna stöðuhýsis á lóð hans.

Kærandi telur að honum hafi ekki verið mögulegt að koma að andmælum vegna fyrirhugaðrar ákvörðun byggingarfulltrúa, þar sem áskorunarbréf hans, dags. 23. ágúst 2023, hafi einungis verið birt í pósthólfi kæranda á vefsíðunni island.is.

Samkvæmt 1. gr. laga nr. 105/2021 um stafrænt pósthólf í miðlægri þjónustugátt er markmið laganna m.a. að meginboðleið stjórnvalda við einstaklinga og lögaðila verði stafræn og miðlæg á einum stað. Í 1. mgr. 4. gr. laganna kemur fram að í stafrænu pósthólfi skuli birta hvers konar gögn, jafnt rituð sem í öðru formi, sem verða til við meðferð máls hjá stjórnvöldum, svo sem tilkynningar, ákvarðanir, úrskurði, ákvaðir og aðrar yfirlýsingar. Þá er kveðið á um í 7. gr. laganna að þegar gögn eru aðgengileg í pósthólfi teljast þau birt viðtakanda. Þar sem í lögum eða stjórnvaldsfyrirmælum sé kveðið á um að gögn skuli birt á ákveðinn hátt, svo sem með auglýsingu, símskeyti, ábyrgðarbréfi, stefnuvotti eða öðrum sannanlegum hætti, skuli birting í stafrænu pósthólfi metin fullgild.

Í 13. og 14. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 er fjallað um andmælarétt og tilkynningu um meðferð máls. Þannig segir í 13. gr. að aðili máls skuli eiga þess kost að tjá sig um efni máls áður en stjórnvald tekur ákvörðun í því og í 14. gr. er mælt fyrir um að stjórnvald skuli vekja athygli aðila máls á því að mál hans sé til meðferðar, svo fljótt sem því verði við komið, eigi aðili máls rétt á að tjá sig um efni þess skv. 13. gr.

Verður að líta svo á að með því að birta tilkynningu um að mál kæranda hafi verið til meðferðar og honum væri heimilt að koma andmælum að um pósthólf kæranda á island.is hafi byggingarfulltrúi birt slíka tilkynningu með réttum hætti, sbr. 1. mgr. 4. gr. laga nr. 105/2021. Þá verður að skýra 13. gr. laga nr. 37/1993 og 7. gr. laga nr. 105/2021 svo að kærandi hafi átt þess kost að koma andmælum að eftir að honum barst tilkynning í pósthólf sitt á island.is hvort sem hann hafi í reynd séð þá tilkynningu eða ekki.

Samkvæmt 87. tölul. gr. 1.2.1. í byggingarreglugerð nr. 112/2012 er stöðuhýsi skilgreint sem: „Tímabundnar og lausar byggingar sem ekki eru tengdar lagna- eða veitukerfum og ætlaðar eru til svefns eða daglegrar dvalar manna í fjóra mánuði eða lengur á sama stað svo sem húsvagnar og tjaldhýsi úr léttum byggingarefnum“. Þá eru stöðuhýsi sem skulu standa lengur en fjóra mánuði talin upp í c-lið 1. mgr. gr. 2.3.6. þar sem fjallað er um mannvirkjagerð sem er undanþegin byggingarheimild og -leyfi, en skal tilkynnt leyfisveitanda. Skal hún vera í samræmi við deiliskipulag.

Í gildi er deiliskipulag Þórisstaða, frístundabyggð. Samkvæmt skilmálum þess er heimilt að reisa geymslu, svefnhús eða gróðurhús, þó ekki stærri en 10–15 m². Verður af ljósmyndum af hinu umdeilda stöðuhýsi ekki litið svo á að um geymslu, svefnhús eða gróðurhús sé að ræða. Er því ekki að finna heimild í deiliskipulagi fyrir stöðuhýsi kæranda.

Sé ásigkomulagi, frágangi, umhverfi eða viðhaldi húss, annars mannvirkis eða lóðar ábótavant, af því stafar hætta eða það telst skaðlegt heilsu að mati byggingarfulltrúa eða ekki er gengið frá því samkvæmt samþykktum uppdráttum, lögum, reglugerðum eða byggingarlýsingu, skal gera eiganda eða umráðamanni þess aðvart og leggja fyrir hann að bæta úr því sem áfátt er. Sama gildir ef notkun mannvirkis brýtur í bága við skipulag, sbr. 1. mgr. 56. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki. Samkvæmt 2. mgr. 56. gr. laga nr. 160/2010 er byggingarfulltrúa heimilt að beita dagsektum allt að 500.000 kr. til að knýja menn til þeirra verka samkvæmt lögunum og reglugerðum eða láta af ólögmætu athæfi. Verður í ljósi framangreinds fallist á með byggingarfulltrúa að uppi sé ólögmætt ástand og að honum hafi því verið heimilt að beita dagsektum.

Samkvæmt hinni kærðu ákvörðun voru dagsektir ákveðnar frá og með 1. nóvember 2023. Með vísan til 2. mgr. 29. gr. laga nr. 37/1993 þykir rétt, eins og atvikum þessa máls er háttað, að dagsektir sem hafa verið lagðar á frá og með 1. nóvember 2023 til og með uppkvaðningu þessa úrskurðar falli niður.

Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu kæranda um ógildingu ákvörðunar byggingarfulltrúa Umhverfis- og tæknisviðs Uppsveita bs. frá 2. október 2023 um álagningu dagsekta að upphæð kr. 20.000 frá og með 1. nóvember 2023 þar til kröfu byggingarfulltrúa um að fjarlægja stöðuhýsi af lóð nr. 19 á Þórisstöðum 2, verði sinnt.

nóv 16

Love0

102/2023 Drápuhlíð

Með UUA

Fyrir var tekið mál nr. 102/2023, kæra á ákvörðun byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 15. ágúst 2023 að synja umsókn um byggingarleyfi fyrir tveimur bílastæðum og rafhleðslustöð á lóð nr. 2 við Drápuhlíð.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 26. ágúst 2023, er barst nefndinni 28. s.m., kæra eigendur íbúða að Drápuhlíð 2, þá ákvörðun byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 15. ágúst 2023 að synja umsókn um byggingarleyfi fyrir tveimur bílastæðum og rafhleðslustöð á lóð nr. 2 við Drápuhlíð. Er þess krafist að fallist verði á gerð rafhleðslubílastæða á lóðinni til samræmis við jákvæða umsögn skipulagsfulltrúa frá 5. júlí 2022. Til vara er þess krafist að neikvæð umsögn skipulagsfulltrúa frá 3. ágúst 2023 verði endurskoðuð „með heimild fyrir rafhleðslustæði innan lóðar við hlið bílastæða við aðliggjandi lóð að Blönduhlíð 1“.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Reykjavíkurborg 8. september 2023.

Málavextir: Hinn 21. mars 2022 lagði einn kærenda þessa máls fram fyrirspurn til skipulagsfulltrúa um möguleika á að koma fyrir rafhleðslustöð á lóðinni nr. 2 við Drápuhlíð. Í umsögn skipulagsfulltrúa við fyrirspurninni, dags. 30. júní s.á., var tekið jákvætt í erindið, en bent á að sækja þyrfti um byggingarleyfi sem yrði grenndarkynnt. Þá var tekið fram að í vinnslu væri hverfisskipulag fyrir Hlíðahverfi, Háteigshverfi og Öskjuhlíðarhverfi, sem væri ætlað að ná utan um breytingaþætti á borð við bílastæða- og innkeyrslumál, og ráðlagði skipulagsfulltrúi að beðið yrði með byggingarleyfisumsókn þar til skipulagið lægi fyrir.

Á afgreiðslufundi byggingarfulltrúa 25. júlí 2023 var lögð fram umsókn um leyfi til þess að gera tvö bílastæði og tvöfalda rafhleðslustöð við norðurhlið íbúðarhússins að Drápuhlíð 2. Var málinu vísað til umsagnar og/eða grenndarkynningar skipulagsfulltrúa. Hinn 3. ágúst s.á. skilaði skipulagsfulltrúi nýrri umsögn um áform kærenda þar sem fyrri umsögn var dregin til baka og neikvætt var tekið í erindið. Í niðurstöðu umsagnarinnar kom fram að ekkert deili-skipulag væri í gildi sem heimili bílastæði á lóðinni og þau væru ekki sýnd á mæliblaði eða samþykktum aðaluppdráttum. Bílastæði á þessum stað myndi skapa talsverða slysahættu, ekki síst fyrir gangandi og hjólandi vegfarendur. Með vísan til umsagnar skipulagsfulltrúa synjaði byggingarfulltrúi umsókn kærenda hinn 15. ágúst 2023.

Málsrök kærenda: Kærendur benda á að í kjölfar jákvæðrar umsagnar skipulagsfulltrúa 30. júní 2022 hafi vinna við hönnun stæðanna farið af stað og samþykkt hafi verið tilboð frá verktaka í verkið samhliða framkvæmdum við drenlögn. Óvæntur viðsnúningur skipulagsfulltrúa setji allt í uppnám og útlagður kostnaður sé verulegur. Gerðar séu athugasemdir við þá afstöðu skipulagsfulltrúa að fyrirhuguð framkvæmd feli í sér aukna slysahættu fyrir gangandi vegfarenda. Rafhleðslustæðin verði vel sýnileg, hvort sem horft sé til þeirra sem leggi leið sína að horninu frá Reykjahlíð eða Drápuhlíð. Ekkert grindverk sé í garði Drápuhlíðar 2 sem birgi sýn. Þvert á móti muni öryggi aukast þar sem tré verði fjarlægð við ljósastaur, en þau takmarki lýsingu í dag. Víðast hvar í hverfinu séu útkeyrslur beint út á gangstétt en kærendur kannist ekki við slys af þeirra völdum í þau 36 ár sem þau hafi búið í Hlíðunum. Þá sé það ekki rétt að bakka þurfi út af bílastæðunum og út á hraðahindrun þar sem hleðsla rafbíla sé að aftanverðu og því sé bakkað inn í rafhleðslustæðin. Drápuhlíð sé einstefnugata, en hafi upphaflega verið hönnuð sem tvístefnugata og það skýri hversu breið hún sé. Beygjuradíus sé því alveg nægjanlegur þó að bílum sé lagt í stæði handan götunnar.

Fyrir tveimur árum hafi rúmlega 8 m breitt bílastæði verið gert á lóð Blönduhlíðar 1 með innkeyrslu frá Eskihlíð, en sú lóð liggi að lóðamörkum Drápuhlíðar 2. Engin grenndarkynning hafi farið fram þrátt fyrir að ekkert deiliskipulag sé í gildi. Því ættu kærendur væntanlega að geta fært bílastæði þeirra að lóðamörkum og haft aðkomu frá Eskihlíð. Það sé þó verri kostur en núverandi áform út frá öryggissjónarmiðum. Kærendur telji sig þó eiga að njóta sömu réttinda og nágrannar þeirra að Blönduhlíð 1.

Það sé væntanlega stefna borgarinnar að stuðla að rafbílavæðingu og því spyrja kærendur hvers vegna sé verið að leggja stein í götu þeirra sem vilji taka þátt í þeirri vegferð. Eldri hverfi eins og Hlíðarnar hafi þriggja fasa rafmagn með 230 V kerfi en ekki 400 V eins og sé í nýrri hverfum. Í eldri hverfum þurfi því að stilla hleðslutíma rafbíla yfir minnsta álagstíma með rafhleðslustöðvum.

Málsrök Reykjavíkurborgar: Borgaryfirvöld taka fram að eldri umsögn skipulagsfulltrúa frá 30. júní 2022, þar sem tekið hafi verið jákvætt í fyrirspurn eins kærenda, hafi verið dregin til baka með nýrri umsögn 3. ágúst 2023. Þegar hafi verið beðist velvirðingar á því, en við gerð eldri umsagnar hafi ekki verið horft nægjanlega vel til aðstæðna m.t.t. aðkomu að fyrirhuguðu bílastæði. Eins og fram komi í umsögn skipulagsfulltrúa sé staðsetning bílastæðanna þannig að bakka þurfi yfir gangstétt og út á hraðahindrun sem jafnframt sé gönguþverun yfir Drápuhlíð við gatnamót Reykjahlíðar. Þá sé í umsögninni bent á að ljósastaur og umferðarskilti þrengi beygjuradíus aðkomunnar að bílastæðum sem auki enn fremur á slysahættuna. Bent sé á að í gr. 12.10.1. í byggingarreglugerð nr. 112/2012 segi að aðkoma að hverri byggingu, bílastæði og almennu göngusvæði við og að byggingu skuli þannig staðsett og frágengin að aðgengi að byggingunni sé auðvelt öllum og ekki skapist slysahætta á svæðinu. Hafi því málefnaleg sjónarmið legið að baki umsögn skipulagsfulltrúa og kærðri ákvörðun byggingarfulltrúa.

Kærendur bendi á að í næstu götum megi sjá bílastæði inn á lóðum þar sem aðstæður séu áþekkar þeim sem hér um ræði. Hins vegar verði ekki séð að þar sé um að ræða stæði sem hafi verið samþykkt af borgaryfirvöldum á þessari öld. Á síðustu áratugum hafi viðhorf til umferðaröryggis tekið stakkaskiptum enda fólksfjölgun orðið til þess að öll umferð hafi stóraukist. Ekki séu því uppi sambærilegar aðstæður nú eins og þegar önnur áþekk stæði hafi verið tekin í notkun. Hvað varði bílastæði á aðliggjandi lóð Blönduhlíðar 1 þá virðist vera um ósamþykkt stæði að ræða. Ólíklegt sé að skipulagsyfirvöld myndu samþykkja nýtt stæði með útkeyrslu á þessum stað m.t.t. umferðaröryggissjónarmiða.

Viðbótarathugasemdir kærenda: Kærendur vísa til þess að hraðahindruninni hafi verið komið fyrir árið 2010 fyrir framan fyrirhugaða innkeyrslu, en samkvæmt þinglýstum eignaskiptasamningi frá 10. maí 1962 hafi verið gert ráð fyrir bílskúr á lóð Drápuhlíðar 2. Hraðahindrunin sé töluvert innar í götu en sambærilegar hraðahindranir við gatnamót í Hlíðunum. Margoft hafi verið óskað eftir því að hún verði færð nær gatnamótunum vegna mikillar vatnssöfnunar og hálkumyndunar sem skapi slysahættu. Ávallt hafi þau svör borist frá byggingarfulltrúa að málið sé afgreitt.

Kærendur hafi komist að því að ástæða þess að umsögn skipulagsfulltrúa hafi upphaflega verið jákvæð hafi verið sú að þá hafi verið litið svo á að til stæði að gera eitt bílastæði en ekki tvö. Við málsmeðferð byggingarleyfisumsóknarinnar hafi þó aldrei komið athugasemd frá byggingarfulltrúa um að teiknuð væru tvö stæði en ekki eitt.

Niðurstaða: Samkvæmt 1. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála er það hlutverk nefndarinnar að úrskurða í kærumálum vegna stjórnvaldsákvarðana og í ágreiningsmálum vegna annarra úrlausnaratriða á sviði umhverfis- og auðlindamála eftir því sem mælt er fyrir um í lögum á því sviði. Úrskurðarnefndin tekur því lögmæti kærðrar stjórnvaldsákvörðunar til endurskoðunar en tekur almennt ekki nýja ákvörðun í máli. Fellur það því utan valdheimilda úrskurðarnefndarinnar að leggja fyrir byggingarfulltrúa að samþykkja byggingarleyfisumsókn kæranda. Verður því einungis tekin afstaða til lögmætis hinnar kærðu ákvörðunar.

