Skip to main content
Úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála

94/2023 Víðiholt

Með

Árið 2023, þriðjudaginn 31. október, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Borgartúni 21, Reykjavík. Mætt voru Ómar Stefánsson varaformaður, Karólína Finnbjörnsdóttir lögmaður og Þorsteinn Þorsteinsson byggingar­verkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 94/2023, kæra á ákvörðun bæjarstjórnar Garðabæjar frá 6. október 2022, um að samþykkja deiliskipulag íbúðarbyggðar við Víðiholt á Álftanesi.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með kæru til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, er barst nefndinni 9. ágúst 2023, kærir íbúi við Asparholt 6, Garðabæ, ákvörðun bæjarstjórnar Garðabæjar frá 6. október 2022 um deiliskipulag íbúðarbyggðar við Víðiholt á Álftanesi. Er þess krafist að sveitarfélagið svari ítrekuðum spurningum íbúa við Asparholt og að nýtt hverfi við Víðiholt rísi ekki hærra en kynnt hafi verið fyrir íbúum og samþykkt hafi verið af bæjaryfirvöldum.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Garðabæ 28. ágúst 2023.

Málavextir: Á fundi bæjarstjórnar Garðabæjar 4. nóvember 2021 var samþykkt að auglýsa tillögu að deiliskipulagi íbúðarbyggðar við Víðiholt á Álftanesi. Tillagan var auglýst frá 10. nóvember 2021 til og með 16. febrúar 2022 og bárust 15 erindi með athugasemdum. Skipulags­tillagan var tekin fyrir að nýju á fundi skipulagsnefndar 27. september 2022 með til­teknum breytingum sem gerðar voru til að koma til móts við athugasemdir íbúa. Var tillagan samþykkt með vísan til 41. gr. skipulagslaga nr. 123/2010. Á fundi bæjarráðs 4. október s.á. var samþykkt að leggja til við bæjarstjórn að samþykkja tillögu skipulagsnefndar um deili­skipulag íbúðar­byggðar við Víðiholt á Álftanesi. Var deiliskipulagstillagan samþykkt á fundi bæjar­stjórnar 6. s.m. og tók hún gildi með auglýsingu þar um í B-deild Stjórnartíðinda 13. desember 2022.

Málsrök kæranda: Byggt er á því að nýtt hverfi, Víðiholt á Álftanesi, hafi ekki verið kynnt íbúum með raunsönnum hætti. Íbúar sem hagsmuna hafi átt að gæta hafi ítrekað óskað gagna um áhrif hverfisins, frá fasteignum þeirra séð, en án árangurs. Íbúar við Asparholt óttist að hverfið rísi ekki lægra en Asparholt, svo sem kynnt hafi verið, og hafi ítrekað farið fram á upplýsingar af því tilefni án þess að svör hafi borist frá fulltrúum skipulagsnefndar. Draga megi í efa að slíkt skeytingarleysi standist stjórnsýslulög.

Málsrök Garðabæjar: Af hálfu bæjaryfirvalda er farið fram á að máli þessu verði vísað frá þar sem kæra verði að teljast vanreifuð og tilefnislaus. Við afgreiðslu deiliskipulags íbúðar­byggðar við Víðiholt hafi þess verið gætt að uppfylla málsmeðferðarreglur skipulagslaga varðandi kynningu gagnvart íbúum og að sú ákvörðun verði nú ekki borin undir úrskurðar­nefndina. Frekari formleg kynning á deiliskipulaginu sé ekki fyrirhuguð og kæranda megi vera það ljóst. Sveitar­félagið muni hins vegar halda áfram að upplýsa kæranda og svara fyrir­spurnum um fram­gang framkvæmda eins og gert hafi verið.

Í kæru sé farið fram á að fá svör við beiðni um hæðarmælingar. Sveitarfélagið hafi hlutast til um að láta gera mælingar á sökklum lóðanna við Víðiholt 1 og 2 og verði niðurstöðurnar sendar kæranda. Samkvæmt mælingum hafi húsin verið reist samkvæmt uppgefnum kótum á hæðar­blöðum. Ekki hafi legið fyrir yfirborðsmælingar af svæðinu óröskuðu.

Á hæðarblöðum komi fram að gólfkóti Víðiholts 1 sé 5,30 og gólfkóti Víðiholts 3 sé 5,50. Á aðaluppdráttum fjölbýlishúsanna við Asparholt 2, 4 og 6 komi fram gólfkóti húsanna nr. 2 og 4 sé 5,85 og húss nr. 6 sé 6,05. Augljóst sé að fjölbýlishúsin við Víðiholt 1 og 3 standi lægra en fjölbýlishúsin við Asparholt 2, 4 og 6. Samþykktar teikningar fjölbýlishúsanna við Víðiholt 1 og 3 hafi verið yfirfarnar að nýju með tilliti til deiliskipulagsskilmála og sé hæð bygginga innan leyfilegrar hámarkshæðar. Fjölbýlishúsin séu því byggð í samræmi við deiliskipulags­skilmála og í samræmi við heimildir hvað hæðarsetningar varði.

Ljóst sé að allar upplýsingar liggi fyrir um fyrirhugaðar framkvæmdir við uppbyggingu íbúðabyggðar við Víðiholt. Sveitarfélagið muni tryggja eftirlit með því að framkvæmdir verði í samræmi við samþykkta deiliskipulagsskilmála. Hvað varði kvartanir kæranda um að fulltrúar í skipulagsnefnd hafi ekki svarað mikilvægum spurningum varðandi kynningu og fram­kvæmdir sé bent á að það sé ekki hlutverk einstakra nefndarmanna að svara spurningum í nafni nefndarinnar. Þá sé óljóst hverjar þær spurningar séu. Endanlegar ákvarðanir í málinu séu á ábyrgð bæjarstjórnar.

Viðbótarathugasemdir kæranda: Bent er á að íbúar við Asparholt 2, 4 og 6 hafi á öllum stigum málsins óskað eftir raunverulegri kynningu á nýju hverfi við Víðiholt og að notast yrði við myndir teknar af svölum þeirra. Sveitarfélagið hafi algjörlega hunsað að svara þeirri beiðni sem og tölvupósti með fyrirspurnum frá því í júlí 2023. Í greinargerð bæjarritara frá lok ágúst séu ekki skýr svör við spurningunum, þar á meðal varðandi hæðarsetningar á húsum og lóðum.

Niðurstaða: Skilja verður málskot kæranda svo að kærð sé málsmeðferð bæjaryfirvalda Garðabæjar vegna deiliskipulags sem tekur til hverfisins Víðiholts á Álftanesi sem samþykkt var í bæjarstjórn Garðabæjar 6. október 2022. Lúta aðfinnslur kæranda fyrst og fremst að kynningu hins nýja hverfis og ónógum svörum bæjaryfirvalda við óskum íbúa um frekari upplýsingar í kjölfar gildistöku deiliskipulagsins.

Samkvæmt 2. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála er kærufrestur til nefndarinnar einn mánuður frá því að kæranda varð kunnugt eða mátti vera kunnugt um ákvörðunina. Þá kemur fram að sé um að ræða ákvarðanir sem sæta opinberri birtingu telst kærufrestur frá birtingu ákvörðunar. Hið kærða deiliskipulag tók gildi með auglýsingu sem birtist í B-deild Stjórnartíðinda 13. desember 2022 og rann kærufrestur vegna þess út 16. janúar 2023, sbr. 8. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Var kærufrestur vegna deiliskipulagsins því liðinn er kæra í máli þessu barst nefndinni hinn 9. ágúst 2023. Verður því ekki tekin afstaða til lögmætis málsmeðferðar bæjaryfirvalda Garðabæjar vegna hins umdeilda deiliskipulags í máli þessu í samræmi við 28. gr. stjórnsýslulaga.

Samkvæmt 1. gr. laga nr. 130/2011 hefur úrskurðarnefndin það hlutverk að úrskurða í kæru­málum vegna stjórnvaldsákvarðana og ágreiningsmálum vegna annarra úrlausnaratriða á sviði umhverfis- og auðlindamála eftir því sem mælt er fyrir um í lögum á því sviði. Samskipti og skoðanaskipti stjórnvalda og borgara koma einungis til skoðunar hjá úrskurðarnefndinni í tengslum við ákvörðun sem kæranleg er til nefndarinnar og tekin er til efnismeðferðar.

Að öllu framangreindu virtu liggur ekki fyrir í máli þessu ákvörðun sem sætt getur lögmætisathugun úrskurðarnefndarinnar og verður kærumáli þessu því vísað frá úrskurðar­nefndinni.

 

Úrskurðarorð:

Kærumáli þessu er vísað frá úrskurðarnefndinni.

112/2023 Skerðingsstaðir

Með

Árið 2023, mánudaginn 16. október, tók Arnór Snæbjörnsson, formaður úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, með heimild í 3. mgr. 3. gr., sbr. 1. mgr. 2. gr. laga nr. 130/2011, fyrir:

Mál nr. 112/2023, kæra á ákvörðun bæjarstjórnar Grundarfjarðarbæjar frá 9. mars 2023 um að samþykkja deiliskipulag Skerðingsstaða í Grundarfjarðarbæ.

 Í málinu er nú kveðinn upp til bráðabirgða svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 22. september 2023, er barst nefndinni sama dag, kæra landeigendur Mýrarhúsa í Grundarfjarðarbæ, þá ákvörðun bæjarstjórnar Grundarfjarðarbæjar frá 9. mars 2023 að samþykkja deiliskipulag Skerðingsstaða í Grundarfjarðarbæ. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi.

Þess er jafnframt krafist að framkvæmdir verði stöðvaðar á meðan málið er til meðferðar fyrir úrskurðarnefndinni. Verður nú tekin afstaða til stöðvunarkröfu kæranda.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Grundarfjarðarbæ 28. september 2023.

Málsatvik og rök: Á fundi bæjarstjórnar Grundarfjarðarbæjar 10. mars 2022 var samþykkt að auglýsa deiliskipulagstillögu fyrir Skerðingsstaði í Grundarfjarðarbæ. Tillagan var auglýst frá 20. júlí s.á. með athugasemdafresti til 14. september s.á. og bárust athugasemdir á kynningartíma, m.a. frá kæranda. Tillagan var samþykkt á fundi sveitarstjórnar 9. mars 2022 og birt í B-deild Stjórnartíðinda 24. ágúst 2022. Í deiliskipulaginu er gert ráð fyrir hóteli í landi Skerðingsstaða.

Kærendur vísa m.a. til þess að fyrirhugaðar framkvæmdir samkvæmt umræddu deiliskipulagi muni hafa í för með sér verulega aukna hljóð-, ljós- og loftmengun vegna aukinnar umferðar ökutækja á svæðinu og hótelstarfseminnar sjálfrar. Ekki sé hægt að ætla annað en að hávaða- og ljósmengun vegna fyrirhugaðs hótels muni berast yfir á land kærenda og rýra verðmæti fasteignar kærenda. Þá muni fyrirhuguð hótelbygging hafa í för með sér umtalsverða sjónmengun. Deiliskipulagið fari í bága við stefnu og meginmarkmið Aðalskipulags Grundarfjarðarbæjar 2019-2039 og meginreglur laga nr. 60/2013 um náttúruvernd. Einnig séu ágallar á umhverfismati framkvæmdarinnar og rannsókn á áhrifum á nærumhverfið ófullnægjandi. Þá sé ekki gerð grein fyrir fyrirkomulagi fráveitu og umhverfisáhrifum vegna hennar. Jafnframt hafi ekki verið aflað leyfis Minjastofnunar í samræmi við ákvæði 21. og 22. gr. laga nr. 80/2012 um menningarminjar né heldur verið kannað hvort þörf sé á leyfi Fiskistofu til framkvæmdanna samkvæmt 33. gr. laga nr. 61/2006 um lax- og silungsveiðar.

Af hálfu sveitarfélagsins er bent á að úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála hafi margsinnis komist að þeirri niðurstöðu að almennt sé ekki tilefni til að beita heimild til stöðvunar framkvæmda eða frestunar réttaráhrifa í kærumálum er varði gildi deiliskipulagsákvarðana. Meginreglan sé sú að kæra til æðra stjórnvalds fresti ekki réttaráhrifum kærðrar ákvörðunar, sbr. 1. mgr. 29. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 og 1. mgr. 5. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála. Heimildarákvæði 2. mgr. 29. gr. stjórnsýslulaga og 3. mgr. 5. gr. laga nr. 130/2011 fyrir stöðvun framkvæmda eða frestun réttaráhrifa kærðrar ákvörðunar séu undantekning frá meginreglunni sem skýra beri þröngt. Því verði ríkar ástæður eða veigamikil rök að liggja til grundvallar ákvörðun um frestun réttaráhrifa. Í framkominni kæru séu ekki færð sérstök sjónarmið eða málsástæður fyrir því að fallast eigi á kröfu um frestun réttaráhrifa og því verði ekki séð á hvaða grundvelli víkja eigi frá þessari framkvæmd.

Niðurstaða: Í 1. mgr. 5. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála er tekið fram að kæra til úrskurðarnefndarinnar fresti ekki réttaráhrifum kærðrar ákvörðunar en jafnframt er kæranda þar heimilað að krefjast stöðvunar framkvæmda séu þær hafnar eða yfirvofandi, sbr. 2. mgr. sömu lagagreinar. Þá getur úrskurðarnefndin að sama skapi frestað réttaráhrifum ákvörðunar komi fram krafa um það af hálfu kæranda, sbr. 3. mgr. nefndrar 5. gr. Með sama hætti er kveðið á um það í 29. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 að kæra til æðra stjórnvalds fresti ekki réttaráhrifum ákvörðunar en þó sé heimilt að fresta réttaráhrifum hinnar kærðu ákvörðunar til bráðabirgða á meðan málið er til meðferðar hjá kærustjórnvaldi þar sem ástæður mæli með því. Tilvitnuð lagaákvæði bera með sér að meginreglan er sú að kæra til æðra stjórnvalds frestar ekki réttaráhrifum kærðrar ákvörðunar og eru heimildarákvæði fyrir stöðvun framkvæmda eða frestun réttaráhrifa kærðrar ákvörðunar undantekning frá nefndri meginreglu sem skýra ber þröngt. Verða því að vera ríkar ástæður eða veigamikil rök fyrir ákvörðun um frestun réttaráhrifa.

Mál þetta snýst um gildi deiliskipulagsákvörðunar. Gildistaka deiliskipulags felur ekki í sér heimildir til að hefja framkvæmdir heldur þarf til að koma sérstök stjórnvaldsákvörðun sem kæranleg er til úrskurðarnefndarinnar, s.s. veiting byggingar- eða framkvæmdaleyfis, sbr. 11. og 13. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki og 13., 14. og 15. gr. skipulagslaga nr. 123/2010. Í kærumáli vegna greindra leyfisveitinga er eftir atvikum unnt að gera kröfu um stöðvun framkvæmda til bráðabirgða skv. 5. gr. laga nr. 130/2011 enda framkvæmdir fyrst þá eftir atvikum yfirvofandi í skilningi 2. mgr. ákvæðisins. Að jafnaði er því ekki tilefni til að beita heimild til stöðvunar framkvæmda eða frestun réttaráhrifa í kærumálum er varða gildi deiliskipulagsákvarðana. Þegar litið er til fyrrgreindra lagaákvæða og eðlis deiliskipulags­ákvarðana verður ekki séð að tilefni sé til að fallast á kröfu kæranda um frestun réttaráhrifa hins kærða deiliskipulags.

 Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu kærenda um frestun réttaráhrifa á grundvelli hinnar kærðu deiliskipulagsákvörðunar.

100/2023 Holtsvegur

Með

Árið 2023, miðvikudaginn 30. ágúst, tók Arnór Snæbjörnsson, formaður úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, með heimild í 3. mgr. 3. gr. laga nr. 130/2011, fyrir:

Mál nr. 100/2023, kæra á ákvörðun bæjarstjórnar Garðabæjar frá 15. júní 2023 um að  samþykkja breytingu á deiliskipulagi norðurhluta Urriðaholts, 1. áfanga.

Í málinu er nú kveðinn upp til bráðabirgða svofelldur

úrskurður

um kröfu kæranda um frestun réttaráhrifa:

 

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 14. ágúst 2023, er barst nefndinni sama dag, kærir íbúi að Holtsvegi 16, þá ákvörðun bæjarstjórnar Garðabæjar frá 15. júní 2023 að samþykkja breytingu á deiliskipulagi norðurhluta Urriðaholts, 1. áfanga. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi. Þess er jafnframt krafist að réttaráhrifum hinnar kærðu ákvörðunar verði frestað á meðan málið er til meðferðar fyrir úrskurðarnefndinni. Verður nú tekin afstaða til þeirrar kröfu.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Garðabæ 29. ágúst 2023.

Málsatvik og rök: Með úrskurði úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála í máli nr. 124/2022, dags. 16. desember 2022, var fellt úr gildi byggingarleyfi fyrir sex deilda leikskóla að Holtsvegi 20, Garðabæ, þar sem hið útgefna leyfi var ekki í samræmi við gildandi deiliskipulag norðurhluta Urriðaholts, 1. áfangi.

Á fundi bæjarráðs Garðabæjar 28. febrúar 2023 var samþykkt að vísa til skipulagsnefndar að móta tillögu að breytingu á deiliskipulagi norðurhluta Urriðaholts, 1. áfanga, vegna lóðarinnar við Holtsveg 20 þannig að upphafleg hönnum byggingar leikskóla félli að skilmálum deiliskipulagsins. Á fundi bæjarráðs 14. mars s.á. var samþykkt að auglýsa tillögu að breytingu á umræddu deiliskipulagi í samræmi við 1. mgr. 41. gr. sbr. 1. mgr. 43. gr. skipulagslaga nr. 123/2010. Var ákvörðunin samþykkt á fundi bæjarstjórnar 16. s.m. Tillagan var lögð fram að nýju í skipulagsnefnd 22. maí s.á. að lokinni auglýsingu ásamt athugasemdum sem bárust á auglýsingatíma og var málinu vísað til úrvinnslu hjá umhverfissviði og skipulagsráðgjöfum. Tillagan var tekin fyrir að nýju, ásamt drögum að svörum við innsendum athugasemdum, á fundi skipulagsnefndar 2. júní s.á. Samþykkti ráðið tillöguna með þeim breytingum sem lagðar voru fram sem viðbrögð við athugasemdum. Á fundi bæjarráðs Garðabæjar 13. s.m. var samþykkt að leggja til við bæjarstjórn að samþykkja tillögu skipulagsnefndar um breytingu á deiliskipulagi norðurhluta Urriðaholts, 1. áfanga, og samþykkti bæjarstjórn tillöguna á fundi sínum 15. s.m. Auglýsing um gildistöku deiliskipulagsbreytingarinnar birtist í B-deild Stjórnartíðinda 14. júlí s.á.

