þvingunarúrræði Archives - Page 6 of 13 - Úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála

des 27

114/2021 Giljasel

Með UUA

Árið 2021, miðvikudaginn 22. desember, fundaði úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála í gegnum fjarfundabúnað. Þátt tóku Ómar Stefánsson varaformaður, Ásgeir Magnússon, fyrrverandi dómstjóri, og Þorsteinn Þorsteinsson byggingarverkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 114/2021, kæra á ákvörðun byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 30. júní 2020 um að gefa út byggingarleyfi fyrir skjólgirðingu á lóðinni Giljaseli 8 og ákvörðun hans frá 9. júní 2021 um að synja um beitingu þvingunarúrræða vegna girðingarinnar.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með kæru til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, er barst nefndinni 8. júlí 2021, kæra eigendur, Giljaseli 6, Reykjavík, þá ákvörðun byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 30. júní 2020 að gefa út byggingarleyfi fyrir skjólgirðingu á lóðinni Giljaseli 8. Er þess krafist að byggingarleyfið verði fellt úr gildi, en byggingaráform voru samþykkt 10. desember 2019. Þá ber málskot kærenda með sér að einnig sé kærð ákvörðun frá 9. júní 2021 um synjun byggingarfulltrúa um beitingu þvingunarúrræða vegna sömu girðingar.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Reykjavíkurborg 10. ágúst 2021.

Málavextir: Kærendur sendu byggingarfulltrúanum í Reykjavík tölvupóst 9. maí 2019 vegna framkvæmda á lóðinni Giljaseli 8. Kom þar fram að settir hefðu verið upp girðingastaurar og að tveir þeirra væru innan við 1,8 m frá mörkum lóðanna Giljasels 6 og 8. Þá fylgdi mynd með í viðhengi. Kærendur töldu líklegt að nýta ætti staurana sem undirstöður fyrir skjólgirðingu og tóku fram að þeir hefðu ekki veitt leyfi fyrir slíkum framkvæmdum.

Eigendur Giljasels 6 og 8 höfðu hinn 9. janúar 2019 gert með sér samkomulag í því skyni að jafna ágreining sem risið hafði árið áður. Varðaði samkomulagið m.a. skjólgirðingu á „aftari/efri hluta garðs“ Giljasels 8. Eigendur síðarnefndu lóðarinnar sóttu hinn 22. október 2019 um leyfi fyrir áður gerðum breytingum á lóð og byggingu sólstofu. Til stuðnings umsókn sinni lögðu þeir fram áðurnefnt samkomulag. Byggingafulltrúi samþykkti byggingaráformin 10. desember s.á. og tók m.a. fram að um væri að ræða samþykki á áður gerðri framkvæmd sem gerð hefði verið án byggingarleyfis. Samkvæmt samþykktum aðaluppdráttum er m.a. um að ræða viðarklædda skjólgirðingu ofan á steyptum stoðvegg á vesturhlið lóðarinnar Giljasels 8, þ.e. á framhlið hennar meðfram Giljaseli, að horni lóðarinnar á mörkum hennar gagnvart lóðinni Giljaseli 6. Skjólgirðingin á umræddri hlið er hæst 1,80 m við mörk áðurgreindra lóða.

Hinn 18. apríl 2021 sendu kærendur byggingarfulltrúa tölvupóst þar sem fram kom að ekkert svar hefði borist við fyrra erindi þeirra frá árinu 2019 og að skjólgirðing hefði verið sett upp á meðan þeir hefðu verið „úti á landi frá s.l. fimmtudegi“. Töldu þeir heildarhæð stoðveggjar og skjólgirðingar vera um 2,5 m. Óskuðu kærendur eftir upplýsingum um það hvort veitt hefði verið leyfi fyrir framkvæmdinni. Degi síðar sendi byggingarfulltrúi kærendum afrit af áðurnefndu samkomulagi eigenda lóðanna. Kærendur svöruðu um hæl að þar væri um aðra framkvæmd að ræða. Í kjölfarið upplýsti byggingarfulltrúi kærendur um að skilmálaeftirlit embættisins myndi taka erindið til skoðunar og bregðast við eftir atvikum. Kærendur höfðu á ný samband 7. og 16. maí s.á. og kom m.a. fram í síðarnefnda tölvupósti kærenda að þeir hefðu ekki veitt leyfi fyrir skjólgirðingu og að ljóst mætti vera að fjarlægja þyrfti þann hluta girðingarinnar sem væri nær lóðamörkum en hæð hennar. Hinn 9. júní 2021 greindu borgaryfirvöld kærendum frá því að byggingarleyfi fyrir framkvæmdunum hefði verið gefið út 30. júní 2020, að á samþykktum aðaluppdrætti frá 10. desember 2019 væri gert ráð fyrir umræddum skjólvegg í suðausturhorni lóðarinnar og að í ljósi þess myndi embætti byggingarfulltrúa ekki aðhafast frekar vegna málsins.

Málsrök kærenda: Kærendur telja girðinguna búa til blint horn sem geri þeim erfiðara að sjá ökutæki og gangandi vegfarendur er þau aki út úr bílastæði sínu. Ekki hafi verið farið eftir gr. 7.2.3. í byggingarreglugerð nr. 112/2012 um girðingar á lóðum. Kærendur hafi gert ítrekaðar tilraunir til að fá Reykjavíkurborg til að hlutast til um málið. Þeir hafi ekki veitt leyfi fyrir skjólgirðingu við lóðamörk og álits þeirra hafi ekki verið leitað. Kærendur hafi sent inn ótal fyrirspurnir, hringt í tugi skipta og gert allt sem í þeirra valdi standi til að fá upplýsingar um stöðu málsins hjá byggingarfulltrúa, en hann hafi ýmist ekki svarað, svarað seint eða tekið ákvarðanir á skjön við reglur.

Málsrök Reykjavíkurborgar: Af hálfu sveitarfélagsins er gerð krafa um að málinu verði vísað frá úrskurðarnefndinni þar sem kærufrestur skv. 2. mgr. 4. gr. laga um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála nr. 130/2011 sé liðinn en byggingarleyfi hafi verið samþykkt 30. júní 2020. Til vara er gerð krafa um að kröfu kærenda verði hafnað þar sem að á grundvelli samkomulags lóðarhafa lóðanna tveggja og samþykkis Reykjavíkurborgar sé búið að reisa girðingu í kringum nær alla lóðina Giljasel 8. Samkomulag eigenda lóðanna vegna stoðveggjar á lóðamörkum hafi legið fyrir þegar byggingarleyfi hafi verið gefið út. Veggurinn sem kæran snúi að liggi meðfram borgarlandi en við enda veggjarins sé staur, á lóðamörkum Giljasels 6 og 8. Staurinn sé 9 cm breiður, alls 0,0039% af heildarlengd umræddra lóðamarka. Með hliðsjón af meðalhófi verði ekki séð að staurinn hafi slík áhrif að fella skuli byggingarleyfið úr gildi og að skjólveggurinn verði rifinn.

Athugasemdir leyfishafa: Leyfishafar vísa til þess að skjólgirðingin sem um ræði liggi að mörkum lóðar þeirra og lóðar kærenda en ekki á milli lóðanna. Þá sé steypti stoðveggurinn í sömu hæð og veggur sem tilheyri kærendum á lóð þeirra, eða 1,3 m að hæð. Engin breyting sé á hæð í landslagi lóðar. Stoðveggurinn sem snúi að gangstétt á borgarlandi sé 1,7 m frá gangstéttinni. Áður hafi verið trjágróður á milli lóðanna sem hafi náð allt að 2,5 m hæð.

Viðbótarathugasemdir kærenda: Kærendur taka fram að tilgreint samkomulag á milli kærenda og leyfishafa nái ekki til umræddrar skjólgirðingar heldur til girðingar á öðrum stað á mörkum lóðanna. Kærendur hafi kært ákvörðunina til úrskurðarnefndarinnar 29 dögum eftir að þeim hafi verið tilkynnt um ákvörðun um byggingarleyfi og að hún væri kæranleg til nefndarinnar. Í fundargerð byggingarfulltrúa frá 10. desember 2019 komi m.a. fram að skilyrði fyrir samþykki byggingarleyfis séu m.a. að frágangur á lóðamörkum verði gerður í samráði við lóðarhafa aðliggjandi lóða. Þess hafi ekki verið gætt.

Þá hafi kærendur aldrei heyrt að það sé í lagi að brjóta reglur vegna þess að brotið sé bara 0,0039%. Afgreiðsla embættismanna borgarinnar á innsendum erindum þeirra hafi ekki verið í samræmi við góða stjórnsýsluhætti. Frá því að framkvæmdir leyfishafa hófust sumarið 2018 hafi kærendur reynt að fá leiðsögn starfsmanna byggingarfulltrúa en fálæti þeirra verið algert og starfsmenn borgarinnar ítrekað brugðist eftirlitsskyldu sinni gagnvart framkvæmdum leyfishafa. Það sé ósatt að umræddur skjólveggur skyggi jafn mikið á útsýni og limgerði hafi áður gert. Kærendur hafi þegar lent í því að sjá ekki börn á rafskutlum sem komi eftir Giljaseli í suðurátt þrátt fyrir að ekið væri varlega út af bílastæðinu. Til að tryggja öryggi þurfi að taka niður hluta skjólgirðingarinnar.

Niðurstaða: Byggingaráform vegna nýs sólskála við hús á lóðinni Giljaseli 8 ásamt áður gerðum breytingum á lóðinni voru samþykkt með áritun byggingarfulltrúa á aðaluppdrætti 10. desember 2019. Í máli þessu er deilt um lögmæti hluta þeirrar skjólgirðingar sem sýnd er á uppdráttunum, þ.e. þess hluta hennar sem reist var við húsið að framanverðu, meðfram gangstétt götunnar, og nær að lóðamörkum Giljasels 6 og 8. Gera borgaryfirvöld kröfu um frávísun málsins þar sem kærufrestur hafi verið liðinn þegar kæra í máli þessu barst úrskurðarnefndinni.

Samkvæmt 2. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála er kærufrestur til úrskurðarnefndarinnar einn mánuður frá því að kæranda varð kunnugt eða mátti vera kunnugt um ákvörðun þá sem kæra lýtur að. Fram kemur í athugasemdum með 2. mgr. 4. gr. í frumvarpi því sem varð að nefndum lögum að kærufrestur til úrskurðarnefndarinnar sé styttri en almennur kærufrestur stjórnsýslulaga. Brýnt sé að ágreiningur um form eða efni ákvörðunar verði staðreyndur sem fyrst og áréttað í því samhengi að eftir því sem framkvæmdir séu komnar lengra áður en ágreiningur um þær verði ljós skapist meiri hætta á óafturkræfu tjóni af bæði umhverfislegum og fjárhagslegum toga. Sjónarmið um réttaröryggi og tillit til hagsmuna leyfishafa liggja því þarna að baki og hefur byggingarleyfishafi eðli máls samkvæmt ríkra hagsmuna að gæta.

Kærendur höfðu samband við byggingarfulltrúa 9. maí 2019 með tölvupósti og kom þar fram að búið væri að setja upp girðingarstaura. Vísuðu kærendur til samtals við byggingarfulltrúa frá því um þremur vikum fyrr og greindu frá því að erindi þeirra væri hið sama og áður, „að óska eftir því að byggingarfulltrúi Reykjavíkurborgar hlutist til um framkvæmdir eigenda Giljasels 8“. Þá lýstu kærendur því yfir að framkvæmdirnar væru ekki gerðar með þeirra samþykki og að mikilvægt væri að staurarnir yrðu fjarlægðir. Samkvæmt gögnum málsins var ekki um frekari samskipti að ræða á milli kærenda og byggingarfulltrúa á árunum 2019 eða 2020 og höfðu kærendur ekki samband við byggingarfulltrúa á ný fyrr en með tölvupósti 18. apríl 2021, þar sem þeir greindu frá því að skjólgirðing hefði verið sett upp nokkrum dögum fyrr, þegar þeir hefðu verið úti á landi. Óskuðu þeir jafnframt eftir upplýsingum um það hvort leyfi hefði verið veitt fyrir framkvæmdinni. Í kjölfar ítrekunar á beiðni um upplýsingar, að undangengnum frekari samskiptum við borgaryfirvöld, fengu kærendur hinn 7. maí s.á. upplýsingar um að byggingarleyfi hefði verið gefið út 30. júní 2020.

Við mat á upphafi kærufrests skv. 2. mgr. 4. gr. laga um úrskurðarnefndina er horft til þess að kærendur höfðu frumkvæði að því að hafa samband við byggingarfulltrúa á vormánuðum ársins 2019, þegar þeir kveðast hafa orðið varir við framkvæmdir, án þess að erindi þeirra væri þá svarað, en fyrir liggur að á því tímamarki höfðu umrædd byggingaráform ekki verið samþykkt. Ekki liggur annað fyrir en að kærendur hafi leitað til byggingarfulltrúa um leið og þeim hafi verið ljóst að verið væri að reisa skjólgirðingu á vormánuðum 2021. Að því virtu verður talið að kærendum hafi fyrst orðið kunnugt um hina kærðu ákvörðun 7. maí 2021, en kæra í málinu barst úrskurðarnefndinni 8. júlí s.á. Var kærufrestur þá liðinn samkvæmt fyrrgreindri 2. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011. Einnig var 8. júlí 2021 kærð ákvörðun byggingarfulltrúa frá 9. júní s.á. um að synja um beitingu þvingunarúrræða og er kæra á þeirri ákvörðun því fram komin innan kærufrests.

Í 28. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 er fjallað um áhrif þess að kæra berst að liðnum kærufresti. Ber þá samkvæmt 1. mgr. ákvæðisins að vísa kæru frá nema afsakanlegt verði talið að kæran hafi ekki borist fyrr eða veigamiklar ástæður mæli með því að kæran verði tekin til efnismeðferðar. Tiltekið er í athugasemdum með 28. gr. í frumvarpi því sem varð að stjórnsýslulögum að við mat á því hvort skilyrði séu til að taka mál til meðferðar að loknum kærufresti þurfi að líta til þess hvort aðilar að málinu séu fleiri en einn og með andstæða hagsmuni. Sé svo sé rétt að taka mál einungis til kærumeðferðar að liðnum kærufresti í algjörum undantekningartilvikum.

Ljóst er að úrlausn kærumáls þessa varðar ekki einungis hagsmuni kærenda heldur einnig eigenda Giljasels 8. Ekki verður þó framhjá því litið hve seint kærendum var leiðbeint um kæruleið og kærufrest í samskiptum sínum við borgaryfirvöld. Fyrir liggur að kærendur upplýstu byggingarfulltrúa þegar á árinu 2019 um að umræddur hluti skjólgirðingar á lóðinni Giljaseli 8 yrði í óþökk þeirra. Þá ítrekuðu þeir þá afstöðu sína 18. apríl 2021 en var ekki leiðbeint um kæruheimild til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála fyrr en 9. júní s.á., en kæra í málinu barst nefndinni 8. júlí 2021. Í ljósi þess að kærendur voru ekki upplýstir um tilurð umdeilds byggingarleyfis fyrr en 7. maí 2021, þeim var ekki leiðbeint um kærurétt og kærufrest skv. 7. gr. og 2. mgr. 20. gr. stjórnsýslulaga fyrr en 9. júní s.á. og að kæra í málinu barst án ástæðulauss dráttar eftir það tímamark verður með hliðsjón af 1. tl. 1. mgr. 28. gr. stjórnsýslulaga að telja afsakanlegt að kæra hafi ekki borist fyrr. Verður sá þáttur málsins sem varðar kæru á umræddu byggingarleyfi því tekinn til efnismeðferðar.

Á umræddu svæði er í gildi deiliskipulag Seljahverfis, skilmálar fyrir keðjuhús við Giljasel, Gljúfrasel og Grjótasel, frá árinu 1974. Þrátt fyrir að í heiti skipulagsins sé vikið að keðjuhúsum við göturnar má ráða að ekki sé aðeins um tvíbýlishús að ræða á skipulagssvæðinu og má á mæliblöðum og uppdrætti með skilmálunum sjá að ekki eru öll húsin keðjuhús. Samkvæmt skilmálunum bar byggingaraðilum að sýna fyllstu aðgát og tillitssemi gagnvart nágrannalóðarhöfum sínum við allar framkvæmdir en ekki er sérstaklega kveðið á um hæðir skjólgirðinga í skilmálum eða skýringabók deiliskipulagsins.

Í gr. 7.2.3. í byggingarreglugerð nr. 112/2012 er kveðið á um að hæð girðinga á lóðum skuli vera í samræmi við skipulagsskilmála og afla skuli byggingarleyfis nema framkvæmdirnar séu undanþegnar slíku leyfi. Þá sé girðing eða skjólveggur á mörkum lóða alltaf háður samþykki beggja lóðarhafa óháð hæð girðingar eða skjólveggjar og leita skuli samþykkis áður en hafist sé handa við smíði girðingar eða skjólveggjar. Í gr. 2.3.5. er mælt fyrir um minniháttar mannvirkjagerð sem undanþegin er byggingarleyfum. Samkvæmt e-lið ákvæðisins á það m.a. við um skjólveggi og girðingar sem eru allt að 1,8 m á hæð og eru ekki nær lóðarmörkum en 1,8 m og girðingar eða skjólveggi sem eru nær lóðarmörkum en 1,8 m og ekki hærri en sem nemi fjarlægðinni að lóðarmörkum.

Samkvæmt ótvíræðu orðalagi 3. mgr. gr. 7.2.3. í byggingarreglugerð eru girðingar eða skjólveggir á mörkum lóða alltaf háðar samþykki beggja lóðarhafa en svo var ekki í tilfelli umræddrar girðingar. Verður af þeim sökum að fella hið kærða byggingarleyfi úr gildi, en að teknu tilliti til meðalhófsreglu 12. gr. stjórnsýslulaga verður það þó eingöngu fellt úr gildi að því leyti sem skjólgirðingin liggur á lóðarmörkum kærenda.

Þá er jafnframt í málinu deilt um þá ákvörðun byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 9. júní 2021 um að synja um beitingu þvingunarúrræða vegna girðingarinnar.

Ákvörðun um beitingu þessara þvingunarúrræða er háð mati stjórnvalds hverju sinni og tekið er fram í athugasemdum við frumvarp það sem varð að mannvirkjalögum að eðlilegt sé að ákvörðun um beitingu úrræðanna sé metin í hverju tilviki, m.a. með tilliti til meðalhófs. Umrædd ákvæði gefa sveitarfélögum kost á að bregðast við sé gengið gegn almannahagsmunum þeim er búa að baki mannvirkjalögum, svo sem skipulags-, öryggis- og heilbrigðishagsmunum. Með hliðsjón af þessu verður ekki talið að einstaklingum sé tryggður lögvarinn réttur til að knýja byggingaryfirvöld til beitingar þvingunarúrræða vegna einstaklingshagsmuna enda eru þeim tryggð önnur réttarúrræði til þess að verja þá hagsmuni sína. Þótt beiting úrræðanna sé háð mati stjórnvalds þarf ákvörðun þess efnis að vera studd efnislegum rökum, m.a. með hliðsjón af þeim hagsmunum sem búa að baki fyrrgreindum lagaheimildum, og fylgja þarf meginreglum stjórnsýsluréttarins, s.s. um rannsókn máls og að málefnaleg sjónarmið búi þar að baki.

Í hinni kærðu ákvörðun kom fram að í ljósi þess að byggingarleyfi hefði verið gefið út og að á samþykktum aðaluppdrætti frá 10. desember 2019 væri gert ráð fyrir umræddum skjólvegg í suðausturhorni lóðarinnar myndi embætti byggingarfulltrúa ekki aðhafast frekar. Þá kom og fram í skýringum borgaryfirvalda að með hliðsjón af meðalhófi fengist ekki séð að staur á mörkum umræddra lóða hefði slík áhrif að fella beri byggingarleyfið úr gildi og ógilda þá ákvörðun byggingarfulltrúa að beita ekki þvingunarúrræðum.

Með hliðsjón af framangreindu verður að telja að efnisrök hafi búið að baki þeirri matskenndu ákvörðun að synja kröfu kærenda um beitingu þvingunarúrræða þótt hún kunni að snerta hagsmuni þeirra, enda verður ekki talið að almannahagsmunum hafi verið raskað með hinni umdeildu girðingu. Fyrir liggur að leyfishafar reistu girðinguna í góðri trú að fengnu byggingarleyfi og verður ekki séð að hún fari í bága við gildandi deiliskipulag. Þá eru kærendum önnur úrræði tiltæk til að gæta sinna hagsmuna, svo sem áður er komið fram. Kröfu kærenda um ógildingu hinnar kærðu ákvörðunar um synjun á beitingu þvingunarúrræða vegna umdeildrar skjólgirðingar er því hafnað.

Úrskurðarorð:

Ákvörðun byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 10. desember 2019 um að samþykkja byggingarleyfi fyrir skjólgirðingu á lóðinni Giljaseli 8 er felld úr gildi að því er varðar þann hluta skjólgirðingarinnar sem liggur á lóðamörkum Giljasels 6 og 8.

Hafnað er kröfu kærenda um ógildingu ákvörðunar byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 9. júní 2021 um að synja kröfu þeirra um beitingu þvingunarúrræða vegna skjólgirðingar á lóðinni Giljaseli 8.

des 17

Love0

128/2021 Hraungata

Með UUA

Árið 2021, fimmtudaginn 16. desember, fundaði úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála í gegnum fjarfundabúnað. Þátt tóku Ómar Stefánsson varaformaður, Ásgeir Magnússon, fyrrverandi dómstjóri, og Þorsteinn Þorsteinsson byggingarverkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 128/2021, kæra á ákvörðun byggingarfulltrúa Garðabæjar frá 2. júlí 2021 um að synja um beitingu þvingunarúrræða vegna stoðveggjar á lóðinni Hraungötu 10.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 27. júlí 2021, er barst nefndinni sama dag, kæra eigendur Hraungötu 8, Garðabæ, þá ákvörðun byggingarfulltrúa Garðabæjar frá 2. júlí 2021 að synja um beitingu þvingunarúrræða vegna stoðveggjar á lóðinni Hraungötu 10. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Garðabæ 14. nóvember 2021. Þá liggja fyrir gögn úr fyrra máli kærenda fyrir nefndinni sem úrskurðað var í hinn 24. júní s.á. vegna sama stoðveggjar.

Málavextir: Árið 2017 keyptu kærendur lóðina Hraungötu 10, en sú lóð er nú nr. 8 við sömu götu. Ein hlið lóðarinnar á sameiginleg lóðamörk gagnvart lóð nr. 10 og hafa verið steyptir veggir þar á milli innan hvorrar lóðar. Á árinu 2016 voru samþykkt byggingaráform og gefið út byggingarleyfi vegna framkvæmda á síðarnefndu lóðinni sem tók til húsbyggingar og lóðarfrágangs. Vottorð vegna lokaúttektar var gefið út 25. júní 2021.

Kærendur sendu fyrirspurn til sveitarfélagsins 17. maí 2019 þar sem þeir spurðust fyrir um lögmæti steinsteypts veggjar á lóðinni Hraungötu 10 og í kjölfarið áttu sér stað viðræður á milli kærenda og fulltrúa sveitarfélagsins. Með bréfi til bæjarverkfræðings Garðabæjar, dags. 7. október 2019, gerðu kærendur kröfu um að veggurinn, eða hluti hans, yrði fjarlægður til að koma mætti á lögmætu ástandi. Í tölvupósti frá starfsmanni tækni- og umhverfissviðs Garðabæjar 22. febrúar 2021 kom m.a. fram að sveitarfélagið teldi umdeildan vegg í samræmi við reglugerð, þar sem leitað hefði verið samþykkis lóðarhafa aðliggjandi lóða, en jafnframt var lögð fram sáttatillaga varðandi frágang á lóðamörkum. Kærðu kærendur þá afgreiðslu bæjaryfirvalda til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, sem hinn 24. júní s.á. lagði fyrir byggingarfulltrúa Garðabæjar að svara, án ástæðulauss dráttar, erindi kærenda frá 7. október 2019.

Í bréfi byggingarfulltrúa Garðabæjar til kærenda, dags. 2. júlí 2021, kom fram að umræddur stoðveggur hefði verið reistur á grundvelli byggingarleyfis sem væri í samræmi við gildandi deiliskipulag og að um væri að ræða löglega og leyfisskylda framkvæmd samkvæmt ákvæðum III. kafla laga um mannvirki nr. 160/2010. Því gætu ekki talist vera fyrir hendi skilyrði til að grípa til aðgerða til að knýja fram úrbætur eða breytingar á samþykktum stoðvegg á lóðinni við Hraungötu 10 skv. 55. eða 56. gr. þeirra laga. Er fyrrgreind ákvörðun byggingarfulltrúa hin kærða ákvörðun í máli þessu.

Málsrök kærenda: Kærendur telja umræddan vegg vera burðarvegg fyrir svalir en ekki stoðvegg og þ.a.l. ólögmætan. Þeir hafi ítrekað beint því til Garðabæjar að kanna málið, sbr. 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 og 55. og 56. gr. laga um mannvirki nr. 160/2010. Þótt talið yrði að veggurinn væri stoðveggur þá væri hann allt að einu ólögmætur þar sem breyta hefði þurft deiliskipulagi. Veggurinn hafi mikil áhrif á notkun lóðar þeirra auk þess sem veggurinn sé utan byggingarreits. Þrátt fyrir að skilyrði hafi verið um samþykki eigenda Hraungötu 8 hafi eigendur Hraungötu 10 reist vegginn og bæjaryfirvöld ekki gert athugasemdir við hann þrátt fyrir að hafa ekki séð slíkt samþykki. Það samkomulag sem bærinn vísi til sé ekki samkomulag um umræddan vegg „heldur samþykki fyrir lóðamörkum og lóðamörk eru á lóðamörkum en ekki 1,45 metrum fyrir innan lóðamörk“. Af þeim sökum liggi ekki fyrir samþykki og sé veggurinn þ.a.l. ólögmætur. Þá verði „að telja vegginn ólögmætan jafnvel þó samþykki sem bærinn vísar til sé samþykki fyrir umræddum vegg sem er þó ekki ef tekið er mark á orðalagi samþykkisins“. Í samþykkinu sé ekkert minnst á vegginn og sé þess vegna ekki samþykki fyrir honum. Bæjaryfirvöld hafi fyrst séð samþykkið í janúar 2020 og kærendur fyrst séð það í mars s.á. og hafi það því ekki gildi gagnvart þeim. Til þess að skjalið hefði eitthvert opinbert gildi og gildi gagnvart þriðja aðila, þ.e. öðrum en þeim sem komu að skjalinu, hefði þurft að þinglýsa því.