Í máli þessu er deilt um þá ákvörðun byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 15. ágúst 2023 að synja umsókn um byggingarleyfi fyrir tveimur bílastæðum og rafhleðslustöð á lóð nr. 2 við Drápuhlíð með vísan til umsagnar skipulagsfulltrúa frá 3. s.m. Í umsögninni kom m.a. fram að lóð Drápuhlíðar 2 væri í skilgreindri íbúðarbyggð samkvæmt Aðalskipulagi Reykjavíkur 2040, ekkert deiliskipulag væri í gildi á svæðinu en unnið væri að hverfisskipulagi. Til væri uppdráttur af svæðinu frá 1945 þar sem sýnd væri einföld innkeyrsla og bílskúr á lóðinni en uppdrátturinn hefði ekkert skipulagslegt gildi. Á gildandi mæliblaði og samþykktum aðal-uppdráttum væri á hinn bóginn ekki gert ráð fyrir bílastæðum, innkeyrslu eða bílskúr á lóðinni. Þá kom og fram í umsögninni að almennt væri ekki tekið jákvætt í ný bílastæði á lóð í gróinni byggð þar sem reynt væri eftir fremsta megni að koma í veg fyrir að ekið væri yfir gangstétt að óþörfu. Í gildandi aðalskipulagi væri sömuleiðis almennt leiðarstef að draga úr notkun einkabílsins og fækka bílastæðum. Líta þyrfti til þess að fyrirhuguð staðsetning bílastæða væri þannig að ekki einungis þyrfti að bakka yfir gangstétt heldur einnig út á hraðahindrun sem fæli í sér augljósa slysahættu fyrir gangandi vegfarendur, sérstaklega börn. Hraðahindrunin væri jafnframt gönguleið yfir Drápuhlíð við gatnamót Reykjahlíðar. Þá myndi ljósastaur og umferðarskilti „þrengja sömuleiðis mjög aðkomuna að þeim og takmarka beygjuradíusinn þegar bakka þarf úr stæðunum“ sem auki á slysahættuna. Væri því tekið neikvætt í erindið.

Hin neikvæða afstaða skipulagsfulltrúa byggðist fyrst og fremst á sjónarmiðum um umferðaröryggi. Verður að líta svo á að byggingarfulltrúi hafi gert þau sjónarmið að sínum þegar hann synjaði leyfisumsókn kærenda með vísan til umsagnarinnar. Verður að telja þau sjónarmið málefnaleg og að virtum staðháttum svæðisins, þ.e. að bílastæðin eru við gönguþverun Drápuhlíðar og þar sem ljósastaur og umferðarskilti þrengja að beygjunni, þykja ekki efni til að hnekkja því mati byggingarfulltrúa. Hefur Reykjavíkurborg við meðferð þessa kærumáls enn fremur vísað til gr. 12.10.1. í byggingarreglugerð nr. 112/2012 er kveður m.a. á um að aðkoma að bílastæðum skuli þannig staðsett og frágengin að aðgengi sé auðvelt öllum og ekki skapist slysahætta á svæðinu. Þrátt fyrir að betur hefði farið á því að vísa til reglugerðarákvæðisins við synjun umsóknarinnar verður að fallast á með borgaryfirvöldum að hin umsótta framkvæmd sé ekki í samræmi við ákvæðið. Liggja því bæði lögmæt og málefnaleg sjónarmið að baki ákvörðun byggingarfulltrúa.

Kærendur telja að byggingarfulltrúa hafi borið að afgreiða umsókn þeirra með hliðsjón af umsögn skipulagsfulltrúa frá 5. júlí 2022, en í henni var tekið jákvætt í framkvæmdaáform kærenda og leiðbeint um að sækja þyrfti um byggingarleyfi sem yrði grenndarkynnt. Á grundvelli þeirrar umsagnar hófu kærendur vinnu við að útbúa byggingarleyfisumsókn og í kæru er bent á að sú vinna hafi kostað umtalsvert. Svo sem fram kemur í síðari umsögn skipulagsfulltrúa var fyrri umsögnin dregin til baka þar sem í henni hafi ekki verið horft nægilega vel til aðstæðna í nágrenninu. Verður að telja að skipulagsfulltrúa hafi verið heimilt að endurskoða umsögn sína enda byggði sú endurskoðun á málefnalegum sjónarmiðum eins og fram hefur komið. Hvað varðar hugsanlegt tjón kærenda vegna réttmætra væntinga þá fellur umfjöllun um slíkt álitaefni utan valdheimilda úrskurðarnefndarinnar, en gæti eftir atvikum átt undir lögsögu dómstóla.

Kærendur vísa til þess að á lóðinni Blönduhlíð 1 hafi verið gert 8 m breitt bílastæði með innkeyrslu frá Eskihlíð, en sú framkvæmd hafi ekki verið grenndarkynnt. Telja kærendur að þeir eigi að njóta sömu réttinda. Jafnræðisreglu íslensks stjórnsýsluréttar er að finna í 11. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993, en í 1. mgr. ákvæðisins er kveðið á um að við úrlausn mála skuli stjórnvöld gæta samræmis og jafnræðis í lagalegu tilliti. Í reglunni felst að óheimilt er að mismuna aðilum sem eins er ástatt um og að sambærileg mál ber að afgreiða á sambærilegan hátt. Ekki verður talið að hin kærða synjun byggingarfulltrúa hafi falið í sér brot á jafnræðisreglunni þar sem aðstæður á lóðunum tveimur eru ekki sambærilegar. Þar að auki liggur ekki fyrir að leyfi hafi verið veitt fyrir stæði á lóð Blönduhlíðar 1.

Með hliðsjón af framangreindu verður kröfu um ógildingu hinnar kærður ákvörðunar hafnað.

Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu kærenda um að felld verði úr gildi ákvörðun byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 15. ágúst 2023 að synja umsókn um byggingarleyfi fyrir tveimur bílastæðum og rafhleðslustöð á lóð nr. 2 við Drápuhlíð.

nóv 15

Love0

120/2023 Strandvegur

Með UUA

Árið 2023, miðvikudaginn 15. nóvember, tók Arnór Snæbjörnsson, formaður úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, með heimild í 3. mgr. 3. gr. laga nr. 130/2011, fyrir:

Mál nr. 120/2023, kæra á ákvörðun bæjarstjórnar Vestmannaeyjar frá 14. september 2023 um að samþykkja tillögu að breytingu á deiliskipulagi miðbæjar Vestmannaeyja, 2. áfanga, vegna lóðar nr. 51 við Strandveg.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 10. október 2023, er barst nefndinni 11. s.m., kæra A, B og C, þá ákvörðun bæjarstjórnar Vestmannaeyjar frá 14. september 2023 að samþykkja tillögu að breytingu á deiliskipulagi miðbæjar Vestmannaeyja, 2. áfanga, vegna lóðar nr. 51 við Strandveg. Er þess krafist að framkvæmdir verði stöðvaðar þegar í stað og að skipulagsfulltrúa verði gert að sinna sínu hlutverki af hlutleysi með hagsmuni allra í huga.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Vestmannaeyjabæ 13. nóvember 2023.

Málsatvik og rök: Á lóð Strandvegar 51 í Vestmannaeyjum stendur steinsteypt bygging á einni hæð. Er lóðin á svæði þar sem í gildi er deiliskipulag miðbæjar Vestmannaeyja, 2. áfangi, frá árinu 2015. Samkvæmt skipulaginu er heimilt að byggja á lóðinni tveggja hæða hús með möguleika á þriðju hæð að hluta. Á fundi umhverfis- og skipulagsráð 5. júní 2023 var tekin fyrir umsókn um breytingu á deiliskipulaginu vegna umræddrar lóðar sem fólst í því að heimilt yrði að byggja þar fjögurra hæða hús með átta íbúðum. Samþykkti ráðið að auglýsa tillöguna samkvæmt skipulagslögum nr. 123/2010 og var sú afgreiðsla staðfest af bæjarstjórn á fundi hennar 22. júní 2023. Athugasemdir bárust frá kærendum, en að kynningartíma loknum var tillagan tekin fyrir að nýju á fundi umhverfis- og skipulagsráðs 4. september s.á. Samþykkti ráðið breytingartillöguna sem og framlagða greinargerð með svörum við athugasemdum sem bárust á kynningartíma. Staðfesti bæjarstjórn afgreiðslu ráðsins á fundi hennar 14. s.m.

Kærendur vísa til þess að þau hafi staðið í stappi við Vestmannaeyjabæ vegna fyrirhugaðrar stækkunar hússins að Strandvegi 51, en óánægja þeirra lúti að því hvernig staðið hafi verið að að bílastæðamálum. Lög séu brotin með því að leyfa byggingaraðila hússins að nýta sér hluta af annarri lóð fyrir bílastæði. Þá veki ekki síður furðu samkomulag sem sveitarfélagið hafi gert við lóðarréttarhafa að Strandvegi 51 um að sá aðili hafi rétt til að nota bílastæði á vesturlóð við Strandveg 50 frá kl. 17 síðdegis til kl. 9 að morgni. Gildistími samningsins sé til 13 ára frá undirritun hans 26. september 2022 og sé því spurt hvar íbúar fjölbýlishússins eigi að leggja bílum sínum eftir 26. september 2035. Í byggingarreglugerð sé gert ráð fyrir a.m.k. einu bílastæði fyrir hverja 35 m² og a.m.k. einu bílastæði fyrir hreyfihamlaða. Eftir stækkun hússins á grundvelli deiliskipulagsbreytingarinnar þurfi húsið að Strandvegi 51 því að hafa a.m.k. 10 bílastæði auk eins bílastæðis fyrir hreyfihamlaða. Fjöldi bílastæða á svæðinu sé þegar of lítill. Sveitarfélagið sé að ganga erinda byggingaraðila á kostnað nágranna og væntanlegra kaupenda íbúða í húsinu.

Vestmannaeyjabær bendir á að tillaga hinna kærðu deiliskipulagsbreytingar hafi verið auglýst í samræmi við 1. mgr. 41. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 og við þá auglýsingu hafi kærendur komið á framfæri athugasemdum sínum. Í svarbréfi sveitarfélagsins við framkomnum athugasemdum kærenda hafi þeim verið bent á að lög og reglur geri ekki ráð fyrir tilteknum fjölda bílastæða. Brugðist hafi verið við ábendingum kærenda vegna bílastæða með því að koma fyrir fleiri bílastæðum, m.a. á nærliggjandi lóð við Strandveg 50. Ítarlega hafi verið fjallað um bílastæðamál í deiliskipulagsbreytingunni. Enn fremur hafi verið merkt bílastæði fyrir hreyfihamlaða í samræmi við ákvæði skipulagsreglugerðar nr. 90/2013 og byggingarreglugerðar nr. 112/2012. Bæjarstjórn hafi samþykkt tillöguna en hún hafi ekki enn verið auglýst í B-deild Stjórnartíðinda og því ekki tekið gildi.

Niðurstaða: Á fundi bæjarstjórnar Vestmannaeyjabæjar 14. september 2023 var samþykkt tillaga að breytingu á deiliskipulagi miðbæjar Vestmannaeyja, 2. áfanga, vegna lóðar nr. 51 við Strandveg. Samkvæmt 1. mgr. 42. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 skal senda Skipulagsstofnun deiliskipulag sem samþykkt hefur verið af sveitarstjórn og samantekt um málsmeðferð ásamt athugasemdum og umsögnum um þær innan sex mánaða frá því að frestur til athugasemda rann út. Að lokinni lögmætisathugun Skipulagsstofnunar skal sveitarstjórn birta auglýsingu um samþykkt deiliskipulags í B-deild Stjórnartíðinda, en slík auglýsing er skilyrði gildistöku deiliskipulags og markar jafnframt upphaf eins mánaðar kærufrests til úrskurðarnefndarinnar, sbr. 2. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála. Umrædd deiliskipulagsbreyting er enn til meðferðar hjá Skipulagsstofnunar og hefur ekki verið birt í B-deild Stjórnartíðinda. Liggur því ekki fyrir ákvörðun sem bindur enda á mál í skilningi 2. mgr. 26. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 sem kæranleg er til úrskurðarnefndarinnar. Verður kærumáli þessu því vísað frá úrskurðarnefndinni.

Úrskurðarorð:

Kærumáli þessu er vísað frá úrskurðarnefndinni.

nóv 14

Love0

124/2023 Fiskvinnsla að Bolafæti

Með UUA

Árið 2023, þriðjudaginn 14. nóvember, tók Arnór Snæbjörnsson, formaður úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, með heimild í 3. mgr. 3. gr. laga nr. 130/2011, fyrir:

Mál nr. 124/2023, kæra á ákvörðun heilbrigðisnefndar Suðurnesja frá 25. september 2023 um að afskrá fiskvinnslustarfsemi að Bolafæti 15 þar sem starfsemin samræmist ekki Aðalskipulagi Reykjanesbæjar 2020–2035.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður

um kröfu kæranda um frestun réttaráhrifa:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 24. október 2023, er barst nefndinni sama dag, kærir Erik the Red Seafood ehf. þá ákvörðun heilbrigðisnefndar Suðurnesja frá 25. september 2023 að afskrá fiskvinnslustarfsemi kæranda að Bolafæti 15 þar sem starfsemin samræmist ekki Aðalskipulagi Reykjanesbæjar 2020–2035. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi.

Þess er jafnframt krafist að réttaráhrifum ákvörðunarinnar verði frestað á meðan málið er til meðferðar fyrir úrskurðarnefndinni. Verður nú tekin afstaða til þeirrar kröfu.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá heilbrigðisnefnd Suðurnesja 2. nóvember 2023.

Málsatvik og rök: Kærandi rekur fiskvinnslu á þremur starfsstöðvum í Keflavík, Njarðvík og Sandgerði. Ein starfsstöðvanna er á lóð nr. 15 við Bolafót í Reykjanesbæ og var sú starfsemi skráð sem skráningarskyldur atvinnurekstur í samræmi við lög nr. 7/1998 um hollustuhætti og mengunarvarnir og reglugerð nr. 830/2022 um skráningarskyldan atvinnurekstur. Hinn 5. júlí 2023 sendi Heilbrigðiseftirlit Suðurnesja kæranda bréf þar sem greindi að í athugun væri hvort afskrá skyldi starfsemi félagsins að Bolafæti 15 með vísan til 11. gr. reglugerðar nr. 830/2022 þar sem samkvæmt upplýsingum skipulagsyfirvalda samrýmdist starfsemin ekki gildandi skipulagsskilmálum fyrir svæðið. Kærandi svaraði erindinu með bréfi, dags. 17. júlí 2023, og mótmælti fyrirhugaðri afskráningu. Á fundi heilbrigðisnefndar Suðurnesja 25. september 2023 var samþykkt að afskrá starfsemi félagsins að Bolafæti 15 á fyrrgreindum grundvelli. Með bréfi Heilbrigðiseftirlits Suðurnesja, dags. 26. s.m., var kæranda tilkynnt um niðurstöðu nefndarinnar. Hinn 16. október 2023 sendi kærandi eftirlitinu bréf um lokunaráætlun, þar sem m.a. kom fram sú beiðni að félaginu yrði veittur frestur til loka árs 2023 að koma starfseminni að Bolafæti 15 í það horf að þar yrði einungis unnið á hefðbundnum dagvinnuvöktum. Í áætluninni fælist hins vegar ekki viðurkenning á réttmæti eða lögmæti ákvörðunar heilbrigðisnefndar um afskráningu starfseminnar.

Kröfu sína um frestun réttaráhrifa byggir kærandi á því að ákvörðunin sé íþyngjandi þar sem félagið hafi gífurlegra hagsmuna að gæta. Um 30 manns starfi að jafnaði á starfsstöð félagsins að Bolafæti 15 en starfsstöðin sé ein af lykileiningum í starfsemi kæranda. Starfsfólk og viðskiptavinir hafi því einnig mikilla hagsmuna að gæta. Verði réttaráhrifum ákvörðunarinnar ekki frestað verði kæranda fyrir óumflýjanlegu fjártjóni, sem felist m.a. í kostnaði við kaup og/eða uppsetningu á nýrri starfsstöð, flutningskostnaði, greiðslu launa 30 starfsmanna á uppsagnarfresti, missi hagnaðar og eftir atvikum missi viðskiptavina og viðskiptavildar. Húsnæðið að Bolafæti 15 og sú verkun sem þar fari fram hafi vottun frá þriðja aðila, en við flutning þyrfti félagið að afla slíkrar vottunar fyrir nýtt húsnæði og sé það kostnaðarsamt og tímafrekt ferli. Í símtölum milli fyrirsvarsmanna kæranda og starfsmanna Heilbrigðiseftirlits Suðurnesja hafi kæranda verið tjáð að hann þurfi ekki að hlíta ákvörðuninni þá þegar heldur fái eilítið svigrúm til lokunar starfsstöðvarinnar. Eftirlitið hafi óskað eftir svokallaðri lokunaráætlun og hafi framkvæmdastjóri eftirlitsins vísað til þess að slík áætlun væri hugsuð til komandi vikna, m.a. til að koma til móts við andmæli félagsins varðandi meðalhóf. Kærandi telji að með því hafi stjórnvaldið viðurkennt nauðsyn þess að réttaráhrifum verði frestað. Þá sé lagagrundvöllur ákvörðunarinnar langt frá því að teljast afgerandi og fullnægjandi. Með hliðsjón af því, svo og þar sem félagið sé einn aðili að málinu, sé ljóst að málið gefi tilefni til að fresta réttaráhrifum stjórnvaldsákvörðunarinnar.