Af hálfu kæranda er bent á að sveitarfélagið hafi ekki gætt nægilega að þeim hagsmunum nágranna, fjárhagslegra og persónulegra, sem fælust í útsýni og skuggavarpi. Lítið hafi verið gert úr athugasemdum íbúa og þær afgreiddar á einu bretti án þess að afla frekari gagna og leggja þau fyrir aðila málsins til umsagnar. Staðið hafi verið fast við samþykkta hönnun og deiliskipulagi breytt til að aðlagast henni, á grundvelli ómálefnalegra sjónarmiða, í stað þess að kanna aðra kosti. Athugasemdir íbúa hafi flest allar verið á þá leið að breytingarnar kynnu að valda þeim tjóni vegna aukins skuggavarps og skerðingu útsýnis. Sveitarfélaginu hafi því borið skylda til, sbr. 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993, að rannsaka málið. Þá hafi verið brotið gegn meðalhófsreglu 12. gr. stjórnsýslulaga.

Af hálfu sveitarfélagsins er vísað til þess að málið snúist um gildi deiliskipulagsákvörðunar. Gildistaka deiliskipulags feli ekki í sér heimildir til að hefja framkvæmdir heldur þurfi til að koma sérstök stjórnvaldsákvörðun sem kæranleg sé til úrskurðarnefndarinnar, svo sem veiting byggingar- eða framkvæmdaleyfis, sbr. 11. og 13. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki og 13., 14. og 15. gr. skipulagslaga nr. 123/2010. Í kærumálum vegna greindra leyfisveitinga sé eftir atvikum unnt að gera kröfu um stöðvun framkvæmda til bráðabirgða skv. 5. gr. laga nr. 130/2010 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála. Að jafnaði sé því ekki tilefni til að beita heimild til stöðvunar framkvæmda eða frestunar réttaráhrifa í kærumálum er varði gildi deiliskipulagsákvarðana.

 Niðurstaða: Í 1. mgr. 5. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála er tekið fram að kæra til úrskurðarnefndarinnar fresti ekki réttaráhrifum kærðrar ákvörðunar en jafnframt er kæranda þar heimilað að krefjast stöðvunar framkvæmda séu þær hafnar eða yfirvofandi, sbr. 2. mgr. sömu lagagreinar. Þá getur úrskurðarnefndin að sama skapi frestað réttaráhrifum ákvörðunar komi fram krafa um það af hálfu kæranda, sbr. 3. mgr. nefndrar 5. gr. Með sama hætti er kveðið á um það í 29. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 að kæra til æðra stjórnvalds fresti ekki réttaráhrifum ákvörðunar en þó sé heimilt að fresta réttaráhrifum hinnar kærðu ákvörðunar til bráðabirgða meðan málið er til meðferðar hjá kærustjórnvaldi þar sem ástæður mæli með því. Tilvitnuð lagaákvæði bera með sér að meginreglan er sú að kæra til æðra stjórnvalds frestar ekki réttaráhrifum kærðrar ákvörðunar og eru heimildarákvæði fyrir stöðvun framkvæmda eða frestun réttaráhrifa kærðrar ákvörðunar undantekning frá nefndri meginreglu sem skýra ber þröngt. Verða því að vera ríkar ástæður eða veigamikil rök fyrir ákvörðun um frestun réttaráhrifa.

Mál þetta snýst um gildi deiliskipulagsákvörðunar. Gildistaka deiliskipulags felur ekki í sér heimildir til að hefja framkvæmdir heldur þarf til að koma sérstök stjórnvaldsákvörðun sem kæranleg er til úrskurðarnefndarinnar, s.s. veiting byggingar- eða framkvæmdaleyfis, sbr. 11. og 13. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki og 13., 14. og 15. gr. skipulagslaga nr. 123/2010. Í kærumáli vegna greindra leyfisveitinga er eftir atvikum unnt að gera kröfu um stöðvun framkvæmda til bráðabirgða skv. 5. gr. laga nr. 130/2011. Að jafnaði er því ekki tilefni til að beita heimild til stöðvunar framkvæmda eða frestunar réttaráhrifa í kærumálum er varða gildi deiliskipulagsákvarðana. Þegar litið er til fyrrgreindra lagaákvæða og eðlis deiliskipulags­ákvarðana verður ekki séð að knýjandi nauðsyn sé á að fallast á kröfu kæranda um frestun réttaráhrifa vegna hinnar kærðu deiliskipulagsbreytingar.

 Úrskurðarorð:

 Hafnað er kröfu kæranda um frestun réttaráhrifa á grundvelli hinnar kærðu deiliskipulagsákvörðunar.

99/2023 Laugarás

Með

Árið 2023, þriðjudaginn 29. ágúst, tók Ómar Stefánsson, varaformaður úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála fyrir, með heimild í 3. mgr. 3. gr., sbr. 1. mgr. 2. gr. laga nr. 130/2011:

Mál nr. 99/2023, kæra á ákvörðun sveitarstjórnar Bláskógabyggðar frá 15. maí 2023 um að samþykkja deiliskipulag fyrir þéttbýlið að Laugarási.

 Í málinu er nú kveðinn upp til bráðabirgða svofelldur

úrskurður

um kröfu kæranda um stöðvun framkvæmda:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 14. ágúst 2023, er barst nefndinni sama dag, kærir A, þá ákvörðun sveitarstjórnar Bláskógabyggðar frá 15. maí 2023 að samþykkja deiliskipulag fyrir þéttbýlið að Laugarási. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi og framkvæmdir vegna reiðvegar samkvæmt skipulaginu verði stöðvaðar til bráðabirgða á meðan málið er til meðferðar hjá úrskurðar­nefndinni. Verður nú tekin afstaða til stöðvunarkröfu kæranda.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Bláskógabyggð 22. ágúst 2023.

Málsatvik og rök: Á fundi sveitarstjórnar Bláskógabyggðar 22. júní 2022 var samþykkt að auglýsa deiliskipulagstillögu fyrir þéttbýlið að Laugarási samhliða aðalskipulagsbreytingu á grundvelli 41. gr. skipulagslaga nr. 123/2010. Tillagan var auglýst 29. september s.á. með athugasemdafresti til 11. nóvember s.á. og bárust athugasemdir á kynningartíma, m.a. frá kæranda. Tillagan var samþykkt á fundi sveitarstjórnar 15. maí 2023 og birt í B-deild Stjórnartíðinda 18. júlí s.á. Í deiliskipulaginu er gert ráð fyrir útivistarstíg, þ.e. göngu-, reið- og reiðhjólaleið. Samkvæmt deiliskipulagsuppdrætti er stígnum m.a. ætlað að liggja yfir svæði sem skilgreint er sem varúðarsvæði og er fyrirhuguð lega stígsins frá enda Langholtsvegar yfir að Höfðaveg og er það sá hluti stígsins sem stöðvunarkrafa kæranda beinist að.

Kærandi vísar m.a. til þess að um sé að ræða tilkynningarskyldar framkvæmdir sem háðar séu matsskylduákvörðun Skipulagsstofnunar. Möguleiki sé á að sveitarfélagið telji gildistöku deiliskipulags fela í sér lokaákvörðun um heimildir til að hefja framkvæmdir við lagningu reiðvegarins. Hvergi sé gerður fyrirvari í deiliskipulaginu um leyfisveitingu fyrir framkvæmd við lagningu vegarins skv. gr. 5.3.2.19 í skipulagsreglugerð nr. 90/2013. Sveitarstjórn telji að hægt sé að leggja reiðveginn þannig að „ekkert jarðrask verði á skilgreindu varúðarsvæði“. Samkvæmt fyrirliggjandi umsögnum yrðu framkvæmdirnar óaftur­kræfar að því marki að ekki verði hægt að fjarlægja þegar gerðar framkvæmd eða afmá jarðrask skv. 3. mgr. 53. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 nema með enn meira jarðraski. Þá yrði úrskurður úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála um stöðvun yfirvofandi framkvæmda til bráðabirgða í samræmi við varúðarreglu umhverfisréttarins enda gætu efnisatriði kærunnar orðið þýðingarlítil ef óleyfisframkvæmdir hefðu raungerst. Telja megi knýjandi þörf á að stöðva yfirvofandi og óafturkræfar framkvæmdir á meðan málið sé til meðferðar hjá úrskurðar­nefndinni þar sem framkvæmdirnar gætu orðið íþyngjandi fyrir kæranda, sem eigi íbúðarhúsa­lóð og fasteign í um 0,2 km fjarlægð frá varúðarsvæðinu, og haft margvísleg grenndaráhrif, t.d. mengunar- og slysahættu.

Af hálfu sveitarfélagsins er bent á að fram hafi komið í úrskurðum úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála að gildistaka deiliskipulags feli ekki í sér heimild til að hefja framkvæmdir, heldur þurfi til að koma sérstök stjórnvaldsákvörðun sem kæranleg sé til úrskurðar­nefndarinnar, s.s. veiting byggingar- eða framkvæmdaleyfis. Skipulagsstofnun hafi litið svo á að lagning reiðvegar sé leyfisskyld framkvæmd skv. 13. gr. skipulagslaga. Hin kærða ákvörðun sé ekki ákvörðun um slíkt. Þá sé krafa um stöðvun framkvæmd ekki rökstudd sérstaklega að öðru leyti en að kærandi hafi áhyggjur af því að sveitarfélagið muni hefja framkvæmdir við lagningu reiðvegarins án undangengis mats á aðstæðum og fullyrt að lagning reiðvegarins hefði í för með sér óafturkræfar framkvæmdir. Hins vegar komi fram í greinargerð hins kærða deiliskipulags að óheimilt sé að nýta varúðarsvæðið á meðan ekki liggi fyrir mat á aðstæðum um hvort jarðvegur sé mengaður.

Niðurstaða: Í 1. mgr. 5. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála er tekið fram að kæra til úrskurðarnefndarinnar fresti ekki réttaráhrifum kærðrar ákvörðunar en jafnframt er kæranda þar heimilað að krefjast stöðvunar framkvæmda séu þær hafnar eða yfirvofandi, sbr. 2. mgr. sömu lagagreinar. Þá getur úrskurðarnefndin að sama skapi frestað réttaráhrifum ákvörðunar komi fram krafa um það af hálfu kæranda, sbr. 3. mgr. nefndar 5. gr. Með sama hætti er kveðið á um það í 29. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 að kæra til æðra stjórnvalds fresti ekki réttaráhrifum ákvörðun en þó sé heimilt að fresta réttaráhrifum hinnar kærðu ákvörðunar til bráðabirgða á meðan málið er til meðferðar hjá kærustjórnvaldi þar sem ástæður mæli með því. Tilvitnuð lagaákvæði bera með sér að meginreglan er sú að kæra til æðra stjórnvalds frestar ekki réttaráhrifum kærðrar ákvörðunar og eru heimildarákvæði fyrir stöðvun framkvæmda eða frestun réttaráhrifa kærðrar ákvörðun undantekning frá nefndri meginreglu sem skýra ber þröngt. Verða því að vera ríkar ástæður eða veigamikil rök fyrir ákvörðun um frestun réttaráhrifa.

Mál þetta snýst um gildi deiliskipulagsákvörðunar. Gildistaka deiliskipulags felur ekki í sér heimildir til að hefja framkvæmdir heldur þarf til að koma sérstök stjórnvaldsákvörðun sem kæranleg er til úrskurðarnefndarinnar, s.s. veiting byggingar- eða framkvæmdaleyfis, sbr. 11. og 13. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki og 13., 14. og 15. gr. skipulagslaga nr. 123/2010. Í kærumáli vegna greindra leyfisveitinga er eftir atvikum unnt að gera kröfu um stöðvun framkvæmda til bráðabirgða skv. 5. gr. laga nr. 130/2011 enda framkvæmdir fyrst þá eftir atvikum yfirvofandi í skilningi 2. mgr. ákvæðisins. Að jafnaði er því ekki tilefni til að beita heimild til stöðvunar framkvæmda eða frestun réttaráhrifa í kærumálum er varða gildi deiliskipulagsákvarðana. Þegar litið er til fyrrgreindra lagaákvæða og eðlis deiliskipulags-ákvarðana verður ekki séð að tilefni sé til að fallast á kröfu kæranda um stöðvun framkvæmda vegna reiðvegar samkvæmt hinu kærða deiliskipulagi.

Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu kæranda um stöðvun framkvæmda vegna reiðvegar samkvæmt hinu kærða deiliskipulagi.

67/2023 Árbakki

Með

Árið 2023, miðvikudaginn 9. ágúst, tók Arnór Snæbjörnsson, formaður úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, með heimild í 3. mgr. 3. gr. laga nr. 130/2011, fyrir:

Mál nr. 67/2023, kæra á ákvörðun bæjarstjórnar Árborgar frá 28. apríl 2023 að samþykkja breytingu á deiliskipulagi í landi Árbakka.

 Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með kæru til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála er barst nefndinni 24. maí 2023 kærir eigandi, Birkivöllum 14, Árborg, þá ákvörðun bæjarstjórnar Árborgar frá 28. apríl 2023 að samþykkja breytingu á deiliskipulagi í landi Árbakka. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi. Þess er jafnframt krafist að ekki verði gefin út byggingarleyfi á grund­velli hins kærða deiliskipulags fyrr en jarðtæknileg rannsókn skv. gr. 8.1.5. í byggingar­reglugerð hafi verið gerð. Þá er þess einnig krafist að landeigandi og/eða sveitarfélagið kalli til óháða matsmenn, með sérfræðiþekkingu á grundunarhæfni byggingarlands, til að meta hvort land­svæðið sé byggingarhæft. Að auki er þess krafist að landeigandi láti vinna jarðtækniskýrslu sam­kvæmt Eurocode 7 auk verklýsingar og uppdrátta á því hvernig sé mögulegt á flóðasvæðinu að grunda mannvirki með viðurkenndum aðferðum.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá sveitarfélaginu Árborg 13. júlí 2023.

Málavextir: Auglýsing vegna samþykktar bæjarstjórnar Árborgar á tillögu að breytingu á deiliskipulagi í landi Árbakka var birt í B-deild Stjórnartíðinda 12. júní 2023. Þar kom m.a. fram að tillagan hefði verið samþykkt á fundi bæjarstjórnar 28. apríl s.á., í samræmi við 43. gr. skipulagslaga nr. 123/2010, og auglýst í samræmi við 41. gr. sömu laga og að athugasemdir hefðu borist á auglýsingatímanum. Deiliskipulagssvæðið tæki til um 20 ha svæðis og að í breytingartillötunni væri íbúðum fjölgað um 263 frá eldra deiliskipulagi og gert ráð fyrir u.þ.b. 550 íbúðum í sérbýlis- og fjölbýlishúsum og lóð undir leikskóla. Var kærandi í máli þessu á meðal þeirra sem gerðu athugasemdir við tillöguna.

Málsrök kæranda: Kærandi telur breytingu deiliskipulagsins ekki vera í samræmi við Aðalskipulag Árborgar 2020-2036 og vísar m.a. til flóðahættu, loftmengunar og hljóðvistar. Hæð gólfkóta húsa í hinni kærðu deiliskipulagsbreytingu hafi í för með sér verulega flóðahættu á 25-50 ára fresti. Á deiliskipulagsuppdrætti sé hvorki greint frá flóðasvæðinu né sé það merkt inn á uppdráttinn en í aðalskipulagi komi fram að í deiliskipulagi skuli gera grein fyrir flóðasvæðum þar sem við eigi. Þá séu fjórar lóðir staðsettar á skráðum og virkum jarðskjálftasprungum sem samrýmist ekki aðalskipulagi. Þar sem sveitarstjórn sé ábyrg fyrir því skipulagi sem hún samþykki geti komið upp þær aðstæður að hafðar verði uppi skaðabótakröfur vegna ákvörðunar bæjarstjórnar. Kostnaður sem falli á sveitarfélagið muni því falla á kæranda, sem íbúa sveitarfélagsins, í formi aukinna álaga.

Málsrök Árborgar: Af hálfu sveitarfélagsins er á því byggt að vísa beri málinu frá úrskurðar­nefndinni þar sem kærandi hafi ekki lögvarða hagsmuni af úrlausn kæruefnisins. Kærandi búi ekki á því svæði sem deiliskipulagsbreytingin taki til né heldur í nágrenni þess. Deiliskipulagsbreytingin hafi engin áhrif á verðmæti fasteignar hans. Hann hafi engra grenndarréttarlegra hagsmuna að gæta. Þá geti hugsanleg skaðabótaskylda sveitarfélags ekki leitt til þess að íbúar þess teljist hafa lögvarða hagsmuni af úrlausn tiltekins málefnis. Auk þess bendi ekkert til þess að skaðabótaábyrgð muni falla á sveitarfélagið vegna deiliskipulagsins enda sé það bæði í samræmi við lög og gildandi aðalskipulag. Loks eru færð fram efnisleg svör og ábendingar í tilefni af athugasemdum kæranda.

Viðbótarathugasemdir kæranda: Kærandi ítrekar sjónarmið sem varða m.a. flóðahættu, grundun og byggingarhæfi hins deiliskipulagða svæðis. Fram kemur m.a. að af þeim jarðvegsathugunum sem hafi verið gerðar sé ljóst að um sé að ræða risavaxna skál allt að 25 m að dýpt sem sé full af vatnsmettaðri mýri sem sitji á vatnsmettuðu árseti. Sá hluti sem eftir standi sé óstyrkur hraunjaðar. Þá ítrekar kærandi sjónarmið um hagsmuni sína og þar með rétt til aðildar að málinu. Hann hafi að gæta fjárhagslegra hagsmuna sem íbúi í sveitarfélaginu og hafi gert athugasemdir við deiliskipulagstillöguna á undirbúningsstigi hennar, en þar með geti hann borið lögmæti ákvörðunarinnar undir úrskurðarnefndina.

Niðurstaða: Samkvæmt 1. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlinda­mála er það hlutverk nefndarinnar að úrskurða í kærumálum vegna stjórnvaldsákvarðana og í ágreinings­málum vegna annarra úrlausnaratriða á sviði umhverfis- og auðlindamála eftir því sem mælt er fyrir um í lögum á því sviði. Samkvæmt 3. mgr. 4. gr. laganna geta þeir einir kært stjórnvaldsákvörðun til úrskurðarnefndarinnar sem eiga lögvarða hagsmuni tengda ákvörðun sem kæra á. Að stjórnsýslurétti hefur skilyrðið um lögvarða hagsmuni fyrir kæruaðild verið túlkað svo að þeir einir teljist aðilar kærumáls sem eigi einstaklegra hagsmuna að gæta af úrlausn máls umfram aðra og jafnframt að þeir hagsmunir séu verulegir.