Málsrök Garðabæjar: Af hálfu bæjaryfirvalda er bent á að á samþykktum teikningum hússins á lóðinni Hraungötu 10 komi skýrlega fram að gert sé ráð fyrir steyptum stoðvegg fyrir verönd og að veggurinn snúi að lóðinni Hraungötu 8. Í málinu liggi fyrir undirrituð yfirlýsing fyrrum eiganda Hraungötu 8 um að hann hafi kynnt sér teikningar og samþykki framkvæmdir við mörk lóðanna. Ekki sé unnt að túlka yfirlýsinguna á annan hátt en sem skýra yfirlýsingu um samþykki á frágangi og framkvæmdum á lóðamörkum, þ.m.t. fyrir umræddum stoðvegg sem sé nær lóðamörkum en 1,8 m. Byggingarfulltrúi hafi gefið út vottorð um lokaúttekt mannvirkisins samkvæmt 16. gr. og 36. gr. laga um mannvirki nr. 160/2010. Með útgáfu vottorðsins hafi verið staðfest að mannvirkið uppfylli ákvæði laganna og hafi að öllu leyti verið byggt í samræmi við samþykkt hönnunargögn. Það sé skýr afstaða byggingarfulltrúa að um sé að ræða stoðvegg en ekki burðarvegg fyrir svalir. Þar sem stoðveggurinn hafi verið reistur samkvæmt samþykktum teikningum, útgefnu byggingarleyfi og í samræmi við gildandi deiliskipulag sé ekki annað unnt en að leggja til grundvallar að um sé að ræða lögmæta framkvæmd. Því geti ekki talist vera fyrir hendi nein þau skilyrði sem fram komi í 55. gr. og 56. gr. laga um mannvirki hvað varði stöðvun framkvæmda eða aðgerðir til að knýja fram úrbætur. Ákvörðun byggingarfulltrúa um að hafna kröfum kærenda um að gera eigendum Hraungötu 10 að fjarlægja umræddan vegg eða hluta hans byggi á lögmætum forsendum á sama hátt og samþykkt byggingarleyfi mannvirkisins.

Athugasemdir leyfishafa: Af hálfu eigenda Hraungötu 10 er tekið fram að veggurinn muni alltaf teljast stoðveggur þar sem hann sé reistur á sér sökklum sem séu ekki tengdir sökklum íbúðarhúss á lóðinni. Þá breyti engu hvort burður verandar sé fenginn út frá stoðveggnum eða súlum sem yrðu reistar undir veröndina og myndu ekki snerta vegginn. Fyrri eigandi Hraungötu 8 hafi kynnt sér lóðarteikningar og skrifað undir yfirlýsingu þess efnis. Hvort fyrri eigandi hefði átt að upplýsa nýja eigendur um þau samþykki sem hann sem lóðareigandi hafi skrifað undir verði að útkljá á öðrum vettvangi. Stoðveggurinn virðist mun hærri á mynd kærenda þar sem ekki hafi verið settur jarðvegur upp að honum í rétta hæð. Mælingamaður hafi mælt alla hæðarkóta og verktakar séð um að fylla að stoðveggnum sem nú sé í réttri hæð. Í ljós hafi komið að stoðveggur á Hraungötu 8 „hætti skyndilega“ og nái grjóthleðslan því ekki nógu hátt til að uppfylla útgefna hæðarkóta á lóðamörkunum. Ekki sé hægt að horfa fram hjá því að gífurlegur hæðarmunur sé á lóðunum Hraungötu 8 og 10. Hvort sem á síðarnefndu lóðinni verði stoðveggur með verönd eða svalir yrði gólfplata og handrið í sjónlínu íbúa fyrrnefndu lóðarinnar. „Ef til vill mætti kalla þetta galla í skipulagi og hefur hönnuðum skipulags Urriðaholts yfirsést þessi gríðarlegi hæðarmunur.“ Stæði húsið á Hraungötu 8 hærra sem næmi 1 m væri stoðveggurinn ekki vandamál því að þá væri horft yfir hann. Að mati íbúa Hraungötu 10 sé stoðveggurinn ekki vandamálið heldur hæðarmunur lóðanna.

Viðbótarathugasemdir kærenda: Kærendur telja hinn umdeilda vegg ekki vera staðsettan í samræmi við teikningar. Samkvæmt mælingum þeirra sé hann 1.146 mm frá lóðamörkum en ekki 1.450 mm og auki það enn frekar á ólögmæti veggjarins.

Niðurstaða: Eins og að framan greinir hafa kærendur, eigendur Hraungötu 8, átt í samskiptum við bæjaryfirvöld Garðabæjar frá árinu 2019 vegna steypts veggjar á lóðinni Hraungötu 10, sem samkvæmt gögnum málsins var reistur samhliða byggingu hússins, en lóðirnar eiga sameiginleg lóðamörk. Stendur veggurinn innan lóðarmarka Hraungötu 10, nærri mörkum lóðar kærenda.

Það er hlutverk byggingarfulltrúa að hafa eftirlit með mannvirkjagerð í sínu umdæmi, sbr. 2. mgr. 4. gr. og 1. mgr. 8. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki. Í því felst m.a. að taka afstöðu til beitingar þvingunarúrræða þeirra sem mælt er fyrir um í 55. og 56. gr. sömu laga. Í 2. mgr. 55. gr. laganna er kveðið á um að ef byggingarframkvæmd sé hafin án þess að leyfi sé fengið fyrir henni eða hún brjóti í bága við skipulag geti byggingarfulltrúi krafist þess að hið ólöglega mannvirki eða byggingarhluti sé fjarlægt, jarðrask afmáð eða starfsemi hætt. Sinni eigandi ekki þeirri kröfu sé heimilt að vinna slík verk á hans kostnað. Þá er í 56. gr. laganna fjallað um aðgerðir til að knýja fram úrbætur. Er þar m.a. tekið fram í 1. mgr. að sé ásigkomulagi, frágangi, umhverfi eða viðhaldi húss, annars mannvirkis eða lóðar ábótavant að mati byggingarfulltrúa eða frágangur ekki samkvæmt samþykktum uppdráttum, lögum, reglugerðum og byggingarlýsingu, skuli gera eiganda eða umráðamanni eignarinnar aðvart og leggja fyrir hann að bæta úr því sem áfátt sé. Sé það ekki gert er heimilt að beita dagsektum eða láta vinna verk á kostnað þess sem vanrækt hefur að vinna verkið, sbr. 2. og 3. mgr. sama ákvæðis.

Ákvörðun um beitingu þvingunarúrræða samkvæmt mannvirkjalögum er háð mati stjórnvalds hverju sinni og tekið er fram í athugasemdum við frumvarp það sem varð að þeim lögum að eðlilegt sé að ákvörðun um beitingu úrræðanna sé metin í hverju tilviki, m.a. með tilliti til meðalhófs. Umrædd ákvæði gefa stjórnvöldum sveitarfélaga kost á að bregðast við sé gengið gegn almannahagsmunum, svo sem skipulags-, öryggis- eða heilbrigðishagsmunum, sbr. 1. gr. laga nr. 160/2010. Með hliðsjón af þessu verður ekki talið að einstaklingum sé tryggður lögvarinn réttur til að knýja byggingaryfirvöld til beitingar þvingunarúrræða vegna einstaklingsbundinna hagsmuna enda eru þeim tryggð önnur réttarúrræði til þess að verja þá hagsmuni sína. Þótt beiting úrræðanna sé háð mati stjórnvalds þarf ákvörðun þess efnis, líkt og endranær, að vera studd efnislegum rökum, m.a. með hliðsjón af þeim hagsmunum sem búa að baki fyrrgreindum lagaheimildum.

Í hinni kærðu ákvörðun um að grípa ekki til þvingunarúrræða vegna umdeildrar framkvæmdar var m.a. vísað til þess að stoðveggurinn væri lögmætur, byggður á grundvelli byggingarleyfis útgefnu af byggingarfulltrúa 7. apríl 2016, að uppfylltum öllum skilyrðum skv. 13. gr. og 14. gr. laga um mannvirki og gr. 2.4.4., 2.4.7. og 2.4.8. í byggingarreglugerð nr. 112/2012. Á samþykktum teikningum væri gert ráð fyrir steyptum stoðvegg fyrir verönd sem snúi að lóð kærenda Hraungötu 8. Fyrir lægi undirrituð yfirlýsing fyrri eiganda þeirrar lóðar um að hann hefði kynnt sér teikningar og samþykki framkvæmdir við mörk lóðanna. Verði yfirlýsingin ekki túlkuð á annan hátt en að hún sé skýr yfirlýsing um samþykki á frágangi og framkvæmdum á lóðamörkum og þ.m.t. fyrir umræddum stoðvegg, sem sé nær lóðamörkunum en 180 cm. Geti því ekki verið fyrir hendi skilyrði til að grípa til aðgerða skv. 55. eða 56. gr. laga um mannvirki.

Með hliðjón af greindum atvikum verður að telja að efnisleg rök hafi búið að baki þeirri ákvörðun byggingarfulltrúa að synja beiðni um beitingu þvingunarúrræða, en umræddur stoðveggur var reistur samkvæmt samþykktu byggingarleyfi sem ekki hefur verið hnekkt.

Með vísan til alls þess sem að framan er rakið verður kröfu kærenda um ógildingu hinnar kærðu ákvörðunar hafnað.

Uppkvaðning úrskurðar í máli þessu hefur dregist vegna tafa við gagnaöflun frá sveitarfélaginu.

Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu kærenda um ógildingu ákvörðunar byggingarfulltrúa Garðabæjar frá 2. júlí 2021 um að synja kröfu þeirra um að stoðveggur á lóðinni Hraungötu 10 verði fjarlægður í heild eða að hluta.

des 03

Love0

104/2021 Suðurgata

Með UUA

Árið 2021, fimmtudaginn 2. desember, fundaði úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála í gegnum fjarfundabúnað. Þátt tóku Nanna Magnadóttir forstöðumaður, Ásgeir Magnússon, fyrrverandi dómstjóri, og Þorsteinn Þorsteinsson byggingarverkfræðingur.

Fyrir var tekið endurupptekið mál nr. 104/2021, kæra á ákvörðun byggingarfulltrúa Reykjavíkur frá 9. júní 2021 um að aðhafast ekki í máli kæranda vegna kjallaraíbúðar að Suðurgötu 13.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 29. júní 2021, er barst nefndinni sama dag, kærir eigandi, Suðurgötu 13, Reykjavík, þá ákvörðun byggingarfulltrúa Reykjavíkurborgar frá 9. júní 2021 að aðhafast ekki frekar í máli hennar vegna íbúðar í kjallara hússins að Suðurgötu 13. Er þess krafist að byggingarfulltrúa verði gert að taka út íbúðina og senda beiðni um breytingu á skráningu eignarinnar til Þjóðskrár Íslands. Einnig er gerð krafa um að eiganda íbúðarinnar verði gert að fjarlægja vegg sem settur hafi verið upp til að tengja saman rými í kjallara hússins. Að lokum er farið fram á að eiganda íbúðarinnar verði gert að fjarlægja geymslu sem sett hafi verið upp í þurrkherbergi sameignar. Með úrskurði nefndarinnar uppkveðnum 7. september 2021 var málinu vísað frá úrskurðarnefndinni þar sem málið hefði ekki verið að fullu til lykta leitt í skilningi 2. mgr. 26. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993, enda hefði Reykjavíkurborg upplýst að meðferð þess stæði enn yfir.

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 21. september 2021, er barst nefndinni sama dag, fór kærandi fram á endurupptöku málsins þar sem Reykjavíkurborg hefði upplýst að það væri ekki til meðferðar þar. Var fallist á endurupptöku málsins þar sem frávísun þess hefði byggst á röngum upplýsingum um málsatvik og það tilkynnt með bréfi, dags. 21. október 2021.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Reykjavíkurborg 23. ágúst og 1. nóvember 2021.

Málavextir: Í kjallara hússins að Suðurgötu 13 er íbúð sem á upprunalegum teikningum hússins er sýnd sem tvær vinnustofur en var síðar skráð sem íbúð í fasteignaskrá Þjóðskrár Íslands. Hluti sameignar allra íbúa hússins liggur í gegnum íbúðina, þ.e. milli þeirra rýma sem áður voru vinnustofur. Fyrir liggur eignaskiptayfirlýsing, sem þinglýst var 1981, þar sem fjallað er um íbúð í kjallara hússins og henni lýst nánar. Byggingarleyfi fyrir breyttri notkun kjallarans mun ekki hafa verið gefið út.

Kærandi hefur átt í samskiptum við borgaryfirvöld vegna íbúðarinnar allt frá hausti 2019. Var kæranda tilkynnt með tölvupósti 27. maí 2020 að eiganda íbúðarinnar hefði verið sent bréf vegna málsins og veittur frestur til að gefa skýringar vegna hennar. Á næstu mánuðum hafði kærandi margsinnis samband við borgaryfirvöld og bárust honum nokkrar tilkynningar á þeim tíma um að eiganda íbúðarinnar hefði verið veittur frekari frestur til þess að sækja um byggingarleyfi. Kæranda var tilkynnt með tölvupósti 6. október 2020 að eiganda íbúðarinnar hefði verið sent bréf og þeim gefið færi á að sækja um byggingarleyfi. Ef umsókn bærist ekki innan tilskilins frests myndi embættið taka ákvörðun um hvort beita ætti þvingunarúrræðum. Samskipti kæranda og borgaryfirvalda héldu áfram með svipuðu sniði uns kæranda var tilkynnt með tölvupósti 25. mars 2021 að hönnuður eiganda íbúðarinnar hefði verið í viðræðum við arkitekta embættisins varðandi umsókn um byggingarleyfi og beðið væri eftir gögnum frá þeim. Þá var kæranda tilkynnt með tölvupósti 30. maí s.á. að þrátt fyrir ítrekanir og ítrekaða veitta fresti hefði enn engin umsókn um byggingarleyfi borist embættinu frá eiganda íbúðarinnar. Fundað yrði um málið og kærandi látinn vita í kjölfarið um næstu skref.

Hinn 9. júní 2021 barst kæranda tölvupóstur frá embætti byggingarfulltrúa. Kom þar fram að sökum þess að um ágreining milli eigenda um notkun sameiginlegra rýma í húsinu væri að ræða myndi embætti byggingarfulltrúa ekki aðhafast frekar í málinu og var athygli kæranda vakin á úrræðum sem íbúar fjöleignarhúsa hefðu skv. III. kafla fjöleignarhúsalaga nr. 26/1994.

Úrskurðarnefndin lauk kærumáli þessu 7. september 2021. Var sá hluti málsins er laut að ágreiningi um notkun sameiginlegra rýma í fjöleignarhúsinu framsendur til kærunefndar húsamála, en einnig var kveðinn upp úrskurður þar sem þeim hluta málsins er laut að breyttri notkun var vísað frá úrskurðarnefndinni þar sem það hefði ekki verið til lykta leitt, sbr. 26. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Eins og áður greinir fór kærandi fram á að málið yrði endurupptekið, sem var og gert í ljósi þess að upphaflegur úrskurður hafði byggst á röngum upplýsingum frá Reykjavíkurborg um meðferð málsins. Verður því nú kveðinn upp úrskurður í málinu að nýju.

Íbúð sú sem um ræðir hefur nú verið seld, sbr. kaupsamning, dags. 30. september 2021.

Málsrök kæranda: Kærandi bendir á að ekki sé eingöngu um að ræða ágreining milli eigenda um notkun sameiginlegra rýma í húsinu að Suðurgötu 13 heldur snúist málið að mestu leyti um ólögmæta íbúð í kjallara hússins sem tilskilin leyfi hafi ekki verið veitt fyrir. Ákvörðun embættisins um að vísa málinu frá á þeim grundvelli að um ágreining eigenda vegna þessa væri að ræða eigi ekki við rök að styðjast.

Að mati kæranda uppfylli kjallaraíbúðin ekki skilyrði gr. 6.7.1. í byggingarreglugerð nr. 112/2012. Þar sé kveðið á um að íbúð skuli hafa að lágmarki eitt íbúðarherbergi sem sé a.m.k. 18 m² að stærð, eldhús og baðherbergi. Þar segi einnig að slík rými innan íbúðar skuli tengd innbyrðis og ekki skuli þurfa að fara um sameign á milli rýmanna. Ekki liggi fyrir hvort umrædd íbúð uppfylli skilyrði varðandi öryggi og brunavarnir, enda hafi hún aldrei verið tekin út af byggingarfulltrúa. Í 2. mgr. 4. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki segi að sveitarstjórn beri ábyrgð á að stjórnsýsla og eftirlit byggingarfulltrúa sé í samræmi við ákvæði laganna. Þá sé það hlutverk byggingarfulltrúa að annast eftirlit með mannvirkjagerð sem falli undir 1. og 2. mgr. 9. gr. laganna. Samkvæmt nefndri 1. mgr. 9. gr. sé óheimilt að breyta notkun, útliti eða formi mannvirkis nema að fengnu leyfi viðkomandi byggingarfulltrúa.

Vísað sé til ákvæða laga nr. 6/2001 um skráningu og mat fasteigna. Bendi skráning íbúðarinnar til þess að hún hafi verið skráð sem slík af vangá hjá Fasteignamati ríkisins, sem hafi engar forsendur haft eða leyfi til þess að samþykkja íbúðir án þess að þær hefðu verið samþykktar af byggingarfulltrúa, sbr. 4. mgr. 17. gr. laga nr. 26/1994 um fjöleignarhús. Það sé hlutverk byggingarfulltrúa að senda beiðni um breytingu á skráningu fasteigna til Þjóðskrár Íslands og því ætti erindi kæranda vissulega heima þar. Mjög brýnt sé fyrir alla eigendur hússins að eignin verði tekin út af byggingarfulltrúa svo unnt sé að breyta skráningu íbúðarinnar og gera nýja eignaskiptayfirlýsingu, enda sé núverandi eignaskiptayfirlýsing röng og byggi ekki á réttum útreikningum og hlutfallstölum.

Málsrök Reykjavíkurborgar: Af hálfu borgaryfirvalda er þess krafist að málinu verði vísað frá. Úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála hafi það hlutverk að úrskurða í kærumálum vegna stjórnvaldsákvarðana og ágreiningsmálum vegna annarra úrlausnaratriða á sviði umhverfis- og auðlindamála, sbr. 1. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála. Hlutverk úrskurðarnefndarinnar sé ekki að leggja fyrir byggingarfulltrúa athafnir heldur úrskurða um lögmæti ákvarðana embættisins.

Til vara gera borgaryfirvöld kröfu um að ákvörðun byggingarfulltrúa um að aðhafast ekki verði staðfest. Samkvæmt gr. 2.3.5. í byggingarreglugerð nr. 112/2012 séu minniháttar framkvæmdir undanþegnar byggingarleyfi og falli léttur veggur innanhúss undir þá undanþágu.

Borgaryfirvöld bendi á að embætti byggingarfulltrúa hafi ekki aðkomu að ágreiningi eigenda um eignarhald eða eignaskipti. Embætti byggingarfulltrúa skorti heimild til að aðhafast varðandi ágreining um notkun þurrkherbergis sameignar í fjöleignarhúsi. Slíkt sé alfarið á forræði húsfélagsins, sem gæti nýtt sér úrræði 55. gr. laga nr. 26/1994 um fjöleignarhús.

Athugasemdir þáverandi íbúðareiganda: Þáverandi eigandi kjallaraíbúðarinnar bendir á að hann hafi ekki farið í neinar framkvæmdir í íbúðinni frá því hún hafi verið keypt. Þá hafi fyrri eigandi ekki farið þar í stórar framkvæmdir fyrir utan almennt viðhald á baðherbergi og innréttingum. Hvorki veggur né geymsla hafi verið sett upp, eins og kærandi haldi fram. Lítil geymsla sem fylgi íbúðinni sé þar sem aðrar geymslur íbúa séu til staðar.

Viðbótarathugasemdir kæranda: Kærandi bendir á að Reykjavíkurborg hafi ekki uppfyllt leiðbeiningarskyldu sína skv. 7. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Þar sé kveðið á um í 2. mgr. að stjórnvaldi beri að framsenda erindi á réttan stað berist erindi sem ekki snerti starfssvið þess. Kærandi haldi því ekki fram að þáverandi eigandi hafi ráðist í umræddar breytingar, en ekki hafi verið sótt um byggingarleyfi fyrir þeim á sínum tíma og séu þær því ólögmætar. Upprunalegar teikningar geri ekki ráð fyrir umræddum vegg og auka geymslu í þurrkherbergi sameignar og því hafi þær breytingar vissulega farið fram seinna.

Niðurstaða: Samkvæmt 1. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála er það hlutverk nefndarinnar að úrskurða í kærumálum vegna stjórnvaldsákvarðana og í ágreiningsmálum vegna annarra úrlausnaratriða á sviði umhverfis- og auðlindamála eftir því sem mælt er fyrir um í lögum á því sviði. Í samræmi við þetta tekur úrskurðarnefndin lögmæti kærðrar ákvörðunar til endurskoðunar en tekur ekki nýja ákvörðun í málinu eða breytir efni ákvörðunar. Þá brestur úrskurðarnefndina heimild til þess að leggja tilteknar athafnir fyrir byggingaryfirvöld og borgara. Verður því ekki tekin afstaða til krafna kæranda um að byggingarfulltrúa verði gert að taka út kjallaraíbúðina og senda beiðni um breytingu á skráningu eignarinnar til Þjóðskrár Íslands og að eiganda íbúðarinnar verði gert að fjarlægja vegg og geymslu sem sett hafi verið upp í sameign.

Í máli þessu er deilt um þá ákvörðun byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 9. júní 2021 að aðhafast ekki frekar í tilefni kvartana kæranda vegna kjallaraíbúðarinnar að Suðurgötu 13. Fyrir liggur að umdeild kjallaraíbúð er samkvæmt upprunalegum teikningum hússins tvær vinnustofur og mun byggingarleyfi fyrir breyttri notkun þeirra í íbúð ekki hafa verið veitt, líkt og greinir í málavöxtum. Kærandi hefur verið í samskiptum við borgaryfirvöld frá því um haustið 2019 vegna íbúðarinnar. Embætti byggingarfulltrúa tilkynnti kæranda nokkrum sinnum að eiganda íbúðarinnar hefði verið gert að sækja um byggingarleyfi og að embættið myndi taka ákvörðun um hvort beita ætti þvingunarúrræðum ef umsókn bærist ekki. Verður að líta svo á að þessi samskipti beri með sér að kvörtunum kæranda hafi verið beint í þann farveg að þvingunarúrræða væri krafist af hans hálfu vegna íbúðarinnar þar sem ekki lægi fyrir byggingarleyfi vegna þeirrar notkunar. Beindi enda byggingarfulltrúi erindum til eiganda íbúðarinnar og skoraði á hann að sækja um byggingarleyfi að viðlögðum þvingunarúrræðum. Eins og áður er rakið var málinu vísað frá úrskurðarnefndinni þar sem Reykjavíkurborg upplýsti að þessi hluti málsins væri enn til meðferðar en þær upplýsingar liggja nú fyrir nefndinni að byggingarfulltrúi muni ekki aðhafast frekar í málinu. Var þáverandi eiganda íbúðarinnar tilkynnt um lyktir málsins með þeim hætti að honum var sent afrit af hinni kærðu ákvörðun byggingarfulltrúa. Í ljósi atvika allra verður að skilja málatilbúnað kæranda á þann veg að kærð sé synjun byggingarfulltrúa á þeirri kröfu kæranda að þvingunarúrræðum verði beitt vegna kjallaraíbúðarinnar.

Það er hlutverk byggingarfulltrúa að hafa eftirlit með mannvirkjagerð í sínu umdæmi, sbr. 2. mgr. 4. gr. og 1. mgr. 8. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki. Í því hlutverki felst eftir atvikum heimild til að beita þvingunarúrræðum þeim sem mælt er fyrir um í 55. og 56. gr. sömu laga. Hafi notkun mannvirkis verið breytt án lögboðins leyfis er byggingarfulltrúa heimilt að stöðva þá notkun, loka mannvirkinu, krefjast úrbóta eða beita dagsektum sé leyfislausri notkun ekki hætt, sbr. 55. og 56. gr. mannvirkjalaga og gr. 2.9.2. í byggingarreglugerð nr. 112/2012. Ákvörðun um beitingu þessara þvingunarúrræða er háð mati stjórnvalds hverju sinni og tekið er fram í athugasemdum við frumvarp það sem varð að mannvirkjalögum að eðlilegt sé að ákvörðun um beitingu úrræðanna sé metin í hverju tilviki, m.a. með tilliti til meðalhófs. Umrædd ákvæði gefa sveitarfélögum kost á að bregðast við sé gengið gegn almannahagsmunum þeim er búa að baki mannvirkjalögum, svo sem skipulags-, öryggis- og heilbrigðishagsmunum. Með hliðsjón af þessu verður ekki talið að einstaklingum sé tryggður lögvarinn réttur til að knýja byggingaryfirvöld til beitingar þvingunarúrræða vegna einstaklingshagsmuna, enda eru þeim tryggð önnur réttarúrræði til þess að verja þá hagsmuni sína. Þótt beiting úrræðanna sé háð mati stjórnvalds þarf ákvörðun þess efnis að vera studd efnislegum rökum, m.a. með hliðsjón af þeim hagsmunum sem búa að baki fyrrgreindum lagaheimildum, og fylgja þarf meginreglum stjórnsýsluréttarins, s.s. um rannsókn máls og að málefnaleg sjónarmið búi þar að baki.

Hin kærða ákvörðun um að aðhafast ekki frekar hvað varðar hina umdeildu kjallaraíbúð er studd þeim rökum að um ágreining milli eigenda um notkun sameiginlegra rýma í húsinu sé að ræða. Þá var vísað til þess að rými í kjallaranum hefði „verið notað sem íbúð áratugum saman“ og að rýmið væri skilgreint sem íbúð í þinglýstri eignaskiptayfirlýsingu.