Fyrir hönd heilbrigðisnefndar Suðurnesja er kröfu um frestun réttaráhrif ekki sérstaklega mótmælt, en verði málinu frestað er þess óskað að það sæti flýtimeðferð hjá nefndinni. Þrátt fyrir það telur stjórnvaldið rétt að halda því til haga að auk hagsmuna kæranda séu undir hagsmunir íbúa á svæðinu. Þá sé hin kærða ákvörðun efnislega rétt auk þess sem málsmeðferðarreglum hafi verið gætt í hvívetna.

Niðurstaða: Samkvæmt 1. mgr. 5. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála frestar kæra til nefndarinnar ekki réttaráhrifum ákvörðunar en kærandi getur þó krafist úrskurðar um stöðvun framkvæmda til bráðabirgða séu þær hafnar eða yfirvofandi. Sé um að ræða ákvörðun sem ekki felur í sér heimild til framkvæmda getur úrskurðarnefndin með sömu skilmálum frestað réttaráhrifum hennar komi fram krafa um það af hálfu kæranda, sbr. 3. mgr. 5. gr. Hefur úrskurðarnefndin á grundvelli þessa ákvæðis sjálfstæða heimild til frestunar réttaráhrifa í tengslum við meðferð kærumáls, en sú heimild er undantekning frá þeirri meginreglu að kæra fresti ekki réttaráhrifum ákvörðunar og ber því að skýra hana þröngt.

Í máli þessu er kærð sú ákvörðun heilbrigðisnefndar Suðurnesja frá 25. september 2023 að afskrá fiskvinnslustarfsemi kæranda að Bolafæti 15 þar sem starfsemin sé ekki í samræmi við gildandi Aðalskipulag Reykjanesbæjar 2020–2035. Lýtur ágreiningur málsins nánar að því hvort ákvörðunin hvíli á viðhlítandi lagastoð svo og hvort starfsemin sé í samræmi við gildandi aðalskipulag eða ekki.

Kærandi hefur nýtt sér lögbundinn rétt sinn til að bera lögmæti hinnar kærðu ákvörðunar undir úrskurðarnefndina. Ljóst er að um íþyngjandi ákvörðun er að ræða og að kærandi á fjárhagslegra hagsmuna að gæta. Þrátt fyrir að nálægt umræddri starfsemi megi finna íbúðarbyggð verður ekki talið að mögulegir hagsmunir þeirra íbúa, um að hin kærða ákvörðun hafi réttaráhrif sem allra fyrst, vegi þyngra en hagsmunir kæranda af því að þurfa ekki að svo stöddu að ráðast í aðgerðir til að hlíta niðurstöðu heilbrigðisnefndarinnar á meðan ágreiningur málsins hefur ekki verið til lykta leiddur hjá úrskurðarnefndinni. Þá er og litið til þess að gera verður ráð fyrir að meðferð málsins hjá nefndinni verði lokið innan lögbundins málsmeðferðartíma skv. 6. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011. Þykir því rétt að fallast á kröfu kæranda um frestun réttaráhrifa.

Úrskurðarorð:

Frestað er réttaráhrifum ákvörðunar heilbrigðisnefndar Suðurnesja frá 25. september 2023 um að afskrá fiskvinnslustarfsemi að Bolafæti 15 þar sem starfsemin samræmist ekki aðalskipulagi.

nóv 10

Love0

114/2023 Krossavíkurböð

Með UUA

Árið 2023, föstudaginn 10. nóvember, tók Arnór Snæbjörnsson, formaður úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, með heimild í 3. mgr. 3. gr. laga nr. 130/2011, fyrir:

Mál nr. 114/2023, kæra á ákvörðun bæjarstjórnar Snæfellsbæjar frá 19. júlí 2023 um að samþykkja deiliskipulag Krossavíkurbaða á Hellissandi.

Í málinu er nú kveðinn upp til bráðabirgða svofelldur

úrskurður

um kröfu kæranda um frestun réttaráhrifa:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 29. september 2023, er barst nefndinni sama dag, kærir A, þá ákvörðun bæjarstjórnar Snæfellsbæjar frá 19. júlí 2023 að samþykkja deiliskipulag Krossavíkurbaða á Hellissandi. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi. Þess er jafnframt krafist að réttaráhrifum hinnar kærðu ákvörðunar verði frestað á meðan málið er til meðferðar fyrir úrskurðarnefndinni. Verður nú tekin afstaða til þeirrar kröfu.

Málsatvik: Á fundi umhverfis- og skipulagsnefndar Snæfellsbæjar 3. maí 2022 var lögð fram lýsing vegna fyrirhugaðrar breytingar aðalskipulags og deiliskipulag fyrir sjóböð við Krossavík. Var samþykkt að beina erindinu í kynningu. Fundargerð nefndarinnar var staðfest á fundi bæjarstjórnar 5. s.m. Tillaga til breytingar aðalskipulags og deiliskipulag fyrir Krossavíkurböð var tekin fyrir að nýju á fundi umhverfis- og skipulagsnefndar 8. nóvember s.á. Vegna framkominna umsagna og athugasemda vegna lýsingar voru mannvirki færð fjær sjó en gert hafði verið ráð fyrir í lýsingu og samþykkt var að beina breytingu aðalskipulags og deiliskipulagstillögunni í lögboðið ferli. Fundargerð nefndarinnar var samþykkt á fundi bæjarstjórnar 10. s.m.

Á fundi umhverfis- og skipulagsnefndar 17. janúar 2023 voru tillögurnar lagðar fram að nýju með óverulegum lagfæringum vegna ábendinga Skipulagsstofnunar. Var samþykkt að auglýsinga þær í samræmi við 31. og 41. gr. skipulagslaga nr. 123/2010. Á fundi bæjarstjórnar 19. janúar 2023 var fundargerð nefndarinnar samþykkt og deiliskipulagstillagan auglýst frá 2. júní 2023 með athugasemdafresti til 14. júlí s.á. Á fundi umhverfis- og skipulagsnefndar 2. maí s.á. var lögð fram að nýju breyting á aðalskipulagi Snæfellsbæjar og deiliskipulagstillaga vegna Krossavíkurbaða, með breytingum vegna fram kominna umsagna fagaðila og athugasemda einstaklinga ásamt tillögu að svörum Snæfellsbæjar. Var samþykkt að beina aðalskipulagsbreytingu til Skipulagsstofnunar til staðfestingar í samræmi við 32. gr. skipulagslaga og ganga frá gildistöku deiliskipulags í kjölfarið. Fundargerð nefndarinnar var samþykkt á fundi bæjarstjórnar 4. s.m.

Umhverfis- og skipulagsnefnd samþykkti á fundi sínum 17. júlí 2023 að óska eftir staðfestingu Skipulagsstofnunar á aðalskipulagsbreytingu. Þá var einnig samþykkt deiliskipulag fyrir Krossavíkurböð á Hellissandi með fyrirvara um jákvæða niðurstöðu Skipulagsstofnunar. Bæjarráð samþykkti fundargerð umhverfis- og skipulagsnefndar á fundi sínum 19. s.m. og tók deiliskipulagið gildi með auglýsingu þar um í B-deild Stjórnartíðinda 30. ágúst 2023.

Málsrök kæranda: Bent er á að hin kærða ákvörðun og öll afgreiðsla málsins sé haldin verulegum form- og efnisannmörkum sem leiði til þess að samþykkt þess af hálfu sveitarstjórnar sé ógild eða ógildanleg. Við töku ákvörðunar um deiliskipulag beri bæjarstjórn að fara að skipulagslögum nr. 123/2010, lögum um mat á umhverfisáhrifum framkvæmda og áætlana nr. 111/2021, lögum um náttúruvernd nr. 60/2013, upplýsingalögum nr. 140/2012, stjórnsýslulögum nr. 37/1993 og sveitarstjórnarlögum nr. 138/2011. Við málsmeðferð deiliskipulagsins hafi verið brotið gegn öllum þessum lögum.

Málsrök Snæfellsbæjar: Sveitarfélagið vísar til þess að hið kærða deiliskipulag sé í samræmi við aðalskipulag með þeirri breytingu sem hafi tekið gildi í ágúst 2023. Deiliskipulagið sé einnig í samræmi við meginstefnu Snæfellsbæjar um afþreyingar og ferðamannasvæði sem mótuð hafi verið við síðustu endurskoðun aðalskipulags. Kynningarferli hafi verið í fullu samræmi við skipulagslög enda hafi verið haldnir fjölmennir fundir þar sem lýsing og matslýsing, og síðar vinnslutillögur beggja skipulagsstiga ásamt umhverfismatsskýrslu hafi verið kynnt.

Niðurstaða: Í 1. mgr. 5. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála er tekið fram að kæra til úrskurðarnefndarinnar fresti ekki réttaráhrifum kærðrar ákvörðunar en jafnframt er kæranda þar heimilað að krefjast stöðvunar framkvæmda séu þær hafnar eða yfirvofandi, sbr. 2. mgr. sömu lagagreinar. Þá getur úrskurðarnefndin að sama skapi frestað réttaráhrifum ákvörðunar komi fram krafa um það af hálfu kæranda, sbr. 3. mgr. nefndrar 5. gr. Með sama hætti er kveðið á um það í 29. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 að kæra til æðra stjórnvalds fresti ekki réttaráhrifum ákvörðunar en þó sé heimilt að fresta réttaráhrifum hinnar kærðu ákvörðunar til bráðabirgða meðan málið er til meðferðar hjá kærustjórnvaldi þar sem ástæður mæli með því. Tilvitnuð lagaákvæði bera með sér að meginreglan er sú að kæra til æðra stjórnvalds frestar ekki réttaráhrifum kærðrar ákvörðunar og eru heimildarákvæði fyrir stöðvun framkvæmda eða frestun réttaráhrifa kærðrar ákvörðunar undantekning frá nefndri meginreglu sem skýra ber þröngt. Verða því að vera ríkar ástæður eða veigamikil rök fyrir ákvörðun um frestun réttaráhrifa.

Mál þetta snýst um gildi deiliskipulagsákvörðunar. Gildistaka deiliskipulags felur ekki í sér heimildir til að hefja framkvæmdir heldur þarf til að koma sérstök stjórnvaldsákvörðun sem kæranleg er til úrskurðarnefndarinnar, s.s. veiting byggingar- eða framkvæmdaleyfis, sbr. 11. og 13. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki og 13., 14. og 15. gr. skipulagslaga nr. 123/2010. Í kærumáli vegna greindra leyfisveitinga er eftir atvikum unnt að gera kröfu um stöðvun framkvæmda til bráðabirgða skv. 5. gr. laga nr. 130/2011. Að jafnaði er því ekki tilefni til að beita heimild til stöðvunar framkvæmda eða frestunar réttaráhrifa í kærumálum er varða gildi deiliskipulagsákvarðana. Þegar litið er til fyrrgreindra lagaákvæða og eðlis deiliskipulagsákvarðana verður ekki séð að knýjandi nauðsyn sé á að fallast á kröfu kæranda um frestun réttaráhrifa vegna hinnar kærðu deiliskipulagsbreytingar.

Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu kæranda um að felld verði úr gildi ákvörðun bæjarstjórnar Snæfellsbæjar frá 19. júlí 2023 um að samþykkja deiliskipulag Krossavíkurbaða á Hellissandi.

okt 31

Love0

101/2023 Landmannalaugar

Með UUA

Árið 2023, þriðjudaginn 31. október kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Borgartúni 21, Reykjavík. Mætt voru Ómar Stefánsson varaformaður, Karólína Finnbjörnsdóttir lögmaður og Þorsteinn Þorsteinsson byggingar-verkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 101/2023, kæra á ákvörðun sveitarstjórnar Rangárþings ytra frá 14. júní 2023 um að veita Umhverfisstofnun framkvæmdaleyfi vegna laugarpalls við náttúrulaugina í Landmannalaugum.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 15. ágúst 2023, er barst nefndinni sama dag, kærir félagið Náttúrugrið þá ákvörðun sveitarstjórnar Rangárþings ytra frá 14. júní 2023 að veita Umhverfisstofnun framkvæmdaleyfi vegna laugarpalls við náttúru-laugina í Landmannalaugum. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Rangárþingi ytra 18. ágúst 2023.

Málavextir: Umhverfisstofnun sótti um byggingarleyfi til Rangárþings ytra til endurnýjunar á laugarpalli við Landmannalaugar 23. júlí 2021. Umsóknin var tekin fyrir í skipulags- og umferðarnefnd sveitarfélagsins 6. september s.á. þar sem lagt var til að sveitarstjórn veitti framkvæmdaleyfi fyrir nefndum palli. Var sú afgreiðsla staðfest af sveitarstjórn 9. s.m. Þar sem framkvæmdir hófust ekki á tilætluðum tíma sótti Umhverfisstofnun um endurnýjun framkvæmdaleyfisins 26. apríl 2023. Umsóknin var tekin fyrir í skipulags- og umferðarnefnd sveitarfélagsins 1. júní s.á. þar sem lagt var til að sveitarstjórn veitti framkvæmdaleyfi vegna fyrrgreinds palls. Var sú afgreiðsla staðfest af sveitarstjórn 14. júní 2023.

Málsrök kæranda: Bent er á að framkvæmdir samkvæmt hinni kærðu ákvörðun hafi byrjað í júní 2023 en umdeildur pallur sé ekki háður leyfi skv. skipulagslögum nr. 123/2010, heldur mannvirkjalögum nr. 160/2010. Um valdþurrð sé því að ræða hjá stjórnvaldi því sem tekið hafi hina kærðu ákvörðun. Hvort sem litið sé til ákvæða laga nr. 123/2010 eða 160/2010 falli leyfi samkvæmt þeim úr gildi séu framkvæmdir ekki hafnar innan 12 mánaða frá ákvörðun um veitingu þess. Framkvæmdir hafi sannanlega ekki hafist 9. september 2022 eða fyrr. Hafi því leyfi samkvæmt hinni kærðu ákvörðun, hvað sem öðru líði, verið fallin úr gildi er framkvæmdir hófust.

Óháð öllu ofangreindu séu annmarkar á hinni kærðu ákvörðun þar sem hún sé ekki í samræmi við ákvæði laga nr. 111/2021 um umhverfismat framkvæmda og áætlana. Umþrætt framkvæmd sé hluti annarrar framkvæmdar sem Skipulagsstofnun hafi tekið ákvörðun um árið 2018 að skyldi sæta umhverfismati. Sé því ekki um að ræða framkvæmd sem falli utan þess.

Þá sé framkvæmdin ekki í samræmi við friðlýsingarskilmála friðlands að Fjallabaki frá 1979, sem byggðist á ákvæðum 24. gr. þágildandi náttúruverndarlaga nr. 47/1971, þar sem segi að ekki megi gera „mannvirki, sem spilla svip landsins“. Friðlýsingin sé gerð til verndar sérstöku landslagi, en ekki til að veita almenningi aðgang, líkt og hefði verið ef friðlýsing hefði byggst á 25. gr. laganna. Deiliskipulag það sem vísað sé til í gögnum hinnar kærðu ákvörðunar sé auk þess formannmörkum háð þar sem náttúruverndarnefnd fjallaði ekki um það, líkt og skylt var skv. 2. mgr. 68. gr. laga nr. 60/2013. Einnig hafi sveitarfélagið ekki leitað umsagnar hennar áður en leyfið var veitt eins og skylt sé að gera skv. 3. mgr. 61. gr. sömu laga, en fram komi í gögnum málsins að framkvæmdin sé í votlendi sem njóti verndar á grundvelli lagaákvæðisins. Að lokum sé tekið fram að ekki sé hér um tæmandi talningu annmarka að ræða.