Kærandi er búsettur í Vallahverfi á Selfossi og byggir kæruaðild sína í máli þessu á því að hann sé íbúi í sveitarfélaginu Árborg, hann hafi sent inn athugasemdir og ábendingar vegna hinnar kærðu breytingar á deiliskipulagi og geti orðið fyrir fjárhagstjóni vegna skaðabóta sem sveitarfélaginu kynni að verða gert að greiða í framtíðinni. Með þessu er ljóst að kærandi býr í nokkurri fjarlægð frá mörkum deiliskipulagssvæðisins. Á milli heimilis kæranda og þess eru íbúagötur, Heilbrigðis­stofnun Suðurlands og fjölfarinn akvegur, Austurvegur. Liggur því ekki fyrir að umdeild deiliskipulagsbreyting raski grenndarhagsmunum kæranda. Þá varðar hugsanleg skaðabótaskylda sveitarfélagsins almenna hagsmuni allra íbúa þess en ekki einstaklega hagsmuni kæranda, en ekkert liggur fyrir um að til bótaábyrgðar geti komið.

Samkvæmt 1. mgr. 41. gr. skipulagslaga nr. 123/2010, sbr. einnig 1. mgr. 43. gr. sömu laga, er fyrirkomulag auglýsingar að tillögu að breytingu á deiliskipulagi með þeim hætti að sveitarstjórn skal auglýsa hana með áberandi hætti svo sem í dagblaði sem gefið er út á landsvísu og skal hverjum þeim aðila sem telur sig eiga hagsmuna að gæta gefinn kostur á að gera athugasemdir við tillöguna, sbr. 31. gr. Með svo víðtækri birtingu er almenningi gert kleift að koma að athugasemdum og er ekki gerð krafa um aðild að málinu til þess að unnt sé að koma þeim að. Verður kærandi því ekki talinn aðili málsins af þeirri ástæðu einni að hann hafi látið sig málið varða við þessa málsmeðferð. Réttaráhrif þess að athugasemdir berast við tillögu að deiliskipulagi eru hins vegar þau að sveitarstjórn er skylt að taka afstöðu til þeirra og hvort gera skuli breytingar á tillögunni, jafnframt því að auglýsa ber niðurstöðu sveitar­stjórnar sérstaklega, sbr. 3. mgr. 41. gr. skipulagslaga.

Af framangreindu virtu verður kærandi ekki talinn eiga kæruaðild fyrir úrskurðarnefndinni vegna hinnar umdeildu ákvörðunar. Verður kröfu hans í málinu því vísað frá nefndinni.

 Úrskurðarorð:

Kærumáli þessu er vísað frá úrskurðarnefndinni.

46/2023 Mjódalsvegur

Með

Árið 2023, fimmtudaginn 29. júní, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Borgartúni 21, Reykjavík. Mætt voru Ómar Stefánsson varaformaður, Aðalheiður Jóhannsdóttir prófessor og Þorsteinn Þorsteinsson byggingar-verkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 46/2023, kæra á ákvörðun byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 21. febrúar 2023 um að samþykkja leyfi til að reisa hitaveitugeymi sem telst vera matshluti nr. 07 á lóð nr. 16 við Mjódalsveg, Reykjavík.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

Úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags 10. apríl 2023, er barst nefndinni sama dag, kærir eigandi sumarhúss að Mjódalsvegi 6, þá ákvörðun byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 21. febrúar s.á. að samþykkja leyfi til að reisa hitaveitugeymi á lóð nr. 16 við Mjódalsveg. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi. Þess var jafnframt krafist að framkvæmdir á nefndri lóð yrðu stöðvaðar til bráðabirgða á meðan málið væri til meðferðar hjá úrskurðarnefndinni, en þeirri kröfu var hafnað með úrskurði, uppkveðnum 27. apríl 2023.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Reykjavíkurborg 19. apríl 2023.

Málavextir: Á afgreiðslufundi byggingarfulltrúa 21. febrúar 2023 var tekin fyrir umsókn um leyfi til að reisa hitaveitugeymi á lóð nr. 16 við Mjódalsveg. Var umsóknin samþykkt og stað-festi borgarráð þá afgreiðslu á fundi sínum 2. mars s.á. með samþykkt b-hluta fundargerðar skipulags- og samgönguráðs frá 1. s.m. Byggingarleyfi var gefið út 29. mars s.á.

Málsrök kæranda: Kærandi telur að hinn fyrirhugaði hitaveitugeymir sé ekki í samræmi við skilyrði og heimildir í deiliskipulagi. Samkvæmt skilmálum gildandi deiliskipulags fyrir miðlunargeyma á Reynisvatnsheiði, sem tekið hafi gildi 30. janúar 2008, hafi borið að gera öryggismön umhverfis miðlunargeymana og ganga frá henni eða hlutum hennar samhliða uppbyggingu á lóðinni. Ekki hafi enn verið byrjað á öryggismöninni sem samkvæmt skilmálum deiliskipulagsins hefði átt að vera tilbúin árið 2008 samhliða byggingu dæluhúss. Byggingar­fulltrúa hafi borið að vísa umsókn um byggingarleyfi til skipulagsfulltrúa til umsagnar og vegna bindandi skilmála í deiliskipulagi hafi borið að skilyrða umsókn um byggingarleyfi við það að fyrir lægi samþykkt framkvæmdarleyfi vegna skilyrða um öryggismön. Þá eigi lög nr. 111/2021 um umhverfismat framkvæmda- og áætlana við um leyfi til framkvæmda eins og hér um ræði.

Málsrök Reykjavíkurborgar: Bent er á að í gildi sé deiliskipulag, Hólmsheiði-jarðvegslosun, sem samþykkt hafi verið í borgarráði 4. nóvember 2010 og birt í B-deild Stjórnartíðinda 14. desember s.á. Í skipulaginu séu áréttaðir óbreyttir skilmálar frá deiliskipulagi fyrir miðlunar­geyma á Reynisvatnsheiði sem tekið hafi gildi 30. janúar 2008 með birtingu í B-deild Stjórnartíðinda. Um sé að ræða byggingu fjórða miðlunargeymisins af fyrirhuguðum átta geymum á lóðinni. Þeir geymar sem fyrir séu hafi byggst upp á mismunandi tímum, þeir fyrstu 1988 og síðast hafi verið byggt dæluhús árið 2009 á grundvelli deiliskipulagsins. Engin krafa sé í deiliskipulaginu um að öryggismön skuli vera umhverfis dæluhúsið.

Samkvæmt upplýsingum Orkuveitu Reykjavíkur verði vinna hafin við gerð öryggismanar þegar geymirinn verði tekinn í rekstur og sé stefnt að því að hluti hennar verði þá þegar reistur. Undirbúningur sé þegar hafinn við að afla leyfis fyrir framkvæmdinni og verði sótt um leyfið innan fárra daga. Bent sé á að ekkert í deiliskipulaginu mæli fyrir um hvaða verkþættir skuli vera hafnir við öryggismönina og á hvaða tímapunkti sú vinna skuli hafin, enda um almennt orðalag að ræða. Verði í ljósi þess að veita lóðarhafa nokkuð svigrúm til að meta með hvaða hætti og í hvaða röð framkvæmdir samkvæmt skipulaginu fari fram. Tilgangur umrædds skilyrðis í deiliskipulaginu sé fyrst og fremst sett til að tryggja að öryggismönin verði gerð á einhverjum tímapunkti framkvæmda.

Enn fremur sé vakin athygli á að afgreiðsla byggingarfulltrúa byggi á lögum um mannvirki nr. 160/2010 og hafi byggingarfulltrúi engar heimildir til að gera kröfu um, hvað þá að samþykkja framkvæmdaleyfisskyldar aðrar framkvæmdir. Gerð öryggismanar sé þannig ekki hluti byggingarleyfisins vegna geymisins, heldur eðlilegt framhald af verkinu í heild. Engin skilyrði séu í deiliskipulaginu um að óheimilt sé að samþykkja byggingarleyfi vegna miðlunargeymana nema búið sé að gefa út framkvæmdaleyfi vegna manarinnar.

Ekki sé fallist á að notkun svæðisins, eða hluta þess sem geymslusvæðis, hafi nokkuð með byggingarleyfið að gera eða geti valdið ógildingu þess. Eftirlit með að skipulagsskilmálar séu virtir að því leyti og eftir atvikum að gera kröfu um úrbætur sé hins vegar á hendi skipulags­fulltrúa. Samkvæmt upplýsingum Orkuveitunnar sé enn fremur hafin vinna við að hreinsa svæðið og mun því ljúka á næstu dögum. Þá hafi byggingarfulltrúa ekki borið að bera umsóknina undir skipulagsfulltrúa þar sem miðlunargeymirinn eigi sér skýra stoð í deili­skipulagi.

Málsrök leyfishafa: Bent er á að byggingarleyfið sé í fullu samræmi við gildandi aðal- og deiliskipulag. Í skilmálum deiliskipulagsbreytingar sem samþykkt hafi verið árið 2007 og hafi verið teknar upp í gildandi skipulag sé gert ráð fyrir byggingu fimm heitavatnsgeyma til viðbótar við þá þrjá sem fyrir séu auk tveggja tengihúsa og dælustöðvar. Síðan þessi breyting hafi verið gerð á deiliskipulaginu hafi ekki átt sér stað frekari uppbygging á hitaveitugeymum á lóðinni. Árið 2009 hafi verið reist dælustöð sem staðsett sé á vesturhorni lóðarinnar en ekki sé gert ráð fyrir að öryggismön nái í kringum hana.

Í deiluskipulagi sjáist að dælustöðin sé áætluð nærri lóðarmörkum og framar en öryggismönin komi til með að standa. Þá sé framkvæmdum á lóðinni ekki lokið og ákveðinn ómöguleiki sé fólginn í því að reisa mannvirki á sama tíma og öryggismön sé sett umhverfis geymana. Farið verði eftir skilmálum í gildandi deiliskipulagi og muni hefjast vinna við öryggismön samhliða byggingu á geymi nr. 4 og verði hluti öryggismanar komin upp þegar sá geymir verði tekin í notkun.

Bygging á einum hitaveitugeymi til viðbótar við þá þrjá geyma sem þegar séu til staðar á Reynisvatnsheiði breyti í engu núverandi rekstarfyrirkomulagi á heiðinni og muni geymirinn ekki koma til með að auka tíðni atburða þegar leiða þurfi vatn í yfirfall. Þá sé áréttað að heita vatnið sem sé í tönkunum sé upphitað grunnvatn frá Nesjavallar- og Hellisheiðarvirkjun og því sé um hreint vatn að ræða. Ekkert bendi til þess að af geymunum stafi nokkur hætta enda séu þeir hannaðir eftir öllum þeim stöðlum og reglum sem gildi um slík mannvirki. Einnig sé mikilvægt að geymirinn rísi fyrir haustið 2023 til að draga ekki úr afhendingaröryggi næsta vetrar. Greiningar og reynsla eftir síðastliðinn vetur bendi eindregið til þess að núverandi tankarýmd sé ekki nægjanleg til þess að ráða við langvarandi kuldakast. Sé því mikilvægt að geymirinn rísi fyrir haustið 2023.

Viðbótarathugasemdir kæranda: Ítrekað er að deiliskipulagið Hólmsheiði jarðvegslosun, sem samþykkt var í borgarráði 4. nóvember 2010 og birt í B-deild Stjórnartíðinda 14. desember s.á. hafi verið fellt úr gildi, sbr. úrskurð úrskurðarnefndarinnar í máli nr. 6/2011 frá 14. febrúar 2014. Sama eigi við um deiliskipulag sem samþykkt hafi verið í borgarráði 25. mars 2010 og birt í B-deild Stjórnartíðinda 7. apríl s.á., sbr. úrskurð nefndarinnar í máli nr. 26/2010 frá10. apríl 2014. Í gildi sé deiliskipulag frá árinu 2003 með tilteknum breytingum sem samþykktar voru í borgarráði 29. nóvember 2007 og birtar í B-deild Stjórnartíðinda 30. janúar 2008.

Samkvæmt byggingarleyfi, dags. 29. mars 2023, sé ekki vísað til deiliskipulags og uppdrátta eða minnst á skilyrta öryggismön sem verkþátt samhliða byggingu hitaveitugeymis nr. 4. Hins vegar sé vísað til þess að öll framkvæmdin skuli unnin eftir aðal- og séruppdráttum, byggingar- og verklýsingum og gildandi lögum og reglugerðum um skipulags- og byggingarmál.

Í byggingarlýsingu sé í engu minnst á uppdrætti eða skipulagsskilmála í deiliskipulagi 2003 og deiliskipulagsbreytingu frá árinu 2008, margnefnda öryggismön eða aðrar lóðaframkvæmdir, nánasta umhverfi, hæðarlegu, lóðamörk, brunavarnir, aðkomu slökkviliðs, kvaðir, bílastæði, gróður, útlit o.s.frv. Vantar að gera grein fyrir öllu er við kemur meginskipulagi lóðar og aðlögun mannvirkis að næsta umhverfi og samþykktu deiliskipulagi og/eða skipulags­skilmálum eins og segi annars vegar í byggingareglugerð og hins vegar í lögum um mannvirki, og geti því ekki talist aðaluppdráttur eins og skylt er að leggja fram til byggingafulltrúa til samþykktar áður en byggingarleyfisumsókn er samþykkt, byggingarleyfi veitt og framkvæmdir hefjast.

Kærandi hefur gert ítarlegri grein fyrir máli sínu. Þau sjónarmið verða ekki rakin nánar hér en úrskurðarnefndin hefur haft þau til hliðsjónar við úrlausn málsins.

Niðurstaða: Í máli þessu er deilt um lögmæti ákvörðunar byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 21. febrúar 2023 um að samþykkja umsókn um leyfi til að reisa hitaveitugeymi á lóð nr. 16 við Mjódalsveg, Reykjavík. Kærandi telur að hinn fyrirhugaði hitaveitugeymir sé ekki í samræmi við skilyrði og heimildir í deiliskipulagi og að veiting leyfisins sé haldin annmörkum.

Samkvæmt 11. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki verða byggingaráform aðeins samþykkt ef fyrirhuguð mannvirkjagerð er í samræmi við skipulagsáætlanir viðkomandi svæðis. Að sama skapi verður byggingarleyfi ekki gefið út nema mannvirki og notkun þess samræmist skipulagsáætlunum, sbr. 1. tl. 1. mgr. 13. gr. sömu laga.

Fyrir liggur að allt frá gildistöku deiliskipulags fyrir umrætt svæði árið 2003 hefur verið gert ráð fyrir hitaveitugeymum á umræddri lóð. Með deiliskipulagsbreytingu, sem samþykkt var í borgarráði 29. nóvember 2007 og birt í B-deild Stjórnartíðinda 30. janúar 2008, var lóðin undir hitaveitugeyma stækkuð ásamt færslu og stækkun byggingarreita. Í skipulaginu er nú gert ráð fyrir að á svæðinu rísi fimm hitaveitugeymar til viðbótar við þá þrjá sem fyrir voru. Áskilnaður er um að öryggismön umhverfis geymana skuli gerð samhliða uppbyggingu á lóðinnni og að óheimilt sé að nota hana sem geymslusvæði eða ráðstafa hlutum hennar til annarra nota en fyrir hitaveitugeyma og mannvirki þeim tengdum. Breytingar sem samþykktar voru á skipulagi svæðisins og tóku gildi með auglýsingu í B-deild Stjórnartíðinda 14. desember 2010 voru felldar úr gildi með úrskurði úrskurðarnefndarinnar 14. febrúar 2014, en þær breytingar sneru að notkun svæðis undir jarðvegslosun. Í skilmálum deiliskipulagsins er ekki kveðið á um tímamörk á því hvenær öryggismön þurfi að vera komin upp að öðru leyti en því að gengið sé frá henni samhliða uppbyggingu á lóðinni, en sú uppbygging mun hafa hafist árið 1988 og eru heimildir fyrir fjórum hitaveitugeymum enn ónýttar eftir hina kærðu ákvörðun. Samkvæmt framansögðu fer hið kærða byggingarleyfi ekki í bága við gildandi skipulagsáætlanir. Ekki liggur heldur fyrir að framkvæmdin sé háð umhverfismati.

Fyrir liggur að umsókn um að reisa umræddan hitaveitugeymi var samþykkt þar sem gerð er fullnægjandi grein fyrir mannvirkinu og staðsetningu þess á aðaluppdráttum sem umsókninni fygdi. Verður ekki annað séð en að málsmeðferð og afgreiðsla umsóknarinnar hafi verið lögum samkvæmt. Þess ber að geta að framkvæmdir sem háðar eru framkvæmdaleyfi eru á hendi skipulagsyfirvalda að heimila samkvæmt ákvæðum skipulagslaga nr. 123/2010, en ekki byggingarfulltrúa sem afgreiðir leyfisskyldar framkvæmdir samkvæmt lögum um mannvirki. Ekki er nauðsynlegt að rekja skipulagsforsendur við samþykki byggingaráforma, en telji byggingarfulltrúi vafa leika á um að áformin samræmist skipulagi skal hann leita umsagnar skipulagsfulltrúa áður en byggingarleyfi verður veitt, sbr. 2. mgr. 10. gr. laga um mannvirki, en að öðrum kosti veitir hann byggingarleyfi án slikrar umsagnar.

Með vísan til þess sem að framan er rakið er hin kærða ákvörðun ekki haldin þeim form- eða efnisannörkum sem raskað geta gildi hennar og verður ógildingarkröfu kæranda því hafnað

Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu kæranda um ógildingu ákvörðunar byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 21. febrúar 2023 um að samþykkja leyfi til að reisa hitaveitugeymi á lóð nr. 16 við Mjódalsveg, Reykjavík.

27/2023 Heiðarbrún

Með

Árið 2023, fimmtudaginn 8. júní, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Borgartúni 21, Reykjavík. Mætt voru Ómar Stefánsson varaformaður, Karólína Finnbjörnsdóttir lögmaður og Þorsteinn Þorsteinsson byggingar­verkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 27/2023, kæra á ákvörðun bæjarstjórnar Árborgar frá 18. janúar 2023 um að samþykkja deiliskipulag fyrir lóðina Heiðarbrún 6-6b, Stokkseyri.

 Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með kæru til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála er barst nefndinni 23. febrúar 2023, kærir eigandi Heiðarbrúnar 8, Stokkseyri, þá ákvörðun bæjarstjórnar Árborgar frá 18. janúar 2023 að samþykkja deiliskipulag fyrir lóðina Heiðarbrún 6-6b á Stokkseyri. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Sveitarfélaginu Árborg 27. mars 2023.

Málavextir: Á fundi skipulags- og byggingarnefndar Árborgar 23. mars 2022 var lögð fram tillaga að deiliskipulagi fyrir lóðina Heiðarbrún 6. Gerði tillagan ráð fyrir að lóðin fengi númerið 6–6b og að heimilt yrði að byggja á henni parhús með stakstæðum eða sam­byggðum bílskúr. Samþykkti nefndin að auglýsa tillöguna í samræmi við 41. gr. skipulags­laga nr. 123/2010 og var sú afgreiðsla samþykkt á fundi bæjarstjórnar 4. apríl 2022. Tillagan var auglýst í Lögbirtingablaðinu, Fréttablaðinu og héraðsblaðinu Dagskránni 13. s.m. með fresti til athuga­semda til 25. maí s.á. Bárust athugasemdir á kynningartíma sem lutu að skerðingu á út­sýni og skuggavarpi. Skipulags- og byggingarnefnd tók tillöguna fyrir á fundi 27. júlí s.á. og bókaði að fyrirhuguð bygging parhúss gengi ekki á rétt nágranna vegna skerðingar á útsýni. Einnig var bókað að lagður hefði verið fram uppdráttur og af honum væri ekki að sjá að skugga­varp myndi verða á húsið að Heiðarbrún 8. Samþykkti nefndin tillöguna og fól skipulags­fulltrúa að auglýsa niðurstöðuna í samræmi við 41. gr. skipulagslaga. Á fundi bæjarráðs 28. júlí 2022 var tillagan samþykkt.

Kæra barst úrskurðarnefndinni 13. ágúst 2022 en þar benti kærandi á að ekki hafi verið stuðst við réttar teikningar hússins á lóð Heiðarbrún 8 við mælingu á skuggavarpi. Því væru forsendur hinnar kærðu ákvörðunar brostnar. Á fundi skipulags- og byggingarnefndar 27. september 2022 var málið tekið fyrir að nýju og bókað að gögn sem send hefðu verið nágrönnum hefðu verið röng. Var lagt til að málið yrði endurupptekið með vísan til 1. tölul. 1. mgr. 24. gr. stjórn­sýslu­laga nr. 37/1993 og staðfesti bæjarstjórn þá afgreiðslu á fundi sínum 5. október 2022. Í kjölfarið var kærunni vísað frá úrskurðarnefndinni með úrskurði, dags. 31. s.m.

Á fundi skipulags- og byggingarnefndar 9. nóvember 2022 var deiliskipulagstillaga fyrir Heiðarbrún 6-6b lögð fram að nýju og samþykkt að auglýsa hana í samræmi við 41. gr. skipulags­laga. Var sú afgreiðsla samþykkt á fundi bæjarstjórnar 23. s.m. Á fundi skipulags- og byggingar­nefndar 16. janúar 2023 var tillaga að deiliskipulagi lögð fram að lokinni auglýsingu. Fram kom að ein athugasemd hefði borist á auglýsingatíma og hún hefði varðað það að gert væri ráð fyrir parhúsi á lóðinni í stað einbýlishúss. Taldi nefndin að parhús af þessari stærð myndi sóma sér vel og félli vel að nærliggjandi húsum auk þess að skapa fjölbreytileika í byggðarformi. Gerð hafi verið skuggavarpsgreining sem sýndi fram á að eigendur húss við Heiðarbrún 8 yrðu fyrir óverulegri skerðingu vegna skuggavarps. Samþykkti skipulagsnefnd deiliskipulagstillöguna. Á fundi bæjarstjórnar 18. janúar 2023 var afgreiðsla skipulagsnefndar samþykkt og tók deiliskipulagið gildi með auglýsingu í B-deild Stjórnartíðinda 17. mars s.á.

 Málsrök kæranda: Bent er á að ekki hafi verið kveðið á um hæðarkóta á botnplötum í deili­skipu­laginu sem geti haft áhrif á útkomu skuggavarps. Hækka gæti þurft fyrirhugað hús á lóðinni til þess að ná halla á klóak. Ekki hafi verið fyrirmæli um hvort byggja megi kvist á risið og myndi það hafa veruleg áhrif á skuggavarpsmælingu út frá mænisstefnu. Virði eigna í ein­býlis­húsahverfi séu ávallt hærri en í parhúsahverfi og því liggi hagsmunir kæranda í því að lóðin verði áfram einbýlishúsalóð. Skuggavarpsmæling hafi aftur verið röng þar sem ekki hafi verið stuðst við réttar teikningar til að sýna staðsetningu húsnæðis við Heiðarbrún 8 né hafi verið gerð skuggamæling með tilliti til mögulegra kvista. Deiliskipulagið geri það að verkum að skuggi verði óbærilegur á sólpalli húss nr. 8 við Heiðarbrún og rýri þannig lífsgæði íbúa. Svo virðist sem sveitarfélagið hafi gengið erinda lóðarhafa, ekki hafi verið gætt hlutleysis og skipulags­fulltrúi hafi ekki leiðbeint kæranda þegar leitað hafi verið til hans vegna málsins. Þá telji kærandi að brotið hafi verið gegn lögum nr. 90/2018 um persónuvernd og vinnslu persónu­upplýsinga með birtingu heimilisfangs hans í auglýsingu vegna deiliskipulagsins þar sem tekið hafi verið fram að ein athugasemd hefði borist og þar hafi heimilisfang hans verið tilgreint.

 Málsrök Sveitarfélagsins Árborgar: Sveitarfélagið bendir á að líkt og fram hafi komið í kæru hafi deiliskipulagið upphaflega verið kært til úrskurðarnefndarinnar með kæru, dags. 13. ágúst 2022. Þegar unnið hafi verið að greinargerð vegna kærunnar hafi komið í ljós að málið hefði verið unnið á grundvelli ófullnægjandi gagna og því hafi verið tekin ákvörðun um að afturkalla upp­haf­lega ákvörðun. Á grundvelli þeirrar afgreiðslu hafi kærumálinu verið vísað frá úrskurðar­nefndinni með úrskurði, dags. 31. október 2022. Málið hafi í framhaldi verið endur­upptekið og unnið áfram á grundvelli fullnægjandi gagna. Nýtt deiliskipulag fyrir lóðina Heiðarbrún 6-6b á Stokkseyri hafi verið auglýst í B-deild Stjórnartíðinda þann 17. mars 2023. Um sé að ræða nýtt deiliskipulag en ekki breytingu á deiliskipulagi.

Tillaga að hinu umdeilda deiliskipulagi hafi verið auglýst í samræmi við 41. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 og frestur til að skila athugasemdum hafi verið til 11. janúar 2023. Athugasemdir hafi borist frá eigendum Heiðarbrúnar 8, en með rökstuddum hætti hafi ekki verið fallist á að þær hefðu áhrif á framgang tillögunnar. Niðurstaða bæjarstjórnar hafi verið auglýst í samræmi við 3. mgr. 41. gr. skipulagslaga.

Hið kærða deiliskipulag sé í samræmi við stefnu og markmið sveitarfélagsins í gildandi Aðal­skipulagi Árborgar 2020-2036 og sé á svæði sem sé skilgreint sem ÍB 34 á þéttbýlisuppdrætti. Í greinargerð með aðalskipulagi segi meðal annars í kafla 3.2.1 um íbúabyggð (ÍB) að byggð skuli vera lágreist, á 1-3 hæðum. Nýtingarhlutfall skuli vera á bilinu 0,2-0,4 og að samsetning íbúða­tegunda sé fjölbreytt og komi til móts við þarfir íbúa. Þá sé tillagan í samræmi við þær áherslur sem fram komi í skipulagsreglugerð nr. 112/2012 þar sem fram komi að deili­skipulags­skilmálar geti bæði verið almennir og náð til alls skipulagssvæðis í heild eða sértækir og gilt um stök mannvirki eða lóðir.

Málsmeðferð hinnar kærðu ákvörðunar hafi verið í fullu samræmi við ákvæði skipulagslaga. Skipulagsvald sé í höndum viðkomandi sveitarstjórnar, sbr. 3. mgr. 3. gr. laganna og sveitar­stjórn hafi talsvert svigrúm við þróun byggðar og umhverfis eftir því sem talin sé þörf á hverju sinni. Fasteignaeigendur og aðrir hagsmunaaðilar geti ekki gengið út frá því að skipulag, skipu­lags­leysi eða ásýnd lands og útsýni haldist óbreytt um ókomna tíð. Fullnægjandi gögn hafi legið fyrir og ekki sé fallist á það með kæranda að gögn hafi verið röng eða óskýr, hvorki varð­andi skuggavarp né annað. Hvað varði hæðarkóta sé vísað til þess að um sé að ræða deili­skipulagstillögu fyrir lóðarreit í þegar byggðu hverfi. Kóti verði útfærður á lóðarblaði þegar að því komi og verði þá tekið mið af kótum húsa beggja vegna við Heiðarbún 6-6b. Venja sé að hús skuli vera 20 cm yfir landhæð. Aðstæður á svæðinu séu þannig að ekki standi nauðsyn til þess að tiltaka hæðarkóta meðal skipulagsskilmála.

Ekkert liggi fyrir um að hækka gæti þurft mannvirki sem kynni að verða byggð á lóðinni seinna til þess að „ná halla á klóak“. Hvað varði hugsanlega kvisti á þaki mannvirkis sem kunni að verða byggð á lóðinni þá er bent á það að í inngangi að bókun skipulagsnefndar frá 16. janúar 2023 sé gerð grein fyrir því þakformi sem deiliskipulagstillagan hljóði upp á, þ.e. risþak. Hvergi sé minnst á möguleikann á kvisti í þaki og því væri ekki unnt að fallast á að byggt yrði mann­virki með slíku þaki þar sem það væri í ósamræmi við deiliskipulagið. Skýringarmynd skugga­varps taki mið af fullbyggðum byggingarreit þar sem hjúpur mannvirkis sé með 3,0 m vegg­hæð og 5,0 m mænishæð líkt og lýst sé í greinargerð deiliskipulagsins. Skýringarmyndir skugga­varps sýni því mesta mögulega skuggavarp sem af byggingunni geti stafað.

Málsmeðferðin hafi ekki falið í sér nokkra sérhygli gagnvart lóðareiganda að Heiðarbrún 6. Málið hafi hlotið hefðbundna meðferð. Erindum og fyrirspurnum kæranda hafi verið svarað og tillagan auglýst í samræmi við ákvæði laga og reglugerða. Bent sé á að hámarksbyggingarmagn á lóðinni Heiðarbrún 6-6b sé minna en á aðliggjandi lóð kæranda að Heiðarbrún 8, en sú lóð sé 852 m2 lóð með byggingarmagn upp á 185,3 m2 sem gefi nýtingarhlutfall upp á 0,22. Heiðarbrún 6-6b sé 853 m2 lóð þar sem heimilað verði samkvæmt deiliskipulagi nýtingar­hlutfall upp á 0,2 eða 170 m2 byggingu, sem sé talsvert minna byggingarmagn en á sambæri­legri lóð að Heiðar­brún 8. Af þessu leiði að samræmi milli lóða sé mikið og á engan hátt verði séð að verið sé að ívilna eigendum Heiðarbrúnar 6-6b á nokkurn hátt eða raska jafnræði íbúa við Heiðarbrún með deiliskipulaginu.

Í lögbundnu samráði, sem viðhaft hafi verið í málinu, felist ekki endilega að fallist verði á sjónar­mið allra þeirra sem geri athugasemdir eða telji sig verða fyrir áhrifum af framkominni deili­skipulags­tillögu. Þannig hafi sveitarfélaginu verið heimilt að fallast á fyrirliggjandi deili­skipulagstillögu þrátt fyrir að skuggavarpsmæling sýni fram á að á ákveðnum tíma geti einhver skuggi fallið á eign kæranda, enda sé ekki um veruleg áhrif að ræða. Fasteignaeigendur geti þurft að sæta því að þola eitthvað rask af því þegar lóðir í nágrenni þeirra byggjast upp.

 Viðbótarathugasemdir kæranda: Bent er á að lóðin Heiðarbrún 6-6b eigi sér langa sögu sem og það hús sem þar stóð. Þegar núverandi lóðareigandi hafi komið til sögunnar hafi hann reynt að fá í gegn grenndarkynningu á þriggja íbúða raðhúsi, með nýtingarhlutfall upp á 0,5 með því að hringja í fólk í götunni. Kærandi hafi bent á að lóð nr. 4 við Heiðarbrún væri laus og hvort ekki væri hægt að samnýta lóðirnar undir húsið. Því næst hafi verið komið með tillögu að par­húsi en þá hefði deiliskipulagstillagan verið ólögleg þar sem notast hefði verið við röng gögn. Í málsmeðferð sveitarfélagsins vegna hins kærða deiliskipulags sem nú reyni á hafi enn á ný verið notast við rangar teikningar af húsi kæranda og skuggavarpsteikningar því ekki réttar. Aldrei í ferlinu hafi sveitarfélagið haft samband við kæranda að fyrra bragði heldur einungis gengið erinda lóðareiganda Heiðarbrúnar nr. 6.

Niðurstaða: Samkvæmt 1. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlinda­mála er það hlutverk nefndarinnar að úrskurða í kærumálum vegna stjórnvaldsákvarðana og í ágreinings­málum vegna annarra úrlausnaratriða á sviði umhverfis- og auðlindamála eftir því sem mælt er fyrir um í lögum á því sviði. Samkvæmt lögum nr. 90/2018 um persónuvernd og vinnslu persónuupplýsinga hefur Persónuvernd eftirlit með lögum og reglum um vinnslu persónu­upplýsinga. Telji kærandi að brotið hafi verið gegn ákvæðum laga nr. 90/2018 með birtingu heimilisfangs hans við málsmeðferð sveitarfélagsins getur hann leitað til stofnunar­innar með kvörtun þar að lútandi.

Í máli þessu er deilt um ákvörðun bæjarstjórnar Árborgar að samþykkja deiliskipulag vegna Heiðarbrúnar 6-6b. Með deiliskipulaginu er lóðinni breytt úr einbýlis- í par­húsa­lóð og gert ráð fyrir að heimilt verði að byggja þar parhús á einni hæð með risi. Hámarks­vegghæð verði allt að 3,0 m og mænishæð allt að 5,0 m. Nýtingarhlutfall verði allt að 0,2.

Hið kærða deiliskipulag var auglýst til kynningar í samræmi við 1. mgr. 41. gr. skipulagslaga og átti kærandi kost á að koma á framfæri athugasemdum sínum vegna þess sem og hann gerði. Samþykkt tillaga ásamt samantekt um málmeðferð, athugasemdir og svör við þeim var send Skipulags­stofnun til lögboðinnar afgreiðslu í samræmi við 1. mgr. 42. gr. skipulagslaga. Tók deili­skipulagið gildi með auglýsingu þar um í B-deild Stjórnartíðinda 17. mars 2023. Var formleg málsmeðferð deiliskipulagsins í samræmi við lög.

Samkvæmt Aðalskipulagi Árborgar 2022-2036 er lóðin Heiðarbrún 6-6b á Stokkseyri staðsett á svæði ÍB34. Fjallað er um íbúðarbyggð á Eyrarbakka og Stokkseyri í kafla 3.2.1 í greinargerð aðal­skipulags Árborgar. Þar kemur fram í almennum skilmálum að byggð skuli vera lágreist, á einni til þremur hæðum, nýtingarhlutfall skuli vera á bilinu 0,2-0,4, samsetning íbúðategunda sé fjölbreytt og komi til móts við þarfir íbúa. Þá kemur fram að svæðið ÍB34 sé að hluta til deiliskipulagt, en frekari skilmála fyrir þetta svæði er ekki að finna í aðalskipulaginu. Samkvæmt þeim skil­málum sem hið kærða deiliskipulag kveður á um er það innan þeirra heimilda sem aðalskipulag mælir fyrir um.

Tilgangur deiliskipulags er að setja fram skipulagsskilmála fyrir uppbyggingu og framkvæmdir á afmörkuðu svæði. Gildistaka deiliskipulags felur ekki í sér heimildir til að hefja framkvæmdir heldur þarf til að koma sérstök stjórnvaldsákvörðun sem kæranleg er til úrskurðarnefndarinnar, s.s. veiting byggingar- eða framkvæmdaleyfis, sbr. 11. gr. og 13. gr. laga nr. 160/2010 um mann­virki og 13., 14. og 15. gr. skipulagslaga. Þrátt fyrir að ekki hafi verið tilgreindir hæðar­kótar á uppdráttum er ekki um annmarka að ræða við deiliskipulagsgerðina. Eru hæðarblöð fyrir einstakar lóðir unnar í kjölfar gildistöku deiliskipulags og þá með stoð í skipulaginu.

Fjallað er um skuggavarp í 1. mgr. b-liðar í gr. 5.3.2.1. í skipulagsreglugerð nr. 90/2013. Þar kemur fram að við ákvörðun um fjarlægð milli einstakra byggingarreita skuli taka tillit til sólar­hæðar og skuggavarps eftir því hver notkun bygginganna sé. Þá er fjallað um skýringarmyndir og önnur fylgiskjöl deiliskipulagstillögu í gr. 5.5.4. og kemur þar fram að ef skýringar­uppdrættir fylgi skuli vísa til þeirra í deiliskipulagi og að skýringaruppdrætti, svo sem skugga­varpsteikningar, sé heimilt að nota til að sýna áhrif af og dæmi um útfærslu deili­skipulags.

Í máli þessu fylgja skuggavarpsteikningar með hinu kærða deiliskipulagi sem sýnir skuggavarp á sumarsólstöðum og jafndægrum kl. 9:00, 14:00, 16:00 og 18:00. Á umræddum teikningum er sýndur byggingarreitur á lóð Heiðarbrúnar 8 eins og hann kemur fram á lóðar­blaði en ekki nákvæm teikning af húsinu sem þar stendur. Verður það ekki talinn annmarki við skipu­lags­gerðina að skuggavarpsteikningar taki mið af byggingarreit lóðar nr. 8 samkvæmt lóðar­blaði enda er húsið innan reitsins.