Kærandi vísar m.a. til þess að ekki liggi fyrir hvort íbúðin uppfylli öryggiskröfur og verður hvorki séð af rökstuðningi hinnar kærðu ákvörðunar né gögnum málsins að fram hafi farið mat á almanna- og öryggishagsmunum af hálfu byggingarfulltrúa. Tilefni var þó til þess að meta hvort sú notkun sem viðgengist hefur gæti raskað einhverjum þeim markmiðum sem talin eru upp í a-lið 1. gr. mannvirkjalaga, einkum og sér í lagi þegar litið er til þess að sé eldhús til staðar getur íbúðarnotkun t.a.m. fylgt eldhætta umfram notkun vinnustofa. Verður ekki heldur séð að fullnægjandi rannsókn hafi farið fram á þessum atriðum og að embætti byggingarfulltrúa hafi gengið úr skugga um öryggi húsnæðisins áður en hin kærða ákvörðun var tekin. Breytir engu í því sambandi þótt af hálfu embættisins hafi verið sendir tölvupóstar til þáverandi eiganda kjallaraíbúðarinnar þar sem óskað var eftir skýringum, en svör hans til embættisins lutu ekki að atriðum sem vörðuðu t.a.m. öryggi. Með vísan til þess sem að framan er rakið þykja þeir ágallar vera á rökstuðningi og rannsókn hinnar kærðu ákvörðunar að ógildingu hennar varði.

Úrskurðarorð:

Felld er úr gildi ákvörðun byggingarfulltrúa Reykjavíkur frá 9. júní 2021 um að aðhafast ekki frekar vegna kjallaraíbúðarinnar á Suðurgötu 13.

des 03

Love0

120/2021 Dverghamrar

Með UUA

Fyrir var tekið mál nr. 120/2021, kæra á afgreiðslu byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 14. júní 2021 um að aðhafast ekki frekar vegna óuppfyllts rýmis á neðri hæð hússins að Dverghömrum 8 í Reykjavík.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 13. júlí 2021, er barst nefndinni sama dag, kæra eigendur eignarhluta 01 0201 að Dverghömrum 8, Reykjavík, afgreiðslu byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 14. júní 2021 vegna meintra óleyfisframkvæmda í óuppfylltu rými á neðri hæð hússins. Skilja verður kröfugerð kærenda svo að gerð sé krafa um ógildingu hinnar kærðu ákvörðunar. Jafnframt er gerð krafa um að ákvarðað verði um eignarhald umrædds rýmis.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Reykjavíkurborg 10. ágúst og 15. nóvember 2021.

Málavextir: Á lóðinni að Dverghömrum 8 stendur tvíbýlishús og búa kærendur á efri hæð hússins. Hinn 1. mars 2020 sendi annar kærenda máls þessa byggingarfulltrúa athugasemdir um að íbúar eignarhluta 01 0101 á neðri hæð hússins væru búnir að stækka eign sína með því að breyta óuppfylltu rými á sömu hæð, án þess að fyrir því lægju heimildir. Hefðu þeir t.a.m. sagað dyraop í burðarvegg til komast inn í rýmið frá íbúð sinni. Óskaði byggingarfulltrúi skýringa frá eigendum neðri hæðar hússins með bréfi, dags. 9. september 2020. Benti hann m.a. á að á samþykktum aðaluppdráttum væri gert ráð fyrir óútgröfnu rými í norðurenda hússins og að ekki hefði verið sótt um byggingarleyfi fyrir framkvæmdunum. Í svarbréfi, dags. 16. desember s.á., kom m.a. fram að samkvæmt kaupsamningi fylgdi óuppfyllt rými alfarið neðri hæð. Þá hefðu einu framkvæmdirnar falist í því að steypa gólf í rýmið og útbúa glugga og dyr fyrir um þrjátíu árum. Hefði matsmaður frá Fasteignamati ríkisins gert athugasemd vegna gluggaleysis á rýminu að teknu tilliti til brunavarna. Með tölvupósti 14. júní 2021 tilkynnti embætti byggingarfulltrúa kærendum að í ljósi framkominna skýringa myndi embættið ekki aðhafast frekar. Jafnframt var bent á að embættið úrskurðaði ekki um eignarhald á rýminu eða hefði aðkomu að ágreiningi eigenda um eignaskiptayfirlýsingu.

Málsrök kærenda: Kærendur taka fram að eigendur neðri hæðar hússins hafi eignað sér 35 m² óuppfyllt rými á þeirri hæð. Séu þeir búnir að opna fyrir aðgengi frá íbúð sinni inn í rýmið og koma þar fyrir sturtu. Einnig hafi þeir sett útidyr og glugga sem hvergi séu á teikningum. Þeir séu ekki þinglýstir eigendur rýmisins og um óleyfisframkvæmd sé að ræða. Rýmið hafi verið skráð sem eign neðri hæðar í fasteignaskrá Þjóðskrár Íslands og eignarhluti neðri hæðar þá skráður 145 m². Þegar í ljós hafi komið að rýmið hefði aldrei verið tekið út af byggingarfulltrúa hefði því verið breytt og sé eignin nú skráð 110 m², líkt og eignaskiptasamningur segi til um. Geti eigendur neðri hæðarinnar ekki eignað sér umrætt rými án leyfis og ekki liggi fyrir nein gögn um að byggingarstjóri hússins hafi eftirlátið þeim rýmið, svo sem þeir haldi fram. Borgi eigendur neðri hæðarinnar 32,5% í viðgerðarkostnað vegna hússins alls sem sé ekki í samræmi við stækkun eignar þeirra. Kærendur eigi samkvæmt eignaskiptasamningi 67,5% í fasteigninni. Hafi kærendur engan aðgang að rýminu en vatnslagnir er tilheyri íbúð þeirra liggi þar um. Jafnframt gætu þeir nýtt sér rýmið þar sem þeir séu með bílskúr og sé rýmið fyrir innan hann.

Málsrök Reykjavíkurborgar: Af hálfu sveitarfélagsins er bent á að embætti byggingarfulltrúa hafi ekki aðkomu að ágreiningi um eignarhald eða eignaskipti. Sé þess krafist að kröfu þess efnis verði vísað frá úrskurðarnefndinni. Jafnframt að hafnað verði kröfu kærenda um að felld verði úr gildi sú ákvörðun byggingarfulltrúa að aðhafast ekki frekar vegna óleyfisframkvæmda. Í ljósi framkominna skýringa, með hliðsjón af meðalhófsreglu stjórnsýsluréttar og þar sem ekki hafi verið sýnt fram á brýna nauðsyn þess að loka umræddu rými, sé ekki ástæða til að aðhafast frekar í málinu.

Málsrök eigenda neðri hæðar hússins: Eigendur neðri hæðar benda á að samkvæmt kaupsamningi þeirra frá 1987 fylgi rými í norðurenda hússins alfarið neðri hæð. Húsið hafi verið keypt meðan það hafi verið í smíðum og hafi þá verið dyragat frá íbúð þeirra inn í umrætt rými. Árið 1989 hafi rýmið verið tekið út af Fasteignamati ríkisins og frá þeim tíma hafi verið greidd fasteignagjöld af því. Árið 1992 hafi verið steypt gólf í rýmið og leyfi verið veitt fyrir lagningu þriggja fasa lagnar. Sama ár hafi farið fram úttekt fasteignamatsins á rýminu en ekki hafi verið talið að unnt væri að gefa út fullgilt samþykki fyrir því fyrr en komin væri flóttaleið úr því. Breyttum teikningum, þar sem gert hafi verið ráð fyrir glugga og dyrum, hafi verið skilað inn til byggingarfulltrúa, ásamt samþykki eiganda efri hæðarinnar og eins nágranna. Þrátt fyrir ítarlega leit finnist þessar teikningarnar ekki hjá byggingarfulltrúa, sem virðist hafa glatað þeim. Á fylgiskjali frá fasteignamati frá 1998 samþykki matsmaður frágang rýmisins.

Eftir bestu vitund hafi verið farið að lögum og reglugerðum sem í gildi hafi verið á þessum tíma og hafi matsmenn fasteignamatsins ekki bent á að leyfi byggingarfulltrúa þyrfti til. Aldrei hafi komið fram efasemdir um eignarhald eða notkun rýmisins frá nokkrum nágranna fyrr en nýir eigendur hafi keypt efri hæð hússins í ágúst 2018. Hafi fasteignamatið nú tilkynnt þeim að búið væri að breyta stærð íbúðarinnar. Yrði fasteignamat miðað við 110 m², en í 31 ár hefðu verið greidd fasteignagjöld miðað við að íbúðin væri 145 m². Það sé óskiljanlegt hvernig opinber aðili geti allt í einu tekið þá ákvörðun að virða ekki opinber þinglýst gögn.

Niðurstaða: Í máli þessu er deilt um þá ákvörðun byggingarfulltrúans í Reykjavík að aðhafast ekki frekar vegna meintra óleyfisframkvæmda í óuppfylltu rými á neðri hæð hússins að Dverghömrum 8. Einnig er gerð krafa um að úrskurðarnefndin úrskurði um eignarhald á nefndu rými. Skal hvað það varðar tekið fram að eignarréttarlegur ágreiningur heyrir ekki undir úrskurðarnefndina heldur eftir atvikum dómstóla og verður því í máli þessu eingöngu tekin afstaða til lögmætis fyrrgreindrar ákvörðunar byggingarfulltrúa.

Samkvæmt 9. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki er óheimilt að grafa grunn fyrir mannvirki, reisa það, rífa eða flytja, breyta því, burðarkerfi þess eða lagnakerfum eða breyta notkun þess, útliti eða formi nema að fengnu leyfi viðkomandi byggingarfulltrúa, sbr. 2. mgr., eða Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar sbr. 3. mgr. Það er hlutverk byggingarfulltrúa að hafa eftirlit með mannvirkjagerð í sínu umdæmi, sbr. 2. mgr. 4. gr. og 1. mgr. 8. gr. laganna. Í því hlutverki felst eftir atvikum heimild til að beita þvingunarúrræðum þeim sem mælt er fyrir um í 55. og 56. gr. sömu laga. Í 1. mgr. 55. gr. segir að sé byggingarleyfisskyld framkvæmd skv. 9. gr. hafin án þess að leyfi sé fengið fyrir henni, ekki sótt um leyfi fyrir breyttri notkun mannvirkis, það byggt á annan hátt en leyfi standi til, mannvirkið eða notkun þess brjóti í bága við skipulag, mannvirki sé tekið í notkun án þess að öryggisúttekt hafi farið fram eða mannvirki tekið til annarra nota en heimilt sé samkvæmt útgefnu byggingarleyfi geti byggingarfulltrúi stöðvað slíkar framkvæmdir eða notkun tafarlaust og fyrirskipað lokun mannvirkisins. Sama gildi ef ekki sé að öðru leyti fylgt ákvæðum laganna eða reglugerða sem settar séu samkvæmt þeim við byggingarframkvæmdina. Þá er kveðið á um það í 2. mgr. 55. gr. laganna að ef byggingarframkvæmd sé hafin án þess að leyfi sé fengið fyrir henni eða hún brjóti í bága við skipulag geti byggingarfulltrúi krafist þess að hið ólöglega mannvirki eða byggingarhluti sé fjarlægt, jarðrask afmáð eða starfsemi hætt. Sinni eigandi ekki þeirri kröfu sé heimilt að vinna slík verk á hans kostnað.

Ákvörðun um beitingu þvingunarúrræðis er háð mati stjórnvalds hverju sinni, en tekið er fram í athugasemdum við 55. gr. frumvarps þess er varð að lögum nr. 160/2010 að eðlilegt sé að hvert tilvik sé metið, m.a. með tilliti til meðalhófs. Fyrrgreind ákvæði 55. og 56. gr. laganna gefa sveitarfélögum kost á að bregðast við ef byggingarleyfisskyld framkvæmd gengur gegn almannahagsmunum, þ. á m. skipulags-, öryggis- eða heilbrigðishagsmunum, og eiga einstaklingar því ekki lögvarinn rétt til þess að knýja fram beitingu nefndra þvingunarúrræða vegna einkaréttarlegra hagsmuna sinna. Eru þeim enda tryggð önnur réttarúrræði vegna þeirra. Við mat á því hvort þvingunarúrræðum skuli beita þarf þó sem endranær að fylgja meginreglum stjórnsýsluréttarins.

Hin kærða ákvörðun er studd þeim rökum að í ljósi framkominna skýringa sé ekki ástæða til að aðhafast frekar. Jafnframt hafi ekki verið sýnt fram á brýna nauðsyn þess að rýminu verði lokað og að með hliðsjón af meðalhófsreglu stjórnsýsluréttarins muni embætti byggingarfulltrúa ekki aðhafast frekar. Verður að telja með hliðsjón af atvikum að haldbær rök hafi búið að baki þeirri ákvörðun að beita ekki þvingunarrúrræðum gagnvart eigendum eignarhluta 01 0101. Hefði öndverð niðurstaða enda leitt til verulega íþyngjandi ákvörðunar gagnvart þeim, en ekki verður séð að öryggis- eða almannahagsmunir hefðu staðið til þess. Kröfu kærenda um ógildingu hinnar kærðu ákvörðunar er því hafnað.

Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu kærenda um að felld verði úr gildi ákvörðun byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 14. júní 2021 um að aðhafast ekki frekar vegna óuppfyllts rýmis á neðri hæð hússins að Dverghömrum 8 í Reykjavík.

nóv 29

Love0

74/2021 Látrar

Með UUA

Árið 2021, föstudaginn 26. nóvember, fundaði úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála í gegnum fjarfundabúnað. Þátt tóku Nanna Magnadóttir forstöðumaður, Ómar Stefánsson varaformaður og Þorsteinn Þorsteinsson byggingarverkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 74/2021, kæra á ákvörðun byggingarfulltrúa Ísafjarðarbæjar frá 27. maí 2021 vegna meintra óleyfisframkvæmda á Látrum í Aðalvík, Ísafjarðarbæ.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 1. júní 2021, er barst sama dag, kærir Miðvík ehf., eigandi hluta eyðijarðarinnar Látra í Aðalvík, meintar óleyfisframkvæmdir á Látrum. Skilja verður kröfugerð kæranda svo að kærð sé ákvörðun byggingarfulltrúa Ísafjarðarbæjar frá 27. maí 2021 um að hafna kröfu kæranda um að fimm smáhýsi í fjörukambinum að Látrum í Aðalvík verði fjarlægð og að gerð sé krafa um ógildingu greindrar ákvörðunar.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Ísafjarðarbæ 1. júlí, 6. október og 3. nóvember 2021.

Málavextir: Látrar í Aðalvík teljast hluti af friðlandi á Hornströndum, sbr. auglýsingu nr. 332/1985. Nokkur hús eru á svæðinu, þ.á.m. nokkur smáhýsi í fjörukambinum. Á fundi umhverfis- og framkvæmdanefndar Ísafjarðarbæjar 9. júlí 2015 var fært til bókar að nefndin áréttaði að samkvæmt aðalskipulagi Ísafjarðarbæjar og reglna um friðlýsingu Hornstranda væru allar framkvæmdir og mannvirkjagerð bönnuð í friðlandinu nema með samþykki Ísafjarðarbæjar og Umhverfisstofnunar. Var kallað eftir því að þeir sem gerðu tilkall til smáhýsanna í fjörunni að Látrum gæfu sig fram við sveitarfélagið fyrir 1. september 2015 og gerðu grein fyrir framkvæmdunum. Eftir þann tíma áskildi Ísafjarðarbær sér rétt til aðgerða. Var auglýsing þessa efnis birt í fréttamiðlum sama dag og bárust svör frá eigendum nokkurra smáhýsanna.

Kærandi hefur um langt skeið komið á framfæri athugasemdum við Ísafjarðarbæ vegna meintra óleyfisbygginga, þ.e. svonefnds Sjávarhúss, viðbyggingar við það hús, sem og smáhýsa/áhaldahúsa í fjörukambinum. Úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála hefur áður haft til úrlausnar kærur kæranda er þetta varðar, sbr. úrskurði í málum nr. 116/2016, 66/2019 og 55/2020. Með úrskurði nefndarinnar í máli nr. 116/2016, uppkveðnum 6. september 2018, var vísað frá kröfu kæranda um að Sjávarhúsið skyldi fjarlægt en lagt fyrir byggingarfulltrúa að taka afstöðu til þeirrar kröfu kæranda að viðbygging við húsið yrði fjarlægð. Einnig var lagt

fyrir byggingarfulltrúa að afgreiða erindi kæranda um að áhaldahús í fjörukambinum skyldu fjarlægð. Með úrskurði nefndarinnar í máli nr. 66/2019, sem kveðinn var upp 30. júní 2020, var felld úr gildi ákvörðun skipulags- og byggingarfulltrúa um að synja kröfu kæranda um að áðurnefnd smáhýsi yrðu fjarlægð. Var sú niðurstaða á því reist að ekki kæmi til álita að rökstyðja höfnun á beitingu þvingunarúrræða með vísan til ákvæðis gr. 2.3.5. í byggingarreglugerð nr. 112/2012, enda væri ekki í gildi deiliskipulag fyrir umrætt svæði.

Á afgreiðslufundi byggingarfulltrúa 27. maí 2021 var tekin fyrir að nýju krafa kæranda um niðurrif smáhýsa í fjörukambinum og henni hafnað. Meðal þess sem fært var til bókar var að niðurstaðan grundvallaðist á heildstæðu mati á atvikum og aðstæðum og þeim hagsmunum sem vógust á. Ekki yrði séð að umræddum smáhýsum fylgdu veruleg grenndaráhrif. Þá væri sérstaklega horft til íþyngjandi eðlis þeirra úrræða sem farið væri fram á að beitt yrði. Kærandi hefur einnig kært höfnun byggingarfulltrúa um að fjarlægð verði fyrrnefnd viðbygging við Sjávarhúsið og er það kærumál nr. 54/2021.

Málsrök kæranda: Kærandi tekur fram að afgreiðsla byggingarfulltrúa sé hvorki í samræmi við lög né rökstudd með vísan til viðeigandi laga. Ekki hafi verið tekið tillit til lögvarinna og efnahagslegra hagsmuna kæranda. Yfirlýsing um að aðrir eigendur hafi ekki gert athugasemdir við smáhýsin veiti ekki eigendum þeirra heimild til að byggja og raska friðlandinu eins og þeim þóknist.

Ekki sé haldbært að vísa til þess hversu langur tími sé liðinn frá því að framkvæmdum hafi lokið. Hafi eigendur smáhýsanna ekki sótt um tilskilin leyfi hjá þar til bærum aðilum áður en framkvæmdir hafi hafist. Einnig eigi byggingarfulltrúi mikla sök á þeirri töf er orðið hafi á afgreiðslu málsins. Fulltrúar kæranda hafi í áraraðir og ítrekað reynt að fá lausn sinna mála en án árangurs. Fyrir liggi að byggingarfulltrúi hafi hvorki gætt meðalhófs eða hlutleysis við afgreiðslu málsins né virt ákvæði laga um málshraða. Virðist sem byggingarfulltrúi geti ekki sætt sig við að kærandi sé eigandi helmings alls lands að Látrum í Aðalvík.

Leyfi allra landeigenda þurfi til að raska friðlandinu. Beri byggingarfulltrúa að leita leiðsagnar Umhverfisstofnunar áður en veitt sé leyfi til framkvæmda. Það hafi aldrei verið gert í máli þessu enda hafi aldrei verið gefin út byggingarleyfi vegna smáhýsanna. Ábyrgð á þeirri stöðu sem upp sé komin liggi hjá eigendum smáhýsanna sem hafi án aðkomu kæranda ákveðið að hefja óleyfisframkvæmdir í friðlandinu. Fullyrðing um að smáhýsunum fylgi engin grenndaráhrif sé málinu óviðkomandi.

Málsrök Ísafjarðarbæjar: Af hálfu sveitarfélagsins er tekið fram að niðurstaða byggingarfulltrúa hafi grundvallast á heildstæðu mati á atvikum og aðstæðum og þeim hagsmunum sem vegist á í málinu, m.t.t. eðlis þeirra íþyngjandi úrræða sem farið sé fram á að beitt verði.

Til þess hafi verið litið að kærandi sé sá eini af fjölmörgum eigendum að Látrum sem gert hafi athugasemdir við umrædd smáhýsi. Nokkuð sé liðið frá því að þeim hafi verið komið fyrir og hafi þetta þýðingu þegar horft sé til réttmætra væntinga eigenda þeirra. Smáhýsunum fylgi engin sérstök grenndaráhrif, útsýnisskerðing, skuggavarp eða annað slíkt og hafi því ekki verið borið við af hálfu kæranda. Rétt og eðlilegt þyki að horfa til þessara atriða sem séu meðal þess sem byggingarfulltrúi líti til við t.a.m. ákvörðun um veitingu byggingarleyfis. Ákvörðun um beitingu þvingunarúrræða teljist verulega íþyngjandi gagnvart eigendum smáhýsanna og verði ekki tekin nema á grundvelli sterkra raka. Þau hafi kærandi ekki fært fram. Vegi hagsmunir eigenda smáhýsanna af því að þurfa ekki að fjarlægja þau þyngra en hagsmunir kæranda af því að svo verði gert. Einnig sé horft til þess að kærandi hafi ekki rökstutt nánar hvaða hagsmuni hann hafi af því sérstaklega að smáhýsin verði fjarlægð.

Ákvörðun um beitingu þvingunarúrræða sé háð mati hverju sinni og við það mat verði að taka tillit til atvika og aðstæðna, sem og til hagsmuna allra viðeigandi aðila. Sé einstaklingum eða lögaðilum ekki tryggður lögvarinn réttur til að knýja byggingaryfirvöld til beitingar þvingunarúrræða, enda eigi þeir kost á að grípa til annarra réttarúrræða til að verja meinta hagsmuna sína. Ekki sé hægt að líta svo á að þær ráðstafanir sem mál þetta og önnur því tengd varði geti talist það viðurhlutamiklar að réttlæti íþyngjandi inngrip byggingarfulltrúa. Þá verði í ljósi eignarhalds á umræddu svæði og eðlis þeirra ráðstafana sem um ræði að telja að best sé fyrir kæranda að leitast við að leysa mál þessi innbyrðis gagnvart öðrum eigendum og hagsmunaaðilum á svæðinu.

Málsrök eigenda smáhýsa: Af hálfu eins eigenda smáhýsanna er lýst furðu á málarekstri kæranda. Vísað sé til afar óljósra hagsmuna og eðlileg not annarra eigenda á landi þeirra gerð tortryggileg. Eigandinn vísar jafnframt til bréfs, dags. 14. júlí 2015, er hann hafi sent Ísafjarðarbæ vegna fyrirspurnar bæjarins um smáhýsi í fjörukambinum. Þar komi fram að eigandinn hafi árið 2006 sótt um leyfi til Ísafjarðarbæjar og Umhverfisstofnunar til að byggja 7,2 m² smáhýsi hjá sumarhúsi sínu, en loks þegar svar hafi borist þá hafi komið fram að það þyrfti ekkert leyfi fyrir svo litlu húsi. Þessi reynsla hafi haft þau áhrif að eigandinn hafi talið sig vera í fullum rétti til að byggja smáhýsi af sömu stærð í túnjaðrinum. Smáhýsið hafi staðið í fimm ár á eignarlóð og grunni beitingaskúrs afa eigandans. Leyfi meðeigenda sé fyrir smáhýsinu á þeim stað sem það standi, þ.e. rétt utan við túnjaðar Neslands, en það land sé í eigu eigandans og ættingja hans. Beitingaskúrinn hafi verið íbúðarhús að hluta og þjónustuhús fyrir sjómenn. Því hafi ekki verið talið að sækja þyrfti um byggingarleyfi til Ísafjarðarbæjar og Umhverfisstofnunar til að endurreisa beitingaskúrinn, en í greinargerð aðalskipulags Ísafjarðarbæjar komi fram um umrætt svæði að endurbyggja megi öll íbúðarhús, þjónustuhús og önnur hús sem búið hafi verið í eða hafi verið í notkun eftir 1908, svo sem raunin hafi verið. Þá hafi allir landeigendur á Látrum á árinu 1932 komið sér saman um að skipta fjörukambinum á milli sín undir beitingaskúra, verbúðir og fiskverkunarhús.

Úrskurðarnefndinni hafa ekki borist athugasemdir frá öðrum eigendum hinna umdeildu smáhýsa. Vegna eldri kærumála liggja þó fyrir athugasemdir tveggja annarra. Annar þeirra tekur fram að hann eigi tvö smáhýsi og séu þau byggð á grunni sem faðir hans hafi átt og að því er hann hafi talið hvorki í óleyfi né óþökk Ísafjarðarbæjar. Árið 2002 hafi eigandinn óskað eftir leyfi hjá þáverandi byggingarfulltrúa Ísafjaðarbæjar til að byggja 5 m² hús en ekki hafi verið talið að það þyrfti byggingarleyfi. Árið 2014 hafi eigandinn byggt 9 m² hús í þeirri trú að það sama gilti þá og fram hafi komið árið 2002.

Viðbótarathugasemdir kæranda: Meðal þess sem kærandi bendir á er að eitt smáhýsanna hafi fokið árið 2014 og nýtt hafi verið reist sumarið 2020. Hafi hvorki verið gerðar athugasemdir við framkvæmdina hjá Ísafjarðarbæ né Umhverfisstofnun. Raunar sé sá starfsmaður Umhverfisstofnunar er gegni jafnframt formennsku Hornstrandanefndar og sé landvörður á svæðinu vanhæfur að lögum til að veita faglega umfjöllun um málið vegna tengsla við eigendur svonefnds Sjávarhúss. Samkvæmt reglum sem um svæðið gildi sé einungis leyfilegt að reisa á fjörukambinum tvær byggingar „Húsið við sjóinn“ og „Guðnahús“ og séu bæði þessi réttindi í eigu kæranda. Í Aðalskipulagi Ísafjarðarbæjar 2008-2020 komi fram að endurbyggja megi öll íbúðarhús og þjónustuhús sem búið hafi verið í eftir 1908 og séu athugasemdir umrædds eiganda að engu hafandi. Veiti önnur hús, eins og útihús, verbúðir, iðnaðarhús og skúrar o.þ.h., ekki byggingarrétt. Eigi umræddur eigandi engin byggingarréttindi í fjörukambinum á Látrum.

—–

Færð hafa verið fram frekari rök í máli þessu sem ekki þykja efni til að rekja nánar en úrskurðarnefndin hefur kynnt sér þau sjónarmið.