Varðandi kærufrest sé bent á að hin kærða ákvörðun hafi verið tekin 9. september 2021, en aldrei birt samkvæmt upplýsingum frá skipulags- og byggingarfulltrúa sama dag og kæra þessi barst nefndinni. Hafi kæranda verið kunnugt um ákvörðunina um þremur vikum fyrir dagsetningu kæru. Sé kæran því fram borin innan lögboðins kærufrests, sbr. 2. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011.

Málsrök Rangárþings ytra: Vísað sé til þess að þegar Umhverfisstofnun hafi sótt um leyfi til endurnýjunar á laugarpalli með tölvupósti 23. júlí 2021, hafi skipulags- og byggingarfulltrúi velt fyrir sér heimild til framkvæmda vegna yfirstandandi vinnu við mat á umhverfisáhrifum. Óskað hafi verið eftir afstöðu Skipulagsstofnunar 9. ágúst 2021 til umræddrar framkvæmdar. Hafi svar borist við þeirri fyrirspurn með tölvupósti 19. ágúst 2021 þar sem ekki voru gerðar athugasemdir við nauðsynlegar endurbætur ef þær væru í samræmi við gildandi deiliskipulag. Einnig hafi verið óskað eftir áliti forsætisráðuneytisins á umræddri framkvæmd 23. ágúst 2021. Þeirri beiðni hafi verið svarað 15. september s.á. og hafi forsætisráðuneytið ekki gert athugasemdir við fyrirhugaða framkvæmd.

Erindið hafi verið tekið fyrir á fundi skipulags- og umferðarnefndar sveitarfélagsins 6. september 2021 og lagt til við sveitarstjórn að heimild yrði veitt til útgáfu framkvæmdaleyfis þar sem að áliti nefndarinnar væri framkvæmdin ekki líkleg til að valda umtalsverðum umhverfisáhrifum. Afgreiðsla nefndarinnar hafi verið staðfest af sveitarstjórn á fundi 9. september 2021 og framkvæmdaleyfi gefið út 15. s.m. Þá hafi sveitarfélagið beint fyrirspurn til Skipulagsstofnunar um hvort þörf væri á að auglýsa ákvörðun sveitarstjórnar sérstaklega sem svarað hefði með tölvupósti 15. september 2021 á þann veg að ekki væri þörf á auglýsingu.

Þar sem framkvæmdir við pallinn gátu ekki hafist á tilætluðum tíma vegna ytri aðstæðna hafi Umhverfisstofnun sótt um endurnýjun framkvæmdaleyfisins 26. apríl 2023. Á fundi skipulags- og umferðarnefndar sveitarfélagsins 1. júní 2023 hafi erindið verið tekið fyrir og lagt til við sveitarstjórn að heimild yrði veitt til útgáfu framkvæmdaleyfis. Eins og við fyrri umsókn mat nefndin að framkvæmdin væri ekki líkleg til að valda umtalsverðum umhverfisáhrifum. Hafi því um samskonar afgreiðslu verið að ræða og áður, sem staðfest var af sveitarstjórn á fundi 14. júní 2023. Hafi framkvæmdaleyfi verið útbúið í kjölfarið, nákvæmlega eins uppsett og hið fyrra nema með breyttum dagsetningum vegna tilgreindra tafa á framkvæmdum.

Málsrök Umhverfisstofnunar: Bent er á að ekki sé um að ræða búningaaðstöðupall líkt og fram komi í kæru. Um sé að ræða laugarpall við náttúrulaugina í Landmannalaugum þar sem gestir laugarinnar geti hengt upp handklæði sín undir skyggni. Hafnað sé fullyrðingum um að leyfið hafi verið fallið úr gildi þegar framkvæmdir hófust. Rangaráþing ytra hafi gefið út endurnýjað framkvæmdaleyfi fyrir framkvæmdunum við laugarpallinn 15. júní 2023. Það leyfi falli úr gildi innan 12 mánaða frá þeirri dagsetningu. Hafi framkvæmdir hafist eftir að leyfið hafði fengist og verið sannanlega lokið innan tímaramma hins endurnýjaða leyfis.

Rangárþing ytra hafi óskað eftir afstöðu Skipulagsstofnunar um hvort allar áformaðar fram-kvæmdir í Landmannalaugum væru háðar því að vinna við mat á umhverfisáhrifum klárist áður en framkvæmdaleyfi hafi verið gefið út 15. september 2021. Í svari Skipulagsstofnunar dags. 19. ágúst s.á. komi fram að ákvörðun um matsskyldu framkvæmda í Landmannalaugum fæli ekki í sér að óheimilt væri að gera nauðsynlegar endurbætur og lagfæringar á núverandi mannvirkjum, þótt umhverfismati væri ekki lokið, enda væru framkvæmdir í samræmi við gildandi deiliskipulag.

Því sé hafnað að framkvæmdin sé ekki í samræmi við skilmála. Friðlýsingarskilmálar friðlands að Fjallabaki frá 1979 byggist á ákvæðum 24. gr. þágildandi náttúruverndarlaga nr. 47/1971. Þar segi að ekki megi gera „mannvirki, sem spilla svip landsins“. Ekki sé verið að spilla svip landsins heldur einungis verið að bæta aðstöðu og aðgengi. Þá sé hvergi tekið fram í lögum, auglýsingu um friðlýsinguna nr. 354/1979 eða í stjórnunar- og verndaráætlun fyrir friðlandið að mannvirkjagerð sé ekki heimil á svæðinu. Í kafla 3.7 í stjórnunar- og verndaráætlun komi fram að allar endurbætur og frekari uppbygging innviða og mannvirkja á svæðinu skuli falla vel að náttúru og umhverfi. Jafnframt að innviðir skuli stuðla að verndun svæðisins og gera móttöku og upplifun gesta sem heimsækja svæðið sem jákvæðasta. Umhverfisstofnun telji laugarpallinn sem um ræði uppfylla framangreind skilyrði og ítrekar það sem áður hafi komið fram um að endurnýjun pallsins hafi meðal annars verið tilkomin vegna álags á gróðri í kringum hann.

Niðurstaða: Í máli þessu er deilt um leyfi til endurnýjunar og stækkunar á laugarpalli við heitu náttúrulaugina í Landmannalaugum. Sveitarstjórn Rangárþings ytra samþykkti umsókn um leyfi til framkvæmdanna með veitingu framkvæmdaleyfis 9. september 2021, sem samþykkt var að endurnýja af hálfu sveitarstjórnar 14. júní 2023. Fól leyfið í sér heimild fyrir 25 m²laugarpalli.

Í gildi er deiliskipulag fyrir Landmannalaugar frá árinu 2018 þar sem heimilaðar eru fram-kvæmdir við uppbyggingu þjónustumiðstöðvar og er endurnýjun laugarpallsins hluti þeirra framkvæmda. Þá gilda friðlýsingarskilmálar friðlands að Fjallabaki frá árinu 1979 um svæðið sem byggjast á ákvæðum 24. gr. þágildandi náttúruverndarlaga nr. 47/1971, þar sem tekið er fram að ekki megi gera „mannvirki, sem spilla svip landsins“. Fyrirhugaðar framkvæmdir voru tilkynningarskyldar til ákvörðunar um matsskyldu skv. 6. gr. og lið 12.05 í viðauka í þágildandi lögum um mat á umhverfisáhrifum nr. 106/2000.

Hinn 16. febrúar 2018 komst Skipulagsstofnun að þeirri niðurstöðu að fyrirhugaðar fram-kvæmdir gætu haft í för með sér umtalsverð umhverfisáhrif, sbr. þau viðmið sem talin væru upp í 2. viðauka þágildandi laga nr. 106/2000 um mat á umhverfisáhrifum og skyldu því sæta umhverfismati. Hinn 19. ágúst 2021 svaraði stofnunin fyrirspurn leyfishafa um hvort framkvæmdir við laugarpallinn væru háðar því að mat á umhverfisáhrifum lægi fyrir. Taldi stofnunin að ákvörðun um matsskyldu framkvæmda fæli ekki í sér að óheimilt væri að gera nauðsynlegar endurbætur og lagfæringar á núverandi mannvirkjum þótt umhverfismati væri ekki lokið, enda væru framkvæmdir í samræmi við gildandi deiliskipulag. Fyrir liggur að umræddur pallur er skilgreindur sem mannvirki í ákvörðun Skipulagsstofnunar um matsskyldu, en þar er tekið fram að „Áformað er að reisa ýmis mannvirki; byggingar, palla, skýli, stíga, brýr og baðlaug auk tjaldsvæðis og bílastæða.“ Einnig liggur fyrir að leyfishafi sótti um byggingarleyfi fyrir pallinum á árinu 2021, en sú umsókn var afgreidd með veitingu framkvæmdaleyfis.

Samkvæmt 13. tl. 3. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki, er hugtakið mannvirki skilgreint sem hvers konar jarðföst manngerð smíð. Að mati nefndarinnar telst 25 m² laugarpallur með skyggni til mannvirkis í skilningi ákvæðisins. Í 9. gr. laganna kemur fram sú meginregla að gerð mannvirkis, breytingar á því og notkun þess sé háð leyfi byggingarfulltrúa sem tekur byggingarleyfisumsóknir til meðferðar og afgreiðir þær í samræmi við 10.-13. gr. laganna. Samkvæmt 9. tl. 1. mgr. 2. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 er framkvæmdaleyfi hins vegar leyfi til framkvæmda í samræmi við skipulag sem ekki eru háðar ákvæðum laga um mannvirki. Í 13. gr. laganna er tekið fram að afla skuli framkvæmdaleyfis sveitarstjórnar vegna meiri háttar framkvæmda sem áhrif hafa á umhverfið og breyta ásýnd þess, svo sem breytingar lands með jarðvegi eða efnistöku, og annarra framkvæmda sem falla undir lög um mat á umhverfis-áhrifum. Þó þurfi ekki að afla slíks leyfis vegna framkvæmda sem háðar eru byggingarleyfi samkvæmt lögum um mannvirki. Að nefndum lagaákvæðum virtum var það í verkahring byggingarfulltrúa að taka umrædda umsókn um breytingar á laugarpallinum til meðferðar og afgreiðslu samkvæmt ákvæðum mannvirkjalaga en leyfisveitingin var eins og fyrr er rakið undirbúin og afgreidd eftir ákvæðum skipulagslaga um framkvæmdaleyfi.

Með hliðsjón af því sem að framan er rakið var málsmeðferð hinnar kærðu ákvörðunar ekki lögum samkvæmt og ber af þeim sökum að fella hana úr gildi.

Úrskurðarorð:

Felld er úr gildi ákvörðun sveitarstjórnar Rangárþings ytra frá 14. júní 2023 um að veita Umhverfisstofnun framkvæmdaleyfi vegna laugarpalls við náttúrulaugina í Landmanna-laugum.

okt 31

Love0

94/2023 Víðiholt

Með UUA

Árið 2023, þriðjudaginn 31. október, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Borgartúni 21, Reykjavík. Mætt voru Ómar Stefánsson varaformaður, Karólína Finnbjörnsdóttir lögmaður og Þorsteinn Þorsteinsson byggingarverkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 94/2023, kæra á ákvörðun bæjarstjórnar Garðabæjar frá 6. október 2022, um að samþykkja deiliskipulag íbúðarbyggðar við Víðiholt á Álftanesi.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með kæru til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, er barst nefndinni 9. ágúst 2023, kærir íbúi við Asparholt 6, Garðabæ, ákvörðun bæjarstjórnar Garðabæjar frá 6. október 2022 um deiliskipulag íbúðarbyggðar við Víðiholt á Álftanesi. Er þess krafist að sveitarfélagið svari ítrekuðum spurningum íbúa við Asparholt og að nýtt hverfi við Víðiholt rísi ekki hærra en kynnt hafi verið fyrir íbúum og samþykkt hafi verið af bæjaryfirvöldum.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Garðabæ 28. ágúst 2023.

Málavextir: Á fundi bæjarstjórnar Garðabæjar 4. nóvember 2021 var samþykkt að auglýsa tillögu að deiliskipulagi íbúðarbyggðar við Víðiholt á Álftanesi. Tillagan var auglýst frá 10. nóvember 2021 til og með 16. febrúar 2022 og bárust 15 erindi með athugasemdum. Skipulagstillagan var tekin fyrir að nýju á fundi skipulagsnefndar 27. september 2022 með tilteknum breytingum sem gerðar voru til að koma til móts við athugasemdir íbúa. Var tillagan samþykkt með vísan til 41. gr. skipulagslaga nr. 123/2010. Á fundi bæjarráðs 4. október s.á. var samþykkt að leggja til við bæjarstjórn að samþykkja tillögu skipulagsnefndar um deiliskipulag íbúðarbyggðar við Víðiholt á Álftanesi. Var deiliskipulagstillagan samþykkt á fundi bæjarstjórnar 6. s.m. og tók hún gildi með auglýsingu þar um í B-deild Stjórnartíðinda 13. desember 2022.

Málsrök kæranda: Byggt er á því að nýtt hverfi, Víðiholt á Álftanesi, hafi ekki verið kynnt íbúum með raunsönnum hætti. Íbúar sem hagsmuna hafi átt að gæta hafi ítrekað óskað gagna um áhrif hverfisins, frá fasteignum þeirra séð, en án árangurs. Íbúar við Asparholt óttist að hverfið rísi ekki lægra en Asparholt, svo sem kynnt hafi verið, og hafi ítrekað farið fram á upplýsingar af því tilefni án þess að svör hafi borist frá fulltrúum skipulagsnefndar. Draga megi í efa að slíkt skeytingarleysi standist stjórnsýslulög.

Málsrök Garðabæjar: Af hálfu bæjaryfirvalda er farið fram á að máli þessu verði vísað frá þar sem kæra verði að teljast vanreifuð og tilefnislaus. Við afgreiðslu deiliskipulags íbúðarbyggðar við Víðiholt hafi þess verið gætt að uppfylla málsmeðferðarreglur skipulagslaga varðandi kynningu gagnvart íbúum og að sú ákvörðun verði nú ekki borin undir úrskurðarnefndina. Frekari formleg kynning á deiliskipulaginu sé ekki fyrirhuguð og kæranda megi vera það ljóst. Sveitarfélagið muni hins vegar halda áfram að upplýsa kæranda og svara fyrirspurnum um framgang framkvæmda eins og gert hafi verið.

Í kæru sé farið fram á að fá svör við beiðni um hæðarmælingar. Sveitarfélagið hafi hlutast til um að láta gera mælingar á sökklum lóðanna við Víðiholt 1 og 2 og verði niðurstöðurnar sendar kæranda. Samkvæmt mælingum hafi húsin verið reist samkvæmt uppgefnum kótum á hæðarblöðum. Ekki hafi legið fyrir yfirborðsmælingar af svæðinu óröskuðu.

Á hæðarblöðum komi fram að gólfkóti Víðiholts 1 sé 5,30 og gólfkóti Víðiholts 3 sé 5,50. Á aðaluppdráttum fjölbýlishúsanna við Asparholt 2, 4 og 6 komi fram gólfkóti húsanna nr. 2 og 4 sé 5,85 og húss nr. 6 sé 6,05. Augljóst sé að fjölbýlishúsin við Víðiholt 1 og 3 standi lægra en fjölbýlishúsin við Asparholt 2, 4 og 6. Samþykktar teikningar fjölbýlishúsanna við Víðiholt 1 og 3 hafi verið yfirfarnar að nýju með tilliti til deiliskipulagsskilmála og sé hæð bygginga innan leyfilegrar hámarkshæðar. Fjölbýlishúsin séu því byggð í samræmi við deiliskipulagsskilmála og í samræmi við heimildir hvað hæðarsetningar varði.

Ljóst sé að allar upplýsingar liggi fyrir um fyrirhugaðar framkvæmdir við uppbyggingu íbúðabyggðar við Víðiholt. Sveitarfélagið muni tryggja eftirlit með því að framkvæmdir verði í samræmi við samþykkta deiliskipulagsskilmála. Hvað varði kvartanir kæranda um að fulltrúar í skipulagsnefnd hafi ekki svarað mikilvægum spurningum varðandi kynningu og framkvæmdir sé bent á að það sé ekki hlutverk einstakra nefndarmanna að svara spurningum í nafni nefndarinnar. Þá sé óljóst hverjar þær spurningar séu. Endanlegar ákvarðanir í málinu séu á ábyrgð bæjarstjórnar.