Samkvæmt fyrirliggjandi gögnum mun kærandi verða fyrir einhverri skerðingu vegna skugga­varps. Það verður þó ekki meira en almennt má búast við í þéttbýli og verður að horfa til þess að skipulagsskilmálar fyrir fyrirhugað hús á lóðinni eru vel innan heimilda aðalskipulags, nýtingar­hlutfall lóðarinnar er í samræmi við grannlóðir og í lágmarki þess sem gert er ráð fyrir í aðalskipulaginu.

Með vísan til þess sem að framan er rakið þykir hin kærða ákvörðun ekki haldin annmörkum sem leitt geti til ógildingar hennar. Verður kröfu kæranda þar um því hafnað.

Úrskurðarorð:

 Hafnað er kröfu kæranda um ógildingu ákvörðunar bæjarstjórnar Árborgar frá 18. janúar 2023 um að samþykkja deiliskipulag fyrir lóðina Heiðarbrún 6-6b, Stokkseyri.

79/2022 Arnarnesvegur 3. áfangi

Með

Árið 2023, miðvikudaginn 31. maí, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Borgartúni 21, Reykjavík. Mætt voru Arnór Snæbjörnsson formaður, Aðalheiður Jóhannsdóttir prófessor og Þorsteinn Þorsteinsson byggingar­verkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 79/2022, kæra á ákvörðun bæjarstjórnar Kópavogs frá 14. júní 2022 og ákvörðun borgarráðs Reykjavíkur frá 7. júlí s.á. um að samþykkja deiliskipulag Arnarnes­vegar, 3. áfanga, frá Rjúpnavegi að Breiðholtsbraut.

 Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 22. júlí 2022, er barst nefndinni sama dag, kæra 40 íbúar við Akrasel, Fljótasel, Jakasel, Jórusel, Kambasel, Klyfjasel, Ystasel, Neðstaberg og Torfufell í Reykjavík; tíu íbúar við Dofrakór, Fjallakór, Gnitakór og Klappakór í Kópavogi, Vinir Kópavogs og Hollvinasamtök Elliðaárdalsins, ákvarðanir bæjarstjórnar Kópavogs frá 14. júní 2022 og borgarráðs Reykjavíkur frá 7. júlí s.á. um að samþykkja deiliskipulag Arnarnesvegar, 3. áfanga, frá Rjúpnavegi að Breiðholtsbraut. Er þess krafist að ákvarðanirnar verði felldar úr gildi.

Var þess jafnframt krafist að réttaráhrifum hinna kærðu ákvarðana yrði frestað til bráðabirgða á meðan málið væri til meðferðar fyrir úrskurðarnefndinni. Þeirri kröfu var hafnað með úrskurði nefndarinnar uppkveðnum 4. nóvember 2022.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Reykjavíkurborg 23. ágúst 2022 og Kópavogsbæ 2. desember s.á.

Málavextir: Með úrskurði um mat á umhverfisáhrifum frá árinu 2003 féllst Skipulagsstofnun á lagningu Arnarnesvegar milli Reykjanesbrautar og Breiðholtsbrautar. Taldi stofnunin að framkvæmdin hefði ekki í för með sér umtalsverð umhverfisáhrif samkvæmt lögum nr. 106/2000 um mat á umhverfisáhrifum. Var ákvörðunin kærð til umhverfisráðherra sem stað­festi hana með úrskurði uppkveðnum 11. desember 2003. Lagning vegarins hefur síðan þá farið fram í áföngum, en framkvæmdir eru samkvæmt kærumálsgögnum fyrirhugaðar við 1,3 km langan vegkafla á milli Rjúpnavegar í Kópavogi að Breiðholtsbraut í Reykjavík. Með bréfi, dags. 26. október 2020, óskaði Vegagerðin eftir ákvörðun Skipulagsstofnunar um hvort ný útfærsla á gatnamótum Arnarnesvegar og Breiðholtsbrautar væri háð mati á umhverfisáhrifum. Hinn 16. febrúar 2021 komst Skipulagsstofnun að þeirri niðurstöðu að fyrirhuguð breyting væri ekki líkleg til að hafa í för með sér umtalsverð umhverfisáhrif og því skyldi framkvæmdin ekki háð mati á umhverfisáhrifum.

Á fundi skipulagsráðs Kópavogs 29. mars 2021 var lögð fram tillaga að deiliskipulagslýsingu fyrir 3. áfanga Arnarnesvegar. Skipulagslýsingin náði til hluta Arnarnesvegar frá gatnamótum Arnarnesvegar og Rjúpnavegar að fyrirhuguðum gatnamótum Breiðholtsbrautar og Arnarnes­vegar og veghelgunarsvæða hans. Samþykkti skipulagsráð að skipulagslýsingin yrði kynnt í samræmi við 40. gr. skipulagslaga nr. 123/2010. Á fundi bæjarstjórnar 13. apríl s.á. var afgreiðsla skipulagsráðs staðfest. Á fundi skipulags- og samgönguráðs Reykjavíkur 24. mars 2021 var sama tillaga að skipulagslýsingu lögð fram og samþykkt að kynna hana í samræmi við 1. mgr. 40. gr. skipulagslaga. Var afgreiðsla skipulags- og samgönguráðs samþykkt á fundi borgarráðs 25. s.m.

Skipulagslýsing vegna nýs deiliskipulags fyrir 3. áfanga Arnarnesvegar var auglýst í Frétta­blaðinu 24. apríl 2021. Á fundi skipulagsráðs Kópavogsbæjar 15. nóvember s.á. var lögð fram tillaga að deiliskipulagi 3. áfanga Arnarnesvegar og samþykkt að auglýsa tillöguna sbr. 1. mgr. 41. gr. skipulagslaga. Var afgreiðsla skipulagsráðs staðfest á fundi bæjarstjórnar 23. s.m. Deiliskipulags­tillagan var samþykkt til auglýsingar á fundi umhverfis- og skipulagsráðs Reykja­­­­víkur 15. desember 2021 og sú ákvörðun var staðfest á fundi borgarráðs 6. janúar 2022. Frestur til að skila athugasemdum var til 11. mars s.á.

Tillaga um deiliskipulag vegna 3. áfanga Arnarnesvegar innan marka Reykjavíkurborgar var samþykkt á fundi umhverfis- og skipulagsráðs 29. júní 2022 og staðfesti borgarráð þá afgreiðslu á fundi ráðsins 7. júlí s.á. Þá var á fundi skipulagsráðs Kópavogsbæjar 30. maí s.á. samþykkt tillaga um deiliskipulag vegna sömu framkvæmdar innan sveitarfélagsmarka Kópa­vogs og var sú afgreiðsla staðfest á fundi bæjarstjórnar 14. júní s.á. Deiliskipulagið öðlaðist gildi við birtingu auglýsingar í B-deild Stjórnartíðinda 28. október 2022.

 Málsrök kærenda: Kærendur álíta að lögbundið samráð við íbúa hafi ekki verið virt við gerð deiliskipulagsins, þeim hafi ekki verið gefið tækifæri til að hafa áhrif á ákvörðun stjórnvalda og athugasemdum hafi verið svarað á ófullnægjandi hátt. Íbúafundur hafi verið auglýstur með stuttum fyrirvara og ekki hafi verið boðið á fund eins og venja væri heldur hafi verið haldinn streymisfundur og íbúum verið gefinn kostur á að senda inn spurningar í formi tölvupósta og í gegnum athugasemdakerfi Facebook. Fundartími hafi verið auglýstur 60 mínútur, en eftir 40 mínútur hafi fundarstjóri fyrirvaralaust slitið fundinum. Það sé eitt markmiða skipulagslaga að tryggja að samráð sé haft við almenning við gerð skipulagsáætlana. Þar sem íbúum hafi ekki verið gefinn kostur á því að fá fullnægjandi svör á fundinum né nýta allan þann fundartíma sem auglýstur hefði verið sé ljóst að deiliskipulagsferlið hafi verið brotið og skipulagslögum ekki verið fylgt.

Hinn fyrirhugaði vegur komi til með að skera Vatnsendahverfið í tvennt og breyta ásýnd þess og notagildi til hins verra. Umhverfismatið sem framkvæmdin byggi á sé frá 2003, en sam­kvæmt því muni veglagningin hafa óveruleg áhrif á umhverfi, útivist og hljóðvist. Kærendur séu að mestu íbúar í nágrenninu og telji að framkvæmdin muni hafa með sér veruleg og neikvæð áhrif á lífríki, umhverfi og útivist. Framkvæmdin muni auka á tafir á götum sem taki við umferð af veginum þar sem þær anni nú þegar ekki aukinni umferð. Þá muni mengun, svif- og hljóðmengun og losun gróðurhúsalofttegunda einnig aukast. Þannig samræmist fram­kvæmdin ekki markmiðum Samgöngusáttmálans þar sem segi meðal annars: „Markmiðið er að auka öryggi, bæta samgöngur fyrir alla ferðamáta og minnka tafir, stórefla almennings­samgöngur og draga úr mengun af völdum svifryks og losun gróðurhúsalofttegunda til að standa við loftlagsmarkmið stjórnvalda og sveitarfélaga.“

Vegurinn muni liggja þétt að fyrirhuguðum Vetrargarði í Breiðholti. Sleðabrautin muni liggja næst fjögurra akreina stofnbrautinni og tvöföldu hringtorgi. Heilbrigðiseftirlit Reykjavíkur hafi bent á að þetta væri varhugavert og skoða yrði áhrif mengunar frá veginum á börn sem leika sér nálægt veginum. Ekki hafi verið gert ráð fyrir Vetrargarðinum í umhverfismatinu.

Umferðarlíkanið sem stuðst hafi verið við í umhverfismatinu sé úrelt þar sem höfuðborgar­svæðið hafi breyst mikið á síðustu tveimur áratugum. Mikill umferðarþungi sé á Breiðholts­braut og nauðsynlegt sé að endurmeta áhrifin af viðbótarumferðarþunga Arnarnesvegar. Í matsskyldufyrirspurn frá Vegagerðinni hafi komið fram að einungis væri gert ráð fyrir 12.000 bifreiðum árið 2024 og 13.500 bifreiðum árið 2030 á þessum 3. kafla Arnarnesvegar. Til samanburðar sé gert ráð fyrir að umferð um Vatnsendaveg verði 16.000 bifreiðar á sólarhring árið 2024 og 17.500 bifreiðar á sólarhring árið 2030. Umferð um 4 akreina stofnbraut, sem gert sé ráð fyrir sem möguleika í framtíðinni, geti auðveldlega farið upp í 55.000 bifreiðar á sólarhring, sem sé nær fjórfalt hámark umferðar í umhverfismatinu. Umferð um fyrsta áfanga Arnarnesvegar hafi nú þegar náð neðri mörkum umferðar í matinu en þrátt fyrir það ætli Vegagerðin að tengja Salahverfi við Breiðholtsbraut með tilheyrandi stofnbrautarumferð og fara yfir efri mörk umhverfismatsins. Samkvæmt nýrri umferðarspá sé gert ráð fyrir allt að 16.500 bifreiðum á sólarhring upp úr árinu 2031 um Arnarnesveg. Vegurinn verði því strax árið 2031 farinn yfir viðmið umhverfismatsins sem eru 9.000–15.000. Svifryksmengun við Salaskóla og Vetrargarðinn gæti því farið yfir hættumörk á gráum dögum. Samkvæmt grein Bjarna Gunnarssonar umferðarverkfræðings í Morgunblaðinu 25. mars 2022 muni sú breyting sem gerð var á fyrirhuguðum gatnamótum, úr mislægum í ljósastýrð, hafa í för með sér fleiri umferðarslys, meira eignatjón, minni afkastagetu gatnamótanna, meiri umferðartafir, lengri akstursleiðir, meiri loftmengun, meiri umferðarhávaða við Nönnufell og Suðurfell, stærri mannvirki og breiðari rampa við Suðurfell. Þrátt fyrir þetta hafi Skipulags­stofnun talið að ekki væri þörf á nýju umhverfismati, jafnvel þótt umhverfismatið væri frá árinu 2003. Fram hefði komið í niðurstöðum í skýrslu um umferðaröryggi á gatnamótunum að mislæg gatnamót væru mun betri með tilliti til umferðaröryggis. Þessi niðurstaða umferðar­öryggismatsins hafi verið hunsuð af Vegagerðinni og ekki kynnt Skipulagsstofnun.

Tenging vegarins við Breiðholtsbraut sé nú áætluð með ljósastýrðum gatnamótum en ekki mislægum gatnamótum eins og upphaflegt umhverfismat hafi gert ráð fyrir. Gatnamótin muni tefja umferð inn og út úr Breiðholti og ólíklegt sé að vegurinn muni leysa núverandi umferðar­vanda á Vatnsendavegi. Áætlanir Kópavogs um 5.000 manna byggð efst á Vatnsendahvarfi hafi ekki verið teknar með í reikninginn og hæpið sé að nærliggjandi vega­kerfi, þar með talinn Arnarnesvegur, muni anna þeirri aukningu. Vistlok sem hönnun vegarins taki mið af sé ekki nægilega vel ígrunduð lausn og ekki sé ljóst hvenær þau komi til fram­kvæmda þar sem þau séu ekki hluti upphaflegrar hönnunar. Leggja ætti þennan hæsta veg höfuðborgarsvæðisins í göng eða stokk og vernda þannig náttúruna, hlífa íbúum við mengun og hávaða sem og minnka snjómokstur á veturna.

Ný hverfi hafi verið byggð eftir gerð umhverfismatsins bæði í Kópavogi og Breiðholti og nauðsynlegt sé að meta umhverfisáhrif og hljóðvist af veginum á þau hverfi. Vatnsendahverfið, þar sem vegurinn eigi að liggja, sé mun grónara en fyrir 20 árum og virði þess sem útivistar­svæðis mun meira. Mikið rask verði af framkvæmdunum ásamt stórfelldri eyðileggingu á grænu svæði og villtri náttúru.

Skipulagsstofnun hafi ekki talið sig hafa heimild til að fara fram á nýtt umhverfismat þar sem byrjað hafi verið á framkvæmdinni innan tíu ára frá umhverfismati. Það hafi hins vegar aldrei verið byrjað á þessum 3. kafla Arnarnesvegar. Í kringum aldamót hafi jarðvegur verið færður úr hlíðinni til að fylla upp í mýrlendi annarstaðar. Ef þau rök ættu að standa væri hægt að hefjast handa á hvaða framkvæmdum sem er svo lengi sem jarðvegur hafi verið færður til innan 10 ára frá umhverfismati. Framkvæmdaraðili gæti þá alltaf nýtt sér þessa glufu í lögum til að komast hjá nýju umhverfismati. Lög nr. 106/2000 um mat á umhverfisáhrifum hafi verið felld úr gildi með lögum nr. 111/2021 um umhverfismat framkvæmda og áætlana. Í nýju lögunum komi fram í 28. gr. „Telji framkvæmdaraðili eða leyfisveitandi, sem hefur móttekið umsókn um leyfi til framkvæmda, að forsendur umhverfismatsskýrslu hafi breyst verulega frá því að álit Skipulagsstofnunar um umhverfismat framkvæmdar skv. 24. gr. lá fyrir getur hann óskað álits Skipulagsstofnunar á því hvort endurskoða þurfi umhverfismat framkvæmdarinnar að hluta eða í heild. Ef framkvæmd hefst ekki innan tíu ára frá því að álit Skipulagsstofnunar um umhverfis­mat framkvæmdarinnar liggur fyrir skal framkvæmdaraðili eða viðkomandi leyfisveitandi óska eftir slíku áliti Skipulagsstofnunar. Við gerð álits Skipulagsstofnunar um hvort endurskoða þurfi umhverfismat framkvæmdar skv. 1. mgr. skal leggja til grundvallar hvort forsendur hafi breyst verulega frá því að álit um umhverfismat framkvæmdarinnar lá fyrir, svo sem vegna breytinga á náttúrufari eða landnotkun á áhrifasvæði framkvæmdarinnar, breytinga á löggjöf um umhverfismál, breytinga á alþjóðlegum skuldbindingum eða vegna tækniþróunar varðandi framkvæmdina.“ Í ljósi þess að nær 20 ár séu liðin frá fyrra umhverfismati og forsendur hafi gjörbreyst frá umhverfismati sé leyfisveitendum skylt að óska eftir áliti Skipulagsstofnunar um hvort þörf hafi verið á nýju mati fyrir framkvæmdina. Þetta hafi ekki verið gert og því ljóst að deiliskipulagsferlið hafi ekki verið virt og hagsmunir almennings og umhverfis ekki sett í forgang.

Heilbrigðiseftirlit Reykjavíkur hafi í umsögn sinni til Skipulagsstofnunar, dags. 26. nóvember 2020, talið að ekki hafi verið gerð næg grein fyrir umhverfisáhrifum framkvæmdarinnar og engin umfjöllun væri til um áhrif framkvæmdarinnar á náttúrufar svæðisins og loftgæði. Fjalla hefði þurft um áhrif framkvæmdarinnar á útivistarmöguleika svæðisins og þær upplýsingar hefðu þurft að liggja fyrir áður en hægt væri að taka afstöðu til matsskyldu framkvæmdarinnar.

Kærendur telji að framkvæmdin muni hafa veruleg neikvæð áhrif á umhverfi, útivist og hljóð­vist. Hún muni breyta ásýnd svæðisins og notagildi til frambúðar. Mikið rask muni hljótast af framkvæmdunum, eignir gætu skemmst vegna sprenginga, verðgildi fasteigna gæti fallið og íbúar eigi á hættu á að verða fyrir miklu ónæði yfir framkvæmdatímann.

 Málsrök Kópavogsbæjar: Sveitarfélagið telur að hluti kærenda uppfylli ekki skilyrði kæru­aðildar samkvæmt 3. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlinda­mála og því beri að vísa málinu frá sökum aðildarskorts. Stór hluti kærenda búi ekki í grennd við hið deiliskipulagða svæði og eigi því ekki einstaklegra hagsmuna að gæta af úrlausn málsins umfram aðra né séu hagsmunir þeirra verulegir. Þá liggi ekkert fyrir um aðildarhæfi samtakanna Vina Kópavogs og Hollvinasamtaka Elliðaárdalsins í skilningi laga nr. 130/2011. Á grundvelli 3. mgr. 4. gr laganna teljist umhverfisverndar-, útivistar og hagsmunasamtök með minnst 30 félaga eiga lögvarinna hagsmuna að gæta þegar um nánar tilgreindar ákvarðanir sé að ræða. Krafa kæranda lúti að ógildingu ákvörðunar um samþykki deiliskipulags sem teljist ekki til þeirra ákvarðana sem þar séu nefndar. Samtökin uppfylli því ekki þau skilyrði sem kveðið sé á um í 3. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011 og beri að vísa málinu frá hvað þá kærendur varði.