Niðurstaða: Eins og greinir í málavaxtalýsingu hefur kærandi um langt skeið komið að athugasemdum sínum við Ísafjarðarbæ varðandi meintar óleyfisframkvæmdir á Látrum, eða allt frá árinu 2016 hvað smáhýsi í fjörukambinum varðar. Einnig hefur kærandi beint kærum til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála vegna þessa. Er í máli þessu deilt um lögmæti þeirrar ákvörðunar byggingarfulltrúa frá 27. maí 2021 að synja kröfu kæranda um að fjarlægð verði fyrrnefnd smáhýsi á Látrum. Í kröfu kæranda felst að beitt verði ákvæðum 2. mgr. 55. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki, en samkvæmt tilvitnuðu ákvæði getur byggingarfulltrúi krafist þess ef byggingarframkvæmd er hafin án þess að leyfi sé fengið fyrir henni eða hún brýtur í bága við skipulag að hið ólöglega mannvirki eða byggingarhluti sé fjarlægt, jarðrask afmáð eða starfsemi hætt.

Í Aðalskipulagi Ísafjarðarbæjar 2008-2020 kemur fram að á svæði F6 – Látrar, megi endurbyggja öll íbúðarhús og þjónustuhús sem búið hafi verið í eftir 1908 og skuli útlit húsa taka mið af þeim byggingarstíl sem tíðkaðist á meðan byggð hélst á svæðinu. Teljast Látrar í Aðalvík hluti af Hornstrandafriðlandi skv. auglýsingu nr. 332/1985 um friðland á Hornströndum. Samkvæmt lið 1 í auglýsingunni er öll mannvirkjagerð, jarðrask og önnur breyting á landi, svo og undan landi allt að 60 föðmum frá stórstraumsfjöruborði, háð leyfi Umhverfisstofnunar. Einnig liggur fyrir samkomulag frá árinu 2004 milli stofunarinnar, Ísafjarðarbæjar og Landeigendafélags Sléttu- og Grunnavíkurhrepps um vinnureglur við úthlutun byggingarleyfa í friðlandinu. Í því samkomulagi er tekið fram að nýbyggingar eða breytingar á byggingum í friðlandinu á Hornströndum séu háðar byggingarleyfi og leyfi Umhverfisstofnunar, sbr. framangreinda auglýsingu. Ekki munu liggja fyrir byggingarleyfi vegna umræddra smáhýsa, en a.m.k. eitt þeirra mun standa á grunni fyrrum beitingaskúrs. Hefur Ísafjarðarbær jafnframt veitt nefndinni þær upplýsingar að ekki hafi verið leitað umsagnar Umhverfisstofnunar áður en hin kærða ákvörðun hafi verið tekin, en að stofnunin sé upplýst um viðkomandi mannvirki að Látrum og hafi óformleg samskipti átt sér stað við stofnunina vegna þeirra.

Ákvörðun um beitingu þvingunarúrræða samkvæmt mannvirkjalögum er háð mati stjórnvalds hverju sinni og tekið er fram í athugasemdum við frumvarp það sem varð að þeim lögum að eðlilegt sé að ákvörðun um beitingu úrræðanna sé metin í hverju tilviki, m.a. með tilliti til meðalhófs. Umrædd ákvæði gefa stjórnvöldum sveitarfélaga kost á að bregðast við sé gengið gegn almannahagsmunum, svo sem skipulags-, öryggis- eða heilbrigðishagsmunum, sbr. 1. gr. laga nr. 160/2010. Með hliðsjón af þessu verður ekki talið að einstaklingum sé tryggður lögvarinn réttur til að knýja byggingaryfirvöld til beitingar þvingunarúrræða vegna einstaklingsbundinna hagsmuna, enda eru þeim tryggð önnur réttarúrræði til þess að verja þá hagsmuni sína. Þótt beiting úrræðanna sé háð mati stjórnvalds þarf ákvörðun þess efnis, líkt og endranær, að vera studd efnislegum rökum, m.a. með hliðsjón af þeim hagsmunum sem búa að baki fyrrgreindum lagaheimildum.

Krafa kæranda var tekin fyrir á afgreiðslufundi byggingarfulltrúa 27. maí 2021 og eftirfarandi fært til bókar: „Kröfu Miðvíkur ehf. um að fimm smáhýsi sem staðsett eru í fjörukambinum á Látrum verði fjarlægð er hafnað. Sú niðurstaða grundvallast á heildstæðu mati á atvikum og aðstæðum og þeim hagsmunum sem vegast á í málinu. Er meðal annars horft til þess að aðrir eigendur að Látrum hafa ekki gert athugasemdir við umrædd smáhýsi og að nokkuð er liðið frá því að þeim var komið fyrir í fjörukambinum. Auk þess verður ekki séð að umræddum smáhýsum fylgi veruleg grenndaráhrif, útsýnisskerðing, skuggavarp eða annað slíkt, og hefur sjónarmiðum í þá veru ekki verið borið við af hálfu Miðvíkur ehf. Sérstaklega er horft til íþyngjandi eðlis þeirra úrræða sem farið er fram á að verði beitt af hálfu Miðvíkur ehf. Ákvörðun um beitingu slíkra úrræða er háð mati byggingarfulltrúa hverju sinni og verður ekki tekin nema á grundvelli sterkra raka, sem Miðvík ehf. telst ekki hafa fært fram. Með ákvörðun byggingarfulltrúa er ekki litið framhjá því að svo virðist sem tilskilinna leyfa hafi ekki verið aflað fyrir byggingu umræddra smáhýsa. Til að tryggja til framtíðar að slík mannvirkjagerð eigi sér ekki stað á svæðinu verða þær reglur sem gilda um mannvirkjagerð og aðrar framkvæmdir á svæðinu kynntar sérstaklega fyrir hlutaðeigandi.“ Ekki verður séð að tilvist smáhýsanna ógni almannahagsmunum, sbr. t.d. ákvæði a-liðar 1. gr. mannvirkjalaga, og kemur fram í rökstuðningi hinnar kærðu ákvörðunar að mat hafi farið fram, m.a. á aðstæðum. Að því virtu verður að telja það mat byggingarfulltrúa að beita ekki þvingunarrúræðum stutt efnislegum rökum.

Er og til þess að líta að þótt leyfi Umhverfisstofnunar þurfi til allrar mannvirkjagerðar á Látrum hefur hún ekki nýtt sér þau þvingunarúrræði er lög nr. 60/2013 um náttúruvernd kveða á um til að knýja á um úrbætur vegna smáhýsanna, sem stofnuninni er þó kunnugt um, sbr. t.d. ummæli í stjórnunar- og verndaráætlun 2019-2028 um friðland á Hornströndum þess efnis að í fjörukambinum séu lítil ummerki um mörg fiskvinnsluhús og að á þessum stöðum séu í dag smáhýsi fyrir báta og vélhjól.

Með vísan til alls þess sem að framan er rakið eru ekki efni til að ógilda þá matskenndu ákvörðun byggingarfulltrúa að synja beiðni um beitingu þvingunarrúrræða vegna umræddra smáhýsa þótt hún kunni að lúta með óbeinum hætti jafnframt að hagsmunum kæranda. Eru honum enda önnur úrræði tiltæk til að gæta þeirra hagsmuna, svo sem áður er komið fram. Verður því hafnað ógildingarkröfu kæranda.

Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu kæranda um að felld verði úr gildi ákvörðun byggingarfulltrúa Ísafjarðarbæjar frá 27. maí 2021 um að synja kröfu kæranda um að fimm smáhýsi, sem staðsett eru í fjörukambinum á Látrum í Aðalvík, Ísafjarðarbæ, verði fjarlægð.

nóv 29

Love0

54/2021 Látrar

Með UUA

Árið 2021, föstudaginn 26. nóvember, fundaði úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála gegnum fjarfundabúnað. Þátt tóku Nanna Magnadóttir forstöðumaður, Ómar Stefánsson varaformaður og Þorsteinn Þorsteinsson byggingarverkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 54/2021, kæra á ákvörðun byggingarfulltrúa Ísafjarðarbæjar frá 15. apríl 2021 vegna meintra óleyfisframkvæmda á Látrum í Aðalvík, Ísafjarðarbæ.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 22. apríl 2021, er barst nefndinni 26. s.m., kærir Miðvík ehf., eigandi hluta eyðijarðarinnar Látra í Aðalvík, meintar óleyfisframkvæmdir á Látrum. Skilja verður kröfugerð kæranda svo að kærð sé ákvörðun byggingarfulltrúa Ísafjarðarbæjar frá 15. apríl 2021 um að hafna kröfu kæranda um að viðbygging við svonefnt Sjávarhús verði fjarlægð og að gerð sé krafa um ógildingu þeirrar ákvörðunar.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Ísafjarðarbæ 6. október og 3. nóvember 2021.

Málavextir: Látrar í Aðalvík teljast hluti af friðlandi á Hornströndum, sbr. auglýsingu nr. 332/1985. Á svæðinu eru nokkur hús, þeirra á meðal svonefnt Sjávarhús og svonefndur Ólafsskáli er standa hlið við hlið. Hefur kærandi um langt skeið komið á framfæri athugasemdum við Ísafjarðarbæ vegna meintrar óleyfisbyggingar Sjávarhússins, viðbyggingar við það og byggingar smáhýsa/áhaldahúsa í fjörukambinum. Úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála hefur áður haft til úrlausnar kærur kæranda er þetta varðar, sbr. úrskurði í málum nr. 116/2016, 66/2019 og 55/2020. Með úrskurði nefndarinnar í máli nr. 116/2016, uppkveðnum 6. september 2018, var vísað frá kröfu kæranda um að Sjávarhúsið skyldi fjarlægt, en lagt fyrir byggingarfulltrúa að taka afstöðu til þeirrar kröfu kæranda að viðbygging við húsið yrði fjarlægð. Einnig var lagt fyrir byggingarfulltrúa að afgreiða kröfu kæranda um að áhaldahús í fjörukambinum skyldu fjarlægð.

Veitti skipulags- og byggingarfulltrúi Ísafjarðarbæjar á árinu 2019 eigendum Ólafsskála færi á að koma að athugasemdum varðandi þá kröfu kæranda að viðbygging við Sjávarhúsið yrði fjarlægð. Jafnframt mun eigendum Látra hafa verið gefinn kostur á að gera athugasemdir og bárust svör frá nokkrum þeirra. Með úrskurði nefndarinnar í máli nr. 55/2020, sem kveðinn var upp 10. nóvember 2020, var vísað frá kröfu kæranda um að felld yrði úr gildi ákvörðun skipulags- og mannvirkjanefndar frá 20. maí 2020 um að hafna kröfu um að fyrrnefnd viðbygging yrði fjarlægð. Var niðurstaða úrskurðarnefndarinnar á því reist að það væri á forræði byggingarfulltrúa að meta og taka ákvörðun um beitingu þessa þvingunarúrræðis og var lagt fyrir hann að taka afstöðu án frekari dráttar til kröfu kæranda.

Krafa kæranda um að viðbygging við Sjávarhúsið yrði fjarlægð var tekin fyrir á afgreiðslufundi byggingarfulltrúa 15. apríl 2021 og henni hafnað. Meðal þess sem fært var til bókar var að niðurstaðan grundvallaðist á heildstæðu mati á atvikum og aðstæðum og þeim hagsmunum sem vógust á. Aðrir eigendur Látra hefðu ekki gert athugasemdir við umrædda viðbyggingu og nokkuð væri um liðið frá því að henni hefði verið skeytt við húsið. Þá hefði stækkunin ekki í för með sér nein grenndaráhrif. Er synjun byggingarfulltrúa hin kærða ákvörðun í máli þessu, en kærandi hefur einnig kært höfnun byggingarfulltrúa um að fjarlægð verði fimm smáhýsi í fjörukambinum á Látrum. Er það kærumál nr. 74/2021.

Málsrök kæranda: Kærandi tekur fram að afgreiðsla byggingarfulltrúa sé hvorki í samræmi við lög né rökstudd með vísan til viðeigandi laga. Ekki hafi verið tekið tillit til lögvarinna og efnahagslegra hagsmuna kæranda. Yfirlýsing um að aðrir eigendur hafi ekki gert athugasemdir við stækkun Sjávarhússins veiti ekki eigendum þess heimild til að byggja og raska friðlandinu eins og þeim þóknist.

Ekki sé haldbært að vísa til þess hversu langur tími sé liðinn frá því að framkvæmdum hafi lokið. Hafi eigendur umrædds húss ekki sótt um tilskilin leyfi hjá þar til bærum aðilum áður en framkvæmdir hafi hafist. Einnig eigi byggingarfulltrúi mikla sök á þeirri töf er orðið hafi á afgreiðslu málsins. Fulltrúar kæranda hafi í áraraðir og ítrekað reynt að fá lausn sinna mála, en án árangurs. Fyrir liggi að byggingarfulltrúi hafi hvorki gætt meðalhófs eða hlutleysis við afgreiðslu málsins, né virt ákvæði laga um málshraða. Virðist sem byggingarfulltrúi geti ekki sætt sig við að kærandi sé eigandi helmings alls lands að Látrum í Aðalvík.

Leyfi allra landeigenda þurfi til að raska friðlandinu. Beri byggingarfulltrúa að leita leiðsagnar Umhverfisstofnunar áður en veitt sé leyfi til framkvæmda. Það hafi aldrei verið gert í máli þessu enda hafi aldrei verið gefið út byggingarleyfi vegna hússins. Þetta sé ekki í fyrsta skipti sem eigendur Sjávarhússins ráðist í framkvæmdir á húsinu án tilskilinna leyfa og beri þeir ábyrgð á þeirri stöðu sem upp sé komin. Fullyrðing um að engin grenndaráhrif séu vegna framkvæmdarinnar sé málinu óviðkomandi, en eigendur þess húss sem sé við hliðina á Sjávarhúsinu hafi lýst því yfir að umrædd framkvæmd hafi ýmis áhrif, t.a.m. á aðgengi.

Málsrök Ísafjarðarbæjar: Sveitarfélagið krefst þess að kröfum kæranda verði hafnað. Niðurstaða byggingarfulltrúa hafi grundvallast á heildstæðu mati á atvikum og aðstæðum og þeim hagsmunum sem vegist á í málinu, m.t.t. íþyngjandi eðlis þeirra úrræða sem farið sé fram á að beitt verði. Horft hafi verið til þess að aðrir eigendur að Látrum hafi ekki gert athugasemdir við umrædda viðbyggingu, hvorki almennt séð né þegar eftir sjónarmiðum þeirra hafi verið leitað sérstaklega við meðferð málsins. Hið sama eigi við um eigendur svonefnds Ólafsskála. Jafnframt sé nokkuð um liðið frá því að viðbyggingunni hafi verið skeytt við svonefnt Sjávarhús og ákvörðun byggingarfulltrúa um að hafna kröfu um að það verði fjarlægt teljist endanleg á stjórnsýslustigi.

Aðeins sé um að ræða u.þ.b. tveggja metra viðbyggingu í sundi/bili á milli Sjávarhússins og Ólafsskála. Viðbyggingin sé að útliti og byggingarstíl sambærileg nefndum húsum og henni fylgi engin grenndaráhrif, útsýnisskerðing, skuggavarp eða annað slíkt. Litið hafi verið til þess að viðbyggingin uppfylli þau viðmið sem fram komi í h. lið gr. 2.3.5. í byggingarreglugerð nr. 112/2012 er fjalli um tilteknar viðbyggingar sem undanskildar séu byggingarleyfi. Loks skipti máli að ákvörðun um beitingu þvingunarúrræða teljist verulega íþyngjandi gagnvart viðkomandi eigendum og verði ekki tekin nema á grundvelli sterkra raka sem kærandi hafi ekki fært fram. Verði að telja að hagsmunir eigenda viðbyggingarinnar vegi, eins og máli þessu sé háttað, þyngra en hagsmunir kæranda. Einnig sé horft til þess að kærandi teljist ekki hafa rökstutt hvaða hagsmunir séu fólgnir í því fyrir hann og aðra að fá viðbygginguna fjarlægða.

Ákvörðun um beitingu þvingunarúrræða sé háð mati hverju sinni og við það mat verði að taka tillit til atvika og aðstæðna, sem og til hagsmuna allra viðeigandi aðila. Sé einstaklingum eða lögaðilum ekki tryggður lögvarinn réttur til að knýja byggingaryfirvöld til beitingar þvingunarúrræða, enda eigi þeir kost á að grípa til annarra réttarúrræða til að verja meinta hagsmuna sína. Kærandi hafi um árabil kvartað til Ísafjarðarbæjar vegna meintra óleyfisframkvæmda á svæðinu. Hann virðist hins vegar hvorki hafa beint kvörtunum sínum eða fyrirspurnum til þeirra sem að umræddum ráðstöfunum hafi staðið né nýtt sér þau einkaréttarlegu réttarúrræði sem honum standi til boða til að gæta meintra hagsmuna sinna. Að þessu verði að gæta við meðferð málsins og þá sérstaklega þegar horft sé til þess að umrætt svæði sé í eigu ýmissa aðila. Í því ljósi sé m.a. ekki unnt að líta svo á að þær ráðstafanir sem mál þetta og önnur því tengd geti talist það viðurhlutamiklar að réttlæti að byggingarfulltrúi beiti íþyngjandi þvingunarúrræðum.

Málsrök eigenda: Af hálfu eigenda Sjávarhússins er þess krafist að kröfum kæranda verði hafnað eða kærunni vísað frá úrskurðarnefndinni. Sé öllum kröfum mótmælt, einkum ósönnuðum og röngum staðhæfingum um meintar óleyfisframkvæmdir.

Kæran uppfylli ekki skilyrði 4. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála. Á engan hátt sé með skýrum hætti gerð grein fyrir því á hvaða grundvelli kæran byggi eða til hvaða framkvæmda hún taki. Ekki komi fram hvernig hin kærða ákvörðun snerti hagsmuni kæranda og verði því ekki séð hvort og hvaða hagsmuni hann hafi. Af framangreindu leiði að hverjum þeim sem kunni að hafa hagsmuna að gæta sé gert erfitt um vik að koma að sjónarmiðum er máli kunni að skipta. Málatilbúnaður kæranda hafi verið með þessum hætti frá upphafi málsins og sé varla hægt að ætlast til þess að eigendur Sjávarhússins þurfi að sætta sig við það öllu lengur að svara órökstuddum fullyrðingum og dylgjum.

Tekið sé undir rökstuðning byggingarfulltrúa sem fram komi í hinni kærðu ákvörðun. Að auki hafi Ísafjarðarbær verið upplýstur um allar framkvæmdir við húsið, m.a. með bréfum, dags. 20. janúar og 24. febrúar 2015. Fulltrúar eigenda hafi átt fund með bæjarstjóra og starfsmönnum bæjarins í apríl 2015 þar sem farið hafi verið yfir allar framkvæmdir við húsið, þ. á m. þá minniháttar stækkun þegar inngangi og salerni hafi verið skeytt við það á árunum í kringum 1990. Eigendum sé ekki kunnugt um að landeigendur að Látrum hafi nokkurn tíma amast við tilvist Sjávarhússins, nema þá kærandi, líkt og sjá megi í linnulausum kærumálum undanfarin ár. Hann sé ekki eigandi fasteigna í nágrenni við Sjávarhúsið og það sé því óskiljanlegt hvernig hin meinta óleyfisframkvæmd geti verið kæranda til svo mikils ama. Megi í raun ráða að hann telji sig hafa einhvers konar alræðisvald á svæðinu.

Allar framkvæmdir við Sjávarhúsið hafi verið gerðar í góðri trú. Tilgangur þeirra hafi verið að bæta ásýnd hússins og byggðarinnar að Látrum. Fyrir liggi að mál er varði leyfi til bygginga á Látrum hafi ekki verið í föstum skorðum fram til þessa. Áréttuð séu áður framkomin sjónarmið vegna eldri kærumála, einkum bréf til úrskurðarnefndarinnar í ágúst og október 2020, auk fyrri samskipta við Ísafjarðarbæ. Verði fallist á kröfur kæranda sé farið gegn sjónarmiðum um meðalhóf, jafnræði og réttmætar væntingar eigenda hússins. Tekin hafi verið ákvörðun um að hafna kröfu um niðurrif Sjávarhússins og eðli máls samkvæmt taki hún einnig til hinnar umdeildu viðbyggingar.

Viðbótarathugasemdir kæranda: Bent er á að eigendur Sjávarhússins reyni að afvegaleiða málið með ýmsum rangfærslum. Húsið hafi t.d. verið endurbyggt og stækkað á árunum 2010-2014 en ekki árið 1990 líkt og haldið sé fram. Athugasemdir sveitarfélagsins beri með sér yfirgripsmikla hlutdrægni til kærumálsins þar sem halli á kæranda. Settar séu fram kunnugar rangfærslur og hreinn skáldskapur, auk alls óskyldra atriða til að reyna að ljá athugasemdunum alvöruþunga. Slíkur málflutningur sé ekki svaraverður enda hafi þau sjónarmið áður verið hrakin.

Á undanförnum áratugum hafi kærandi ítrekað bent aðilum þeim sem að óleyfisframkvæmdum standi á ólögmæti þeirra og að þær séu gerðar í óþökk kæranda og án hans leyfis. Erfitt sé að koma að eftirliti sökum þess hversu afskekkt friðlandið sé. Hafi framkvæmdirnar ávallt hafist án vitneskju kæranda sem hafi komist að þeim síðar. Það að kærandi hafi ekki nýtt sér einkaréttarleg réttarúrræði sé málinu óviðkomandi og leysi ekki Ísafjarðarbæ undan lögbundnum starfsskyldum sínum. Rangt sé að kærandi hafi ekki rökstutt hagsmuni sína í málinu. Tilraun Ísafjarðarbæjar til að heimfæra umdeildar framkvæmdir undir byggingarreglugerð nr. 112/2012 sé valdsmannleg og yfirgengileg. Hvoru tveggja gangi gegn fjölmörgum ákvæðum stjórnsýslulaga nr. 37/1993, t.d. um meðalhóf, jafnræði og andmælarétt. Viðurkenni sveitarfélagið að það hafi tekið sér vald sem það hafi ekki og sé það grafalvarlegt. Beri Ísafjarðarbær ábyrgð á þeim töfum sem orðið hafi í málinu. Losi það sveitarfélagið hvorki undan ábyrgð né geti leitt til þess að óleyfisframkvæmdin fái að standa. Ef svo væri þá væru það skýr skilaboð til annarra um hvernig búa megi um hnútana til að óleyfisframkvæmdir fái að standa óáreittar.

—–

Færð hafa verið fram frekari rök í máli þessu sem ekki þykja efni til að rekja nánar en úrskurðarnefndin hefur kynnt sér þau sjónarmið.

Niðurstaða: Í kæru er tekið fram að kærð sé afgreiðsla byggingarfulltrúa í kjölfar úrskurðar úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála í máli nr. 55/2020, en eins og fyrr greinir var í því máli lagt fyrir byggingarfulltrúa að taka afstöðu án frekari dráttar til kröfu kæranda um að viðbygging við svonefnt Sjávarhús yrði fjarlægð. Jafnframt segir í kæru að kröfur sem settar hafi verið fram í því máli séu endurteknar og vísað heildstætt í öll málsgögn máls nr. 55/2020. Verður með vísan til þessa og forsögu málsins að öðru leyti að telja að kæran uppfylli skilyrði 4. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála og að ekki leiki vafi á hver sé hin kærða ákvörðun og hvaða kröfur séu gerðar. Jafnframt að kærandi hafi hagsmuni af úrlausn málsins sem einn sameigenda lands þess sem um ræðir. Verður máli þessu því ekki vísað frá úrskurðarnefndinni.

Látrar í Aðalvík teljast hluti af Hornstrandafriðlandi skv. auglýsingu nr. 332/1985 um friðland á Hornströndum. Á svæðinu eru nokkur hús, þeirra á meðal Sjávarhúsið og Ólafsskáli er standa hlið við hlið. Samkvæmt lið 1 í auglýsingunni er öll mannvirkjagerð, jarðrask og önnur breyting á landi, svo og undan landi allt að 60 föðmum frá stórstraumsfjöruborði, háð leyfi Umhverfisstofnunar. Einnig liggur fyrir samkomulag frá árinu 2004 milli stofnunarinnar, Ísafjarðarbæjar, og Landeigendafélags Sléttu- og Grunnavíkurhrepps um vinnureglur við úthlutun byggingarleyfa í friðlandinu. Í því samkomulagi er tekið fram að nýbyggingar eða breytingar á byggingum í friðlandinu á Hornströndum séu háðar byggingarleyfi og leyfi Umhverfisstofnunar, sbr. framangreinda auglýsingu. Þá er í Aðalskipulagi Ísafjarðarbæjar 2008-2020 að finna ákvæði um byggingu húsa á Látrum, svo sem um þann fjölda íbúðarhúsa og þjónustuhúsa sem heimilt er að endurbyggja og um ásýnd svæðisins og útlit húsa.

Í máli þessu er deilt um lögmæti þeirrar ákvörðunar byggingarfulltrúa Ísafjarðarbæjar frá 15. apríl 2021 að synja kröfu kæranda um að fjarlægð verði viðbygging við Sjávarhúsið á Látrum. Mun húsið hafa verið stækkað án þess að fyrir lægi heimild byggingarfulltrúa fyrir þeim breytingum, sbr. 1. og 2. mgr. 9. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki. Upplýsti Umhverfisstofnun úrskurðarnefndina um í bréfi, dags. 22. október 2020, við meðferð máls nr. 55/2020 fyrir nefndinni að hvorki hefði verið veitt umsögn eða leyfi af hálfu stofnunarinnar fyrir framkvæmdinni. Jafnframt hefur Ísafjarðarbær veitt nefndinni þær upplýsingar að ekki hafi heldur verið leitað umsagnar Umhverfisstofnunar áður en hin kærða ákvörðun hafi verið tekin, en að stofnunin sé upplýst um viðkomandi mannvirki að Látrum og hafi óformleg samskipti átt sér stað við stofnunina vegna þeirra.

Í kröfu kæranda felst að beitt verði ákvæðum 2. mgr. 55. gr. mannvirkjalaga en samkvæmt tilvitnuðu ákvæði getur byggingarfulltrúi krafist þess ef byggingarframkvæmd er hafin án þess að leyfi sé fengið fyrir henni eða hún brýtur í bága við skipulag að hið ólöglega mannvirki eða byggingarhluti sé fjarlægt, jarðrask afmáð eða starfsemi hætt.