Viðbótarathugasemdir kæranda: Bent er á að íbúar við Asparholt 2, 4 og 6 hafi á öllum stigum málsins óskað eftir raunverulegri kynningu á nýju hverfi við Víðiholt og að notast yrði við myndir teknar af svölum þeirra. Sveitarfélagið hafi algjörlega hunsað að svara þeirri beiðni sem og tölvupósti með fyrirspurnum frá því í júlí 2023. Í greinargerð bæjarritara frá lok ágúst séu ekki skýr svör við spurningunum, þar á meðal varðandi hæðarsetningar á húsum og lóðum.

Niðurstaða: Skilja verður málskot kæranda svo að kærð sé málsmeðferð bæjaryfirvalda Garðabæjar vegna deiliskipulags sem tekur til hverfisins Víðiholts á Álftanesi sem samþykkt var í bæjarstjórn Garðabæjar 6. október 2022. Lúta aðfinnslur kæranda fyrst og fremst að kynningu hins nýja hverfis og ónógum svörum bæjaryfirvalda við óskum íbúa um frekari upplýsingar í kjölfar gildistöku deiliskipulagsins.

Samkvæmt 2. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála er kærufrestur til nefndarinnar einn mánuður frá því að kæranda varð kunnugt eða mátti vera kunnugt um ákvörðunina. Þá kemur fram að sé um að ræða ákvarðanir sem sæta opinberri birtingu telst kærufrestur frá birtingu ákvörðunar. Hið kærða deiliskipulag tók gildi með auglýsingu sem birtist í B-deild Stjórnartíðinda 13. desember 2022 og rann kærufrestur vegna þess út 16. janúar 2023, sbr. 8. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Var kærufrestur vegna deiliskipulagsins því liðinn er kæra í máli þessu barst nefndinni hinn 9. ágúst 2023. Verður því ekki tekin afstaða til lögmætis málsmeðferðar bæjaryfirvalda Garðabæjar vegna hins umdeilda deiliskipulags í máli þessu í samræmi við 28. gr. stjórnsýslulaga.

Samkvæmt 1. gr. laga nr. 130/2011 hefur úrskurðarnefndin það hlutverk að úrskurða í kærumálum vegna stjórnvaldsákvarðana og ágreiningsmálum vegna annarra úrlausnaratriða á sviði umhverfis- og auðlindamála eftir því sem mælt er fyrir um í lögum á því sviði. Samskipti og skoðanaskipti stjórnvalda og borgara koma einungis til skoðunar hjá úrskurðarnefndinni í tengslum við ákvörðun sem kæranleg er til nefndarinnar og tekin er til efnismeðferðar.

Að öllu framangreindu virtu liggur ekki fyrir í máli þessu ákvörðun sem sætt getur lögmætisathugun úrskurðarnefndarinnar og verður kærumáli þessu því vísað frá úrskurðarnefndinni.

Úrskurðarorð:

Kærumáli þessu er vísað frá úrskurðarnefndinni.

okt 27

Love0

74/2023 Hvammsvirkjun

Með UUA

Árið 2023, fimmtudaginn 26. október, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Borgartúni 21, Reykjavík. Mætt voru Arnór Snæbjörnsson formaður, Aðalheiður Jóhannsdóttir prófessor og Þorsteinn Sæmundsson jarðfræðingur. Geir Oddsson auðlindafræðingur og Karólína Finnbjörnsdóttir lögmaður tóku þátt í gegnum fjarfundabúnað.

Fyrir var tekið mál nr. 74/2023, kæra á ákvörðun sveitarstjórnar Skeiða- og Gnúpverjahrepps frá 14. júní 2023 um að veita framkvæmdaleyfi vegna Hvammsvirkjunar.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 16. júní 2023, er barst nefndinni sama dag, kæra Náttúrugrið, Náttúruverndarsamtök Íslands og NASF á Íslandi þá ákvörðun sveitarstjórnar Skeiða- og Gnúpverjahrepps frá 14. júní 2023 að veita Landsvirkjun framkvæmdaleyfi vegna Hvammsvirkjunar. Er þess krafist að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Skeiða- og Gnúpverjahreppi 14. júlí 2023.

Málavextir: Landsvirkjun hefur um árabil unnið að undirbúningi Hvammsvirkjunar sem fyrirhuguð er á Þjórsár- og Tungnaársvæðinu. Hinn 19. ágúst 2003 kvað Skipulagsstofnun upp úrskurð um mat á umhverfisáhrifum allt að 150 MW virkjunar Þjórsár við Núp, auk breytingar á Búrfellslínu 1. Féllst stofnunin á fyrirhugaða virkjun í einu þrepi með byggingu Núpsvirkjunar og í tveimur þrepum með byggingu Hvammsvirkjunar og Holtavirkjunar, ásamt breytingum á Búrfellslínu 1 með nánar tilgreindum skilyrðum. Úrskurður Skipulagsstofnunar var kærður til umhverfisráðherra og var kveðinn upp úrskurður í ráðuneytinu 27. apríl 2004 þar sem úrskurður stofnunarinnar var staðfestur, einnig með nánar tilgreindum skilyrðum. Hinn 16. desember 2015 lá fyrir ákvörðun Skipulagsstofnunar um hvort að endurskoða skyldi matsskýrslu með tilliti til Hvammsvirkjunar. Var niðurstaða stofnunarinnar sú að endurskoða skyldi þá hluta umhverfismats virkjunarinnar er vörðuðu áhrif á landslag og ásýnd og á ferðaþjónustu og útivist. Ákvörðunin sætti kæru til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála og var gerð krafa um ógildingu hennar að hluta, þ.e. um að ekki þyrfti að endurskoða áhrif framkvæmdarinnar á vatnalíf og vatnafar. Með úrskurði nefndarinnar, uppkveðnum 15. febrúar 2018 í sameinuðum málum nr. 10, 11 og 15/2016, var greindri kröfu hafnað. Álit Skipulagsstofnunar um áhrif Hvammsvirkjunar á ferðaþjónustu og útivist og á landslag og ásýnd lands lá fyrir 12. mars 2018.

Hvammsvirkjun var með þingsályktun nr. 16/144 um breytingu á þingsályktun nr. 13/141 um áætlun um vernd og orkunýtingu landsvæða, sem samþykkt var á Alþingi 1. júlí 2015, færð úr svonefndum biðflokki í rammaáætlun í orkunýtingarflokk, sbr. nú þingsályktun nr. 24/152.

Með ákvörðun Fiskistofu frá 14. júlí 2022 var Landsvirkjun veitt heimild til framkvæmda við Hvammsvirkjun í Þjórsá og byggingu mannvirkja henni tengdri, skv. 33. gr. laga nr. 61/2006 um lax- og silungsveiði. Þeirri ákvörðun var skotið til úrskurðarnefndarinnar og með úrskurði nefndarinnar, uppkveðnum 31. ágúst 2023 í máli nr. 76/2023, var málinu vísað frá þar sem kærufrestur var liðinn þegar kæran barst nefndinni. Hinn 6. desember 2022 veitti Orkustofnun virkjunarleyfi til Landsvirkjunar til að reisa og reka Hvammsvirkjun, með uppsett afl allt að 95 MW, með heimild í raforkulögum nr. 65/2003. Var ákvörðunin kærð til úrskurðarnefndarinnar og með úrskurði nefndarinnar, uppkveðnum 15. júní 2023, í sameinuðum málum nr. 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11 og 12/2023, var ákvörðunin felld úr gildi.

Áformuð Hvammsvirkjun er í Þjórsá og um leið í tveimur sveitarfélögum, Rangárþingi ytra og Skeiða- og Gnúpverjahreppi. Með umsókn, dags. 14. desember 2022, sótti Landsvirkjun um framkvæmdaleyfi hjá sveitarstjórn Skeiða- og Gnúpverjahrepps fyrir framkvæmdum við 95 MW Hvammsvirkjun. Með umsókninni fylgdi greinargerð þar sem framkvæmdinni var nánar lýst, tiltekin þau leyfi sem fyrirhugaðar framkvæmdir vegna Hvammsvirkjunar væru háðar, greint frá vöktun og eftirliti sem og frágangi í verklok og haugsetningu. Þá var vikið að skipulagsmálum vegna framkvæmdarinnar og mati á umhverfisáhrifum hennar. Jafnframt kom fram að gerðir hefðu verið samningar á milli Landsvirkjunar og landeigenda jarða í Rangárþingi ytra og í Skeiða- og Gnúpverjahreppi um afnot af landi þeirra og bætur vegna áhrifa sem virkjunin hefði á jarðir þeirra. Í viðauka við greinargerðina var að finna umfjöllun um ytri skilyrði og kröfur, mótvægisaðgerðir og vöktun. Umsóknin var tekin fyrir á fundi sveitarstjórnar 21. s.m. og bókað að hún færi í vinnslu hjá sveitarstjórn og að fyrirhugaður væri fundur með íbúum Skeiða- og Gnúpverjahrepps um málið. Slíkur fundur var haldinn 15. febrúar 2023 og á fundi sveitarstjórnar 3. maí s.á. var farið yfir stöðu umsóknarinnar. Einnig voru lögð fram drög að greinargerð þar sem framkvæmdinni var lýst og fyrirvarar leyfisins tilgreindir.

Umsóknin var tekin fyrir að nýju á fundi sveitarstjórnar 14. júní 2023. Lögð var fram tillaga um að fresta afgreiðslu málsins og vísa umsókninni til loftlags- og umhverfisnefndar en þeirri tillögu var hafnað af meirihluta fundarmanna. Var umsóknin tekin til afgreiðslu og eftirfarandi fært til bókar: „Lögð er fram umsókn Landsvirkjunar, dags. 14.12.2022, ásamt fylgiskjölum, vegna framkvæmdaleyfis fyrir Hvammsvirkjun. Um er að ræða gerð virkjunar í neðanverðri Þjórsá norður að Skarðsfjalli, skilgreind á aðalskipulagi innan svæðis I15 – Hvammsvirkjun. Í framkvæmdinni felst uppbygging á virkjun Þjórsár norður af Skarðsfjalli undir heitinu Hvammsvirkjun. Inntakslón hennar, Hagalón, verður í farvegi Þjórsár norður af Skarðsfjalli. Lónið verður í um 116 m y.s. og um 4 km² að stærð og rúmmál lónsins verður um 13,2 milljón m³. Stöðvarhús verður að mestu leyti neðanjarðar við norðurenda Skarðsfjalls, í landi Hvamms 1 í Landsveit. Framkvæmdarsvæði Hvammsvirkjunar er í sveitarfélögunum Rangárþingi ytra og Skeiða- og Gnúpverjahreppi. Með umsókninni er lögð fram tillaga að greinargerð um framkvæmdina, sem unnin er með vísan til 3. mgr. 27. gr. laga um umhverfismat framkvæmda- og áætlana nr. 111/2021 […].“ Samþykkti meirihluti sveitarstjórnar umsóknina svo sem nánar var rökstutt í bókun. Jafnframt var fært til bókar að framkvæmdaleyfið skyldi gefið út með nánar tilgreindum skilyrðum og að skipuð yrði eftirlitsnefnd sem hefði eftirlit með framfylgd þeirra.

Málsrök kærenda: Kærendur telja að verulegir annmarkar séu á meðferð málsins auk efnisannmarka. Úrskurðarnefndin hafi með úrskurði í máli nr. 3/2023 ógilt ákvörðun um veitingu virkjunarleyfis og því vanti eina grundvallarforsendu hinnar kærðu ákvörðunar. Það sé einboðið að krefjast ógildingar ákvörðunarinnar enda hafi sveitarstjórn enga afstöðu tekið til þeirrar kærumeðferðar sem í gangi hafi verið vegna virkjunarleyfisins og mögulegrar niðurstöðu hennar þegar hin kærða ákvörðun hafi verið tekin.

Málsrök Skeiða- og Gnúpverjahrepps: Sveitarfélagið telur að engir ágallar séu á hinni kærðu afgreiðslu. Öll skilyrði laga hafi verið uppfyllt, m.a. með tilliti til þeirra skilyrða sem sett hafi verið af hálfu sveitarfélagsins. Málið hafi hlotið ítarlega umfjöllun og skoðun. Kynning og samráð hafi verið í samræmi við ákvæði laga. Í greinargerð með framkvæmdaleyfinu hafi verið tekið undir niðurstöðu Skipulagsstofnunar um helstu áhrif fyrirhugaðrar framkvæmdar á umhverfið. Jafnframt hafi verið talið að framkvæmdin með fyrirhuguðum mótvægisaðgerðum væri í samræmi við mat á umhverfisáhrifum og hún væri í samræmi við skipulagsáætlanir. Þá hafi mótvægisaðgerðir og verklag sem lýst væri í matsskýrslu og umsókn um framkvæmdaleyfi auk fleiri skilyrða verið gert að skilyrðum fyrir veitingu leyfisins. Í skipulagslögum nr. 123/2010 sé hvergi gert að skilyrði fyrir útgáfu framkvæmdaleyfis að virkjunarleyfi liggi fyrir. Tilvísun til fyrirliggjandi virkjunarleyfis í fyrrnefndri greinargerð hafi ekki sérstaka þýðingu. Framkvæmdaraðili verði skuldbundinn til að uppfylla þau skilyrði sem kunni að vera tilgreind í virkjunarleyfi, verði það gefið út að nýju. Ógilding virkjunarleyfis hafi því ekki efnislega þýðingu fyrir samþykki framkvæmdaleyfisins og breyti ekki forsendum þess eða inntaki.

Niðurstaða úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála í máli nr. 3/2023 hafi ekki áhrif á gildi framkvæmdaleyfis, en hún hafi einkum verið reist á því að við undirbúning leyfisveitingarinnar hefði Orkustofnun þurft að taka rökstudda afstöðu á grundvelli vatnaáætlunar og um leið laga nr. 36/2011 um stjórn vatnamála. Í kafla 4.2. í greinargerðinni sé sérstaklega fjallað um að heimild Umhverfisstofnunar fyrir breytingu á vatnshloti, sbr. 18. gr. laga nr. 36/2011, þurfi að liggja fyrir áður en framkvæmdir hefjist í farvegi Þjórsár. Með því að setja slíkt skilyrði hafi verið tekin afstaða til laga nr. 36/2011 og stefnumörkunar um vatnsvernd sem fram komi í vatnaáætlun. Veiti Umhverfisstofnun ekki heimild fyrir breytingu á vatnshloti þá verði ekki af framkvæmdum í farvegi Þjórsár. Það sama eigi við séu önnur skilyrði ekki uppfyllt. Í greinargerðinni séu raktar ýmsar mótvægisaðgerðir vegna fiskistofna og lífríkis Þjórsár. Um heimild til að binda framkvæmdaleyfi slíkum skilyrðum sé vísað til 3. mgr. 14. gr. skipulagslaga og 4. mgr. 10. gr. reglugerðar nr. 772/2012 um framkvæmdaleyfi. Aðstaðan sé því önnur hvað framkvæmdaleyfið varði borið saman við virkjunarleyfið, en í því leyfi sé gert ráð fyrir endurskoðun þess eða setningu nýrra skilyrða ef sýnt sé fram á með gögnum að umhverfismarkmið sett á grundvalli laga nr. 36/2011 náist ekki, sbr. 3. mgr. 5. gr. skilyrða virkjunarleyfisins.

Viðbótarathugasemdir kærenda: Kærendur benda á að leyfisveitandi hafi beinlínis gengið út frá því sem forsendu í hinni kærðu ákvörðun að leyfi til virkjunar væri útgefið og í samræmi við lög. Það hafi hann gert, þrátt fyrir að vera fullkunnugt um að sama virkjunarleyfi sætti endurskoðun úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála. Einnig sé það viðtekin stjórnsýsluvenja að sveitarstjórnir fjalli hvorki um né veiti framkvæmdaleyfi fyrir framkvæmdum er lúti jafnframt leyfisveitingum Orkustofnunar fyrr en virkjunarleyfi hafi verið veitt.