Kópavogsbær hafni því að lögbundið samráð hafi ekki verið virt við gerð deiliskipulagsins. Íbúum hafi verið gefinn kostur á að gera athugasemdir við lýsingu og tillögu að deiliskipulagi. Athugasemdum hafi verið svarað í samræmi við lög og reglur og hið samþykkta deiliskipulag beri með sér að bæjarstjórn hafi haft öll nauðsynleg gögn við undirbúning hinnar kærðu ákvörðunar. Frá upphafi hafi legið fyrir að framkvæmdinni við Arnarnesveg yrði áfangaskipt en, framkvæmdir hafi hafist við 1. áfanga Arnarnesvegar árið 2004. Fyrsta og öðrum áfanga sé lokið og fyrir liggi deiliskipulag sem kveði nánar á um útfærslu á 3. áfanga sem ljúka eigi fyrir árslok 2024. Engin breyting hafi orðið á framkvæmdinni frá því að mat á umhverfisáhrifum framkvæmdarinnar var staðfest í júlí 2003, fyrir utan breytingar á útfærslu vegamóta við Breiðholtsbraut. Breytingin hafi þau jákvæðu áhrif í för með sér að opið svæði sunnan Breiðholtsbrautar muni skerðast mun minna en fyrri hugmynd um mislæg gatnamót hafi gert ráð fyrir.

Skipulagslögum hafi verið fylgt þar sem með kynningu skipulagslýsingar hafi umsagnar­aðilum, hagsmunaaðilum og almenningi verið veittur kostur á að setja fram ábendingar og athugasemdir við vinnslu og mótun tillögu að deiliskipulagi. Öll málsmeðferð deiliskipulags­tillögunnar hafi verið í samræmi við ákvæði laga nr. 123/2010.

 Málsrök Reykjavíkurborgar: Af hálfu borgarinnar var farið fram á að úrskurðarnefndin hafnaði öllum kröfum kærenda þar sem ekkert hefði komið fram í málinu sem leitt gæti til ógildingar hins kærða deiliskipulags. Málsmeðferð hafi verið í samræmi við ákvæði skipulagslaga nr. 123/2010, stjórnsýslulaga nr. 37/1993 og laga um umhverfismat framkvæmda og áætlana nr.111/2021.

 Athugasemdir Vegagerðarinnar: Af hálfu Vegagerðarinnar er bent á að í matsskýrslu vegna mats á umhverfisáhrifum hafi komið fram að framkvæmdin yrði áfangaskipt og hafi Arnarnes­vegur verið byggður í áföngum í samræmi við það. Frá upphafi hafi verið gert ráð fyrir því að vinnu við 3. áfanga Arnarnesvegar yrði lokið fyrir lok ársins 2024.

Í matsskýrslu Skipulagsstofnunar frá árinu 2003 hafi verið gerð grein fyrir tveimur útfærslum vegamóta Breiðholtsbrautar og Arnarnesvegar og fallist á báðar útfærslur. Ákveðið hefði verið að á gatnamótunum yrðu mislæg vegamót. Árið 2020 hefðu Vegagerðin, Reykjavíkurborg og Kópavogsbær hins vegar ákveðið að í stað fullbúinna mislægra vegamóta, kæmi brú yfir Breiðholtsbraut og ljósastýrð vegamót. Vegagerðin hefði með fyrirspurn til Skipulags­stofnunar, dags. 26. október 2020, óskað eftir ákvörðun stofnunarinnar um það hvort fyrir­huguð áform væru háð mati á umhverfisáhrifum. Niðurstaða Skipulagsstofnunar, dags. 16. febrúar 2021, hefði verið sú að fyrirhuguð framkvæmd vegamótanna væri ekki líkleg til að hafa í för með sér umtalsverð umhverfisáhrif eða víkja frá megin niðurstöðu úrskurðar Skipulagsstofnunar árið 2003 og því skyldi framkvæmdin ekki háð mati á umhverfisáhrifum. Skipulagsstofnun hafi kannað sérstaklega hvort þörf væri á endurskoðun umhverfismats og komist að þeirri niðurstöðu að engin lagaheimild væri til endurskoðunar umhverfismats, enda hefðu framkvæmdir þegar hafist árið 2004. Þessi ákvörðun hafi verið kærð til úrskurðarnefndarinnar af Vinum Vatnsendahvarfs en nefndin hafi vísað kærunni frá með úrskurði, dags. 25. maí 2021, í máli nr. 32/2021, þar sem samtökin hefðu ekki verið talin uppfylla skilyrði laga til að eiga aðild að málinu. Þá hafi hluti kærenda í þessu máli lagt fram kæru sama efnis 26. s.m. sem hafi verið vísað frá úrskurðarnefndinni með úrskurði, dags. 8. júlí 2021 í máli nr. 68/2021, þar sem kærendur hefðu ekki verið taldir eiga lögvarinna hagsmuna að gæta í málinu sem skapað gæti þeim kæruaðild.

Þrátt fyrir að málið varði staðfestingu á tillögu að deiliskipulagi í þágu framkvæmdarinnar byggi kæran efnislega á sömu röksemdum og í fyrri kærum á ákvörðun Skipulagsstofnunar. Málatilbúnaðurinn gangi út á kröfu um nýtt umhverfismat, að framkvæmdin eigi sér ekki stað eða verði endurskoðuð.

Samkvæmt 3. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála geti þeir einir átt kæruaðild að máli sem eigi lögvarinna hagsmuna að gæta. Skilyrði kæru­aðildar sé þannig að niðurstaða málsins hafi áhrif á einstaklingsbundna og verulega hagsmuni kærandans. Kærendur séu annars vegar einstaklingar sem búi innan marka Reykjavíkurborgar eða Kópavogsbæjar, og séu margir hverjir búsettir í þónokkurri fjarlægð frá fyrirhuguðu framkvæmdasvæði. Kærendur sem búsettir séu í töluverðri fjarlægð frá fyrirhugaðri stað­setningu Arnarnesvegar geti tæplega talist eiga lögvarinna hagsmuna að gæta af úrlausn málsins, umfram aðra, miðað við fyrirhugaða staðsetningu vegarins.

Hvað varði samtökin Vini Kópavogs og Hollvinasamtök Elliðaárdalsins þá sé vísað til þess að í stafliðum ákvæðis 3. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011 sé tæmandi taldar þær ákvarðanir sem slík hagsmunasamtök séu talin hafa lögvarða hagsmuni af því að leyst verði úr fyrir nefndinni og þar með hvaða ákvörðunum slík samtök geti átt kæruaðild. Ákvarðanir sveitarfélaga um samþykki deiliskipulags séu ekki þar á meðal. Af því leiði að samtökin geti ekki talist eiga lögvarinna hagsmuna að gæta í máli lögum samkvæmt og nefndinni beri að vísa málinu frá hvað þau varði. Þá liggi ekkert fyrir um aðildarhæfi samtakanna í skilningi 3. og 4. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011. Hvað aðra kærendur varði telji Vegagerðin þörf á að árétta að hinar kærðu ákvarðanir varði hvorki ákvörðun Skipulagsstofnunar um matsskyldu, dags. 16. febrúar 2021, né ákvörðun um að nýtt mat á umhverfisáhrifum skuli eða skuli ekki fara fram, eða um lögmæti framkvæmdarinnar í heild. Röksemdir kærenda byggi hins vegar alfarið á sjónarmiðum þess efnis að meta þurfi umhverfisáhrif framkvæmdarinnar að nýju eða endurskoða framkvæmdina í heild. Raunverulegur ágreiningur málsins varði þannig ekki deiliskipulagið sjálft eða máls­meðferð og undirbúning þess. Verði hinn raunverulegi ágreiningur málsins ekki leiddur til lykta með úrlausn þessa máls.

Með hliðsjón af þeim upplýsingum og röksemdum sem fyrir liggi í málinu sé ekkert fram komið sem sýni fram á að hagsmunir kærenda af úrlausn málsins séu sérstakir, einstaklegir eða verulegir um ógildingu hinna kærðu ákvarðana. Í því sambandi verði einnig að líta til þess að staðsetning og lega Arnarnesvegar hafi lengi legið fyrir í aðalskipulagi Kópavogsbæjar og Reykjavíkurborgar og sé í samræmi við svæðisskipulag höfuðborgarsvæðisins. Feli nánari útfærsla svæðisins með hinu kærða deiliskipulagi ekki í sér svo veruleg áhrif á hagsmuni kærenda, um fram það sem þeir hafi mátt vænta af fyrirliggjandi aðalskipulagi og öðrum framkvæmdargögnum, að það skapi kærendum kæruaðild í málinu. Áratugum saman hafi legið fyrir að vegur yrði lagður á umræddu svæði, sem meðal annars hafi mátt sjá á upphaflegu deiliskipulagi vegna Seljahverfis frá átttugasta áratug síðustu aldar. Í ljósi þessa verði að telja að kærendur uppfylli ekki skilyrði um lögvarða hagsmuni af úrlausn málsins svo skapað geti þeim kæruaðild og vísa beri kærunni frá úrskurðarnefndinni.

Í 12. gr. laga nr. 106/2000 um mat á umhverfisáhrifum, sbr. bráðabirgðaákvæði 38. gr. laga nr. 111/2021 sé fjallað um þá aðila sem hafi forræði á kröfu um að metið verði hvort nýtt umhverfismat skuli framkvæmt, en það séu leyfisveitendur og Skipulagsstofnun. Í 28. gr. laga nr. 111/2021 sé einnig mælt fyrir um þá aðila sem geti óskað eftir mati á því hvort umhverfismat skuli fara fram að nýju, það séu framkvæmdaraðili og leyfisveitandi. Ljóst sé að krafa um slíkt sé ekki á forræði kærenda og því verði að vísa málatilbúnaði kærenda í heild frá úrskurðar­nefndinni.

Vinna við tillögur að deiliskipulagi sé á forræði viðkomandi sveitarfélags og fari fram í sam­ræmi við ákvæði skipulagslaga nr. 123/2010. Inntak deiliskipulaga sé að öðru leyti háð frjálsu mati sveitarfélaga sem hafi víðtækt vald til skipulagsákvarðana innan sinna marka. Aðeins lögmæti verði borið undir æðra stjórnvald, það er hvort málsmeðferð hafi verið í samræmi við lög og hvort ákvörðunin eigi sér stoð í lögum. Kærendur hafi ekki bent á að hvaða leyti hinar kærðu ákvarðanir hafi verið ólögmætar enda sé grundvöllur málatilbúnaðar kærenda aðeins sá að nýtt mat á umhverfisáhrifum skuli fara fram og framkvæmdin endurskoðuð. Krafa kærenda feli í sér kröfu um að úrskurðarnefndin endurskoði efnislegt inntak hins kærða deiliskipulags, sem sé þó háð frjálsu mati Reykjavíkurborgar og Kópavogsbæjar. Þá sé samkvæmt áðurnefndu ákvæði 28. gr. laga nr. 111/2021 undir mati viðkomandi framkvæmdaraðila eða leyfisveitanda komið hvort óska skuli eftir áliti Skipulagsstofnunar á því hvort nýtt mat á umhverfisáhrifum skuli framkvæmt. Ekki sé mælt fyrir um skyldu þess efnis og sé sú krafa, að ákvörðun byggð á mati sveitarfélags verði ógild á grundvelli þess frjálsa mats, þar af leiðandi ótæk.

Engin lagaskilyrði séu til að fallast á kröfur kærenda. Hinar kærðu ákvarðanir byggi á faglegri og vandaðri málsmeðferð, séu vel rökstuddar, byggi á ítarlegum gögnum og séu í samræmi við lög og reglur. Ekki hafi verið lögð fram gögn eða upplýsingar sem geti leitt til þess að ógilda skuli hinar kærðu ákvarðanir og ekki sé lagalegur grundvöllur fyrir kröfum kærenda. Með kynningu skipulagslýsingar hafi umsagnaraðilum, hagsmunaaðilum og almenningi verið veittur kostur á að leggja fram sjónarmið og ábendingar við mótun tillögu að deiliskipulagi. Hið kærða deiliskipulag hafi í kjölfarið verið auglýst til kynningar hinn 21. janúar 2022. Kærendur hafi þannig átt kost á að koma á framfæri athugasemdum sínum sem þeir hafi og gert. Boðað hafi verið til íbúafundar þar sem áformin hafi verið kynnt og fyrirspurnum svarað. Ekki sé mælt fyrir um framkvæmd boðunar, tímalengd fundar eða form kynningarfundar í skipulagslögum. Í kjölfar fundarins hafi frestur til athugasemda við tillöguna verið framlendur frá 3. mars 2022 til 11. s.m. Athugasemdum hafi verið svarað bæði á kynningarfundi og skrif­lega. Orðið hafi verið við tilteknum athugasemdum og umsögnum og öllum athugasemdum verið svarað með fullnægjandi hætti.

Lega Arnarnesvegar hafi verið mikilvæg forsenda skipulags á höfuðborgarsvæðinu og hafi samgöngumannvirki verið unnin í samráði við sveitarfélög með veginn í huga. Vegurinn hafi verulega þýðingu fyrir greiðar samgöngur um ný íbúðar-, þjónustu og verslunarhverfi sem risið hafi á svæðinu og þeirra sem séu í undirbúningi. Framkvæmdin hafi legið fyrir áratugum saman. Með framkvæmdinni sé gert ráð fyrir jákvæðum áhrifum á íbúðarhverfi með því að draga úr umferð þar, stytta vegalengdir að meginumferðaræðum og auðvelda samgöngur. Miklar tafir séu á umferð við núverandi vegamót Breiðholtsbrautar og Vatnsendahvarfs og rík þörf sé á framkvæmdinni þar sem umferðaröryggi sé þar talið ábótavant og slysatíðni sé há. Stjórn Slökkviliðs höfuðborgarsvæðisins hafi til að mynda skorað á samgönguyfirvöld í mars 2019 að flýta framkvæmdum við Arnarnesveg til að tryggja öryggi íbúa svæðisins.

Athugasemdir um meintan skort á umferðaröryggi vegna breytinga á gatnamótum Arnarnes­vegar og Breiðholtsbrautar standi utan málsins. Farið hafi verið eftir verklagsreglum Vega­gerðarinnar við framkvæmd umferðarmats og þeim hafi verið fylgt að öllu leyti. Ljóst sé að með greiðari samgöngum verði öryggi betur tryggt frá því sem nú sé. Umferðaröryggi hjólandi og gangandi vegfarenda muni aukast til muna auk þess sem öruggt umhverfi aðgengi veg­farenda að útivistarsvæði verði tryggt. Þá verði sá möguleiki enn tækur að hafa gatnamótin mislæg, ef þörf krefji vegna breyttra aðstæðna, þrátt fyrir að þau verði í upphafi ljósastýrð.

Hinar kærðu ákvarðanir varði staðfestingu á tillögu að deiliskipulagi í tengslum við fyrir­hugaðar framkvæmdir við 3. áfanga Arnarnesvegar en ekki hvort mat á umhverfisáhrifum skuli framkvæmt að nýju eða hvort hætta eigi við framkvæmdina. Í kærunni sé aðallega byggt á því að framkvæma beri nýtt umhverfismat fyrir framkvæmdina. Málatilbúnaðurinn fari út fyrir efni hinna kærðu ákvarðana sem varði ekki mat á því hvort umhverfismat skuli fara fram. Rétt sé þó að benda á að hin fyrirhugaða framkvæmd byggi á málsmeðferð og umhverfismati sem sé í fullu samræmi við lög. Engar lagalegar forsendur séu fyrir því að framkvæma nýtt umhverfis­mat vegna framkvæmdandarinnar.

Umhverfismat vegna Arnarnesvegar hafi farið fram árið 2003 fyrir alla framkvæmdina og framkvæmdir hafi hafist árið 2004 við 1. áfanga. Frá upphafi hafi legið fyrir að framkvæmdin yrði áfangaskipt og að um umfangsmiklar framkvæmdir yrði að ræða hverju sinni. Fyrsta og öðrum áfanga væri lokið og nú sé komið að þriðja áfanga, sem hafi verið áætlað að ljúka fyrir árslok 2024. Eina breytingin sem hafi átt sér stað á framkvæmdinni frá því að matsskýrsla hafi legið fyrir árið 2003 séu breytingar á fyrirhuguðum vegamótum við Breiðholtsbraut. Breytingin hafi í för með sér að minna landrými verði nýtt undir veginn heldur en gert hafi verið ráð fyrir í matsskýrslu. Skipulagsstofnun hafi þegar fjallað um þennan þátt málsins lögum samkvæmt.

Nýjar íbúðarbyggðir á svæðinu hafi væntanlega verið skipulagðar með hliðsjón af fyrirhugaðri framkvæmd við Arnarnesveg sem kæmi til með að tryggja flæði umferðar til og frá hinum nýju hverfum. Sjónarmið þess efnis komi fram í úrskurði Skipulagsstofnunar frá árinu 2003 þar sem bent hafi verið á að miðað við svæðisskipulag höfuðborgarsvæðisins muni byggð halda áfram að þróast austur og því sé nauðsynlegt að hafa möguleika á því að tengja fjarlægar byggðir með slíkum vegi. Hinar nýju byggðir hefðu líklega ekki þróast með sama hætti án þess að lagning Arnarnesvegar hefði verið fyrirhuguð. Sú umferðaraukning sem kærendur vísi til  séu aukinheldur ekki langt umfram það sem metið hafi verið. Að því sögðu muni aukning umferðar eiga sér stað óháð framkvæmdum Arnarnesvegar og verði því að gera ríkar kröfur til skilvirkra samgangna. Með 3. áfanga Arnarnesvegar megi gera ráð fyrir því að umferðarþunga á svæðinu verði betur dreift sem leiði til minni mengunar á hverjum stað og að hljóðvist batni almennt vegna minni umferðar á hverju svæði.