Ákvörðun um beitingu nefndra þvingunarúrræða er háð mati stjórnvalds hverju sinni og er tekið fram í athugasemdum við frumvarp það sem varð að mannvirkjalögum að eðlilegt sé að ákvörðun um beitingu úrræðanna sé metin í hverju tilviki, m.a. með tilliti til meðalhófs. Umrædd ákvæði gefa stjórnvöldum sveitarfélaga kost á að bregðast við sé gengið gegn almannahagsmunum svo sem skipulags-, öryggis- eða heilbrigðishagsmunum, sbr. 1. gr. laga nr. 160/2010. Með hliðsjón af þessu verður ekki talið að einstaklingum sé tryggður lögvarinn réttur til að knýja byggingaryfirvöld til beitingar þvingunarúrræða vegna hagsmuna einstaklinga enda eru þeim tryggð önnur réttarúrræði til þess að verja þá hagsmuni sína. Þótt beiting úrræðanna sé háð mati stjórnvalds þarf ákvörðun þess efnis, líkt og endranær, að vera studd efnislegum rökum, m.a. með hliðsjón af þeim hagsmunum sem búa að baki fyrrgreindum lagaheimildum.

Sú niðurstaða byggingarfulltrúa að hafna kröfu um beitingu þvingunarúrræða var studd þeim rökum að hún grundvallaðist á heildstæðu mati á atvikum og aðstæðum og þeim hagsmunum sem vógust á, m.t.t. íþyngjandi eðlis þeirra úrræða sem farið væri fram á að yrði beitt. Horft væri til þess að aðrir eigendur jarðarinnar Látra hefðu ekki gert athugasemdir við umrædda viðbyggingu auk þess sem nokkuð væri liðið frá því að henni hefði verið skeytt við húsið. Aðeins væri um að ræða u.þ.b. tveggja metra viðbyggingu á milli tveggja húsa og henni fylgdu engin grenndaráhrif, útsýnisskerðing, skuggavarp eða annað slíkt.

Viðbygging sú sem um ræðir mun hafa verið reist undir lok síðustu aldar en mun hafa verið endurbyggð árið 2012. Hefur kærandi allt frá árinu 2014 farið fram á að hún yrði fjarlægð, auk þess sem eigendur Ólafsskála beindu erindi vegna skráningar viðbyggingarinnar til Þjóðskrár á árinu 2016 þar sem fram komu mótmæli eigendanna vegna byggingarinnar. Var afrit þess bréfs sent sveitarstjóra Ísafjarðarbæjar. Við meðferð máls þessa leitaði byggingarfulltrúi eftir sjónarmiðum eigenda lands og mannvirkja á svæðinu, m.a. eigenda Ólafsskála, eins og rakið er í málavöxtum. Bárust engar athugasemdir á þann veg að fjarlægja bæri viðbygginguna. Lagði byggingarfulltrúi tilhlýðilegt mat á framangreind atvik málsins og var niðurstaða hans reist á meðalhófi, enda hefði öndverð niðurstaða leitt til íþyngjandi niðurstöðu fyrir eigendur mannvirkisins. Sá ágalli er þó á afgreiðslu byggingarfulltrúa að ekki verður séð að hann hafi við ákvörðun sína lagt mat á eldhættu sem þó hefði verið ástæða til að teknu tilliti til nálægðar hinnar umdeildu viðbyggingar við Ólafsskála. Verður þó ekki talið að af viðbyggingunni sem slíkri stafi slík aukin eldhætta frá því sem fyrir var að nauðsyn hafi borið til vegna brýnna öryggishagsmuna að hlutast til um að hún yrði fjarlægð, en viðbyggingin er aðeins um tveggja metra breið og lokar nánast jafnstóru sundi sem áður var á milli Sjávarhússins og Ólafsskála. Þá vísaði byggingarfulltrúi til þess að niðurstaða hans væri grundvölluð á heildstæðu mati á atvikum og aðstæðum þótt ekki hafi verið vikið að öryggis- eða skipulagshagsmunum með berum orðum. Að framangreindu virtu verður að telja að mat byggingarfulltrúa og ákvörðun um að beita ekki úrræði 2. mgr. 55. gr. mannvirkjalaga hafi verið studd viðhlítandi efnisrökum.

Þá er rétt að benda á að Umhverfisstofnun hefur ekki látið málefni Sjávarhússins og umræddrar viðbyggingar til sín taka, en í bréfi stofnunarinnar til úrskurðarnefndarinnar, dags. 22. október 2020, kemur fram að ekki hefðu verið gerðar athugasemdir af hálfu stofnunarinnar vegna framkvæmda sem falist hefðu í lagfæringum, stækkunum og breytingum á húsum innan friðlandsins þegar þau hefðu komið til kasta stofnunarinnar. Er og til þess að líta að þótt leyfi Umhverfisstofnunar þurfi til allrar mannvirkjagerðar á Látrum hefur hún ekki nýtt sér þau þvingunarúrræði sem lög nr. 60/2013 um náttúruvernd kveða um á til að knýja á um úrbætur vegna framkvæmda við Sjávarhúsið.

Með hliðsjón af öllu því sem að framan er rakið eru ekki efni til að ógilda þá matskenndu ákvörðun byggingarfulltrúa að synja beiðni um beitingu þvingunarúrræða vegna títtnefndrar viðbyggingar, þótt hún kunni að lúta með óbeinum hætti jafnframt að hagsmunum kæranda. Eru honum enda önnur úrræði tiltæk til að gæta þeirra hagsmuna, svo sem áður er komið fram. Verður ógildingarkröfu kæranda því hafnað.

Uppkvaðning úrskurðar í kærumáli þessu hefur dregist vegna tafa við gagnaöflun frá sveitarfélaginu.

Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu kæranda um að felld verði úr gildi ákvörðun byggingarfulltrúa Ísafjarðarbæjar frá 15. apríl 2021 um að synja kröfu kæranda um að viðbygging við svonefnt Sjávarhús á Látrum í Aðalvík í Ísafjarðarbæ verði fjarlægð.

nóv 09

Love0

94/2021 Leifsgata

Með UUA

Árið 2021, föstudaginn 5. nóvember, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Borgartúni 21, Reykjavík. Mættir voru Ómar Stefánsson varaformaður, Ásgeir Magnússon, fyrrverandi dómstjóri, og Þorsteinn Þorsteinsson byggingarverkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 94/2021, kæra á ákvörðun byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 9. júní 2021 um að aðhafast ekki frekar að svo stöddu vegna kvartana yfir fasteigninni Leifsgötu 4B og starfsemi á baklóð Leifsgötu 4.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 22. júní 2021, er barst nefndinni sama dag, kærir húsfélagið Leifsgötu 4-10 þá ákvörðun byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 9. júní 2021 að aðhafast ekki frekar að svo stöddu vegna kvartana yfir fasteigninni Leifsgötu 4B og starfsemi á baklóð Leifsgötu 4. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Reykjavíkurborg 19. júlí og 14. október 2021.

Málavextir: Árin 1944 og 1946 sótti eigandi Leifsgötu 4 um leyfi til að byggja við bílskúr á baklóð hússins en umsóknum hans var synjað í bæði skiptin af byggingarnefnd Reykjavíkur. Mun eigandinn hafa á árinu 1946 byggt svokallað bakhús við bílskúrinn án tilskilins leyfis, en í dag er heiti bakhússins og bílskúrsins Leifsgata 4B. Árið 1987 fóru erfingjar eigandans fram á að borgaryfirvöld myndu viðurkenna lögmæti bakhússins en því erindi var synjað. Í kjölfarið seldu erfingjarnir bakhúsið. Hinn 30. ágúst 1988 lýstu nýir eigendur Leifsgötu 4 því yfir að þeir hefðu ekkert að athuga við eignarrétt þáverandi eiganda Leifsgötu 4B að „tveim íbúðarskúrum á baklóð fasteignarinnar, ásamt tilheyrandi lóðarréttindum, sem sérstaklega eru metin til fasteignarmats og lóðamats, svo og brunabótamats.“ Árið 1997 mun eigandinn hafa sótt um „afmörkun séreignar“ Leifsgötu 4B á grundvelli 15. gr. reglugerðar nr. 471/1997 um eignaskiptayfirlýsingar, útreikning hlutfallstalna o.fl. í fjöleignarhúsum. Var umsóknin samþykkt af byggingarnefnd 18. desember s.á. með svohljóðandi bókun: „Samþykktin tekur einungis til eignaafmörkunar, en í henni felst ekki samþykkt á bakhúsi hvorki til íbúðar eða annarra nota. Fjarlægist borgarsjóði að kostnaðarlausu þegar krafist verður. Byggingin uppfyllir ekki ákvæði brunamálareglugerðar. Þinglýsa skal ofangreindum ákvæðum áður en samþykktin tekur gildi.“ Samþykktin var staðfest af borgarstjórn 15. janúar 1998. Sú ákvörðun var í kjölfarið kærð til úrskurðarnefndar skipulags- og byggingarmála, sem með úrskurði sínum í máli nr. 3/1998, uppkveðnum 25. mars 1998, breytti ákvörðuninni á þann veg að hún yrði skilyrðislaus.

Á árinu 2003 sótti eigandi Leifsgötu 4B um leyfi m.a. til að breyta þaki bakhússins og innra fyrirkomulagi þannig að þar mætti innrétta stúdíóíbúð, en þeirri umsókn var synjað af byggingarfulltrúa 2. júlí 2003 með vísan til umsagnar skipulagsfulltrúa 26. júní s.á. Taldi skipulagsfulltrúi bakhúsið vera í andstöðu við nútímakröfur og sjónarmið í skipulagi. Í kjölfarið á því lagði eigandinn fram samhljóða byggingarleyfisumsókn nema að ekki var lengur sótt um samþykki fyrir íbúð, en þeirri umsókn var synjað af byggingarfulltrúa 23. september 2003.

Hinn 4. september 2010 sendi byggingarfulltrúi bréf til eigandans vegna kvartana yfir óleyfisframkvæmdum er lutu að grindverki, geymslurými á palli, dyragati á hlið hússins og nýjum glugga. Með bréfi byggingarfulltrúa, dags. 30. ágúst 2012, var eigandi beðinn um að fjarlægja umræddar framkvæmdir.

Íslandsbanki eignaðist Leifsgötu 4B á nauðungaruppboði í maí 2013. Hinn 21. ágúst 2017 sendi starfsmaður bankans tölvupóst til starfsmanns umhverfis- og skipulagssviðs Reykjavíkurborgar og spurðist þar fyrir um hvað væri „til ráða með framhaldið“. Var þar vísað til þess að bankinn hefði lánað út á eignina í þeirri trú að hún væri „nothæf“. Í svari starfsmannsins sama dag kom fram að engin einföld lausn væri á málinu og bent á að varla væri þar „gott ástand t.d. m.t.t. brunavarna, en skúrinn er mjög nálægt fjölbýlishúsinu. […] Sennilega væri best að þið létuð rífa þetta til að losna við öll gjöld“. Með kaupsamningi, dags. 30. júlí 2019, seldi bankinn síðan bakhúsið að Leifsgötu 4B til núverandi eiganda þess. Var í samningnum sérstaklega tiltekið að eignin væri „lóðarréttindalaus og því liggur ekki fyrir leyfi til að nýta eignina í núverandi ástandi. Leyfi þarf frá byggingaryfirvöldum til að halda áfram með byggingu. Einnig eru ósætti við íbúa á Leifsgötu 4. Kaupanda er bent á [að] framkvæmdir voru hafnar á eigninni í óleyfi.“

Tveir félagsmenn kæranda kröfðust þess með bréfi til byggingarfulltrúa, dags. 15. ágúst 2019, að embættið myndi fjarlægja umrætt bakhús. Vísuðu þeir til þess að samkvæmt bókun hans 17. desember 1997 uppfyllti byggingin ekki ákvæði brunamálareglugerðar og húsið væri hvorki samþykkt til íbúðar né annarra nota. Eignarhald hefði breyst og lögheimili tveggja fyrirtækja hefði verið skráð á fasteignina. Þá sendi eigandi bakhússins tölvupóst til starfsmanns umhverfis- og skipulagssviðs borgarinnar 30. október 2019 og spurðist fyrir um hvort ekki væri hægt að „gera húsið þannig að það sé samþykkt.“ Í svari starfsmannsins sama dag var bent á að eigandinn gæti sótt um byggingarleyfi en að ekki væri von á að það myndi bera árangur. Bakhúsið tæki upp alla baklóð Leifsgötu 4 og væri í algerri andstöðu við hugsun í skipulagi svæðisins.

Einn af félagsmönnum kæranda hafði samband við þjónustuver Reykjavíkurborgar 21. nóvember 2019 og kvartaði yfir óleyfisframkvæmd á lóð Leifsgötu 4 og hafa ekki fengið svar við erindi um að bakhúsið yrði fjarlægt. Vegna kvörtunarinnar sendi byggingarfulltrúi tölvupóst á starfsmann umhverfis- og skipulagssviðs og benti honum á að „snarast á staðinn og stöðva framkvæmdir, ef í gangi.“ Á árinu 2020 fór byggingarfulltrúi í þrjár vettvangskannanir og mun vettvangskönnun 13. október hafa leitt í ljós að búið væri að útbúa dyr og glugga við inngang í rýmið. Með bréfi byggingarfulltrúa til eiganda, dags. 16. s.m., var þess krafist að allar framkvæmdir yrðu stöðvaðar með vísan til 55. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki og gr. 2.9.1. í byggingarreglugerð nr. 112/2012. Hinn 11. nóvember 2020 sendi einn af félagsmönnum kæranda tölvupóst til byggingarfulltrúa þar sem bent var á að eigandi bakhússins Leifsgötu 4B hefði hunsað tilmæli byggingarfulltrúa um að færa húsnæðið í fyrra horf og að fyrir lægi að hann notaði það undir atvinnustarfsemi. Jafnframt var bent á að um miðjan október s.á. hefðu raflagnir milli húsanna brunnið yfir. Brunahætta stafaði af húsinu og umgengni á lóðinni hindraði aðgang eigenda að flóttaleiðum, bakdyrum, bakgörðum og sorptunnum.

Hinn 23. janúar 2021 skilaði húsfélagið Leifsgötu 4 greinargerð til Reykjavíkurborgar vegna umrædds bakhúss þar sem farið var fram á frekara eftirlit og beitingu þvingunarúrræða af hálfu borgarinnar. Með bréfi, dags. 1. febrúar 2021, ítrekaði byggingarfulltrúi við eiganda bakhússins tilmæli um að stöðva tafarlaust allar framkvæmdir, með vísan til 55. gr. laga nr. 160/2010, og var eigandanum gert að leggja fram skriflegar skýringar. Jafnframt kom fram að yrði þessum tilmælum ekki sinnt yrði tekin ákvörðun um framhald málsins með hliðsjón af ákvæðum laga nr. 160/2010 og gæti sú ákvörðun falið í sér beitingu dagsektarákvæða. Byggingarfulltrúa bárust ekki umbeðnar skýringar og með bréfi, dags. 3. mars 2021, ítrekaði embættið kröfu sína um að bakhúsinu yrði komið í fyrra horf í samræmi við „samþykkta uppdrætti“. Byggingarfulltrúi fór aftur á vettvang 29. mars 2021 og í skoðunarskýrslu kom fram að ítrekað hefði verið óskað eftir því að eigandi bakhússins yrði viðstaddur skoðun, m.a. til að hægt væri að sjá hvort að leyfisskyldar framkvæmdir hefðu átt sér stað innanhúss, en að eigandi hefði ekki orðið við því. Fram kom og að búið væri að fjarlægja mikið af lausafjármunum og drasli sem áður hefði verið á lóðinni. Eftir stæðu m.a. hjólhýsi og bátur sem ekki hefði verið sótt um stöðuleyfi fyrir. Einnig hefði komið í ljós að búið væri að fjarlægja bílskúrshurð og setja í staðinn hurðir og glugga, en ekki hefði verið sótt um byggingarleyfi fyrir þeim framkvæmdum.

Lögmaður kæranda sendi byggingarfulltrúa tölvupóst 12. apríl 2021 með viðhengdum myndbút og ljósmyndum „um hina ólögmætu starfsemi.“ Hinn 28. s.m. fundaði lögmaðurinn með starfsfólki umhverfis- og skipulagssviðs vegna málsins. Samkvæmt fundargerð kom fram á fundinum af hálfu borgaryfirvalda að tiltekt og árangur hefði náðst vegna Leifsgötu 4B, stærstu lausamunir hefðu verið fjarlægðir, en bátur, hjólhýsi, timbur, þvottavél, grindur og fleira væri eftir. Ekki væri tilefni til frekari aðgerða eða beitingar dagsektarheimilda vegna meðalhófs. Ekki væri hægt að viðhafa aðgerðir með hliðsjón af deiliskipulagi eða aðalskipulagi þar sem byggingin væri í sjálfu sér ólögmæt. Ef engar samþykktar teikningar væru til þá félli byggingin hvorki undir lög um mannvirki né skipulagslög og því stæði borgin eftir án valdheimilda. Úttekt byggingarfulltrúa á brunavörnum ætti sér stað þegar hús væri reist en eftir það gerði embættið lítið. Vegna fyrirspurnar um hvort ekki væri farið í eftirlit þegar um væri að ræða aðstöðu sem þessa, þ.e. að byggingin hefði aldrei verið tekin út, kom fram af hálfu borgaryfirvalda að slíkt félli ekki innan almennra eftirlitsheimilda byggingarfulltrúa borgarinnar.

Byggingarfulltrúi fór aftur í vettvangsskoðun 14. maí 2021 og í skýrslu vegna þeirrar skoðunar kom fram að tilgangur ferðarinnar hefði verið að kanna hvort búseta væri í bakhúsi og/eða bílgeymslu. Enginn hefði hist fyrir þegar bankað hefði verið á dyr. Óskum byggingarfulltrúa um að fá að skoða rýmin hefði ekki verið sinnt. Þá er því lýst að í fyrri vettvangsferðum hefðu eftirlitsmenn aldrei orðið varir við búsetu eða merki um búsetu í bakhúsi og bílgeymslu. Að sama skapi hefðu vettvangsferðir ekki sýnt fram á að rekstur færi fram í rýmunum.

Hinn 9. júní 2021 sendi starfsmaður byggingarfulltrúa tölvupóst til lögmanns kæranda þar sem sagði m.a. að rannsókn embættisins hefði ekki leitt til þess að staðfesta mætti búsetu eða notkun rýmisins. Skráning einkahlutafélags á fasteignina þyrfti ekki að fela í sér starfsemi og hefði vettvangsferð ekki leitt í ljós að starfsemi færi þar fram. Ekki væri þar um starfsleyfisskyldan rekstur að ræða sem þyrfti að vera í samræmi við gildandi aðalskipulag. Um brunavarnir var vísað til þess að skv. kafla 2.7. í byggingarreglugerð bæri eigandi mannvirkis ábyrgð á að rekstur húsnæðisins væri í samræmi við kröfur í lögum um mannvirki og í byggingarreglugerð. Skilmálaeftirlit byggingarfulltrúa hefði sent eiganda bakhússins bréf, dags. 1. febrúar 2021, með kröfu um að allar framkvæmdir yrðu stöðvaðvar og að lagðar yrðu inn skriflegar skýringar á framkvæmdunum. Erindið hefði verið ítrekað en ekkert svar hefði borist. Lögmaður kæranda svaraði tölvupóstinum samdægurs og spurðist fyrir um hvort í þessu fælist að borgin myndi ekki beita úrræðum skv. 55. gr. laga nr. 160/2010. Sama dag svaraði starfsmaðurinn að byggingarfulltrúi myndi ekki aðhafast frekar í málinu að svo komnu máli.

Málsrök kæranda: Kærandi telur þá ákvörðun byggingarfulltrúans í Reykjavík að aðhafast ekki í tilefni kvörtunar félagsmanna hans vegna Leifsgötu 4B haldna annmörkum svo ógildingu varði, en með ákvörðuninni viðhaldi borgaryfirvöld ólögmætu ástandi á lóð Leifsgötu 4. Jafnframt hafi sveitarfélagið sýnt af sér athafnaleysi um árabil þrátt fyrir ítrekaðar kröfur um að borgaryfirvöld viðhefðu aðgerðir í tilefni af ólögmætri nýtingu, atvinnustarfsemi og framkvæmdum í bakhúsinu og á umræddri lóð.

Óumdeilt sé að engar heimildir séu til staðar fyrir nýtingu hússins þótt tiltekinn afmarkaður séreignarréttur yfir bakhúsinu hafi verið viðurkenndur. Þrátt fyrir að fjölmargar teikningar megi finna af viðbyggingunni sé engin þeirra samþykkt af byggingarfulltrúa borgarinnar. Þannig sé ekkert leyfi fyrir bakhúsi við bílskúrinn á lóðinni Leifsgötu 4, hvorki til að byggja það eða breyta því né til að nýta það sem íbúð eða til annarra nota. Byggt sé á því að úrskurður úrskurðarnefndar skipulags- og byggingarmála í kærumáli nr. 3/1998, sem fellt hafi úr gildi skilyrði í bókun byggingarfulltrúa frá 17. desember 1997, takmarki ekki heimildir borgaryfirvalda til að fjarlægja bakhúsið á grundvelli 55. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki, enda sé hinn afmarkaði séreignarréttur byggður á ólögmætu ástandi sem geti ekki skapað betri rétt til handa þeim er eignist umráð yfir byggingunni síðar. Í úrskurðinum hafi réttmæti bókunarinnar ekki verið tekið til efnislegrar skoðunar heldur hafi skilyrði í bókuninni verið talin óþörf í samhengi þess erindis sem byggingarfulltrúi hafi haft til meðferðar. Bent sé á að úrskurðurinn hafi fallið vegna málsraka sem eigi ekki lengur við í dag og geti því ekki takmarkað framfylgd lögmæltra verkefna. Þversögn felist í þeirri niðurstöðu byggingarfulltrúa að þar sem að mannvirkið á lóðinni hefði ekki verið byggt og tekið út með leyfi byggingarfulltrúa falli það sem slíkt utan gildissviðs laga nr. 160/2010 og því geti embættið ekki beitt þvingunarúrræðum laganna. Verði það að teljast ógildingarannmarki á hinni kærðu ákvörðun.

Borgaryfirvöld hafi brotið gegn rannsóknarskyldu sinni. Þrátt fyrir að búið sé að staðfesta að ólögmætar framkvæmdir hafi átt sér stað á bakhúsinu, sem sé í andstöðu við gr. 2.3.1. í byggingarreglugerð nr. 112/2012, hafi ekki verið gengið eftir skýringum eigandans eða málinu lokið samkvæmt réttum lagalegum farvegi. Á baklóð hafi bátur og hjólhýsi staðið um margra mánaða skeið en skv. 1. mgr. gr. 2.6.1. í byggingarreglugerð þurfi stöðuleyfi fyrir geymslu slíkra lausafjármuna. Þegar lausafjármunir sem getið sé um í gr. 2.6.1. séu staðsettir án stöðuleyfis skuli leyfisveitandi skv. gr. 2.6.2. krefja eiganda um að fjarlægja lausafjármunina en að öðrum kosti verði það gert á kostnað eiganda. Í kærðri ákvörðun byggingarfulltrúa felist að hann muni ekkert aðhafast varðandi skort lóðareiganda á stöðuleyfi en reglugerðin mæli fyrir um að bara ein leið sé fær. Þá hafi borgaryfirvöld reynt að staðfesta búsetu og notkun á bakhúsinu í atvinnuskyni með veikum hætti, en félagsmenn kæranda hafi m.a. vísað til kvartana sinna til lögreglu, sent myndir og myndband af atvinnustarfseminni sem fram hafi farið með tilheyrandi hávaða og bent á að eigandi hússins hefði skráð þar einkahlutafélag. Starfsemin sem fari fram beint fyrir augum íbúanna sé með þeim hætti að hún samræmist ekki íbúðarbyggð. Miðað við forsögu og umfang kvartana félagsmanna kæranda hefðu borgaryfirvöld átt að gæta þess sérstaklega að kanna aðstæður.

Í Aðalskipulagi Reykjavíkur 2010-2030 sé Skólavörðuholt skilgreint sem íbúðarbyggð. Í aðalskipulagi komi jafnframt fram að innan íbúðarbyggðar sé heimiluð nærþjónusta við íbúa og umfangslítil atvinnustarfsemi sem samrýmist búsetu, enda sé hún í samræmi við lög og reglugerðir. Sá rekstur sem fram fari að Leifsgötu 4B falli ekki undir það að vera umfangslítil atvinnustarfsemi, en rekstrinum fylgi lagning stórra ökutækja og fleira á garð- og gangsvæði Leifsgötu 4. Reksturinn sé þess eðlis að vera starfsleyfisskyldur skv. lögum nr. 7/1998 um hollustuhætti og mengunarvarnir, en slíkur rekstur þurfi skv. 1. mgr. 6. gr. laganna að vera í samræmi við skipulag samkvæmt skipulagslögum. Í hinni kærðu ákvörðun sé tekið fram að ekkert deiliskipulag sé í gildi fyrir lóðina eða reitinn. Það sé ómálefnalegt sjónarmið að láta skort á deiliskipulagi koma í veg fyrir framfylgd gildandi aðalskipulags, enda sé aðalskipulag rétthærra en deiliskipulag skv. 7. mgr. 12. gr. skipulagslaga nr. 123/2010.