Hvað varði lög nr. 36/2011 um stjórn vatnamála þá stoði ekki að vísa til síðari leyfisveitinga sem byggi á öðrum lagagrundvelli þegar um mörg samhliða leyfi sé að ræða. Úrskurðarnefndin hafi komist að þeirri niðurstöðu í máli nr. 3/2023 að Orkustofnun hefði ekki verið heimilt að veita virkjunarleyfi án þess að fyrir lægi undanþága frá umhverfismarkmiðum samkvæmt lögunum. Sveitarfélagið hafi engan reka gert að því að ganga úr skugga um þetta í sinni málsmeðferð, en skilyrði í framkvæmdaleyfi komi ekki í stað sjálfstæðrar rannsóknar leyfisveitanda. Ekki gildi aðrar og vægari reglur um framkvæmdaleyfi en virkjunarleyfi að þessu leyti. Einnig sé því hafnað að tilvísun til virkjunarleyfis í greinargerð með framkvæmdaleyfinu hafi ekki sérstaka þýðingu. Leyfisveitanda sé skylt að lögum að taka afstöðu til annarra leyfa. Því sé alfarið hafnað að framkvæmdaleyfið geti staðið þegar bæði forsenda þess, þ.e. virkjunarleyfið, sé brostin og þegar virt séu þau atriði sem úrskurðarnefndin hafi byggt niðurstöðu sína á í máli nr. 3/2023.

Alvarlegir annmarkar hafi verið á undirbúningi hinnar kærðu ákvörðunar. Meðal þess sé hvort það standist að öllu leyti gildandi umhverfismatslöggjöf að byggt sé á tveggja áratuga gömlu umhverfismati og matsskýrslu frá þeim tíma þegar Landsvirkjun hafi haft lögbundnar skyldur til að útvega almenningi orku. Sveitarfélagið byggi á því að lög nr. 111/2021 um umhverfismat framkvæmda og áætlana eigi við um hina kærðu ákvörðun, en ákvæði 27. gr. laganna séu ekki uppfyllt. Leyfisveitanda beri að kanna hvort umrædd framkvæmd sé í fullu samræmi við matsskýrslu, sbr. 2. mgr. 14. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 og 10. gr. reglugerðar nr. 772/2012 um framkvæmdaleyfi. Framkvæmdin megi ekki aðeins vera í aðalatriðum eða að hluta til í samræmi við skýrsluna. Meðal þess sem sé ólíkt með framkvæmd þeirri sem veitt hafi verið leyfi fyrir og þeirri sem hafi verið umhverfismetin sé að engir fráveituskurðir hafi átt að vera úr Hagalóni í umhverfismatinu, heldur jarðgöng. Ósamræmið eigi við um fjölda annarra mikilvægra þátta framkvæmdarinnar.

Þjórsárhraun njóti sérstakrar verndar skv. a-lið 2. mgr. 61. gr. laga nr. 60/2013 um náttúruvernd. Í framkvæmdaleyfinu sé ekki að finna rökstuðning um brýna nauðsyn þess að hrauninu sé raskað og sé það í andstöðu við ákvæði 3. mgr. 61. gr. sömu laga. Auk þessa hafi lögbundinnar umsagnar náttúruverndarnefndar hvorki verið leitað við undirbúning hinnar kærðu ákvörðunar né við gerð deiliskipulags fyrir Hvammsvirkjun. Geti skipulagið því engan veginn verið lögbundinn grundvöllur leyfisins hvað varði Þjórsárhraun, sbr. 2. mgr. 13. gr. laga nr. 123/2010.

Samkvæmt 9. gr. mannvirkjalaga nr. 160/2010 sé það byggingarfulltrúi sem hafi vald til að heimila virkjun og tengd mannvirki. Skilyrði um valdbærni séu því ekki uppfyllt að því er varði þá ákvörðun sveitarstjórnar að heimila virkjunina sem slíka eða mannvirki henni tengd sem lúti leyfum samkvæmt mannvirkjalögum. Bæði umsókn um leyfi og hin kærða ákvörðun byggi á því að veitt sé leyfi fyrir mannvirkjum sem lúti annarri löggjöf en skipulagslögum. Fram komi í greinargerð með leyfisumsókninni sem og í greinargerð með framkvæmdaleyfinu að ekki hafi verið sótt um byggingarleyfi. Ekki verði komist hjá því að ógilda hina kærðu ákvörðun þegar af þeirri ástæðu og sé hér vísað til úrskurðar úrskurðarnefndar skipulags- og byggingarmála í máli nr. 12/2006 þar sem hliðstæðar aðstæður hafi verið uppi.

Hin kærða ákvörðun hafi ekki byggst á málefnalegum sjónarmiðum vegna hins svokallaðs rammasamkomulags sveitarfélagsins og framkvæmdaraðila frá árinu 2008. Með því hafi sveitarfélagið skuldbundið sig með samningi til vissra skipulagsákvarðana í tengslum við framkvæmdaáform framkvæmdaraðila. Hinn 2. júní 2023 hafi verið undirritað sérstakt samkomulag við leyfishafa um uppgjör þess, í beinum tengslum við veitingu hins kærða leyfis. Ákvæði rammasamkomulagsins muni vera sambærileg þeim sem ógilt hafi verið með úrskurði samgönguráðuneytisins í máli nr. 25/2009 en ráðuneyti sveitarstjórnarmála muni nú hafa hafið frumkvæðisathugun í máli sveitarfélagsins. Réttmætisregla stjórnsýsluréttar hafi verið brotin með hinni kærðu ákvörðun og leiði það almennt til þess að stjórnsýsluákvarðanir sæti ógildingu. Vísað sé til fordæmis í dómi Héraðsdóms Reykjaness frá 22. júní 2016 í máli nr. E-1121/2015.

Þá sé bent á að sveitarstjórn hafi aldrei vísað málinu með bókun til skipulagsnefndar, sem í þessu tilviki sé byggðasamlag, til hverrar vald skipulagsnefndar hafi verið framselt.

Viðbótarathugasemdir sveitarfélagsins: Af hálfu sveitarfélagsins er bent á að virkjunin hafi verið í orkunýtingarflokki rammaáætlunar frá árinu 2015. Hún sé í samræmi við skipulagsáætlanir sveitarfélaganna beggja vegna Þjórsár. Landsvirkjun hafi sótt um heimild Umhverfisstofnunar til breytinga á vatnshloti Þjórsár 1, vatnshlotsnúmer 103-663-R, í janúar 2023 í samræmi við lög nr. 36/2011 um stjórn vatnamála. Þá hafi Landsvirkjun gefið það út að sótt verði um önnur nauðsynleg leyfi síðar í undirbúningsferlinu. Virkjunarframkvæmdir séu háðar fjölda leyfa sem taka þurfi tillit til og mæti fjölda skilyrða í settum lögum.

Því sé mótmælt að það sé viðtekin stjórnsýsluvenja að sveitarstjórnir fjalli hvorki um né veiti framkvæmdaleyfi fyrir framkvæmdum sem lúti leyfisveitingum Orkustofnunar fyrr en virkjunarleyfi hafi verið veitt. Enginn áskilnaður sé gerður um röð leyfismála, þvert á móti sé gert ráð fyrir því í skipulagslögum nr. 123/2010 að framkvæmdaleyfi sé háð skilyrðum og sé skipulagsfulltrúa falið að stöðva framkvæmd ef hún sé í ósamræmi við útgefið framkvæmdaleyfi eða skilyrði þess, sbr. 2. mgr. 53. gr. laganna.

Úrskurður úrskurðarnefndarinnar í máli nr. 3/2023 sé ekki fordæmisgefandi varðandi framkvæmdaleyfið. Heimild Umhverfisstofnunar sé sérstaklega gerð að skilyrði fyrir framkvæmdinni og aðstæður því ekki eins og í þeim úrskurði. Sjónarmið kærenda séu einnig í innbyrðis ósamræmi að því er virðist. Byggt sé á því að sveitarfélagið hafi farið inn á valdsvið annarra, þ.e. byggingarfulltrúa, en samhliða virðist byggt á því að það eigi að fara inn á valdsvið Umhverfisstofnunar hvað varði stjórn vatnamála. Sveitarfélagið hafi gert það sem því hafi verið unnt að gera, þ.e. að taka afstöðu til þess á grundvelli vatnalaga að nauðsynlegt væri að sækja um undanþágu og gera framkvæmdaleyfið háð því skilyrði. Engin efni séu til að ógilda framkvæmdaleyfið með vísan til þessa.

Breytingar sem orðið hafi á raforkulögum árið 2003 hafi ekki áhrif á mat á umhverfisáhrifum til undirbúnings raforkuvinnslu. Framkvæmdaleyfið byggi ekki eingöngu á matsskýrslu frá árinu 2003 sem fjallað hafi verið um í úrskurði Skipulagsstofnunar sama ár og úrskurði umhverfisráðuneytisins frá 2004 heldur einnig á endurskoðun frá árinu 2017. Skipulagsstofnun hafi birt álit sitt 12. mars 2018 þar sem fram hafi komið að matsskýrsla Landsvirkjunar og Landsnets hafi uppfyllt skilyrði laga og reglugerðar um mat á umhverfisáhrifum og að þeim hafi verið lýst á fullnægjandi hátt. Í greinargerð með framkvæmdaleyfinu hafi verið tekin afstaða til þessa. Þá sé því mótmælt sem röngu að sveitarfélagið telji að lög nr. 111/2021 um umhverfismat framkvæmda og áætlana eigi við um hið kærða leyfi. Sé í þessu sambandi bent á umfjöllun í greinargerðinni og til 1. ákvæðis til bráðabirgða við lögin.

Sjónarmiðum kærenda um meint ósamræmi sé mótmælt. Sérstaklega sé áréttað að engin stefnubreyting hafi átt sér stað varðandi fráveituskurði úr Hagalóni. Fram komi í matsskýrslu frá 2003 að frárennsli virkjunarinnar falli fyrst um 1,3 km löng jarðgöng suður með Skarðsfjalli og síðan um 1,5 km langan opinn frárennslisskurð til Þjórsár við Ölmóðsey auk þess sem farvegur Þjórsár sunnan Ölmóðseyjar verði dýpkaður. Þetta sé endurtekið á blaðsíðu þrjú í matsskýrslu frá 2017. Þessu til samræmis komi fram í greinargerð sveitarfélaganna á blaðsíðu fimm að frárennslisgöng séu 1,2 km og frárennslisskurðir 2,0 km.

Í greinargerð með framkvæmdaleyfinu sé tekið undir afstöðu Skipulagsstofnunar um að fyrirhugaðar framkvæmdir við Hvammsvirkjun hafi ekki veruleg áhrif á jarðmyndanir. Það hafi því verið tekin skýr og rökstudd afstaða til eldhraunsins í Þjórsárhrauni. Þá hafi umsagnir umhverfisnefndar Skeiða- og Gnúpverjahrepps og Umhverfisstofnunar legið fyrir við gerð deiliskipulags vegna Hvammsvirkjunar og því hafi engin þörf verið á að leita þeirra umsagna að nýju, sbr. 61. gr. laga nr. 60/2013 um náttúruvernd. Hafi því verið gætt að skilyrðum náttúruverndarlaga en umhverfisnefndin fari með málefni og hlutverk náttúruverndarnefndar skv. 14. gr. laga nr. 60/2013.

Því sé mótmælt að sveitarfélagið, þ.e. sveitarstjórn, hafi farið inn á valdsvið byggingarfulltrúa. Það sé vitanlega ekki staðan að ekki þurfi framkvæmdaleyfi vegna framkvæmdarinnar. Ítrekað sé að stöðvarhús verði ekki innan sveitarfélagsins heldur í Rangárþingi ytra.

Eftir dóm Héraðsdóms Reykjaness í máli nr. E-1121/2015, sem kærendur vísi til, hafi Hæstiréttur fjallað um ákvæði tilvísaðs rammasamkomulags milli Landsvirkjunar og Flóahrepps. Niðurstaða dómsins hafi verið sú að ekki hefði verið ólögmætt að semja um þá greiðslu sem tekist hafi verið á um í málinu. Ljóst sé að tilvísun til úrskurðar ráðuneytisins og héraðsdóms hafi því enga þýðingu. Í samningi sveitarfélagsins sé eingöngu kveðið á um greiðslu sannanlegs kostnaðar við undirbúning virkjanaframkvæmda sem heimilt sé og hafi verið að taka gjald fyrir skv. 27. gr. þágildandi skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997. Með skipulagslögum hafi heimild verið veitt til að innheimta slíkan kostnað. Löggjafinn hafi því staðfest að hann telji slíkt fyrirkomulag, sem samið hafi verið um í rammasamningnum, ekki ógna réttaröryggi við meðferð skipulagsmála.

Það sjónarmið að sveitarstjórn virðist aldrei hafa vísað málinu með bókun til skipulagsnefndar, sem í þessu tilviki sé byggðasamlag, sé úr lausu lofti gripið. Byggðasamlagið annist lögbundin verkefni byggingarfulltrúa samkvæmt mannvirkjalögum og lögbundin verkefni skipulagsfulltrúa samkvæmt skipulagslögum. Vald til útgáfu framkvæmdaleyfis sé ekki í höndum þess heldur hjá sveitarstjórn. Skipulagsnefnd hafi hins vegar tekið málið fyrir á fundi 24. maí 2023 þar sem m.a. hafi verið lagt til að sveitarstjórn myndi samþykkja umsókn um framkvæmdaleyfi.

Athugasemdir leyfishafa: Af hálfu Landsvirkjunar er tekið undir sjónarmið sveitarfélagsins í máli þessu. Meintir formgallar á hinni kærðu ákvörðun geti í engum tilvikum orðið til þess að hún verði felld úr gildi. Sérstaklega sé viðbótarmálsástæðum kærenda mótmælt. Þá eigi meint brot á réttmætisreglu ekki við rök að styðjast. Ráðuneyti sveitarstjórnarmála hafi ekki hafið frumkvæðisathugun vegna rammasamkomulagsins frá 26. júní 2008, en samkvæmt fundargerð frá 27. fundi sveitarfélagsins sé um mögulega frumkvæðisathugun að ræða vegna kæru og beiðni þar um.

—–

Aðilar máls þessa hafa fært fram ítarlegri rök fyrir máli sínu, sem ekki verða rakin hér frekar, en úrskurðarnefndin hefur haft þau öll til hliðsjónar við úrlausn málsins.

Niðurstaða: Í máli þessu er deilt um lögmæti þeirrar ákvörðunar sveitarstjórnar Skeiða- og Gnúpverjahrepps frá 14. júní 2023 að veita Landsvirkjun framkvæmdaleyfi vegna Hvammsvirkjunar. Samkvæmt lögum nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála er það skilyrði aðildar í málum fyrir úrskurðarnefndinni að kærandi eigi lögvarinna hagsmuna að gæta tengda viðkomandi ákvörðun, sbr. 3. mgr. 4. gr. laganna. Umhverfisverndar-, útivistar- og hagsmunasamtök teljast eiga lögvarinna hagsmuna að gæta þegar um er að ræða ákvarðanir um að veita leyfi vegna framkvæmda sem falla undir lög nr. 111/2021 um umhverfismat framkvæmda og áætlana, sbr. b-lið 3. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011, að nánar tilgreindum skilyrðum uppfylltum. Kærendur í máli þessu eru náttúruverndarsamtök sem uppfylla skilyrði kæruaðildar skv. lögum nr. 130/2011 og verður þeim því játuð kæruaðild að máli þessu.

—–

Landsvirkjun óskaði eftir því með umsókn, dags. 14. desember 2022, að sveitarstjórn Skeiða- og Gnúpverjahrepps gæfi út framkvæmdaleyfi til handa fyrirtækinu fyrir framkvæmdum við Hvammsvirkjun. Með umsókninni fylgdi greinargerð þar sem m.a. kom fram að Hvammsvirkjun yrði staðsett neðan núverandi virkjana á vatnasviði Þjórsár og Tungnaár og kæmi til með að nýta 32 m fall Þjórsár frá Yrjaseli rétt ofan við bæinn Haga og niður fyrir Ölmóðsey austan við Þjórsárholt. Myndi virkjunin nýta miðlað rennsli Þjórsár ofar á vatnasviðinu, en gert væri ráð fyrir allt að 95 MW vatnsaflsvirkjun með árlegri orkuvinnslu um 740 GWh. Þjórsá yrði stífluð með jarðvegsstíflu við þrengingu í ánni við Minni-Núp. Ofan við stíflu yrði inntakslón virkjunarinnar, Hagalón, en vatnsborð þess yrði að mestu stöðugt í um 116 m h.y.s.