Ástæða þess að svæðið sem vegurinn muni liggja um sé enn óbyggt sé fyrst og fremst vegna þess að það hafi verið frátekið í skipulagi fyrir Arnarnesveg um áratuga skeið. Með hinu kærða deiliskipulagi sé aðeins verið að skipuleggja það svæði sem falli innan marka þess. Af því leiði að ekki verði kveðið á um mótvægisaðgerðir eða framkvæmdir vegna fyrirhugaðra fram­kvæmda innan marka annarra deiliskipulagssvæða sem enn séu í vinnslu, svo sem skipulags­svæða vetrargarðarins, nýrra íbúðabyggða eða á öðrum hlutum Breiðholtsbrautar. Ákvarðanir um uppbyggingu vetrargarðsins og nýrra íbúðabyggða hafi verið teknar þegar fyrirhuguð framkvæmd 3. áfanga Arnarnesvegar hafi þegar legið fyrir. Staðsetning þeirra hafi þannig verið ákveðin þrátt fyrir að ljóst væri að vegurinn yrði lagður. Ákvarðanir um uppbyggingu að­liggjandi svæða geti ekki réttilega leitt til þess að framkvæma verði nýtt mat á umhverfis­áhrifum vegna fyrirliggjandi veglagningar, sem þegar hafi verið metið í samræmi við lög. Væri enda ógerlegt að framkvæma nýtt mat á umhverfisáhrifum hverju sinni þegar breytingar væru gerðar á öðru skipulagi í nálægð við fyrirhuguð framkvæmdasvæði.

 Viðbótarathugasemdir kærenda: Kærendur benda á að þeir búi flestir nálægt hinu fyrirhugaða vegstæði og nýti svæðið sem um ræði mikið til útivistar og heilsubótar. Ef þeir eigi ekki lögvarða hagsmuni þá eigi enginn lögvarða hagsmuni og lögin séu ekkert annað en inni­haldslaus orð sem engum þjóni nema sveitarfélögum og stofnunum til að verja sína yfirburði og eiginhagsmuni. Töluverðar rangfærslur séu í greinargerðum Vegagerðarinnar og sveitar­félaganna og mikilvægt sé að úrskurðarnefndin fari yfir allar staðhæfingar sem þar komi fram.

—–

Niðurstaða: Í máli þessu er deilt um lögmæti ákvarðana bæjarstjórnar Kópavogs frá 14. júní 2022 og borgarráðs Reykjavíkur frá 7. júlí s.á. um að samþykkja deiliskipulag Arnarnesvegar, 3. áfanga, frá Rjúpnavegi að Breiðholtsbraut.

 Samkvæmt 3. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála geta þeir einir kært stjórnvaldsákvörðun til úrskurðarnefndarinnar sem eiga lögvarða hagsmuni tengda ákvörðun sem kæra á. Að stjórnsýslurétti hefur skilyrðið um lögvarða hagsmuni fyrir kæruaðild verið túlkað svo að þeir einir teljist aðilar kærumáls sem eigi einstaklegra hagsmuna að gæta af úrlausn máls umfram aðra og jafnframt að þeir hagsmunir séu verulegir. Kærendurnir Vinir Kópavogs og Hollvinasamtök Elliðaárdalsins hafa ekki slíkra hagsmuna að gæta og verður kröfum þeirra vísað frá nefndinni. Þá er sérstök kæruaðild umhverfisverndar-, útivistar- og hagsmunasamtaka til úrskurðarnefndarinnar bundinn við þær ákvarðanir um mat á áhrifum framkvæmda og áætlana sem greinir í tilvísaðri lagagrein.

Hin nefndu samtök lögðu kæru sína einnig fram fyrir hönd 40 tilgreindra aðila sem eru búsettir eða með heimilisfang í Kópavogi eða Reykjavík. Við mat á því hvort umræddir kærendur eigi lög­varinna hagsmuna að gæta af hinni kærðu ákvörðun verður sem fyrr segir að líta til þess hvort þeir eigi einstaklegra hagsmuna að gæta af hinu kærða deiliskipulagi og jafnframt hvort þeir hagsmunir séu verulegir. Þarf því að líta til staðhátta allra og meðal annars kanna hvar fasteignir þeirra eru staðsettar með tilliti til umrædds skipulagssvæðis. Jafnframt ber við matið að líta til þeirrar framkvæmdar sem skipulagið gerir ráð fyrir og hvort það komi til með að snerta hagsmuni þeirra, til að mynda vegna útsýnisskerðingar, hávaða eða annars ónæðis.

Fyrir liggur að hinn umdeildi vegur mun ekki sjást frá íbúðarhúsum kærenda sem búsettir eru í Akraseli 24, Fljótaseli 32, Jakaseli 9, Jóruseli 6, 21 og 23, Klyfjaseli 4, 6 og 22, Kambaseli 13 og Ystaseli 30. Á milli nefndra eigna kærenda og framkvæmdasvæðisins eru bæði hús og gróður. Hús kærenda að Neðstabergi 8 og Klappakór 1c og 6 eru í hálfs km fjarlægð frá hinu fyrirhugaða vegstæði Arnarnesvegar. Vegna greindra staðhátta verður að telja að hið kærða deiliskipulag varði ekki einstaklega hagsmuni framangreindra kærenda umfram aðra. Eiga þeir því ekki lögvarinna hagsmuna að gæta með tilliti til grenndaráhrifa. Verður kröfum framan­greindra kærenda því vísað frá úrskurðar­nefndinni. Öðrum kærendum er hins vegar játuð kæruaðild vegna mögulegra grenndaráhrifa heimilaðra framkvæmda gagnvart fasteignum þeirra sem staðsettar eru rétt utan framkvæmdasvæðisins.

 —–

 Málsrök kærenda lúta meðal annars að því að fara eigi fram nýtt mat á umhverfisáhrifum vegna hins umdeilda 3. áfanga Arnarnesvegar. Vísa þeir til þess að umferð muni aukast til muna, af því hljótist mengun og vegurinn muni hafa neikvæð áhrif á hljóðvist.

Hin umdeilda lega fyrirhugaðs 3. áfanga Arnarnesvegar hefur verið mörkuð í aðalskipulagi Kópavogs sem og í aðalskipulagi Reykjavíkur sem hafa verið staðfest lögum samkvæmt. Vegalagningin fór á sínum tíma í mat á umhverfisáhrifum og kvað Skipulagsstofnun upp úrskurð hinn 4. júlí 2003 samkvæmt þágildandi ákvæðum laga um mat á umhverfisáhrifum nr. 106/2000, þar sem fallist var lagningu Arnarnesvegar milli Reykjanesbrautar og Breiðholtsbrautar ásamt lagningu tengibrautar um Hörðuvelli í Kópavogi, Garðabæ og Reykjavík. Sá úrskurður sætti kæru til umhverfisráðherra, sem staðfesti hann með úrskurði uppkveðnum 11. desember 2003.

Með bréfi, dags. 26. október 2020, óskaði Vegagerðin eftir ákvörðun Skipulagsstofnunar um hvort ný útfærsla á gatnamótum Arnarnesvegar og Breiðholtsbrautar væri háð mati á umhverfis­áhrifum. Fæli útfærslan í sér brú yfir Breiðholtsbraut og ljósastýrð gatnamót og kom fram í matsskyldufyrirspurn Vegagerðarinnar að um væri að ræða sameiginlega niðurstöðu Vega­gerðarinnar, Reykjavíkurborgar og Kópavogsbæjar. Hinn 16. febrúar 2021 komst Skipulagsstofnun að þeirri niðurstöðu að fyrirhuguð breyting væri ekki líkleg til að hafa í för með sér umtalsverð umhverfisáhrif og því skyldi framkvæmdin ekki háð mati á umhverfisáhrifum. Í ákvörðun sinni vísaði stofnunin m.a. til þess að í framkvæmdinni fælist breyting á útfærslu gatnamóta frá fyrri áformum sem kæmi ekki til með að auka ónæði af umferð eða mengun í íbúðarbyggð eða á útivistarsvæðum. Fæli framkvæmdin jafnframt í sér minna inngrip í ásýnd svæðanna. Tvær kærur bárust úrskurðarnefndinni vegna ákvörðunar Skipulagsstofnunar en með úrskurðum uppkveðnum 25. maí 2021, í máli nr. 32/2021 og 8. júlí 2021, í máli nr. 68/2021, var kærunum vísað frá þar sem kærendur töldust ekki uppfylla skilyrði til aðildar.

Koma framangreindar ákvarðanir ekki til endurskoðunar í máli þessu.

 —-

 Í 2. mgr. 37. gr. skipulagslaga er mælt fyrir um að gera skuli deiliskipulag fyrir einstök svæði eða reiti þar sem framkvæmdir eru fyrirhugaðar. Skipulag lands innan marka sveitarfélags er í höndum sveitarstjórna skv. 3. mgr. 3. gr. skipulagslaga og ber sveitarstjórn skv. 38. gr. sömu laga ábyrgð á gerð deiliskipulags. Við gerð skipulagsáætlana ber að fylgja markmiðum skipulagslaga, sem tíunduð eru í 1. gr. þeirra. Meðal þeirra markmiða er að tryggja réttaröryggi í meðferð skipulagsmála þannig að réttur einstaklinga og lögaðila verði ekki fyrir borð borinn þótt hagur heildarinnar sé hafður að leiðarljósi, sbr. c-lið. Að gættum þessum markmiðum hefur sveitarstjórn mat um það hvernig deiliskipulagi skuli háttað, svo fremi það mat byggi á lögmætum sjónarmiðum. Í d-lið nefndrar 1. gr. kemur fram það markmið laganna að tryggja að samráð sé haft við almenning við gerð skipulagsáætlana þannig að almenningi sé gefið tækifæri til að hafa áhrif á ákvörðun stjórnvalda við gerð þeirra.

Tekin var saman lýsing á hinu fyrirhugaða skipulagsverkefni í samræmi við 1. mgr. 40. gr. skipulagslaga og var lýsingin kynnt fyrir almenningi og umsagnaraðilum. Tillaga að deili­skipulagi fyrir 3. áfanga Arnarnesvegar var auglýst í samræmi við 41. gr. laganna og að lokinni auglýsingu var tekin afstaða til athugasemda sem bárust við tillöguna skv. 3. mgr. 41. gr. laganna. Var málsmeðferð deiliskipulagsins að þessu leiti í samræmi við ákvæði skipulags­laga.

Samkvæmt 5. mgr. 12. gr. skipulagslaga skal við gerð skipulagsáætlana gera grein fyrir umhverfisáhrifum áætlunar og einstakra stefnumiða hennar, m.a. með samanburði þeirra valkosta sem til greina koma, sbr. lög nr. 105/2006 um umhverfismat áætlana. Þá er fjallað um umhverfismat deiliskipulags í gr. 5.4.1. í skipulagsreglugerð. Samkvæmt 1. mgr. greinarinnar skal við gerð deiliskipulags meta líkleg áhrif af fyrirhuguðum framkvæmdum og starfsemi á aðliggjandi svæði og einstaka þætti áætlunarinnar sjálfrar, svo sem á vistkerfi, auðlindir, landslag, ásýnd, útsýni, hljóðvist, loftgæði, hagkvæmni, veðurfar, varðveislugildi og svipmót byggðar og einstakra bygginga o.fl. umhverfisþætti eftir því sem efni skipulagsins gefi tilefni til. Í 2. mgr. segir að áætla skuli áhrif af landmótun, skógrækt, umferð, hávaða, umfangsmiklum mannvirkjum, svo sem háhýsum, ásamt fleiri atriðum sem talin eru þar upp. Þá er kveðið á um í 3. mgr. að gera skuli grein fyrir matinu og niðurstöðu þess í greinargerð deiliskipulagsins. Að lokum er tekið fram í 4. mgr. að ef í ljós komi að fyrirhugaðar framkvæmdir eða starfsemi geti haft neikvæð áhrif á umhverfið skuli gera breytingar á deiliskipulagstillögunni til að draga úr hinum neikvæðu áhrifum eða rökstyðja af hverju það sé ekki gert. Setja skuli skilmála um vöktun áhrifa og um hvernig bregðast eigi við umhverfisvandanum eftir því sem þörf sé á.

Í umhverfisskýrslu deiliskipulagsins var fjallað um þá umhverfisþætti sem deiliskipulags­áætlunin var talin hafa áhrif á, nánar tiltekið; landnotkun, umferðaröryggi, hljóðstig, loftmengun, afrennsli og vatnafar, gróður, fuglalíf, fornleifar, sjónræn áhrif og áhrif á útivistar­möguleika. Markmið umhverfismats á áætlunarstigi er að huga að umhverfisáhrifum á fyrri stigum ákvörðunartöku. Þar sem stefnumörkun á áætlanastigi er yfirleitt almenns eðlis, borið saman við það sem á við um einstakar framkvæmdir sem háðar eru mati á umhverfisáhrifum, verður að ganga út frá því að umhverfismat áætlana sé tiltölulega almennt mat, sem oft fer fram án sérstakra rannsókna á umhverfi og umhverfisáhrifum. Í umhverfisskýrslu hins kærða deiliskipulags er að finna mat á því hver séu líkleg áhrif framkvæmdarinnar á greinda umhverfisþætti og hvaða mótvægisaðgerða og/eða eftirfylgni eigi grípa til. Að framangreindu virtu og að teknu tilliti til stöðu deiliskipulagsins í stigskiptri áætlanagerð verður að telja að umhverfismat skipulagsins hafi uppfyllt skilyrði skipulagslaga.

Með vísan til alls þess sem að framan er rakið verður hin kærða ákvörðun um deiliskipulag hvorki talin haldin þeim form- né efnisannörkum að ógildingu varði.

 Úrskurðarorð:

 Kröfum kærenda að Akraseli 24, Fljótaseli 32, Jakaseli 9, Jóruseli 6, 21, og 23, Kambaseli 13, Klyfjaseli 4, 6 og 22, Ystaseli 30, Neðstabergi 8 og Klappakór 1c og 6 auk samtakanna Vina Kópavogs og Hollvinasamtaka Elliðaárdalsins er vísað frá úrskurðarnefndinni.

Hafnað er kröfum annarra kærenda um ógildingu ákvörðunar bæjarstjórnar Kópavogs frá 14. júní 2022 og ákvörðunar borgarráðs Reykjavíkur frá 7. júlí s.á. um að samþykkja deiliskipulag Arnarnesvegar, 3. áfanga, frá Rjúpnavegi að Breiðholtsbraut.

142/2022 Eima í Ölfusi

Með

Árið 2023, fimmtudaginn 13. apríl, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Borgartúni 21, Reykjavík. Mætt voru Ómar Stefánsson varaformaður, Aðalheiður Jóhannsdóttir prófessor og Þorsteinn Þorsteinsson byggingarverkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 142/2022, kæra á ákvörðun bæjarstjórnar Sveitarfélagsins Ölfuss frá 25. október 2022 um að synja umsókn kæranda um gerð deiliskipulags í landi Eimu í Ölfusi.

 Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 16. desember 2022, er barst nefndinni sama dag, kærir eigandi, Hellisbraut 42, Reykhólum, þá ákvörðun bæjarstjórnar Sveitarfélagsins Ölfuss frá 25. október 2022 að synja umsókn hans um nýtt deiliskipulag í landi Eimu í Ölfusi. Verður að skilja málsskot kæranda á þann veg að þess sé krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Sveitarfélaginu Ölfusi 18. janúar 2023.

Málavextir: Samkvæmt fasteignaskrá er landið Eima í Ölfusi 66,8 ha að stærð og er skráður eigandi þess Selvogur ehf. sem er í eigu kæranda. Ekki er í gildi deiliskipulag fyrir svæðið. Í lok maí 2021 mun kærandi hafa leitað til skipulagsfulltrúa Sveitarfélagsins Ölfuss vegna mögulegrar uppbyggingar á svæðinu. Á fundi skipulags- og umhverfisnefndar 23. september s.á. var lagt fram erindi kæranda um að land hans yrði skilgreint sem frístundabyggð í nýju aðalskipulagi sem væri í vinnslu hjá sveitarfélaginu. Var málinu vísað til nefndar um heildarendurskoðun aðalskipulags og tekið fyrir á fundi hennar 19. nóvember s.á. Bókað var í fundargerð að umrætt svæði nyti hverfisverndar og stefna sveitarfélagsins væri sú að unnið yrði deiliskipulag af öllu svæðinu áður en frekari uppbygging yrði leyfð.

Kærandi sendi inn tillögu að deiliskipulagi til sveitarfélagsins sem tekin var fyrir á fundi skipulags- og umhverfisnefndar 19. október 2022. Tillagan náði til svæðis á landi kæranda um 28 ha að stærð og samkvæmt henni væri heimilt að skipta svæðinu í fjórar lóðir þar sem byggð yrðu mannvirki í samræmi við gr. 3.2.1. í greinargerð þágildandi aðalskipulags. Í fundargerð var m.a. vísað til heimilda væntanlegs aðalskipulags og þess að heimildir deiliskipulagstillögunnar væru „rýmri en þær sem gilda, bæði í eldra aðalskipulagi, sem landeigandinn virðist horfa til, sem og í nýju aðalskipulagi.“ Taldi nefndin ákjósanlegra að á svæðinu yrði gert deiliskipulag fyrir fjögur stök frístundahús á sérlóðum í samræmi við heimildir í væntanlegu aðalskipulagi, en samkvæmt þeim mætti byggja fjögur frístundahús á landi af þeirri stærð sem um ræddi. Var kæranda tilkynnt um afgreiðslu nefndarinnar með bréfi, dags. 21. október 2022. Á fundi bæjarstjórnar 25. s.m. var fundargerð skipulags- og umhverfisnefndar frá 19. s.m. lögð fram til staðfestingar. Var afgreiðsla nefndarinnar um deiliskipulag í landi Eimu staðfest.

Málsrök kæranda: Kærandi bendir á að hann hafi lagt fram nokkrar tillögur sem hafi tekið mið af þágildandi Aðalskipulagi Ölfuss 2010–2022. Sveitarfélagið hefði hafnað tillögunum með vísan til þess sem koma skyldi í væntanlegu aðalskipulagi. Lögum samkvæmt beri sveitarfélaginu að taka tillögur kæranda, fullvinna þær og gera að sínum, en það hafi ekki verið gert. Sveitarfélagið hafi þannig misbeitt valdi sínu og sniðgengið lög þar um. Allt aðrar forsendur fyrir landnotkun séu í aðalskipulagi því sem nú hafi tekið gildi heldur en kærandi hafi reiknað með er hann keypti landið árið 2015. Óskiljanlegt sé að opinberir aðilar vinni eftir öðrum gögnum en séu í gildi á hverjum tíma. Fara beri eftir gildandi aðalskipulagi sem og lögum, þar til önnur hafi tekið gildi, en ekki eftir geðþótta embættismanna. Þá hafi sveitarfélagið rukkað kæranda fyrir meðferð málsins þótt það hafni tillögum hans og það sé hlutverk sveitarfélagsins að sjá um deiliskipulagsvinnu.