Þar sem engar samþykktar teikningar séu til af bakhúsinu hafi mannvirkið aldrei hlotið lokaúttekt byggingarfulltrúa skv. 36. gr. laga nr. 160/2010 og þar með hafi aldrei verið gerð brunavarnarúttekt á húsinu. Lokaúttekt byggingarfulltrúa viðkomandi sveitarfélags sé hluti af eftirliti til að tryggja almannaöryggi. Vegna nálægðar bakhússins við aðliggjandi hús kæranda veki þetta upp áhyggjur af brunavörnum, sérstaklega þegar eigandi bakhússins reki þar atvinnustarfsemi sem gæti kallað á aðrar og ríkari kröfur til brunavarna. Þar sem um sé að ræða þétta íbúðarbyggð sé ástandið sérstaklega alvarlegt. Núverandi ástand hússins sé í andstöðu við gr. 4.3.3. í byggingarreglugerð, en þar segi að brunavarnir skuli færðar inn á aðaluppdrátt, sbr. einnig gr. 4.3.9. sömu reglugerðar. Enn fremur vísist til óvissu um hvort mannvirki sé í samræmi við kröfur gr. 5.1.2., 9.1.2., 9.2.1. og þá sérstaklega gr. 9.2.5. í reglugerðinni. Loks vísist til kafla 9.3. í sömu reglugerð. Athygli byggingarfulltrúa hafi verið vakin á því að brunnið hafi yfir raflagnir sem liggi á milli húsanna og að eigandi bakhússins hefði augljóslega lagt rafmagn inn í húsið án þess að hafa leyfi til slíkra framkvæmda. Borgaryfirvöld firri sig ábyrgð hvað varði úttekt á brunavörnum í þéttbýli. Sú afstaða sé í andstöðu við skyldu byggingarfulltrúa um að viðhafa eftirlit skv. 1. mgr. 12. gr. laga nr. 75/2000 um brunavarnir, sérstaklega a til c-iði og e-lið ákvæðisins. Að varpa ábyrgð á eiganda mannvirkis falli um sjálft sig þegar að sveitarfélagið hafi ekki, í samræmi við 2. mgr. 23. sömu laga, gert athugasemd eða gefið fyrirmæli um að láta af atvinnustarfsemi. Í 1. mgr., sbr. 2. málsl., 29. gr. laganna segi enn fremur að byggingarfulltrúi eða eftir atvikum heilbrigðisfulltrúi viðkomandi sveitarfélags skuli aðstoða slökkviliðsstjóra til að knýja eiganda og eftir atvikum forráðamann mannvirkis til úrbóta. Kærandi hafi leitað til slökkviliðsins vegna málsins en það hafi ekki talið sig hafa heimildir til að gera athugasemdir við brunavarnir nema að beiðni byggingarfulltrúa. Hér sé ekki aðeins um hagsmuni kæranda að ræða heldur íbúa í hverfinu almennt.

Byggingfulltrúa sé rétt að nýta úrræði 55. gr. laga nr. 160/2010 til fulls. Í athugasemdum við lagagreinina með frumvarpi því er orðið hafi að lögum nr. 160/2010 komi fram að byggingafulltrúi meti í hverju tilviki hvort krefjast skuli niðurrifs eða stöðvunar á starfsemi, m.a. með tilliti til meðalhófs. Það sjónarmið geti þó ekki réttlætt hina kærða ákvörðun. Beiting þvingunarúrræða miði að því að vernda þá almannahagsmuni sem búi að baki lögunum, svo sem skipulags-, öryggis- og heilbrigðishagsmuni. Hin ólögmæta starfsemi skerði réttmætar væntingar félagsmanna kæranda til friðsamlegrar búsetu í íbúðarbyggð. Skortur á viðhlítandi brunavörnum rýri öryggi félagsmannanna. Þá sé óvíst hvort mannvirkið standist kröfur um nýtingarhlutfall lóða, en afar þröngt sé á milli húsa. Einstaklingsbundnir hagsmunir félagsmanna kæranda haldist þannig í hendur við almannahagsmuni. Þá sé ljóst að eigandi bakhússins hafi frá kaupsamningsgerð verið grandsamur um ólögmæti nýtingarinnar og framkvæmdanna, en huglæg afstaða og réttmætar væntingar hafi mikið vægi við mat stjórnvalda. Því fáist ekki séð að meðalhóf eða tillit til eignarréttar eigandans séu málefnaleg sjónarmið gegn beitingu úrræða, sbr. dóm Hæstaréttar í máli nr. 326/2005, en þar hafi eigendur húsnæðis ekki verið taldir vera í góðri trú um annmarka byggingarleyfis sem hafi falist í skorti á samþykki landeiganda.

Málsrök Reykjavíkurborgar: Af hálfu borgaryfirvalda er bent á að óumdeilt sé að engar heimildir séu eða hafi verið til staðar fyrir nýtingu bakhússins, hvorki til íbúðar né annarra nota. Byggingarnefnd eða byggingarfulltrúi hafi ætíð synjað umsóknum um byggingarleyfi, hvort heldur vegna byggingar bakhússins eða vegna breytinga á því. Því sé hafnað að borgaryfirvöld hafi sýnt af sér athafnaleysi enda hafi embætti byggingarfulltrúa ítrekað brugðist við ábendingum vegna bakhússins með vettvangsskoðunum og óskað skýringa frá þinglýstum eigendum á hverjum tíma.

Líkt og komi fram í skoðunarskýrslu byggingarfulltrúa 14. maí 2021 hafi eftirlitsmenn byggingarfulltrúa í vettvangsferðum aldrei orðið varir við búsetu eða merki um búsetu í bakhúsi og bílgeymslu. Sömu vettvangsferðir hafi heldur ekki sýnt fram á að rekstur fari fram í umræddum rýmum. Einnig komi fram í skýrslunni að embætti byggingarfulltrúa hafi óskað eftir því við eiganda að fá að skoða rýmin, en þeim óskum hafi ekki verið sinnt. Hin meinta atvinnustarfsemi hafi ekki verið staðfest af fulltrúum byggingarfulltrúa í neinni af þeim vettvangsferðum sem farnar hafi verið á staðinn. Þegar vettvangsferð 13. október 2020 hefði leitt í ljós að óleyfisframkvæmdir hefðu sannarlega átt sér stað hefði verið gengið á eftir skýringum eiganda. Erfiðlega hefði gengið að birta eiganda bréf en það hefði tekist 11. febrúar 2021. Hinn 3. mars s.á. hefði byggingarfulltrúi krafist þess að eigandi kæmi bakhúsinu í fyrra horf en ekki hefði verið brugðist við þeirri kröfu.

Bakhúsið hafi líklega staðið á lóð Leifsgötu 4 í yfir 70 ár og oft gengið kaupum og sölum. Húsið sé með skráð fasteignanúmer og til staðar sé þinglýstur eignarréttur. Byggingin hafi hlotið þinglýst samþykki eigenda Leifsgötu 4 árið 1988. Samkomulag meðal eigenda um eignaafmörkun hafi verið gert árið 1997 og þá hafi bakhússins verið skýrt getið í þinglýstri eignaskiptayfirlýsingu eigenda Leifsgötu 4 frá árinu 2014. Byggingarnefnd hafi samþykkt umsókn um eignaafmörkun á grundvelli 15. gr. reglugerðar nr. 471/1997 um eignaskiptayfirlýsingar, útreikning hlutfallstalna o.fl. í fjöleignarhúsum, með skilyrðum, en úrskurðarnefnd skipulags- og byggingarmála hafi fellt skilyrðin úr gildi með vísan í meðalhófsreglu 12. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993.

Bent sé á að beiting þvingunarúrræðis af hálfu byggingarfulltrúa sé valkvæð. Í athugasemdum við 55. gr. í frumvarpi því er orðið hafi að lögum nr. 160/2010 um mannvirki komi fram að eðlilegt þyki að byggingarfulltrúi meti í hverju tilviki fyrir sig hvort krefjast skuli niðurrifs eða stöðvunar á starfsemi, m.a. með tilliti til meðalhófs. Með það í huga hafi byggingarfulltrúi tekið ákvörðun um að ganga ekki lengra að svo stöddu.

Ekki þurfi stöðuleyfi fyrir uppblásnum slöngubát sem sé á lóðinni, en hann falli ekki undir gr. 2.6.1. í byggingarreglugerð nr. 112/2012. Samkvæmt sömu grein þurfi hins vegar stöðuleyfi fyrir hjólhýsi sem standi lengur en tvo mánuði utan svæðis sem sérstaklega sé ætlað fyrir geymslu slíkra hluta. Slíkt leyfi sé þó einungis nauðsynlegt á tímabilinu 1. október til 1. maí, sbr. gr. 2.6.1. í byggingarreglugerð. Hjólhýsi á lóðinni hafi ekki verið stöðuleyfisskylt þegar kærð ákvörðun hafi verið tekin 9. júní 2021.

Óumdeilt sé að bakhúsið hafi aldrei hlotið lokaúttekt byggingarfulltrúa skv. 36. gr. laga nr. 160/2010 og því hafi aldrei verið gerð brunaúttekt á húsinu. Varðandi ábyrgð borgaryfirvalda á úrbótum á brunavörnum í hinu ósamþykkta húsi sé bent á að samkvæmt kafla 2.7. í byggingarreglugerð beri eigandi mannvirkis ábyrgð á að við rekstur húsnæðis sé farið að kröfum laga nr. 160/2010 og byggingarreglugerðar. Minnt sé á að aldrei hafi farið á milli mála að borgaryfirvöld hafi ekki í hyggju að heimila notkun á hinu ósamþykkta húsi. Í bréfi slökkviliðsstjóra til skipulagsstjóra Reykjavíkur, dags. 18. desember 2013, um óleyfilega búsetu í atvinnuhúsnæði í borginni segi: „Eldvarnir í umræddum húsum hafa verið annmörkum háð þar sem í fæstum tilvikum heimilar skipulag búsetu í viðkomandi svæðum. Sé krafist úrbóta á eldvörnum vegna búsetu í slíkum tilvikum, væri í reynd fallist á slíka notkun húsnæðis.“ Tekið sé undir þessa afstöðu og því sé ómögulegt að krefjast úrbóta vegna þess að í því fælist mögulegt samþykki á notkun hins ósamþykkta bakhúss.

Viðbótarathugasemdir kæranda: Kærandi telur umsögn Reykjavíkurborgar renna frekari stoðum undir að viðbrögð borgarinnar hafi verið lítil sem engin þrátt fyrir ítrekaðar kvartanir í bráðum tvo áratugi. Starfsmenn borgarinnar hafi verið meðvitaðir um óleyfisástand en ekki gripið til annarra aðgerða en að beina tilmælum til eigenda. Þeim hafi hins vegar ekki verið fylgt eftir með eftirfarandi eftirliti, aðhaldi eða þvingunaraðgerðum. Í máli þessu virðist borgin loks hafa ákveðið að láta af eftirlitshlutverki sínu gagnvart núverandi eiganda bakhússins. Afstaða borgarinnar sé í hrópandi ósamræmi við fyrri ákvörðun hennar frá 26. júní 2003 um að bakhúsið sé í andstöðu við skipulags- og umhverfissjónarmið.

Kærandi geri athugasemd við þær fimm vettvangskannanir sem hafi farið fram. Í niðurstöðu vettvangskönnunar 8. september 2020 hafi verið talið að „líkur væri á að innanhússframkvæmdir væru í gangi“, en það hafi verið „lokað fyrir mögulegt framkvæmdarsvæði og því ekki hægt að staðfesta þann grun.“ Í vettvangsferð 13. október 2020 hafi verið staðfestur grunur byggingarfulltrúa um óleyfisframkvæmdir og hafi eiganda verið hótað um dagsektir í bréfi frá borginni. Fleiri vettvangsferðir hafi verið viðhafðar, svo sem 29. mars og 14. maí 2021, en þar sem starfsmenn borgarinnar hafi ekki farið inn í húsnæðið þá hafi verið ályktað að ekki væri hægt að staðfesta búsetu eða atvinnustarfsemi með vissu, en í síðari ferðinni hafi eigandi ekki svarað þegar byggingarfulltrúi hafi bankað upp á. Við slíkar aðstæður sé byggingarfulltrúa heimilt að fá aðstoð lögreglu, sbr. 4. mgr. 55. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki, sbr. einnig 4. mgr. 53. skipulagslaga nr. 123/2010. Þannig sé ljóst að enginn áþreifanlegur árangur hafi náðst með vettvangsferðunum. Rannsóknar- og eftirlitsskyldu byggingarfulltrúa hafi þannig aðeins verið sinnt að forminu til. Þá sé bent á að borgin hafi ekki beitt úrræði um dagsektir gagnvart eiganda bakhússins þrátt fyrir að hafa í einhverjum tilvikum komist að þeirri niðurstöðu að tilefni væri til þess að vara við þeim möguleika.

Borgin beri fyrir sig að hafa ítrekað synjað umsókn um leyfi til að breyta eða byggja við bakhúsið. Ljóst sé að eigandinn muni aldrei fá leyfi til að gera húsið þannig að það samræmist lögum nr. 160/2010, þ.m.t. brunavörnum. Eina lausnin í stöðunni sé því að fjarlægja húsið, enda sé ólögmætt fyrir eigandann að sinna úrbótum svo að húsið samræmist brunavörnum. Þannig hafi byggingarfulltrúi reist málatilbúnað sinn á ólögmætu ástandi, en það geti aldrei talist lögmæt málsástæða. Þessi afstaða hafi stofnað félagsmönnum kæranda í hættu þegar raflagnir hafi brunnið yfir. Eiganda bakhússins sé óheimilt að gera nokkrar breytingar á eigninni þar sem leyfi þurfi til þess en slíkt leyfi verði aldrei veitt miðað við synjanir borgarinnar. Verði því að telja ríka almannahagsmuni fyrir því að fjarlægja óleyfisbygginguna, enda engin önnur lausn sem samræmist lögum. Ávallt sé heimilt að fjarlægja ólöglega byggingu og fyrirskipa lokun mannvirkis, sérstaklega ef brunavörnum sé áfátt, sbr. 56. gr. skipulagslaga og 55. gr. laga nr. 160/2010.

Niðurstaða: Í máli þessu er deilt um þá ákvörðun byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 9. júní 2021 að aðhafast ekki frekar, að svo stöddu, í tilefni kvartana félagsmanna kæranda vegna fasteignarinnar Leifsgötu 4B, svokallaðs bakhúss, og starfsemi og umgengni á baklóð Leifsgötu 4.

Það er hlutverk byggingarfulltrúa að hafa eftirlit með mannvirkjagerð í sínu umdæmi, sbr. 2. mgr. 4. gr. og 1. mgr. 8. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki. Í því hlutverki felst eftir atvikum heimild til að beita þvingunarúrræðum þeim sem mælt er fyrir um í 55. og 56. gr. sömu laga. Í 1. mgr. 55. gr. segir að sé byggingarleyfisskyld framkvæmd skv. 9. gr. hafin án þess að leyfi sé fengið fyrir henni, ekki sótt um leyfi fyrir breyttri notkun mannvirkis, það byggt á annan hátt en leyfi standi til, mannvirkið eða notkun þess brjóti í bága við skipulag, mannvirki tekið í notkun án þess að öryggisúttekt hafi farið fram eða mannvirki tekið til annarra nota en heimilt sé samkvæmt útgefnu byggingarleyfi geti byggingarfulltrúi stöðvað slíkar framkvæmdir eða notkun tafarlaust og fyrirskipað lokun mannvirkisins. Sama gildi ef ekki sé að öðru leyti fylgt ákvæðum laganna eða reglugerða sem settar séu samkvæmt þeim við byggingarframkvæmdina. Þá er kveðið á um það í 2. mgr. 55. gr. laganna að ef byggingarframkvæmd sé hafin án þess að leyfi sé fengið fyrir henni eða hún brjóti í bága við skipulag geti byggingarfulltrúi krafist þess að hið ólöglega mannvirki eða byggingarhluti sé fjarlægt, jarðrask afmáð eða starfsemi hætt. Sinni eigandi ekki þeirri kröfu sé heimilt að vinna slík verk á hans kostnað. Þá er í 56. gr. laganna fjallað um aðgerðir til að knýja fram úrbætur. Er þar m.a. tekið fram í 1. mgr. að sé ásigkomulagi, frágangi, umhverfi eða viðhaldi húss, annars mannvirkis eða lóðar ábótavant að mati byggingarfulltrúa eða frágangur ekki samkvæmt samþykktum uppdráttum, lögum, reglugerðum og byggingarlýsingu, skuli gera eiganda eða umráðamanni eignarinnar aðvart og leggja fyrir hann að bæta úr því sem áfátt er. Sé það ekki gert er heimilt að beita dagsektum eða láta vinna verk á kostnað þess sem vanrækt hefur að vinna verkið, sbr. 2. og 3. mgr. sama ákvæðis.

Ákvörðun um beitingu þvingunarúrræðis er háð mati stjórnvalds hverju sinni, en tekið er fram í athugasemdum við 55. gr. frumvarps þess er varð að lögum nr. 160/2010 að eðlilegt sé að hvert tilvik sé metið, m.a. með tilliti til meðalhófs. Fyrrgreind ákvæði 55. og 56. gr. laganna gefa sveitarfélögum kost á að bregðast við ef byggingarleyfisskyld framkvæmd gengur gegn almannahagsmunum, þ. á m. skipulags-, öryggis- og heilbrigðishagsmunum, og eiga einstaklingar því ekki lögvarinn rétt til þess að knýja fram beitingu nefndra þvingunarúrræða vegna einkaréttarlegra hagsmuna sinna. Við mat stjórnvaldsins þarf þó sem endranær að fylgja meginreglum stjórnsýsluréttarins, s.s. um rannsókn máls og að baki ákvörðun búi málefnaleg sjónarmið.

Umdeilt bakhús á sér töluverða forsögu, eins og rakið er í málavöxtum. Liggur fyrir að húsið var reist í óleyfi á fimmta áratug síðustu aldar og hefur ekki fengist samþykkt síðan þá. Í desember 1997 staðfesti borgarstjórn þá afgreiðslu byggingarnefndar að samþykkja „eignaafmörkun“ hússins með skilyrðum, þ. á m. um að bakhúsið fjarlægðist borgarsjóði að kostnaðarlausu þegar þess yrði krafist, en með úrskurði úrskurðarnefndar skipulags- og byggingarmála var ákvörðuninni breytt á þann veg að hún yrði skilyrðislaus. Telur úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála rétt að benda á að með úrskurðinum var ekki tekin afstaða til beitingar þvingunarúrræða heldur byggðist niðurstaðan einvörðungu á því að skilyrðin hefðu verið óþörf og að með þeim hefði því verið brotið gegn meðalhófsreglu 12. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Þá hafa byggingarfulltrúa borist allnokkrar kvartanir vegna óleyfisframkvæmda í bakhúsinu og notkunar þess frá árinu 2005. Hefur embættið iðulega brugðist við með vettvangsskoðun og í kjölfarið sent eiganda hússins bréf með áskorun um skýringar eða að bakhúsinu verði komið í fyrra horf, auk þess að benda á að framhald málsins gæti falið í sér beitingu þvingunarúrræða.

Hin kærða ákvörðun um að aðhafast ekki frekar hvað varðar notkun bakhússins er m.a. studd þeim rökum að rannsókn byggingarfulltrúa hefði ekki leitt til þess að staðfesta mætti búsetu eða notkun rýmisins. Verður að telja að með því hafi verið vísað til þess er fram kemur í skoðunarskýrslu byggingarfulltrúa 14. maí 2021 að í vettvangsskoðunum hafi eftirlitsmenn aldrei orðið varir við búsetu eða merki um búsetu í bakhúsi og bílgeymslu, auk þess sem vettvangsskoðanir hefðu ekki leitt í ljós að rekstur færi þar fram. Aftur á móti segir í skýrslunni að tilgangur skoðunarinnar hafi verið að kanna hvort búseta væri í bakhúsi og/eða bílgeymslu en að eigandi hefði ekki sinnt óskum embættisins um að fá að skoða rýmin. Með hliðsjón af rannsóknarreglu 10. gr. stjórnsýslulaga verður að telja að byggingarfulltrúi hafi ekki verið stætt á að styðja ákvörðun sína um að aðhafast ekki frekar með þeim rökum að óskum hans hefði ekki verið sinnt enda var þá tilgangi skoðunarinnar ekki náð. Þar að auki lágu fyrir byggingarfulltrúa gögn, m.a. myndupptaka, frá félagsmönnum kæranda sem gáfu til kynna að bakhúsið væri nýtt í atvinnuskyni. Var því full ástæða fyrir byggingarfulltrúa til að rannsaka málið frekar.

Í hinni kærðu ákvörðun er hvað brunavarnir varðar vísað til þess að skv. kafla 2.7. í byggingarreglugerð nr. 112/2012 beri eigandi mannvirkis ábyrgð á að rekstur húsnæðisins sé í samræmi við kröfur í lögum um mannvirki og byggingarreglugerð. Svipað sjónarmið kom einnig fram á fundi lögmanns kæranda og starfsmanna umhverfis- og skipulagssviðs Reykjavíkur, en þar var af hálfu borgaryfirvalda vísað til þess að afskiptum byggingarfulltrúa af brunavörnum væri lokið eftir að húsnæði hefði verið reist og að þar sem engar samþykktar teikningar væru til félli umrædd bygging ekki undir lög nr. 160/2010. Rétt er að benda á að þrátt fyrir að eigandi mannvirkis beri ábyrgð á eigin brunavörnum, sbr. 2. mgr. 23. gr. laga nr. 75/2000 um brunavarnir, tekur eftirlit byggingarfulltrúa með mannvirkum skv. lögum nr. 160/2010 jafnframt til þeirra mannvirkja sem reist eru án tilskilins leyfis, enda gera lögin beinlínis ráð fyrir að þvingunarúrræðum sé beitt vegna ólöglegra mannvirkja, sbr. orðalag 55. og 56. gr. laganna. Verður að telja það ótækt að ákvörðun um að aðhafast ekki frekar vegna skorts á brunavörnum, sem lúta skýrlega að almannahagsmunum og í þessu tilviki tengjast öryggi og heilsu félagsmanna kæranda og annarra íbúa hverfisins, sé rökstudd með vísan til þess að ábyrgðin liggi hjá eiganda mannvirkis. Ber í þeim efnum að hafa í huga að borgaryfirvöld hafa áður gefið í skyn að umrætt mannvirki uppfylli ekki kröfur um brunavarnir, sbr. bókun byggingarnefndar Reykjavíkur 18. desember 1997 um að byggingin uppfylli ekki ákvæði brunamálareglugerðar og svar starfsmanns umhverfis- og skipulagssviðs til þáverandi eiganda bakhússins 21. ágúst 2017 um að varla væri „gott ástand t.d. m.t.t. brunavarna, en skúrinn er mjög nálægt fjölbýlishúsinu.“ Horfir úrskurðarnefnd þá einnig til þess að afstaða borgaryfirvalda virðist vera sú að mannvirkið muni ekki hljóti leyfi byggingarfulltrúa, en af því leiðir að ekki getur komið til úttektar á öryggi mannvirkisins, þ. á m. á brunavörnum, með öryggisúttekt. Er rökstuðningurinn hvað þetta varðar ekki haldbær.

Svo sem áður er rakið verður þvingunarúrræðum aðallega beitt til gæslu almannahagsmuna þeirra er búa að baki lögum nr. 160/2010. Koma þar helst til skoðunar sjónarmið um öryggi og heilbrigði, sbr. markmiðsákvæði a-liðar 1. mgr. 1. gr. laganna. Er beiting úrræðanna háð mati stjórnvalds hverju sinni og hefur því verið litið svo á aðilar eigi ekki lögvarinn rétt til þess að knýja fram beitingu þvingunarúrræða vegna einkaréttarlegra hagsmuna sinna. Þrátt fyrir að félagsmenn kæranda í máli þessu hafi sannarlega einkaréttarlegra hagsmuna að gæta verður ekki hjá því litið að beiðni þeirra um beitingu umræddra þvingunarúrræða er fyrst og fremst byggð á sjónarmiðum er varða almannahagsmuni. Með hliðsjón af því sem framan hefur verið rakið verður ekki séð að tekið hafi verið tilhlýðilegt tillit til þess í hinni kærðu ákvörðun.

Að öllu framangreindu virtu verður að telja að rannsókn máls og rökstuðningur hinnar kærðu ákvörðunar hafi verið haldin slíkum annmörkum að ógildingu varði.

Úrskurðarorð:

Felld er úr gildi ákvörðun byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 9. júní 2021 um að aðhafast ekki frekar að svo stöddu í tilefni kvartana vegna fasteignarinnar Leifsgötu 4B og starfsemi á baklóð Leifsgötu 4.

nóv 01

Love0

93/2021 Selvogsgata

Með UUA

Árið 2021, föstudaginn 29. október, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Borgartúni 21, Reykjavík. Mættir voru Ómar Stefánsson varaformaður, Ásgeir Magnússon, fyrrverandi dómstjóri, og Þorsteinn Þorsteinsson byggingarverkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 93/2021, kæra á ákvörðun byggingarfulltrúa Hafnarfjarðar frá 22. júní 2021 um að synja um beitingu þvingunarúrræða og um ógildingu ákvörðunar um samþykkt byggingarleyfis frá 23. september 2015 vegna Selvogsgötu 16a í Hafnarfirði.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 22. júní 2021, er barst nefndinni sama dag, kærir eigendur, Holtsgötu 13, Hafnarfirði, þá ákvörðun byggingarfulltrúa Hafnarfjarðar frá 22. júní 2021 að synja um beitingu þvingunarúrræða vegna breytinga sem gerðar hafi verið á Selvogsgötu 16a og ógildingu teikninga sem samþykktar hafi verið á afgreiðslufundi skipulags- og byggingarfulltrúa 23. september 2015. Skilja verður málskot kæranda svo að krafist sé ógildingar ákvörðunar um samþykkt byggingarleyfis frá 23. september 2015 og ákvörðunar um að synja um beitingu þvingunarúrræða frá 22. júní 2021.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Hafnarfjarðarbæ 5. júlí 2021.

Málsatvik og rök: Árið 2015 sóttu fyrri eigendur Selvogsgötu 16a, Hafnarfirði, um byggingarleyfi til þess að gera tvöfalda svaladyr með útgengi í garð í stað eldra gluggaops á bakhlið hússins. Á uppdrætti er fylgdi umsókn um byggingarleyfi voru jafnframt færðar inn áður gerðar breytingar á húsinu án þess að þær væru sérstaklega tilgreindar, en í þeim fólst að á bílskúr í horni lóðarinnar, við lóðamörk Selvogsgötu 16b og Holtsgötu 13, höfðu verið gerðar þaksvalir, handrið og stigi. Uppdrættirnir voru samþykktir á afgreiðslufundi skipulags- og byggingarfulltrúa Hafnarfjarðar hinn 23. september 2015. Að sögn fyrri eiganda höfðu framangreindar breytingar þegar verið tilkomnar við kaup hans á húsinu árið 2014. Þá er í gögnum málsins vísað til þess að nágranni hefði greint frá því að þegar hann keypti sína eign fyrir 15 árum hefðu svalirnar þegar verið til staðar.