Á fundi sveitarstjórnar Skeiða- og Gnúpverjahrepps 14. júní 2023 var fjallað um umsókn um framkvæmdarleyfi Hvammsvirkjunar og hún samþykkt. Við þá afgreiðslu var m.a. vísað til greinargerðar sem unnin var í sameiningu fyrir Skeiða- og Gnúpverjahrepp og Rangárþing ytra, sem samþykkt var sem umsögn meirihluta sveitarstjórnar á framangreindum fundi. Fært var m.a. til bókar að framkvæmdaleyfið yrði gefið út með þeim skilyrðum sem fram kæmu í skipulagi, úrskurði og áliti Skipulagsstofnunar og annarra stofnanna og leyfisveitenda og gerð væri nánari grein fyrir í greinargerðinni, varðandi mótvægisaðgerðir, vöktun, frágang vegna framkvæmdarinnar o.fl. Í greinargerðinni er nánari rökstuðningur fyrir afgreiðslu leyfisins og kemur þar t.a.m. fram að sveitarfélögin geri þau skilyrði sem komi fram í leyfi Fiskistofu og virkjunarleyfi Orkustofnunar að skilyrðum fyrir framkvæmdaleyfi. Síðan segir: „Er útgáfa framkvæmdarleyfis háð því að framangreind skilyrði verði uppfyllt áður en framkvæmdir hefjist í árfarvegi Þjórsár“. Jafnframt var vísað til fyrirmæla 4. mgr. 10. gr. reglugerðar nr. 772/2012 um framkvæmdaleyfi þar sem kveðið er á um að leyfisveitandi geti bundið framkvæmdaleyfi skilyrðum m.a. er fram komi í áliti eða ákvörðunum Skipulagsstofnunar eða umsögnum umsagnaraðila vegna málsmeðferðar samkvæmt lögum um mat á umhverfisáhrifum, að svo miklu leyti sem aðrir sem veita leyfi til framkvæmda samkvæmt öðrum lögum hafa ekki tekið afstöðu til þeirra.

Hinn 28. september 2023 var hið kærða framkvæmdaleyfi gefið út af Umhverfis- og tæknisviði Uppsveita bs.

—–

Sveitarstjórn veitir framkvæmdaleyfi skv. 13. og 14. gr. skipulagslaga nr. 123/2010, sbr. og 3. gr. reglugerðar nr. 772/2012. Samkvæmt 2. mgr. 6. gr. sömu laga er sveitarstjórn heimilt í samþykkt sveitarfélagsins að fela skipulagsnefnd eða öðrum aðilum innan stjórnsýslu sveitarfélagsins heimild til fullnaðarafgreiðslu mála samkvæmt lögunum, sbr. 42. gr. sveitarstjórnarlaga nr. 138/2011. Í samþykkt nr. 415/2022 um stjórn sveitarfélagsins Skeiða- og Gnúpverjahrepps, sem birt var í B-deild Stjórnartíðinda 7. apríl 2022, er skipulagsnefnd Umhverfis- og tæknisviðs uppsveita bs. falið að fara með skipulagsmál skv. 6. gr. skipulagslaga og byggingamál skv. 7. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki, sbr. B-lið 41. gr., sbr. 30. gr. samþykktarinnar. Samkvæmt samþykkt nr. 35/2022 um byggðasamlagið, sem birt var í B-deild Stjórnartíðinda 19. janúar 2022, er tilgangur þess að annast lögbundin verkefni byggingarfulltrúa samkvæmt mannvirkjalögum og lögbundin verkefni skipulagsfulltrúa samkvæmt skipulagslögum. Af þessum samþykktum verður á hinn bóginn hvorki ráðið að sveitarstjórn hafi framselt vald sitt til afgreiðslu framkvæmdaleyfa til skipulagsnefndar né að tillaga skipulagsnefndar um afgreiðslu á umsókn um framkvæmdaleyfi þurfi að liggja fyrir áður en sveitarstjórn tekur ákvörðun um hvort veita skuli slíkt leyfi. Óháð framangreindu fer sveitarstjórn með æðsta vald í málefnum sveitarfélags og getur að meginreglu því tekið til sín mál til meðferðar sem henni eru falin að lögum.

Afla skal framkvæmdaleyfis sveitarstjórnar skv. 13. gr. skipulagslaga vegna meiri háttar framkvæmda sem áhrif hafa á umhverfið og breyta ásýnd þess, svo sem breytingar lands með jarðvegi eða efnistöku, og annarra framkvæmda sem falla undir lög um mat á umhverfisáhrifum. Það er ótvírætt að hluti fyrirhugaðra framkvæmda við Hvammsvirkjun, t.a.m. fyrirhuguð efnistaka og varnargarðar falla hér undir, en tekið var fram í greinargerð með umsókn um framkvæmdina að hún væri einnig háð byggingarleyfi skv. mannvirkjalögum, en ekki hefði verið sótt um slíkt leyfi. Jafnframt var áréttað í umsókninni að framkvæmdin næði til framkvæmdar fiskistiga við virkjunina. Þá er tekið fram í greinargerð sveitarstjórnar með framkvæmdaleyfinu að leyfið sé eingöngu bundið við þær framkvæmdir sem tilgreindar séu í leyfisumsókn og á meðfylgjandi teikningum og sem fjallað sé um í umhverfismatinu. Þykja því ekki efni til að líta svo á að sveitarstjórn hafi farið út fyrir valdsvið sitt við afgreiðslu umsóknarinnar.

—–

Af hálfu sveitarfélagsins er vísað til þess að í skipulagslögum sé hvergi gert að skilyrði fyrir útgáfu framkvæmdaleyfis að virkjunarleyfi liggi fyrir. Samkvæmt 3. mgr. 14. gr. laganna getur sveitarstjórn bundið framkvæmdaleyfi þeim skilyrðum er fram kunna að koma í áliti Skipulagsstofnunar að svo miklu leyti sem aðrir sem veita leyfi til framkvæmda samkvæmt sérlögum hafa ekki tekið afstöðu til þeirra. Jafnframt er sveitarstjórn heimilt að binda framkvæmd skilyrðum sem sett eru í samræmi við gildandi skipulagsáætlanir sveitarfélagsins. Nánari fyrirmæli um samþykki og útgáfu framkvæmdaleyfa eru í reglugerð nr. 772/2012. Þar kemur fram í 5. tl. 2. mgr. 7. gr. að umsókn um framkvæmdaleyfi skuli fylgja fyrirliggjandi samþykki og/eða leyfi annarra leyfisveitenda sem framkvæmdin kann að vera háð samkvæmt öðrum lögum, ásamt upplýsingum um önnur leyfi sem framkvæmdaraðili er með í umsóknarferli eða hyggst sækja um. Þegar lög gera með þessum hætti ráð fyrir því að ákvörðun stjórnvalds sé háð því að fyrir liggi ákvörðun annars stjórnvalds leiðir af 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 rík skylda fyrir fyrrnefnda stjórnvaldið að afla með forsvaranlegum hætti nægilegra upplýsinga um hvort ákvörðun hins síðarnefnda stjórnvalds liggi fyrir og þá hvers efnis hún er.

Í athugasemdum með frumvarpi því sem varð að skipulagslögum var fjallað sérstaklega um fyrirmæli þau sem komu í 3. mgr. 14. gr. laganna og rakið að skilyrði sem fram komi í áliti Skipulagsstofnunar geti m.a. varðað mótvægisaðgerðir og samráð við tiltekna aðila. Sveitarstjórn sé heimilt en ekki skylt að taka upp slík skilyrði. Þetta væri þó háð því að önnur stjórnvöld, sem veiti leyfi til framkvæmdanna, hafi ekki tekið afstöðu til þessara skilyrða. Þegar svo standi á beri sveitarstjórn ekki að taka upp slík skilyrði, enda sé það í höndum annarra leyfisveitenda að fjalla um þau. Af þessum skýringargögnum má greina það viðhorf löggjafans að fyrirmælum 3. mgr. 14. gr. skipulagslaga hafi verið ætlað að tryggja að áður en til samþykktar framkvæmdaleyfis kæmi, lægi fyrir efnisleg afstaða annarra leyfisveitenda sem framkvæmd væri háð samkvæmt sérlögum sem um viðkomandi framkvæmd gildi. Sama ályktun verður dregin af sambærilegum ákvæðum í 4. mgr. 10. gr. reglugerðar nr. 772/2012. Fyrir þessu eru um leið þau rök að ef framkvæmdaleyfi er samþykkt áður en fyrir liggur afstaða slíkra sérhæfðra leyfisveitenda, skapast sú hætta að skilmálar ólíkra leyfa reynist ósamrýmanlegir. Á þessum grundvelli hefur í úrskurðum úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála verið álitin forsenda framkvæmdaleyfis hvort fyrir liggi afstaða sérhæfðs stjórnvalds hverju sinni, sjá úrskurði nefndarinnar í málum nr. 115/2012, nr. 25/2016 og nr. 58/2022.

—–

Af hálfu sveitarstjórnar Skeiða- og Gnúpverjahrepps hefur komið fram að tilvísun til virkjunarleyfis í fyrrnefndri greinargerð hafi ekki sérstaka þýðingu. Þetta er ekki í samræmi við umfjöllun í greinargerð með leyfinu þar sem fram kemur að sveitarfélögin geri þau skilyrði sem komi fram í leyfi Fiskistofu og virkjunarleyfi Orkustofnunar að skilyrðum fyrir veitingu framkvæmdaleyfis. Ekki verður fram hjá því litið að eftir úrskurð nefndarinnar frá 15. júní 2023 í máli nr. 3/2023 liggur ekki lengur fyrir heimild Orkustofnunar fyrir Landsvirkjun til að reisa og reka raforkuver, sbr. raforkulög nr. 65/2003, né til miðlunar, veitingar og nýtingar vatns vegna Hvammsvirkjunar, sbr. vatnalög nr. 15/1923, en í hinu brottfallna virkjunarleyfi var m.a. kveðið á um hvert væri flatarmál og heimilað rúmtak Hagalóns, veitingu vatns um virkjunina og lágmarksrennsli í farvegi.

Með ógildingu virkjunarleyfis Hvammsvirkjunar er það niðurstaða nefndarinnar að efnislegar forsendur fyrir samþykki framkvæmdaleyfisins hafi brostið í þeim mæli að ákvörðunin geti ekki staðið óröskuð. Verður af þeirri ástæðu að fella hina kærðu ákvörðun úr gildi og verður því ekki tekin afstaða til annarra álitaefna sem uppi kunna að vera í málinu, m.a. hvort sveitarstjórn hafi tekið sjálfstæða og skýra afstöðu á grundvelli 61. gr. laga nr. 60/2013 um náttúruvernd.

Úrskurðarorð:

Felld er úr gildi ákvörðun sveitarstjórnar Skeiða- og Gnúpverjahrepps frá 14. júní 2023 um að veita framkvæmdaleyfi vegna Hvammsvirkjunar.

okt 26

Love0

98/2023 Seyðishólar

Með UUA

Árið 2023, fimmtudaginn 26. október, tók Arnór Snæbjörnsson, formaður úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, með heimild í 3. mgr. 3. gr. laga nr. 130/2011, fyrir:

Mál nr. 98/2023, kæra á ákvörðun sveitarstjórnar Grímsness- og Grafningshrepps frá 29. júní 2023 um að samþykkja útgáfu framkvæmdaleyfis fyrir efnistöku úr námu E24, Seyðishólum, í Klausturhólum.

Í málinu er nú kveðinn upp til bráðabirgða svofelldur

úrskurður:

Með kæru til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála er barst nefndinni 11. ágúst 2023 kæra eigendur orlofslóðarinnar Klausturhóla 1, Grímsnes- og Grafningshreppi, þá ákvörðun sveitarstjórnar hreppsins frá 29. júní 2023 um að samþykkja útgáfu framkvæmdaleyfis fyrir efnistöku úr námu E24, Seyðishólum í Klausturhólum gjallnámum, L168965. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi og eftir atvikum að réttaráhrifum ákvörðunarinnar verði frestað og verður nú tekin afstaða til þeirrar kröfu.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Grímsnes- og Grafningshreppi 16. ágúst 2023.

Málavextir og rök: Álit Skipulagsstofnunar um mat á umhverfisáhrifum vegna efnistöku í Seyðishólum, Grímsnes- og Grafningshreppi lá fyrir 12. desember 2022. Þar kom m.a. fram að lögð hefði verið fram umhverfismatsskýrsla um áframhaldandi efnistöku í Seyðishólum, námu E30b, sbr. 23. gr. laga nr. 111/2021 um umhverfismat framkvæmda og áætlana. Fyrirhuguð framkvæmd fælist í að efnisnámi yrði haldið áfram í námunni og væri fyrirhugað að taka 500.000 m³ á næstu 15 árum eða um 33.000 m³ á ári. Stærð námusvæðisins væri 3,5 ha og væri áætlað að raskað svæði yrði við áframhaldandi efnistöku 4,4 ha en efnistaka hefði farið fram í námunni frá 1950 og áætlað að búið væri að vinna um 450.000 m³ af gjalli úr námunni. Nýtt Aðalskipulag Grímsness- og Grafningshrepps tók gildi með auglýsingu í B-deild Stjórnartíðinda 29. desember 2022 og er þar vísað til umræddrar námu sem E24, Seyðishólar – syðri náma. Í skipulaginu kemur fram að stærð námunnar sé 6,5 ha og að um sé að ræða malarnámu í notkun, efnismagn allt að 500.000 m³.

Á fundi sveitarstjórnar Grímsness- og Grafningshrepps 15. mars 2023 var lögð fram umsókn um framkvæmdaleyfi vegna efnistöku á svæði E24, Seyðishólum. Kom fram að stærð námusvæðisins væri í dag 3,5 ha og væri áætlað að raskað svæði yrði við áframhaldandi efnistöku í heild 4,4 ha. Samþykkti sveitarstjórn útgáfu framkvæmdaleyfis á grundvelli 13. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 með þeim skilyrðum að útgáfa þess yrði grenndarkynnt eigendum aðliggjandi eigna og að álit Skipulagsstofnunar og umhverfismatsskýrsla framkvæmdaraðila yrði lögð fram til grundvallar við kynningu málsins. Þá skyldi útgáfa leyfisins vera háð skilyrðum umhverfismatsskýrslu framkvæmdarinnar þar sem m.a. væri tekið til vöktunar og mótvægisaðgerða.

Með bréfi, dags. 3. apríl 2023, var framkvæmdaleyfið grenndarkynnt, m.a. fyrir kærendum máls þessa og frestur til að koma að athugasemdum veittur til 1. maí s.á. Allnokkur fjöldi athugasemda barst á kynningartímanum, þ. á m. frá kærendum. Á fundi sveitarstjórnar 28. júní 2023 var lögð fram umsókn um útgáfu framkvæmdaleyfisins, álit Skipulagsstofnunar vegna mats á umhverfisáhrifum framkvæmdarinnar og umhverfismatsskýrsla. Þá var bókað að umsagnir og athugasemdir hefðu borist við grenndarkynningu leyfisins og væru þær lagðar fram við afgreiðslu málsins ásamt greinargerð sem tæki til útgáfu framkvæmdaleyfisins og skilyrða í tengslum við útgáfu þess. Samþykkti sveitarstjórn að gera ekki athugasemd við útgáfu leyfisins á grundvelli 13. gr. skipulagslaga, reglugerðar nr. 772/2012 um framkvæmdaleyfi og laga nr. 111/2021 um umhverfismat framkvæmda- og áætlana. Kom og fram að allar helstu forsendur fyrir útgáfu leyfisins kæmu fram innan greinargerðar framkvæmdaleyfisins og að öllum helstu athugasemdum væri svarað með fullnægjandi hætti innan greinargerðar og í umhverfismati framkvæmdarinnar. Var leyfið gefið út 10. júlí s.á.