Málsrök Sveitarfélagsins Ölfuss: Af hálfu sveitarfélagsins er tekið fram að í öllum samskiptum starfsmanna og kæranda hefði komið fram að deiliskipulagstillögur þær sem kærandi hefði skilað inn hefðu ekki verið í samræmi við þágildandi Aðalskipulag Sveitarfélagsins Ölfuss 2010–2022. Málinu hafi því verið beint í þann farveg að kanna vilja nefndar um heildarendurskoðun aðalskipulags, sem hafi verið í vinnslu á þeim tíma, til að heimila tillögur kæranda. Þær hafi hins vegar ekki hlotið hljómgrunn nefndarinnar.

Í þágildandi Aðalskipulagi Sveitarfélagsins Ölfuss 2010–2022 hafi verið gert ráð fyrir því að unnið yrði deiliskipulag af allri byggðinni áður en frekari uppbygging yrði leyfð á svæðinu. Í tengslum við skipulagið væri gert ráð fyrir því að fornminjar yrðu skráðar og mörkuð frekari stefna um varðveislu þeirra. Samkvæmt núgildandi Aðalskipulagi Sveitarfélagsins Ölfuss 2020–2036 séu miklar minjar um byggð í Selvogi og að unnin hafi verið minjaskráning. Sveitarfélagið stefni að því að vinna deiliskipulag, rammahluta aðalskipulags eða gera svæðið að verndarsvæði í byggð sem taki m.a. á verndun umhverfis, byggðar og hugsanlegri framtíðar uppbyggingu.

Samkvæmt 3. mgr. 37. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 skuli við gerð deiliskipulags byggja á stefnu aðalskipulags og hún útfærð fyrir viðkomandi svæði eða reit. Í kæru sé því haldið fram að sveitarfélaginu beri að taka tillögur kæranda um deiliskipulag til frekari vinnslu, fullvinna þær og gera að sínum. Sú fullyrðing sé þó ekki rétt þar sem skipulagsvaldið sé hjá sveitarfélögum og ljóst að deiliskipulagstillaga verði ekki samþykkt fari hún í bága við gildandi aðalskipulag.

Kæranda hafi verið leiðbeint um hvað koma þyrfti til svo að deiliskipulag yrði samþykkt og sveitarfélagið hafi því fullnægt leiðbeiningaskyldu sinni. Deiliskipulagstillagan hafi hvorki verið í samræmi við þágildandi né núgildandi aðalskipulag. Þá hafi gögn sem kærandi hafi lagt fram ekki verið nægilega skýr og glögg til að uppfylla skilyrði laga og reglugerða um deiliskipulag. Einnig hafi deiliskipulagið gert ráð fyrir mun meira byggingarmagni en heimilt hafi verið á svæðinu.

 Viðbótarathugasemdir kæranda: Kærandi vísar til skipulagslaga nr. 123/2010 máli sínu til stuðnings og að málsmeðferð sveitarfélagsins hafi ekki verið í samræmi við fyrirmæli ákvæða þeirra laga. Sveitarfélagið vitni í „væntanlegt aðalskipulag“, sem ekki sé í gildi, og til þess að aðeins megi byggja á landinu óskiptu. Kærandi reyni að verja hagsmuni sína í samræmi við lög, sbr. 1. gr. skipulagslaga, og hafi leitast við að koma sjónarmiðum sínum á framfæri við sveitarfélagið, þ.e. að það sinni skyldum sínum þar um. Þá hafi sveitarfélagið ítrekað lýst því yfir að það ætli að deiliskipuleggja svæðið, líklega vegna þess að það geti enginn annar gert. Sveitarfélagið komi sér hins vegar ekki að verki, heldur dragi kæranda á fullyrðingum þar um og gefi honum ekki formlegt leyfi skv. 38. gr. skipulagslaga. Einnig hafi sveitarfélagið ekki gefið út lýsingu skv. 37. gr. laganna eða vísað til undanþága þar um. Samkvæmt 3. gr. og 12. gr. skipulagslaga sé skýrt að sveitarfélagið eigi að annast gerð skipulags og eigi að leita eftir tillögum íbúa og hagsmunaaðila. Einnig beri sveitarfélaginu að greiða allan kostnað af gerð deiliskipulags, sbr. 18. gr. skipulagslaga.

Þá séu þekktar minjar í námunda við svæðið, en þó utan lands Eimu í eigu kæranda, og rústir á landinu við sjávarkamb muni verða óhreyfðar.

Niðurstaða: Í máli þessu er kærð ákvörðun bæjarstjórnar Sveitarfélagsins Ölfuss frá 25. október 2022 um að synja umsókn kæranda um gerð deiliskipulags í landi Eimu í Ölfusi.

Samkvæmt 2. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála er kærufrestur til úrskurðarnefndarinnar einn mánuður frá því að kæranda varð kunnugt eða mátti vera kunnugt um ákvörðun þá sem kæra lýtur að. Berist kæra að liðnum kærufresti skal vísa henni frá nema afsakanlegt verði talið að hún hafi ekki borist fyrr eða veigamiklar ástæður mæli með því að taka hana til meðferðar, sbr. 28. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Kæra í máli þessu barst 16. desember 2022 og var kærufrestur því liðinn. Kæranda var á hinn bóginn ekki leiðbeint um kæruheimild og kærufrest í tilkynningu sveitarfélagsins, dags. 21. október 2022, svo sem mælt er fyrir um í 2. tl. 20. gr. stjórnsýslulaga. Með hliðsjón af því þykir afsakanlegt að kæran hafi borist að liðnum kærufresti og verður málið því tekið til efnismeðferðar með hliðsjón af 1. tl. 1. mgr. 28. gr. stjórnsýslulaga.

Sveitarstjórnir annast gerð skipulags skv. 3. mgr. 3. gr. skipulagslaga nr. 123/2010. Ákvæði 1. mgr. 38. gr. laganna mælir fyrir um að sveitastjórn beri ábyrgð á og annist gerð deiliskipulags. Samkvæmt 2. mgr. sömu greinar getur landeigandi óskað eftir því við sveitastjórn að gerð sé tillaga að deiliskipulagi á sinn kostnað. Aðilar eiga þó almennt ekki lögvarinn rétt til að knýja fram slíka skipulagsákvörðun gegn vilja skipulagsyfirvalda. Við meðferð slíkrar umsóknar ber sveitastjórn hins vegar að gæta að málsmeðferðarreglum stjórnsýsluréttarins, svo sem varðandi rökstuðning ákvörðunar.

Deiliskipulagstillaga kæranda náði til þess hluta lands Eimu sem liggur ofan Selvogsvegar að Suðurstrandarvegi. Mun svæðið vera um 28 ha að stærð. Svo sem rakið hefur verið fól tillagan í sér heimild til að skipta svæðinu í fjórar lóðir og að þar yrðu reist mannvirki í samræmi við gr. 3.2.1. í greinargerð þágildandi Aðalskipulags Sveitarfélagsins Ölfuss 2010–2022. Þá var á skipulagsuppdrættinum tafla úr greinargerð aðalskipulagsins um heimildir til uppbyggingar á lóðum í landbúnaðarlandi eftir lóðarstærð. Samkvæmt henni var heimilt á lóðum 0,5–3 ha að flatarmáli að byggja íbúðarhús, gestahús og bílskúr í samræmi við nýtingarhlutfallið 0,05. Á landspildum 2–20 ha að flatarmáli var heimilt að byggja eitt íbúðarhús, eitt frístundahús auk annarra bygginga, m.a. til landbúnaðarnota, í samræmi við nýtingarhlutfallið 0,05. Á landspildum yfir 25 ha að flatarmáli var heimild fyrir fjórum íbúðarhúsum og fjórum frístundahúsum auk annarra bygginga, m.a. til landbúnaðarnota. Samkvæmt deiliskipulagstillögunni voru þrjár lóðanna rúmur hektari að flatarmáli og ein 23,9 ha. Í tillögunni kom ekki annað fram um uppbyggingu hverrar lóðar að öðru leyti en að sýndur var rúmur byggingarreitur á þeim öllum.

Skipulagsyfirvöld í sveitarfélaginu hafa vísað til þess að beita ætti heimildum aðalskipulags samkvæmt fyrrgreindri töflu á hverja skilgreinda lóð. Því hefði nefndin túlkað deiliskipulagstillöguna á þann hátt að á lóðunum þremur, sem voru rúmur hektari að flatarmáli, væri heimilað samkvæmt töflu aðalskipulagsins að byggja eitt einbýlishús og eitt gestahús á hverri lóð. Á stærri lóðinni, afganginum af upprunalandinu, væri heimilað samkvæmt töflu aðalskipulagsins að byggja þrjú einbýlishús og þrjú frístundahús.

Í þágildandi aðalskipulagi Sveitarfélagsins Ölfuss 2010–2022 var landið Eima skilgreint sem landbúnaðarsvæði, en á slíkum svæðum var heimilt að byggja frístundahús og íbúðarhús, sem ekki tengdust búrekstri á landbúnaðarsvæðum bújarða, án þess að breyta þyrfti aðalskipulagi og fór fjöldi húsa eftir stærð landsins, sbr. fyrrnefnda töflu þar um. Þá kom fram í aðalskipulaginu að ný íbúðar- og/eða frístundasvæði yrðu ekki stærri en 25 ha innan hverrar jarðar. Svæðið sem deiliskipulagstillagan tók til naut einnig hverfisverndar samkvæmt aðalskipulaginu og kom þar fram um Selvog að gert væri ráð fyrir því að unnið yrði deiliskipulag fyrir alla byggðina áður en frekari uppbygging yrði leyfð á svæðinu. Aðalskipulag Sveitarfélagsins Ölfuss 2020–2036 tók gildi með auglýsingu í B-deild Stjórnartíðinda 5. desember 2022 og hefur það að geyma uppbyggingarheimildir á umræddu svæði.

Í 7. mgr. 12. gr. skipulagslaga kemur fram að skipulagsáætlanir skuli vera í innbyrðis samræmi og er aðalskipulag rétthærra en deiliskipulag. Umrædd deiliskipulagstillaga fól í sér heimildir til uppbyggingar umfram heimildir samkvæmt þágildandi Aðalskipulagi Sveitarfélagsins Ölfuss 2010–2022 og var auk þess ekki í samræmi við þá stefnu sveitarfélagsins um að unnið yrði deiliskipulag fyrir alla byggðina áður en frekari uppbygging yrði leyfð á svæðinu. Við meðferð umsóknar um deiliskipulag verður einnig að telja málefnalegt að líta til þeirrar stefnu sem mörkuð hafði verið í væntanlegu aðalskipulagi sem tók gildi hinn 5. desember 2022.

Með vísan til þess sem að framan er rakið þykir hin kærða ákvörðun ekki haldin þeim form- eða efnisannmörkum sem leitt geti til ógildingar hennar. Verður kröfu kæranda þar um því hafnað.

 Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu kæranda um að felld verði úr gildi ákvörðun bæjarstjórnar Sveitarfélagsins Ölfuss frá 25. október 2022 að synja umsókn kæranda um gerð deiliskipulags í landi Eimu í Ölfusi.

147/2022 Heiðarbrún

Með

Árið 2023, þriðjudaginn 14. mars 2023, tók Arnór Snæbjörnsson, formaður úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, með heimild í 3. mgr. 3. gr. laga nr. 130/2011, fyrir:

Mál nr. 147/2022, kæra á stjórnsýslulegri meðferð Grímsness- og Grafningshrepps við breytingar á aðalskipulagi og deiliskipulagi vegna lóðanna Heiðarbrúnar 2–10 og Tjarnholtsmýri 1–15 á jörðinni Bjarnastöðum 1.

 Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, 21, desember 2022, er barst nefndinni 23. s.m., kæra eigandi lóðanna Tjarnholtsmýri 5 og Heiðarbrúnar 6 og 8 og eigandi lóðarinnar Heiðarbrúnar 4, stjórnsýslulega meðferð Grímsness- og Grafningshrepps við breytingar á aðalskipulagi og deiliskipulagi vegna lóðanna Heiðarbrúnar 2–10 og Tjarnholtsmýri 1–15 á jörðinni Bjarnastöðum 1. Er þess krafist að ákvarðanirnar verði felldar úr gildi.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Grímsnes- og Grafningshreppi 27. janúar 2023.

Málsatvik og rök: Samkvæmt Aðalskipulagi Grímsnes- og Grafningshrepps 2008–2020 var jörðin Bjarnastaðir 1 á skilgreindu svæði fyrir frístundabyggð. Á fundi skipulagsnefndar umhverfis- og tæknisviðs Uppsveit bs. 12. ágúst 2020 var tekin fyrir umsókn um breytingu á aðalskipulagi, en breytingin fól það í sér að lóðirnar Heiðarbrún 2–10 yrðu skilgreindar sem landbúnaðarsvæði. Mæltist skipulagsnefndin til þess að umsóknin yrði samþykkt og að málsmeðferð yrði í samræmi við 30. gr. skipulagslaga nr. 123/2010. Samþykkti sveitarstjórn afgreiðslu skipulagsnefndar á fundi sínum 21. ágúst 2020. Í október sama ár tók sveitarstjórn fyrir tillögu um breytt aðalskipulag og deiliskipulag vegna lóðarinnar Heiðarbrúnar 10, en í breytingunni fólst að landnotkun myndi breytast úr frístundasvæði í landbúnaðarsvæði. Gerðu kærendur í kjölfarið athugasemdir við að breytingin tæki einungis til einnar lóðar en ekki alls svæðisins eins og upphaflega hefði verið gert ráð fyrir. Á fundi sveitarstjórnar 3. febrúar 2021 var tillagan tekin fyrir að nýju og samþykkt að vísa henni til heildarendurskoðunar aðalskipulags sem stóð þá yfir. Hinn 13. desember 2022 staðfesti Skipulagsstofnun Aðalskipulag Grímsnes- og Grafningshrepps 2020–2032 og tók það gildi 29. s.m. við birtingu í B-deild Stjórnartíðinda. Í nýju aðalskipulagi er umrætt svæði merkt sem L3, landbúnaðarsvæði.

Kærendur telja að málsmeðferð sveitarfélagsins uppfylli ekki form- og efnisreglur stjórnsýslulaga nr. 37/1993 og stjórnsýsluréttarins. Málsmeðferðin hafi verið ómálefnaleg vegna náinni vintengsla fyrrverandi sveitarstjóra og lóðareiganda Heiðarbrúnar 10. Reynt hafi verið að breyta aðalskipulagi fyrir þann eiganda einan en aðrir lóðareigendur, þ. á m. kærendur, hafi fengið neitun á umsókn þeirra án rökstuðnings. Kærendur hafi keypt lóðir sínar í trausti þess að aðalskipulag og deiliskipulag myndi halda og að hámark væri á byggingarmagni á lóðum. Með fyrirliggjandi breytingum sé búið að færa einum lóðareiganda aukið byggingarmagn og samþykkja breytta landnotkun, en það geti kærendur ekki sætt sig við. Áðurgildandi skipulag hafi heimilað léttan landbúnað en ekki stórbúskap. Samþykkt hafi verið tiltekin flokkun, L3, sem heimili rúmar byggingarheimildir, landbúnað og minni háttar atvinnustarfsemi, sem jafnvel sé ótengd landbúnaði. Kærendur hefðu aldrei keypt lóðir sínar ef fyrir hefði legið að hægt hefði verið að breyta landnotkun svæðisins á þann hátt sem gert hafi verið. Engin rök séu fyrir umræddum breytingum nema þau að verið sé að hygla einum lóðareiganda. Breytingarnar hefðu aldrei átt að ná fram að ganga nema með samþykki allra lóðareigenda Heiðarbrúnar 2–10. Sé þess krafist að hinar ólögmætu samþykktir á aðalskipulagi verði felldar úr gildi, en í því felist að skilgreining á flokkuninni L3 fyrir landbúnaðarsvæði falli niður.

Af hálfu Grímsnes- og Grafningshrepps er gerð krafa um frávísun málsins en til vara að kröfum kærenda verði hafnað, enda hafi málsmeðferð sveitarfélagsins að öllu leyti verið í samræmi við ákvæði skipulagslaga nr. 123/2010 og stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Heildarendurskoðun aðalskipulags Grímsnes- og Grafningshrepps, sem sé lokið og hafi tekið gildi í samræmi við fyrirmæli skipulagslaga, sé ekki kæranleg til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, sbr. 52. gr. laganna. Engar aðrar ákvarðanir er varði skipulagsmál á svæðinu hafi tekið gildi með birtingu auglýsingar í B-deild Stjórnartíðinda.

———-

Aðilar máls þessa hafa fært fram ítarlegri rök fyrir máli sínu sem ekki verða rakin hér frekar, en úrskurðarnefndin hefur haft þau til hliðsjónar við úrlausn málsins.

Niðurstaða: Samkvæmt 1. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála er það hlutverk nefndarinnar að úrskurða í kærumálum vegna stjórnvaldsákvarðana og í ágreiningsmálum vegna annarra úrlausnaratriða á sviði umhverfis- og auðlindamála eftir því sem mælt er fyrir um í lögum á því sviði. Kæruheimild til nefndarinnar er m.a. að finna í skipulagslögum nr. 123/2010 vegna stjórnvaldsákvarðana sem teknar eru samkvæmt þeim lögum.

 Samkvæmt 52. gr. skipulagslaga verða ákvarðanir sem ber undir Skipulagsstofnun og ráðherra til staðfestingar ekki bornar undir úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála. Í 3. mgr. 29. gr. sömu laga kemur fram að aðalskipulag sé háð samþykki sveitarstjórnar og staðfestingu Skipulagsstofnunar og ráðherra í þeim tilvikum sem hann skal staðfesta aðalskipulag. Eins og fram kemur í málavöxtum var Aðalskipulag Grímsnes- og Grafningshrepps 2020–2032 staðfest af Skipulagsstofnun 13. desember 2022 og birt í B-deild Stjórnartíðinda 29. s.m. Brestur úrskurðarnefndina því vald til að taka hið kærða aðalskipulag til endurskoðunar samkvæmt skýrum fyrirmælum skipulagslaga. Þá hefur hvorki nýtt deiliskipulag verið samþykkt fyrir svæðið né breyting verið gerð á gildandi deiliskipulagi Bjarnastaða við Heiðarbrún frá árinu 2005, en fallið var frá deiliskipulagstillögu vegna lóðarinnar Heiðarbrúnar 10. Með hliðsjón af því og gögnum málsins að öðru leyti verður ekki séð að nein sú ákvörðun liggi fyrir sem kæranleg sé til úrskurðarnefndarinnar. Verður kærumáli þessu því vísað frá úrskurðarnefndinni.

 Úrskurðarorð:

Kærumáli þessu er vísað frá úrskurðarnefndinni.