Með bréfi til byggingarfulltrúa Hafnarfjarðar, dags. 22. júní 2021, fór kærandi fram á að teikningar frá árinu 2015 vegna Selvogsgötu 16a yrðu ógiltar og að beitt yrði þvingunarúrræðum skv. 55. og 56. gr. laga um mannvirki nr. 160/2010 vegna framangreindra framkvæmda. Byggingarfulltrúi sveitarfélagsins svaraði kæranda sama dag með þeim hætti að ákvörðunin stæði, teikningarnar hefðu verið samþykktar í september árið 2015 og að framkvæmdir hefðu þegar farið fram.

Kærandi telur teikningar af þeim breytingum sem varði þaksvalir hvorki vera í samræmi við lög né byggingarreglugerð. Þá hafi nágrannar ekki veitt samþykki sitt fyrir þeim. Af svölunum sé fallhætta, þær varpi skugga á næstu lóðir og valdi ónæði. Handrið sé 85 cm á hæð en það sé ekki á stiganum líkt og skylt sé.

Af hálfu sveitarfélagsins er vísað til þess að hinar umdeildu breytingar hefðu verið til komnar þegar samþykkt var að breyta gluggaopi í dyraop árið 2015. Ekki séu til teikningar af þessari breytingu en oft og tíðum sé áður gerðri framkvæmd bætt inn á teikningar. Þá er vísað til þess að skv. 2. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála sé eins mánaðar kærufrestur til nefndarinnar liðinn.

Af hálfu eiganda Selvogsgötu 16a er bent á að kærandi hafi keypt eign sína árið 2020 og hafi honum því verið kunnugt um hinar umdeildu þaksvalir og stiga en engar athugasemdir gert fyrr en árið 2021.

Niðurstaða: Samkvæmt 2. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011 er kærufrestur til úrskurðarnefndarinnar einn mánuður frá því að kæranda varð kunnugt eða mátti vera kunnugt um ákvörðun þá sem kæra lýtur að. Fyrir liggur að á þeim tíma er kæra í máli þessu barst úrskurðarnefndinni voru tæp sex ár liðin frá því að byggingarfulltrúi Hafnarfjarðar veitti samþykki fyrir hinni kærðu framkvæmd, sem mun þó vera eldri. Var kærufrestur því löngu liðinn er kæra barst úrskurðarnefndinni 22. júní 2021.

Í 28. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 er fjallað um áhrif þess ef kæra berst að liðnum kærufresti. Ber þá samkvæmt 1. mgr. ákvæðisins að vísa kæru frá nema að afsakanlegt verði talið að kæran hafi ekki borist fyrr eða veigamiklar ástæður mæli með því að kæran verði tekin til efnismeðferðar. Tiltekið er í athugasemdum með 28. gr. í frumvarpi því sem varð að stjórnsýslulögum að við mat á því hvort skilyrði séu til að taka mál til meðferðar að loknum kærufresti þurfi að líta til þess hvort aðilar að málinu séu fleiri en einn og með andstæða hagsmuni. Sé svo sé rétt að taka mál einungis til kærumeðferðar að liðnum kærufresti í algjörum undantekningartilvikum. Skilyrði 28. gr. stjórnsýslulaga fyrir töku máls til efnismeðferðar að liðnum kærufresti þykja ekki uppfyllt í máli þessu.

Með vísan til þess sem að framan er rakið verður kröfu um ógildingu hinnar kærðu ákvörðunar um samþykkt byggingarleyfis frá 23. september 2015 vísað frá úrskurðarnefndinni.

Það er hlutverk byggingarfulltrúa að hafa eftirlit með mannvirkjagerð í sínu umdæmi, sbr. 2. mgr. 4. gr. og 1. mgr. 8. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki. Í því hlutverki felst m.a. að taka afstöðu til beitingar þvingunarúrræða þeirra sem mælt er fyrir um í 55. og 56. gr. sömu laga. Í 1. mgr. 55. gr. er m.a. tekið fram að sé byggingarleyfisskyld framkvæmd skv. 9. gr. hafin án þess að leyfi sé fengið fyrir henni eða byggt á annan hátt en leyfi stendur til geti byggingarfulltrúi stöðvað slíkar framkvæmdir tafarlaust og fyrirskipað lokun mannvirkisins. Sama gildi ef ekki sé að öðru leyti fylgt ákvæðum laganna eða reglugerða sem settar séu samkvæmt þeim við byggingarframkvæmdina. Þá er kveðið á um í 2. mgr. 55. gr. laganna að ef byggingarframkvæmd sé hafin án þess að leyfi sé fengið fyrir henni eða hún brjóti í bága við skipulag geti byggingarfulltrúi krafist þess að hið ólöglega mannvirki eða byggingarhluti sé fjarlægt, jarðrask afmáð eða starfsemi hætt. Sinni eigandi ekki þeirri kröfu sé heimilt að vinna slík verk á hans kostnað. Þá er í 56. gr. laganna fjallað um aðgerðir til að knýja fram úrbætur. Er þar m.a. tekið fram í 1. mgr. að sé ásigkomulagi, frágangi, umhverfi eða viðhaldi húss, annars mannvirkis eða lóðar ábótavant að mati byggingarfulltrúa eða frágangur ekki samkvæmt samþykktum uppdráttum, lögum, reglugerðum og byggingarlýsingu, skuli gera eiganda eða umráðamanni eignarinnar aðvart og leggja fyrir hann að bæta úr því sem áfátt sé. Sé það ekki gert sé heimilt að beita dagsektum eða láta vinna verk á kostnað þess sem vanrækt hafi að vinna verkið, sbr. 2. og 3. mgr. sama ákvæðis.

Ákvörðun um beitingu þvingunarúrræðis er háð mati stjórnvalds hverju sinni en tekið er fram í athugasemdum við 55. gr. frumvarps þess er varð að lögum nr. 160/2010 að eðlilegt sé að hvert tilvik sé metið, m.a. með tilliti til meðalhófs. Fyrrgreind ákvæði 55. og 56. gr. laganna gefa sveitarfélögum kost á að bregðast við ef byggingarleyfisskyld framkvæmd gengur gegn almannahagsmunum, þ. á m. skipulags-, öryggis- og heilbrigðishagsmunum, og eiga einstaklingar því ekki lögvarinn rétt til þess að knýja fram beitingu nefndra þvingunarúrræða vegna einkaréttarlegra hagsmuna sinna. Við mat stjórnvaldsins þarf þó sem endranær að fylgja megin reglum stjórnsýsluréttarins, s.s. um rannsókn máls og að baki ákvörðun búi málefnaleg sjónarmið.

Í hinni kærðu ákvörðun um að aðhafast ekki vegna umdeildra framkvæmda var vísað til þess að teikningarnar hefðu verið samþykktar árið 2015 og þess að framkvæmdum væri lokið. Þá upplýsti sveitarfélagið hinn 12. október 2021 um að þvingunarúrræðum væri ekki beitt nema þegar um ólöglegar framkvæmdir væri að ræða og að í umræddu tilviki hefði verið veitt byggingarleyfi fyrir þeim. Með hliðsjón af því og þar sem ekki liggur fyrir að almannahagsmunum hafi verið raskað með hinum umdeildu framkvæmdum liggja ekki fyrir þær ástæður sem leitt geta til þess að hin kærða ákvörðun byggingarfulltrúa að synja um beitingu þvingunarúrræða verði hnekkt.

Úrskurðarorð:

Kröfu kæranda um ógildingu ákvörðunar byggingarfulltrúa frá 23. september 2015 um samþykkt byggingarleyfis vegna Selvogsgötu 16a er vísað frá úrskurðarnefndinni.

Hafnað er kröfu kæranda um ógildingu ákvörðunar byggingarfulltrúa Hafnarfjarðar um að synja um beitingu þvingunarúrræða vegna breytinga sem gerðar hafa verið á Selvogsgötu 16a.

okt 18

Love0

115/2021 Borgarvogur

Með UUA

Árið 2021, föstudaginn 15. október, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Borgartúni 21, Reykjavík. Mættir voru Ómar Stefánsson varaformaður, Ásgeir Magnússon, fyrrverandi dómstjóri, og Þorsteinn Þorsteinsson byggingarverkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 115/2021, kæra á ákvörðun sveitarstjórnar Borgarbyggðar frá 10. júní 2021 um að samþykkja að veita deild umhverfis- og framkvæmdamála sveitarfélagsins framkvæmdaleyfi fyrir strandstíg meðfram Borgarvogi, bak við lóðirnar Kveldúlfsgötu 17 til 27, að undangenginni málsmeðferð skv. 8. gr. reglugerðar nr. 772/2012 um framkvæmdaleyfi.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 8. júlí 2021, er barst nefndinni sama dag, kæra eigendur, Kveldúlfsgötu 27, Borgarbyggð, þá ákvörðun sveitarstjórnar Borgarbyggðar frá 10. júní 2021 að samþykkja að veita deild umhverfis- og framkvæmdamála sveitarfélagsins framkvæmdaleyfi fyrir strandstíg meðfram Borgarvogi, bak við lóðirnar Kveldúlfsgötu 17 til 27, að undangenginni málsmeðferð skv. 8. gr. reglugerðar nr. 772/2012 um framkvæmdaleyfi. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi. Jafnframt er kærð sú ákvörðun skipulagsfulltrúa frá 10. júní 2021 að synja beiðni kærenda um að fjarlægja það efni sem keyrt hefði verið út á ströndina við Borgarvog. Er þess krafist að lagt verði fyrir sveitarfélagið að fjarlægja hina ólöglegu framkvæmd. Þá er þess krafist að úrskurðað verði að framkvæmdirnar sæti mati á umhverfisáhrifum, sbr. ákvæði áðurgildandi laga nr. 106/2000 um mat á umhverfisáhrifum, eða að lagt verði fyrir sveitarstjórn að tilkynna framkvæmdina til Skipulagsstofnunar, sbr. 6. gr. sömu laga. Að lokum er krafist stöðvunar framkvæmda. Fyrir liggur að umdeildar framkvæmdir hafa legið niðri frá því að mál þetta barst úrskurðarnefndinni og þykir málið nú nægjanlega upplýst til að það verði tekið til endanlegs úrskurðar. Verður af framangreindum ástæðum ekki tekin afstaða til framkominnar stöðvunarkröfu.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Borgarbyggð 14. júlí 2021.

Málavextir: Á fundi skipulags- og byggingarnefndar Borgarbyggðar 3. apríl 2020 var samþykkt lega göngu- og hjólreiðastígs meðfram Borgarvogi og að fyrirhuguðu útivistarsvæði í landi Kárastaða og Hamars. Staðfesti sveitarstjórn þá afgreiðslu á fundi sínum 8. s.m. Skipulagsfulltrúi veitti umhverfis- og skipulagssviði framkvæmdaleyfi 17. ágúst s.á. fyrir gerð göngu- og hjólreiðastígs á landi Borgarbyggðar frá Dílahæð, meðfram Blikkvík og Granastöðum og að Hrafnakletti við þjóðveg nr. 1. Um miðjan maí 2021 var hluti göngustígsins lagður meðfram lóð nr. 27 við Kveldúlfsgötu og út á Dílatanga. Hinn 17. s.m. funduðu kærendur og fulltrúar sveitarfélagsins vegna málsins. Í kjölfar fundarins var af hálfu kærenda sendur tölvupóstur á skipulagsfulltrúa þar sem farið var fram á að framkvæmdaleyfið yrði fellt úr gildi þar sem grenndarkynning hefði ekki farið fram lögum samkvæmt, sbr. 44. gr. skipulagslaga nr. 123/2010, og bent á að deiliskipulag væri ekki í gildi á svæðinu. Í svari skipulagsfulltrúa 19. s.m. voru kærendur upplýstir um að framkvæmdir hefðu verið stöðvaðar. Göngustígurinn væri skilgreindur í Aðalskipulagi Borgarbyggðar 2010-2022 en þar sem ekki væri í gildi deiliskipulag þyrfti að grenndarkynna framkvæmdina. Sama dag var af hálfu kærenda óskað eftir því að það efni sem hefði verið keyrt út vegna framkvæmdarinnar yrði fjarlægt. Hinn 10. júní 2021 synjað skipulagsfulltrúi beiðni kærenda með vísan til þess að ekki bæri knýjandi nauðsyn til að fjarlægja göngustíginn.

Hinn 30. maí 2021 sótti deild umhverfis- og framkvæmdamála Borgabyggðar um framkvæmdaleyfi fyrir hluta strandstígs í Borgarbyggð, frá Kveldúlfsgötu 17 út á Dílatanga. Á fundi skipulags- og byggingarnefndar 7. júní s.á. var umsóknin tekin fyrir og samþykkt að veita umbeðið framkvæmdaleyfi að undangenginni málsmeðferð í samræmi við 8. gr. reglugerðar nr. 772/2012 um framkvæmdaleyfi. Grenndarkynnt skyldi fyrir lóðarhöfum aðliggjandi lóða nr. 17, 19, 21, 23, 25 og 27 við Kveldúlfsgötu. Staðfesti sveitarstjórn þá afgreiðslu á fundi sínum 10. júní 2021.

Málsrök kærenda: Kærendur benda á að göngustígur á ströndinni meðfram lóðum nr. 17 til og með nr. 27 við Kveldúlfsgötu hafi verið lagður í heimildarleysi. Stígurinn sé mikið mannvirki, breiður vegur með grjótvörn úr sprengdu burðargrjóti. Með framkvæmdinni hafi ásýnd, viðkvæmu umhverfi og náttúrminjum strandlengjunnar verið spillt. Kærendur hafi gert bindandi kauptilboð í Kveldúlfsgötu 27, sem samþykkt hafi verið 28. apríl 2021, en á þeim tíma hefðu umhverfisspjöll hinnar ólöglegu framkvæmdar ekki enn átt sér stað.

Sá hluti Borgarvogs sem mál þetta taki til njóti friðunar þar sem svæðið sé á náttúruminjaskrá. Í umsögn Umhverfisstofnunar frá 24. júní 2019 um tillögu að deiliskipulagi fyrir Dílatanga sé mælt fyrir um að við mat á leyfisumsókn beri að vega saman mikilvægi náttúruminja sem í húfi séu og hagsmuni af fyrirhugaðri framkvæmd. Einnig sé bent á nauðsyn þess að valkostir séu skoðaðir varðandi lagningu stígs meðfram ströndinni, „leiðarval, undirlag o.s.frv.“ til að komast hjá raski á náttúru og verndargildi náttúruminja. Þá gangi stofnunin lengra í viðbótarumsögn sinni frá 18. júní 2020, en þar segi að þar sem skipulagssvæðið falli undir 61. gr. laga nr. 60/2013 um náttúruvernd sé æskilegt að áhrif deiliskipulagstillögunnar verði metin í umhverfismati. Kærendur telji að sveitarstjórn hafi borið að gæta að meginreglum laganna, sbr. 6. gr. um almenna aðgæsluskyldu og 7. gr. um meginsjónarmið við ákvarðanatöku. Fráleitt sé að hafa leiðbeiningar Umhverfisstofnunar að engu við meðferð málsins en tilmæli stofnunarinnar um að umhverfismat skuli fara fram vegi þungt. Sé því krafist að úrskurðað verði að mat á umhverfisáhrifum framkvæmdarinnar fari fram í samræmi við lög nr. 106/2000 eða að lagt verði fyrir sveitarstjórn að tilkynna framkvæmdina til Skipulagsstofnunar, sbr. 6. gr. sömu laga.

Samkvæmt gr. 5.9.1. í skipulagsreglugerð nr. 90/2013 sé skipulagsnefnd skylt að grenndarkynna umsókn um framkvæmdaleyfi á svæði þar sem deiliskipulag liggi ekki fyrir. Það hafi ekki verið gert og þess í stað hafi sveitarstjórn samþykkt á fundi sínum 10. júní 2021 að veita framkvæmdaleyfið „þannig að framkvæmdin yrði grenndarkynnt“ fyrir lóðarhöfum aðliggjandi lóða. Reglugerðin mæli hins vegar fyrir um að grenndarkynning skuli fara fram áður en tekin sé ákvörðun um leyfisveitinguna. Samhljóða ákvæði sé að finna í 8. gr. reglugerðar nr. 772/2012 um framkvæmdaleyfi. Aðrir valkostir hafi ekki verið metnir og mikilvægi náttúruminja sem í húfi séu hafi ekki verið vegnir saman við hagsmuni af fyrirhugaðri framkvæmd. Allt séu þetta atriði sem sveitarstjórn beri að fjalla sérstaklega um áður en framkvæmdaleyfið sjálft sé tekið fyrir. Málsmeðferð framkvæmdaleyfisins sé slíkum annmörkum háð að ógilda skuli alla málsmeðferðina. Boðuð grenndarkynning sé aðeins til málamynda. Slík stjórnsýsla sé óheimil.

Fyrir liggi að gerð göngustígsins hafi verið óheimil og haft í för með sér verulega röskun jarðminja á svæðinu. Brotið hafi verið á grenndarrétti eigenda lóða í nágrenni við stíginn. Kærendur hafi krafist þess að grjót og möl sem keyrt hafi verið út til stígagerðar yrði fjarlægt og jarðrask afmáð, í samræmi við fyrirmæli 1.-3. mgr. 53. gr. skipulagslaga nr. 123/2010, en þeirri kröfu hafi sveitarfélagið hafnað. Í því sambandi verði að líta til þess að sveitarfélagið sé bæði umsækjandi, umsagnaraðili, leyfisveitandi og jafnframt sá aðili sem ákveði hvort fjarlægja skuli hina ólöglegu framkvæmd. Sú staða geri ríka kröfu um vandaða stjórnsýslu, en vanhæfisástæður 3. gr. laga nr. 37/1993 kunni að vera fyrir hendi. Af þeim sökum sé farið fram á að úrskurðarnefndin leggi fyrir sveitarfélagið að fjarlægja það efni sem hafi verið ekið út til stígagerðarinnar og færa ásýnd svæðisins í fyrra horf.

Málsrök Borgarbyggðar: Sveitarfélagið bendir á að framkvæmdir vegna strandstígs meðfram Borgarvogi hafi verið stöðvaðar þar sem ekki hafi verið gilt framkvæmdaleyfi fyrir framkvæmdinni. Ekki sé nauðsynlegt að fjalla sérstaklega um þá ágalla sem hafi verið á fyrra framkvæmdaleyfi. Sótt hafi verið að nýju um framkvæmdaleyfi fyrir strandstígnum og þrátt fyrir að orðalag í bókun skipulags- og byggingarnefndar hafi verið á þá leið að framkvæmdaleyfi væri gefið út þá standi grenndarkynning yfir. Að henni lokinni verði málið lagt að nýju fyrir skipulags- og byggingarnefnd og eftir atvikum sveitarstjórn til samþykktar eða synjunar. Málsmeðferð muni því verða í samræmi við 44. gr. skipulagslaga nr. 123/2010.

Ekkert sé til í staðhæfingu kærenda um að málsmeðferðin sé eingöngu til málamynda. Farið verði yfir þær athugasemdir sem muni berast og afstaða verði tekin til þess hvort veita skuli leyfi fyrir framkvæmdinni. Afstaða verði einnig tekin til áhrifa á náttúruminjar og hvort framkvæmdin kalli á mat á umhverfisáhrifum. Þó sé bent á að yfir standi málsmeðferð sem stefni að friðlýsingu Borgarvogsins. Hluti þess sé að gera drög að friðlýsingarskilmálum. Þeir skilmálar séu útbúnir af Umhverfisstofnun og miði við aðstæður eins og þær séu í dag, þ.m.t. þann göngustíg sem þegar liggi um hluta leiðarinnar. Engar athugasemdir hafi borist um þann göngustíg af hálfu stofnunarinnar og jafnframt hafi því verið lýst að komi til friðlýsingar verði gerð göngustígs um Borgarvoginn hluti af stjórnunar- og verndaráætlun svæðisins. Telji stofnunin æskilegt og jafnvel nauðsynlegt að auka aðgengi að svæðinu með göngustígagerð. Í umsögn stofnunarinnar um tillögu að breytingu á aðalskipulagi og deiliskipulagi við Dílatanga komi eingöngu fram að í greinargerð með deiliskipulagi þurfi að koma fram hver áhrif tillögunnar séu á ásýnd svæðisins og hvort tillagan hafi neikvæð áhrif á fuglalíf og verndargildi náttúruminja.

Í 5. mgr. 61. gr. laga nr. 60/2013 komi fram að ákveði leyfisveitandi að veita leyfi þar sem til staðar sé sérstök vernd skv. 1. og 2. mgr. ákvæðisins þá þurfi að rökstyðja þá ákvörðun sérstaklega og gera grein fyrir öðrum kostum sem skoðaðir hafi verið sem mögulegir valkostir við útfærslu framkvæmdarinnar. Afstaða verði tekin til þessara atriða við afgreiðslu skipulags- og byggingarnefndar og þá hvort þau hafi áhrif á veitingu framkvæmdaleyfis eður ei. Jafnframt verði Skipulagsstofnun tilkynnt um fyrirhugaða framkvæmd í samræmi við 6. gr. laga nr. 106/2000 um mat á umhverfisáhrifum til ákvörðunar um hvort um tilkynningarskylda framkvæmd sé að ræða og þá hvort framkvæmdin sé háð mati á umhverfisáhrifum.

Af 1.-3. mgr. 53. gr. skipulagslaga, sbr. einnig 1. og 2. mgr. 16. gr. reglugerðar nr. 772/2012 um framkvæmdaleyfi, sé ljóst að ekki sé skylt að fjarlægja í öllum tilvikum framkvæmd þó ekki hafi fengist framkvæmdarleyfi fyrir henni. Um heimildarákvæði sé að ræða en ekki skylduákvæði. Við töku íþyngjandi stjórnvaldsákvarðana beri að gæta meðalhófs og meta hvort brýnir hagsmunir séu fyrir hendi. Að mati sveitarfélagsins sé ekki til staðar nein knýjandi nauðsyn á að fjarlægja umræddan göngustíg. Ekkert liggi fyrir um að kærendur hafi orðið fyrir verulega ónæði eða að hagsmunir þeirra skertir með nokkrum hætti. Ekki liggi fyrir að nokkur áhrif hafi orðið á þær jarðminjar sem séu við strönd Borgarvogs. Þá liggi jafnframt fyrir að staðsetning stígsins sé í samræmi við gildandi Aðalskipulag Borgarbyggðar 2010-2022 og drög að deiliskipulagi svæðisins. Ef umrædd framkvæmd yrði fjarlægð væri jafnframt um sóun almannafjár að ræða fengist síðar leyfi fyrir framkvæmdinni. Fáist ekki leyfi verði afstaða tekin að nýju til kröfu kærenda um að afmá allt jarðrask. Þá sé túlkun kærenda á vanhæfisreglum stjórnsýslulaga nr. 37/1993 ótæk, enda séu engin lagaskilyrði til þess að fela öðrum en skipulagsfulltrúa það vald sem honum sé falið með lögum. Skipulagsfulltrúi sé sjálfstæður í störfum sínum og hafi heimild til töku íþyngjandi stjórnvaldsákvarðana, m.a. gagnvart sveitarfélaginu, séu lagaskilyrði fyrir hendi.

Sveitarfélagið telji legu strandstígsins og gerð hans ekki þess eðlis að hún hafi í för með sér umtalsverð umhverfisáhrif í skilningi laga nr. 106/2000 og því sé óþarft að óska eftir mati á umhverfisáhrifum. Stígurinn hafi það að markmiði að bæta aðgengi fyrir alla að náttúrminjum svæðisins og komi hann ekki í veg fyrir aðgengi þeirra sem getu hafi til þess að ganga í fjörunni og meðfram strandlengjunni, enda sé stígurinn eins lítið uppbyggður og kostur sé.

Viðbótarathugasemdir kærenda: Kærendur benda á að Umhverfisstofnun hafi í tvígang bent sveitarfélaginu á að æskilegt sé að umrædd framkvæmd sæti mati á umhverfisáhrifum. Ekki verði litið fram hjá því að sveitarstjórn hafi á fundi sínum 10. júní 2021 tekið ákvörðun um að veita framkvæmdaleyfi að undangenginni grenndarkynningu. Sveitarstjórn hafi lögum samkvæmt ekki getað gengið lengra en að taka ákvörðun um grenndarkynningu framkvæmdarinnar. Samþykki um útgáfu framkvæmdaleyfis hafi því ekki verið heimil á þessu stigi málsins. Af yfirlýsingum sveitarfélagsins sé ljóst að ásetningur sé til þess að gefa út framkvæmdaleyfi þegar skyldubundinni málsmeðferð sé lokið. Allur málatilbúnaður sveitarfélagsins beri með sér að ákvörðun um framtíð strandstígsins liggi í raun fyrir og aðeins tímaspursmál um afgreiðslu þess. Því sé mikilvægt að úrskurðað verði um stöðvun framkvæmda þar til endanleg niðurstaða sé fengin varðandi mat á umhverfisáhrifum framkvæmdarinnar.

Gerð sé athugasemd við þá lýsingu sveitarfélagsins á strandstígnum að hann sé eins lítið uppbyggður og kostur sé. Staðreyndin sé sú að um mikið rask sé að ræða þar sem stígurinn sé breiður og allmikið uppbyggður í fjörinni með grófri grjótvörn sjávarmegin. Aðgengi að ströndinni sé stórlega skert þar sem klöngrast þurfi niður stórgrýti.

Niðurstaða: Hlutverk úrskurðarnefndarinnar er að meginstefnu til að úrskurða um lögmæti ákvarðana stjórnvalda, sbr. 1. gr. laga nr. 130/2011. Það fellur því utan valdsviðs nefndarinnar að taka nýja ákvörðun í máli eða leggja fyrir stjórnvald að taka ákvörðun með tilteknu efni. Verður því ekki tekin afstaða til þeirra krafna kærenda að úrskurðað verði að umhverfisáhrif framkvæmdar hins umdeilda göngustígs sæti mati á umhverfisáhrifum, sbr. áðurgildandi ákvæði laga nr. 106/2000 um mat á umhverfisáhrifum, eða að lagt verði fyrir sveitarstjórn að tilkynna framkvæmdina til Skipulagsstofnunar, sbr. 6. gr. sömu laga.