Af hálfu kærenda er vísað til þess Seyðishólar séu eitt mikilvægasta kennileiti Grímsness. Í umsögn Umhverfisstofnunar við umhverfismatsskýrslu framkvæmdaraðila hafi komið fram að það sé ekki matsatriði hvort 61. gr. laga nr. 60/2013 um náttúruvernd eigi við um Seyðishóla en um sé að ræða gjall- og klepragíga sem njóti sérstakrar verndar samkvæmt lögunum. Samkvæmt 3. mgr. sömu greinar sé þó lögbundið að leita umsagnar Umhverfisstofnunar. Þá segi í 5. mgr. að ákveði leyfisveitandi að heimila framkvæmd skuli hann rökstyðja þá ákvörðun sérstaklega, fari hún í bága við umsagnir umsagnaraðila. Þess hafi ekki verið gætt. Jafnframt sé í tilvitnaðri 61. gr. laga nr. 60/2013 mælt fyrir um að forðast beri röskun á vistkerfum og jarðminjum sem taldar séu upp í 1. og 2. mgr., sem taki til Seyðishóla, nema brýna nauðsyn beri til. Ekki hafi verið sýnt fram á brýna nauðsyn þess að selja drjúgan hluta lögvarðra náttúruminja til útlanda til hagsbóta fyrir einkaaðila.

Sveitarfélagið hefur ekki tekið afstöðu til kröfu kærenda um frestun réttaráhrifa og þá hefur leyfishafi ekki látið málið til sín taka.

Niðurstaða: Í 1. mgr. 5. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála er tekið fram að kæra til úrskurðarnefndarinnar fresti ekki réttaráhrifum kærðrar ákvörðun en jafnframt er kæranda þar heimilað að krefjast stöðvunar framkvæmda til bráðabirgða séu þær hafnar eða yfirvofandi, sbr. 2. mgr. sömu lagagreinar. Þá getur úrskurðarnefndin að sama skapi frestað réttaráhrifum ákvörðunar kom fram krafa um það af hálfu kæranda, sbr. 3. mgr. nefndrar 5. gr. Með sama hætti er kveðið á um það í 29. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 að kæra til æðra stjórnvalds fresti ekki réttaráhrifum ákvörðunar en þó sé heimilt að fresta réttaráhrifum hinnar kærðu ákvörðunar til bráðabirgða meðan málið sé til meðferðar hjá kærustjórnvaldi þar sem ástæður mæli með því. Tilvitnuð lagaákvæði bera með sér að meginreglan sé sú að kæra til æðra stjórnvalds fresti ekki réttaráhrifum kærðrar ákvörðunar og eru heimildarákvæði fyrir frestun réttaráhrifa kærðrar ákvörðunar undantekning frá nefndri meginreglu sem skýra beri þröngt. Verða því að vera ríkar ástæður eða veigamikil rök fyrir ákvörðun um frestun réttaráhrifa.

Tekið er fram í athugasemdum um 5. gr. frumvarps þess sem varð að lögum nr. 130/2011 að ákvæði greinarinnar byggist á almennum reglum stjórnsýsluréttar um réttaráhrif kæru og heimild úrskurðaraðila til að fresta réttaráhrifum ákvörðunar, sbr. 29. gr. stjórnsýslulaga. Í athugasemdum með þeirri grein í frumvarpi til stjórnsýslulaga er tiltekið að heimild til frestunar réttaráhrifa þyki nauðsynleg þar sem kæruheimild geti ella orðið þýðingarlaus. Þar kemur einnig fram að almennt mæli það á móti því að réttaráhrifum ákvörðunar sé frestað ef fleiri en einn aðili sé að máli og þeir eigi gagnstæðra hagsmuna að gæta. Það mæli hins vegar með því að fresta réttaráhrifum ákvörðunar ef aðili máls sé aðeins einn og ákvörðun sé íþyngjandi fyrir hann. Þetta sjónarmið vegi sérstaklega þungt í þeim tilvikum þar sem erfitt yrði að ráða bót á tjóninu enda þótt ákvörðunin yrði síðar felld úr gildi af æðra stjórnvaldi.

Í máli þessu er deilt um gildi framkvæmdaleyfis vegna efnistöku úr námu E24, Seyðishólum. Er heimild til efnistöku veitt til 15 ára og er um að ræða leyfi til aukinnar og áframhaldandi efnistöku, um u. þ. b. 33.000 m³ á ári, en líkt og fram hefur komið hefur efnistaka farið fram á svæðinu áratugum saman.

Með hliðsjón af framangreindum lagaákvæðum og því að um er að ræða áframhald starfsemi sem fyrir var á svæðinu, verður, þrátt fyrir að um aukna efnistöku sé að ræða, ekki séð að tilefni sé til að fallast á kröfu kærenda um frestun réttaráhrifa hinnar kærðu ákvörðunar. Þá er og litið til þess að gera verður ráð fyrir að meðferð málsins hjá úrskurðarnefndinni verði lokið innan lögbundins málsmeðferðartíma skv. 6. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011 og því ekki talin knýjandi þörf til að grípa til svo íþyngjandi úrræðis þar til úrskurður gengur í kærumálinu þar sem ljóst er að heimiluð aukning kemur ekki nema að litlu leyti til framkvæmda á þeim tíma. Verður kröfu kærenda um frestun réttaráhrifa því hafnað.

Rétt þykir þó að taka fram að framkvæmdaraðili ber áhættu af úrslitum kærumálsins kjósi hann að halda áfram framkvæmdum áður en niðurstaða þessa máls liggur fyrir.

Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu kærenda um frestun réttaráhrifa ákvörðunar sveitarstjórnar Grímsnes- og Grafningshrepps um að veita framkvæmdaleyfi fyrir efnistöku úr námu E24, Seyðishólum í Klausturhólum.

okt 19

Love0

104/2023 Hafnargata

Með UUA

Árið 2023, fimmtudaginn 19. október, tók Arnór Snæbjörnsson, formaður úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, með heimild. í 3. mgr. 3. gr. laga nr. 130/2011, fyrir:

Mál nr. 104/2023, kæra á ákvörðun Heilbrigðiseftirlits Austurlands frá 20. júlí 2023 um að hafna kröfu kærenda um beitingu þvingunarúrræða vegna hávaða frá atvinnustarfsemi að Hafnargötu 36, Fáskrúðsfirði.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 23. ágúst 2023, er barst nefndinni 24. s.m, kæra íbúar Bústaðavegar 24, Fáskrúðsfirði, ákvörðun Heilbrigðiseftirlits Austurlands frá 20. júlí 2023 um að hafna kröfu kærenda um beitingu þvingunarúrræða vegna hávaða frá atvinnustarfsemi að Hafnargötu 36, Fáskrúðsfirði. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Heilbrigðiseftirliti Austurlands 18. september 2023.

Málavextir: Kærendur í máli þessu og Loðnuvinnslan hf. hafa um nokkurt skeið deilt um hávaða sem berst frá fiskvinnslustöð síðarnefnda aðilans. Hefur mál vegna þessa borist úrskurðarnefndinni áður, sbr. úrskurður nefndarinnar frá 11. febrúar 2022 í máli nr. 138/2021.

Á fundi Heilbrigðisnefndar Austurlands 19. janúar 2023 var bókað að hávaði mældist yfir viðmiðunarmörkum að næturlagi og var óskað eftir tímasettri úrbótaáætlun frá Loðnuvinnslunni. Framkvæmdaráð Heilbrigðiseftirlits Austurlands samþykkti þá áætlun 10. febrúar s.á. og var sú afgreiðsla staðfest á fundi heilbrigðisnefndar 16. mars s.á.

Með bréfi kærenda til Heilbrigðiseftirlits Austurlands, dags. 5. júlí s.á., var farið fram á að eftirlitið gripi strax til aðgerða gegn ólögmætri hávaðamengun sem hlytist af starfsemi Loðnuvinnslunnar við Hafnargötu 32-36. Framkvæmdastjóri heilbrigðiseftirlitsins svaraði kærendum með bréfi, dags. 20. s.m., þar sem fram kom að unnið væri eftir samþykktri úrbótaáætlun og því væru ekki forsendur til að grípa til frekari aðgerða að svo stöddu. Er það sú ákvörðun sem kærð er í máli þessu.

Málsrök kærenda: Af hálfu kærenda er bent á að Heilbrigðiseftirlit Austurslands beri jákvæðar skyldur við að tryggja að aðilar sem gerist brotlegir við reglugerð nr. 724/2008 um hávaða verði að lúta skilvirku eftirliti og þurfa að þola íþyngjandi aðgerðir af hálfu stjórnvalda sem sinna lögbundnum eftirlitsskyldum á því sviði. Synjun stjórnvalda um að grípa til aðgerða þegar aðstæður gefi tilefni til teljist því stjórnvaldsákvörðun.

Hljóðmengun hafi viðgengist í meira en sjö ár og hafi yfirvöld ekki aðhafst í málinu. Kærendur hafi átt í skriflegum samskiptum við Heilbrigðiseftirlit Austurslands frá því í janúar 2022. Kærendur telji ljóst að fyrirhuguð framkvæmd við hljóðmön muni ekki draga úr hávaða á fullnægjandi hátt þegar tekið sé tillit til hljóðtoppa sem mælingar sveitarfélagsins sýni. Heilbrigðiseftirlitið hafi lengi vitað af óviðunandi hávaða en hafi ekki beitt þvingunarúrræðum.

Málsrök Heilbrigðiseftirlits Austurlands: Af hálfu Heilbrigðiseftirlits Austurlands er farið fram á frávísun málsins. Samkvæmt 65. gr. laga nr. 7/1998 um hollustuhætti og mengunarvarnir séu stjórnvaldsákvarðanir sem teknar séu á grundvelli laganna, reglugerða og heilbrigðissamþykkta kæranlegar til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála. Hið kærða svar stofnunarinnar frá 20. júlí 2023 hafi ekki falið í sér stjórnvaldsákvörðun. Kærendur hafi verið upplýstir um málsmeðferð heilbrigðiseftirlitsins, sem hafi falið í sér samþykkt úrbótaáætlunar og að byggt hafi verið á því að þeirri áætlun yrði framfylgt, þrátt fyrir að tafir hefðu orðið þar á. Þá hafi kærendur verið upplýstir um fyrirhugaðar rannsóknir á hljóðvist við fasteign kærenda. Í þessu hafi ekki falist stjórnvaldsákvörðun heldur upplýsingagjöf, eða í mesta lagi ákvörðun um málsmeðferð, þ.e. ákvörðun um að ráðast ekki í frekari málsmeðferð á þessum tímapunkti.

Athugasemdir Loðnuvinnslunnar hf: Af hálfu leyfishafa er bent á að skv. 2. mgr. 65. gr. laga nr. 7/1998 um hollustuhætti og mengunarvarnir fari kærufrestur eftir lögum um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála. Í 2. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála sé mælt fyrir um að kærufrestur sé einn mánuður frá því að kæranda varð kunnugt eða mátti vera kunnugt um ákvörðunina.

Úrbótaáætlun leyfishafa hafi verið samþykkt af framkvæmdaráði Heilbrigðiseftirlits Austurlands 10. febrúar 2023. Sú stjórnvaldsákvörðun hafi síðar verið staðfest á 172. fundi Heilbrigðisnefndar Austurlands 16. mars 2023. Ljóst sé að kærendur hafi ekki látið sig umrædda stjórnvaldsákvörðun varða og ekki kært hana til úrskurðarnefndarinnar. Verði því að líta svo á að kærendur hafi fellt sig við úrbótaáætlunina. Kærufrestur vegna samþykktar áætlunarinnar sé löngu liðinn. Það að kærendur hafi síðar skrifað heilbrigðiseftirlitinu bréf, dags. 5. júlí 2023, sem hafi verið svarað 20. s.m., þar sem kærendur hafi verið upplýstir um að unnið væri eftir úrbótaáætluninni breyti engu í þessu sambandi og feli ekki í sér nýja stjórnvaldsákvörðun. Beri því að vísa máli þessu frá úrskurðarnefndinni.

Þá sé bent á að kærendur hafi ekki lögvarða hagsmuni af kröfum sínum skv. 3. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011, m.a. þar sem vinnslutímabili leyfishafa sé nú lokið árið 2023 og muni vinnsla ekki hefjast að nýju fyrr en í byrjun árs 2024. Séu því engar forsendur fyrir kröfum kærenda í málinu.

———-

Aðilar máls þessa hafa fært fram ítarlegri rök fyrir máli sínu, sem ekki verða rakin hér frekar, en úrskurðarnefndin hefur haft þau öll til hliðsjónar við úrlausn málsins.

Niðurstaða: Í bréfi kærenda til Heilbrigðiseftirlits Austurlands, dags. 5. júlí 2023, er gerð krafa um að gripið verði „strax til aðgerða gegn ólögmætri hávaðamengun sem hlýst af starfsemi [leyfishafa] við Hafnargötu […]. Loðnuvertíð er hafin og nauðsynlegt að [heilbrigðiseftirlitið] bregðist strax við og fullnýti allar heimildir sínar vegna þessa máls“. Er síðar í bréfinu vísað almennt til laga nr. 7/1998 um hollustuhætti og mengunarvarnir og sérstaklega til 12. gr. reglugerðar nr. 724/2008 um hávaða, en sú grein fjallar um þvingunarúrræði. Verður því litið svo á að með bréfi kærenda hafi verið farið fram á beitingu þvingunarúrræða skv. lögum nr. 7/1998 og reglugerð nr. 724/2008. Bréfi kærenda var svarað með bréfi, dags. 20. s.m., sem var undirritað af framkvæmdastjóra Heilbrigðiseftirlits Austurlands.

Fjallað er um valdsvið og þvingunarúrræði í XVII. kafla laga nr. 7/1998. Í kaflanum eru heimildir til beitingar þvingunarúrræða bundnar við heilbrigðisnefndir eða Umhverfisstofnun. Samkvæmt 12. gr. reglugerðar nr. 724/2008 fer heilbrigðisnefnd með beitingu þvingunarúrræða.

Samkvæmt 2. mgr. 48. gr. laga nr. 7/1998 getur heilbrigðisnefnd falið framkvæmdastjóra heilbrigðiseftirlits eða tilteknum heilbrigðisfulltrúa afgreiðslu einstakra mála í tilteknum málaflokkum sem undir heilbrigðisnefnd heyra og henni er ætlað að sinna samkvæmt lögum og reglugerðum. Heimilt er að kveða á um slíkt framsal heilbrigðisnefndar eftir atvikum í samstarfssamningi, í samþykktum um heilbrigðiseftirlit á hverju eftirlitssvæði eða í sérstakri samþykkt sem heilbrigðisnefnd samþykkir og birt er í B-deild Stjórnartíðinda.

Hinn 7. mars 2022 birtist auglýsing nr. 272/2022 í B-deild Stjórnartíðinda um staðfestingu stofnsamnings fyrir byggðasamlagið Heilbrigðiseftirlit Austurlands bs. Í auglýsingunni kom fram að byggðasamlagið væri stofnað skv. 94. gr. sveitarstjórnarlaga nr. 138/2011 og að tilgangur þess væri að annast lögbundin hlutverk heilbrigðisnefndar í samræmi við lög nr. 7/1998. Í 12. gr. stofnsamningsins segir að framkvæmdastjóri byggðasamlagsins skuli sitja stjórnarfundi með málfrelsi og tillögurétt. Þá segir í 13. gr. að hann skuli framfylgja ákvörðunum sem teknar eru á fundum stjórnar. Í sömu grein er fjallað um framsal valds til ákvörðunartöku til framkvæmdastjórans. Þar er engin heimild sem varðar ákvarðanir um beitingu þvingunarúrræða. Þá verður ekki séð af gögnum málsins að Heilbrigðisnefnd Austurlands, þ.e. stjórn Heilbrigðiseftirlits Austurlands bs. skv. 1. mgr. 3. gr. stofnsamningsins, hafi tekið ákvörðun um synjun um beitingu þvingunarúrræða, sem framkvæmdastjóra væri falið að framfylgja.

Samkvæmt framangreindu er ekki til að dreifa í máli þessu gildri ákvörðun sem bindur enda á mál, sbr. 1. og 2. mgr. 26. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 og verður máli þessu vísað frá nefndinni.

Úrskurðarorð:

Kærumáli þessu er vísað frá úrskurðarnefndinni.

118/2023 Þórisstaðir

102/2023 Drápuhlíð

120/2023 Strandvegur

124/2023 Fiskvinnsla að Bolafæti

114/2023 Krossavíkurböð

101/2023 Landmannalaugar

94/2023 Víðiholt

74/2023 Hvammsvirkjun

98/2023 Seyðishólar

104/2023 Hafnargata

Um okkur

Opnunartími