Samkvæmt 2. mgr. 26. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 verða ákvarðanir sem ekki binda enda á mál ekki kærðar til æðra stjórnvalds. Þrátt fyrir það orðalag þeirrar kærðu ákvörðunar sveitarstjórnar Borgarbyggðar frá 10. júní 2021 að samþykkja að veita deild umhverfis- og framkvæmdamála sveitarfélagsins framkvæmdaleyfi er ljóst af síðari hluta bókunarinnar, þ.e. „að undangenginni málsmeðferð skv. 8. gr. reglugerðar nr. 772/2012 um framkvæmdaleyfi“, að ekki var í raun um veitingu framkvæmdaleyfis að ræða heldur ákvörðun um grenndarkynningu. Er því kærð ákvörðun sveitarstjórnarinnar ekki stjórnvaldsákvörðun sem bindur enda á mál í skilningi 2. mgr. 26. gr. stjórnsýslulaga heldur aðeins liður í málsmeðferð umsóknar um framkvæmdaleyfi. Verður þeim hluta kærunnar því vísað frá úrskurðarnefndinni.

Í máli þessu er einnig kærð sú ákvörðun skipulagsfulltrúa frá 10. júní 2021 að synja beiðni kærenda um að fjarlægja það efni sem keyrt hefði verið út á ströndina við Borgarvog. Gera kærendur þá kröfu að lagt verði fyrir sveitarfélagið að fjarlægja hina ólöglegu framkvæmd. Svo sem fyrr er rakið telur úrskurðarnefndin það falla utan valdsviðs síns að leggja fyrir stjórnvald að taka ákvörðun með tilteknu efni og verður því ekki tekin afstaða til nefndrar kröfu kærenda. Þó telur úrskurðarnefndin rétt að taka lögmæti hinnar kærðu ákvörðunar til efnislegrar skoðunar og líta svo á að þess sé í raun krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi.

Í 53. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 er fjallað um framkvæmdir sem brjóta í bága við skipulag eða eru án leyfis. Í 1. mgr. ákvæðisins kemur fram að ef framkvæmdaleyfisskyld framkvæmd sé hafin án þess að framkvæmdaleyfi sé fengið fyrir henni, framkvæmdaleyfi brjóti í bága við skipulag eða sé fallið úr gildi eigi skipulagsfulltrúi að stöðva slíkar framkvæmdir tafarlaust og leita staðfestingar sveitarstjórnar. Þá segir í 2. mgr. fyrrnefnds ákvæðis að ef framkvæmd er í ósamræmi við útgefið framkvæmdaleyfi eða skilyrði þess skuli skipulagsfulltrúi stöðva framkvæmdina þar til úr hafi verið bætt og tilkynna sveitarstjórn þá ákvörðun. Að lokum er í 3. mgr. tekið fram að ef skilyrði 1. og 2. mgr. eigi við geti skipulagsfulltrúi krafist þess að hin ólöglega framkvæmd sé fjarlægð, jarðrask afmáð eða starfsemi hætt. Sinni framkvæmdaraðili ekki þeirri kröfu sé heimilt að framkvæma slíkar aðgerðir á hans kostnað. Líkt og sjá má af ákvæðinu er ekki gert ráð fyrir öðru en að skipulagsfulltrúi taki ákvörðun um að ólögleg framkvæmd verði fjarlægð. Verður því ekki talið að skipulagsfulltrúi sé vanhæfur til meðferðar á beiðni kærenda um beitingu þvingunarúrræða af þeirri ástæðu einni að framkvæmdirnar hafi verið á vegum sveitarfélagsins.

Ákvörðun um beitingu þvingunarúrræðis er háð mati stjórnvalds hverju sinni. Framangreind heimild 53. gr. skipulagslaga fyrir beitingu þvingunarúrræða gefur sveitarfélögum kost á að bregðast við ef framkvæmdaleyfisskyld framkvæmd gengur gegn almannahagsmunum, svo sem skipulags-, öryggis- og heilbrigðishagsmunum, og eiga einstaklingar því ekki lögvarinn rétt til þess að knýja fram beitingu nefndra þvingunarúrræða vegna einkaréttarlegra hagsmuna sinna. Við mat stjórnvaldsins þarf þó sem endranær að fylgja meginreglum stjórnsýsluréttarins, svo sem um rannsókn máls og um að ákvörðun sé byggð á málefnalegum sjónarmiðum. Hin kærða ákvörðun skipulagsfulltrúa frá 10. júní 2021 var studd þeim rökum að ekki væri knýjandi nauðsyn til að fjarlægja umræddan göngustíg þar sem staðsetning stígsins væri í samræmi við gildandi aðalskipulag og drög að deiliskipulagi svæðisins, auk þess sem skipulagsfulltrúi hefði þegar stöðvað framkvæmdir. Að lokum var bent á að fengist ekki framkvæmdaleyfi fyrir framkvæmdinni myndi skipulagsfulltrúi taka að nýju afstöðu til kröfu kærenda. Það mat skipulagsfulltrúa að beita ekki frekari þvingunarúrræðum var því stutt efnisrökum sem telja verður málefnaleg og verður því mati ekki hnekkt.

Með vísan til þess sem að framan er rakið verður hafnað kröfu kærenda um ógildingu ákvörðunar skipulagsfulltrúa um að synja beiðni um beitingu þvingunarúrræða vegna göngustígs. Kröfum kærenda verður að öðru leyti vísað frá úrskurðarnefndinni.

Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu kærenda um að felld verði úr gildi ákvörðun skipulagsfulltrúa frá 10. júní 2021 um að synja beiðni kærenda um að fjarlægja það efni sem keyrt hefði verið út á strönd við Borgarvog. Kröfum kærenda er að öðru leyti vísað frá úrskurðarnefndinni.

mar 02

Love0

101/2020 Gissurargata

Með UUA

Árið 2021, fimmtudaginn 25. febrúar, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Borgartúni 21, Reykjavík. Mætt voru Ómar Stefánsson varaformaður, Aðalheiður Jóhannsdóttir prófessor og Þorsteinn Þorsteinsson byggingarverkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 101/2020, kæra á ákvörðun byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 12. október 2020 um að hafna kröfu um beitingu þvingunarúrræða vegna skorsteins og þakglugga á húsinu nr. 4 við Gissurargötu í Reykjavík.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 15. október 2020, er barst nefndinni sama dag, kæra eigendur, Haukdælabraut 1, Reykjavík, þá ákvörðun byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 12. október 2020 að hafna kröfu um beitingu þvingunarúrræða vegna skorsteins og þakglugga á húsinu nr. 4 við Gissurargötu. Skilja verður kröfugerð kærenda svo að þess sé krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi og að hvorki verði leyfður skorsteinn né tveir þakgluggakúplar á húsinu.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Reykjavíkurborg 1. desember 2020.

Málavextir: Á árinu 2018 var samþykkt byggingarleyfi fyrir tveggja hæða einbýlishúsi með innbyggðri bílageymslu á lóð nr. 4 við Gissurargötu og í kjölfarið var gefið út byggingarleyfi. Í janúar 2020 sendi annar kærenda máls þessa tölvupóst til umhverfis- og skipulagssviðs Reykjavíkurborgar þar sem gerðar voru athugasemdir við framkvæmdir á þaki hússins. Í kjölfarið áttu sér stað töluverð tölvupóstsamskipti milli umrædds kæranda og borgarinnar þar sem kærandi áréttaði þá beiðni sína að mannvirki á þaki hússins, þ.e. skorsteinn og þakgluggar, yrðu fjarlægð en þau færu upp fyrir hámarksvegghæð hússins samkvæmt skilmálum í deiliskipulagi fyrir umrædda lóð.

Barst kæranda tölvupóstur frá Reykjavíkurborg 12. október 2020 þar sem eftirfarandi var tilkynnt: „Vísað er í tölvupóst þinn, dags. 15. september, varðandi hæð húss við Gissurargötu 4. Á aðaluppdráttum sem samþykktir voru 12. nóvember 2019 er gert ráð fyrir strompi og útstæðum þakkanti og þakgluggum. Rætt hefur verið við byggingarstjóra og aðalhönnuð framkvæmdarinnar, og hafa þeir staðfest að húsið er byggt eftir útgefnu hæðarblaði, deiliskipulagi og samþykktum uppdráttum. Embætti byggingarfulltrúa mun ekki aðhafast frekar í málinu.“ Í bréfinu var jafnframt vakin athygli á kæruheimild til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála.

Málsrök kærenda: Kærendur taka fram að þeir hafi verið í samskiptum við ýmsa starfsmenn Reykjavíkurborgar vegna Gissurargötu 4 frá því í janúar 2020, en ekki hafi verið tilefni til að bera málið undir úrskurðarnefndina fyrr en endanleg afstaða byggingarfulltrúa um að aðhafast ekkert frekar í málinu hafi legið fyrir.

Fyrrnefnd lóð sé fyrir neðan lóð kærenda til norðurs. Samkvæmt deiliskipulagi fyrir umrætt hverfi gildi um lóðina Gissurargötu 4 sérákvæði um húsagerð E-llA. Þar komi skýrt fram að hámarksvegghæð húss með flötu þaki megi ekki vera meiri en 7,0 m yfir kóta aðkomuhæðar, sem samkvæmt hæðarblaði sé 70,0 m á umræddri lóð. Hámarkshæð hússins eigi því að vera í kóta 77,0 m. Hvorki sé að finna sérákvæði í greindum skilmálum um skorsteina og reykpípur né að heimilt sé að fara yfir umrædda hámarkshæð. Samkvæmt samþykktum teikningum fyrir húsið að Gissurargötu 4 hafi verið gefið leyfi til að steypa upp veggi þess í hæðarkóta 77,80 m í formi risa skorsteins og komi hattur þar ofan á sem verði líklega um 0,20 m til viðbótar. Breiðari hlið þessa mannvirkis snúi að húsi kærenda. Einnig sé búið að leyfa tvo þakgluggakúpla sem nái um 0,40 m upp fyrir þessa hámarkshæð. Ekki hafi verið heimilt að veita leyfi fyrir þessu. Hafi kærendur hvorki fengið upplýst hjá Reykjavíkurborg á hvaða forsendum þetta sé leyft né fengið frekari gögn er þetta varði.

Hús kærenda sé með stofu- og eldhúsgluggana gólfsíða til norðurs og sé útsýni niður Úlfarsársdal, yfir byggðina og til fjalla. Hæðarkóti gólfsins sé 76,1 m án gólfefna og augnhæð því um 77,5 m þegar staðið sé á gólfinu. Fengist hafi leyfi til að hækka gólfkóta aðalhæðarinnar um 0,20 m en með því móti sé hægt að sjá yfir allt þegar setið sé í stofu og í eldhúsi/borðstofu. Gissurargata 4 hafi átt að vera í hámarkshæðinni 77,0 m eða sem nemi u.þ.b. 0,90 m hærri en gólfkóti í húsi kærenda. Búið sé að skerða útsýni kærenda verulega.

Málsrök Reykjavíkurborgar: Af hálfu borgaryfirvalda er þess krafist að málinu verði vísað frá úrskurðarnefndinni, en ella að kröfum kærenda verði hafnað. Kærufrestur samkvæmt 2. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála sem og samkvæmt 27. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 hafi verið liðinn þegar kæran barst nefndinni. Byggingarleyfið hafi verið samþykkt 28. ágúst 2018 og síðari breyting um hækkun þakkantsins 14. maí 2019.

Á upphaflegum uppdráttum frá 2018 hafi verið gert ráð fyrir strompi, útstæðum þakkanti og þakglugga. Grundvöllurinn fyrir því að byggingarfulltrúi hafi tekið þá ákvörðun að aðhafast ekkert í málinu hafi verið vegna þess að byggingarleyfið hafi verið í samræmi við gildandi deiliskipulag og önnur gögn sem lögð hafi verið fram við samþykkt byggingarleyfisins. Gildandi deiliskipulag fyrir Gissurargötu 4 hafi verið gert í tíð eldri skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997 og skipulagsreglugerðar nr. 400/1998 og hafi ekki verið gerð krafa um það í reglugerðinni að skorsteinar væru tilgreindir í deiliskipulagi. Sé hvergi tekið fram að tilgreina þurfi skorstein sérstaklega í deiliskipulagi og komi þeir skýrt fram í gögnum með umsókn um byggingarleyfi.

Athugasemdir leyfishafa: Leyfishafi bendir á að kærendum hafi mátt vera kunnugt um það strax í öndverðu og eigi síðar en 7. maí 2020 að framkvæmdir leyfishafa væru að öllu leyti í samræmi við útgefið byggingarleyfi og framlagðar teikningar, sbr. tölvupóst þeirra frá þeim degi. Þeim hafi því mátt vera ljóst að krafa þeirra um að tilteknir byggingarhlutar á fasteign leyfishafa yrðu fjarlægðir næði ekki fram að ganga nema þeir myndu krefjast ógildingar á byggingarleyfinu með því að kæra útgáfu þess. Hefði slík kæra þurft að berast úrskurðarnefndinni innan 30 daga frá útgáfu leyfisins eða innan 30 daga frá því að kærendum hafi orðið kunnugt um útgáfu þess, sbr. 4. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála. Þar sem kæran hafi ekki borist innan fyrrgreindra tímamarka skuli hún sæta frávísun.

Tilkynning byggingarfulltrúa um að ekki sé ástæða til að aðhafast í málinu sé ekki stjórnvaldsákvörðun í skilningi stjórnsýslulaga nr. 37/1993 og geti því ekki sætt kæru. Þegar af þeirri ástæðu geti kærufrestur ekki byrjað að líða frá þeim tíma þegar kærendur hafi móttekið umrætt svar né verði afstaða byggingarstjóra kærð. Engu skipti þótt byggingarfulltrúi hafi vísað til þess að „ákvörðunin“ sé kæranleg, heldur ráðist slíkt af ákvæðum laga. Þá geti byggingarfulltrúi ekki veitt kærendum aukinn rétt á kostnað leyfishafa sem átti þar að auki ekki aðild að málinu. Kærendur hafi aldrei gert kröfu um að byggingarleyfið yrði fellt úr gildi. Engin stjórnvaldsákvörðun hafi verið tekin í málinu sem lotið hafi að ógildingu byggingarleyfisins og geti gildi þess því ekki komið til úrlausnar hjá nefndinni. Það leiði jafnframt til þess að kröfu um að tilteknir byggingarhlutar verði fjarlægðir verði að vísa frá nefndinni eða hafna.

Allar framkvæmdir leyfishafa hafi verið lögmætar og í samræmi við útgefið byggingarleyfi og skilmála í útgefnu hæðarblaði borgarinnar. Hinn umdeildi skorsteinn sé 80 cm yfir hæðarkóta sem tilgreindur sé í deiliskipulagi og þakgluggar um 30-40 cm yfir hæðarkóta. Skorsteinninn sé 165 cm á breidd og 80 cm á hæð samkvæmt samþykktum teikningum. Heildarflatarmál hans sé 1,32 m² en fyrirferð þakglugganna sé miklu mun minni og þeir að auki úr gegnsæju gleri. Hækkun á gólfplötu efri hæðar húss kærenda um 20 cm dragi úr meintum óþægindum sem verði vegna skorsteinsins og þakglugganna.

Hæðarkóti í deiliskipulagi fyrir umrætt svæði taki ekki til skorsteins og því sé ekki um að ræða brot á skilmálum þess. Reglur geri ráð fyrir að skorsteinn sé 80 cm yfir þakplötu. Sé kærendum kunnugt um það að Reykjavíkurborg hafi um árabil heimilað skorsteina sem nái upp fyrir hæðarkóta. Í umræddu hverfi sé fjöldi mannvirkja með skorsteina sem nái upp fyrir hæðarkóta, t.d. Gissurargata 2 og 3. Í deiliskipulaginu sé sérstaklega tekið fram að mesta hæð á þaki sé tiltekin í skilmálum skipulagsins og að útfærsla húsgerða sé frjáls að öðru leyti en því sem mæliblöð, hæðarblöð og skilmálar segi til um. Hvorki skorsteinn né þakgluggar falli undir hæð á þaki og því geti hæð þeirra ekki talist brot á skilmálum skipulagsins.

Stærð eða lögun skorsteins og þakglugga geti hvorki talist hafa áhrif á rétt kærenda né geti raskað gæðum mannvirkis þeirra. Þá eigi ákvæði 3. mgr. 43. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 við í máli þessu, sbr. gr. 5.8.4. í skipulagsreglugerð nr. 90/2013. Um sé að ræða óverulegt frávik frá skipulagi og hafi hagmunir kærenda í engu skerst og þá ekki síst í ljósi hækkunar gólfplötu í húsi þeirra. Umræddur skorsteinn sé í 18 m fjarlægð frá glugga kærenda og nánast í beinni sjónlínu. Séu 90 gráður fram og upp til himins og 180 gráður til hliðanna. Sjónsviðið svari til ¼ úr hring (kúlu). Flatarmál þessa ¼ úr kúlu í 18 m fjarlægð sé u.þ.b. 1018 m². Flatarmál skorsteins sem „skyggi“ á útsýni sé 1,2 m². Af þessu leiði að miðað við 18 m radíus sé skerðingin u.þ.b. 0,1 %.

Kærendur hafi fengið samþykki fyrir skorsteini sem sé verulega yfir hæðarkóta, eða 160 cm yfir þakkanti. Þeir hafi því þekkt framkvæmd og túlkun Reykjavíkurborgar á skilmálum deiliskipulagsins og ekki bara sætt sig við það heldur hagnýtt sér. Þá hafi þeir reist skorstein utan við byggingarreit lóðar sinnar sem hafi veruleg áhrif gagnvart leyfishafa þar sem umræddur byggingarhluti snúi að lóð hans. Jafnframt hafi kærendur þekkt vel til þess regluverks sem um ræði, en annar kærenda sé menntaður byggingartæknifræðingur með meira en 30 ára reynslu af byggingarframkvæmdum og mannvirkjagerð.

Viðbótarathugasemdir kærenda: Vísað er til þess að gr. 5.3.2.1 í skipulagsreglugerð nr. 90/2013 sé ætlað að tryggja að hámarksvegghæð gildandi deiliskipulags sé virt. Það sé lágmarkskrafa að það sé tilgreint í skipulagsskilmálum viðkomandi lóðar ef heimilt sé að fara upp fyrir hámarksvegghæð með steypta skorsteina eða tæknirými. Svari borgin engu varðandi þakgluggakúplana.

Verið sé að klóra yfir það að embætti byggingarfulltrúa hafi gefið út leyfi 14. maí 2019 sem ekki hafi staðist hæðartakmarkanir á viðkomandi lóð. Spurt sé hvernig kærendur hafi átt að átta sig á því í janúar 2020 að skortsteininn væri yfir mörkunum þegar ekki liggi enn ljóst fyrir hvað megi gera. Þá hafi kærandi sá sem leyfishafi telji að hafi yfirgripsmikla þekkingu á regluverki á þessu sviði engin réttindi til að leggja inn arkitektateikningar. Hafi kærendur lagt til að málið yrði leyst á mjög einfaldan hátt með reykröri í stað steypts skorsteins. Rangt sé að reistur hafi verið skorsteinn á hús kærenda. Tilvitnanir í 3. mgr. 43. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 og gr. 5.8.4. í skipulagsreglugerð eigi ekki við. Sleppt sé útreikningum vegna þakgluggakúpla sem séu með fjórföldu kúptu plasti hver gluggi eða samtals 8 lög og ekki sé hægt að sjá í gegnum þá.

Í 2. mgr. 55. gr. mannvirkjalaga nr. 160/2010 er kveðið á um að sé byggingarframkvæmd hafin án þess að leyfi sé fengið fyrir henni eða hún brjóti í bága við skipulag geti byggingarfulltrúi krafist þess að hið ólöglega mannvirki verði fjarlægt. Er afgreiðsla byggingarfulltrúa um beitingu greinds úrræðis ákvörðun sem tekin er í skjóli stjórnsýsluvalds og felur í sér hvort leggja eigi skyldur á tiltekinn aðila. Verður slíkri íþyngjandi ákvörðun því eftir atvikum skotið til úrskurðarnefndarinnar, sbr. 59. gr. laga nr. 160/2010. Hin kærða afgreiðsla byggingarfulltrúa á erindi kærenda vegna skorsteins og glugga á þaki hússins að Gissurargötu 4 var tilkynnt öðrum kærenda í tölvupósti 12. október 2020. Kæra í máli þessu barst úrskurðarnefndinni 15. s.m. eða innan lögmælts kærufrests, sbr. 2. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011, er mælir fyrir um að kærufrestur til nefndarinnar sé einn mánuðir frá því að kæranda varð kunnugt eða mátti vera kunnugt um ákvörðunina. Er því ekki til að dreifa ástæðum í máli þessu sem leiða eigi til frávísunar kærumálsins.

Ákvörðun um beitingu þvingunarúrræða skv. 55. gr. laga nr. 160/2010 er háð mati stjórnvalds hverju sinni og tekið er fram í athugasemdum við frumvarp það sem varð að mannvirkjalögum að eðlilegt sé að beiting þeirra sé metin í hverju tilviki, m.a. með tilliti til meðalhófs. Umrædd ákvæði gefa stjórnvöldum sveitarfélaga kost á að bregðast við sé gengið gegn almannahagsmunum, svo sem skipulags-, öryggis- og heilbrigðishagsmunum. Með hliðsjón af þessu verður ekki talið að einstaklingum sé tryggður lögvarinn réttur til að knýja byggingaryfirvöld til beitingar þvingunarúrræða vegna hagsmuna einstaklinga enda eru þeim tryggð önnur réttarúrræði til þess að verja þá hagsmuni sína. Þótt beiting úrræðanna sé háð mati stjórnvalds þarf ákvörðun þess efnis að vera studd efnislegum rökum, m.a. með hliðsjón af greindum almannahagsmunum.

Hin kærða ákvörðun byggingarfulltrúa að aðhafast ekki frekar vegna umdeildra framkvæmda var studd þeim rökum að á aðaluppdráttum sem samþykktir hefðu verið 12. nóvember 2019 væri gert ráð fyrir strompi, útstæðum þakkanti og þakgluggum. Jafnframt sagði svo: „Rætt hefur verið við byggingarstjóra og aðalhönnuð framkvæmdarinnar, og hafa þeir staðfest að húsið er byggt eftir útgefnu hæðarblaði, deiliskipulagi og samþykktum uppdráttum. Embætti byggingarfulltrúa mun ekki aðhafast frekar í málinu.“

Lóðin Gissurargata 4 er á svæði þar sem er í gildi deiliskipulag Reynisvatnsáss. Samkvæmt greinargerð þess er gert ráð fyrir 106 íbúðum á svæðinu í rað-, keðju- og einbýlishúsum og er um að ræða lágreista, einnar til tveggja hæða sérbýlishúsabyggð. Útfærsla húsagerða er frjáls að öðru leyti en því sem mæliblöð, hæðarblöð og skilmálar segja til um. Sýna hæðarblöð hæðir við lóðamörk (G) og eru hæðartölur (H) leiðbeinandi fyrir aðalhæð. Er og tekið fram að mesta hæð á þaki (H.M.) sé gefin í skilmálunum. Um lóð Gissurargötu 4 gilda sérákvæði E-llA, en um er ræða tveggja hæða einbýlishús sunnan og vestan götu. Þar kemur fram að land sé hækkandi til suðurs eða vesturs. Tvær hæðir séu að götu en ein að garði. Um hæð húsa er tekið fram að ef hús sé með hallandi þaki, sé hámarksmænishæð þess (H.M.) 7,5 m yfir (H) kóta aðkomuhæðar. Ef hús sé með flötu þaki sé hámarksvegghæð þess (H.V.) 7,0 m yfir (H) kóta aðkomuhæðar. Ekki er getið um skorsteina eða þakglugga í skilmálum deiliskipulagsins.

Deiliskipulag Reynisvatnsáss tók gildi 22. október 2007 í tíð eldri skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997 sem og eldri reglugerða um skipulags- og byggingarmál. Í gr. 5.4.2 í þágildandi skipulagsreglugerð nr. 400/1998 segir að skipulagsskilmálar skuli eftir því sem svæðið gefi tilefni til koma fram á skipulagsuppdrætti og kveða m.a. á um hæðarlegu og hámarkshæð bygginga. Einnig skuli þeir eftir atvikum gera grein fyrir öðrum atriðum eftir aðstæðum hverju sinni, s.s. þrengri skilgreiningu landnotkunar, á einstökum reitum, lóðum, byggingum eða byggingarhlutum, þakformi, mænishæð og -stefnu o.fl. Í núgildandi skipulagsreglugerð nr. 90/2013 er hins vegar kveðið á um í gr. 5.3.2.1. að í deiliskipulagi skuli gefa upp hæð bygginga í metrum frá yfirborði botnplötu 1. hæðar og tilgreina hvað sé hámarksvegghæð eða meðalvegghæð og hvað sé hámarkshæð á þaki og öðrum byggingarhlutum sem ná upp fyrir vegg, svo sem skorsteinum og tæknirýmum.

Við gildistöku umrædds deiliskipulags var eins og áður greinir kveðið á um það í skipulagsreglugerð að í skilmálum deiliskipulags skyldi m.a. kveðið á um hámarkshæð bygginga. Af þessu verður ráðið að ekki hafi verið unnt að reisa byggingarhluta upp fyrir tilgreinda hámarkshæð húss nema að fyrir lægju sérstakar heimildir til þess í skipulagi. Svo sem rakið hefur verið er hámarksvegghæð hússins að Gissurargötu 4 samkvæmt gildandi deiliskipulagi 7,0 m en þar er ekki að finna heimildir eða skilmála um byggingarhluta sem færu upp fyrir nefnda hámarkshæð. Er því ekki að finna heimild fyrir umdeildum skorsteini og þakglugga í gildandi deiliskipulagi. Hin kærða ákvörðun var hins vegar studd þeim rökum að umdeildar framkvæmdir ættu stoð í deiliskipulagi.

Með vísan til þess sem að framan er rakið er rökstuðningur hinnar kærðu ákvörðunar haldinn þeim annmörkum að ógildingu varðar.

Úrskurðarorð:

Felld er úr gildi ákvörðun byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 12. október 2020 um að hafna kröfu um beitingu þvingunarúrræða vegna skorsteins og þakglugga á húsinu nr. 4 við Gissurargötu í Reykjavík.

114/2021 Giljasel

128/2021 Hraungata

104/2021 Suðurgata

120/2021 Dverghamrar

74/2021 Látrar

54/2021 Látrar

94/2021 Leifsgata

93/2021 Selvogsgata

115/2021 Borgarvogur

101/2020 Gissurargata

Um okkur

Opnunartími