Úrskurðir Archive - Page 36 of 271 - Úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála

okt 21

36/2022 Trostansfjörður

Með UUA

Árið 2022, miðvikudaginn 19. október, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Borgartúni 21, Reykjavík. Mætt voru Arnór Snæbjörnsson formaður, Aðalheiður Jóhannsdóttir prófessor og Geir Oddsson auðlindafræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 36/2021, kæra á ákvörðun Umhverfisstofnunar frá 17. mars 2022 um að heimila ekki kynslóðaskipt eldi í sjókvíum í Trostansfirði.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 21. apríl 2022, er barst nefndinni sama dag, kærir Arctic Sea Farm ehf., þá ákvörðun Umhverfisstofnunar frá 17. mars 2022 að heimila kæranda ekki að starfrækja kynslóðaskipt eldi í sjókvíum í Trostansfirði. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Umhverfisstofnun 1. júní 2022.

Málavextir: Hinn 24. júlí 2018 lagði kærandi fram matsskýrslu vegna áforma hans um að framleiða 4.000 tonn af laxi í Arnarfirði, en í skýrslunni var gert ráð fyrir kynslóðaskiptu sjókvíaeldi á þremur eldissvæðum, þ.e. svæði A í Trostansfirði, svæði B við Lækjarbót og svæði C við Hvestudal. Álit Skipulagsstofnunar um mat á umhverfisáhrifum framkvæmdarinnar lá fyrir 13. júlí 2020, en áður hafði kærandi sótt um starfsleyfi til Umhverfisstofnunar 29. apríl 2019 og rekstrarleyfi til Matvælastofnunar 16. maí 2019. Stofnanirnar birtu auglýsingu 11. október 2021 um tillögu að rekstrarleyfi og starfsleyfi kæranda í Arnarfirði þar sem gert var ráð fyrir áðurnefndum þremur eldissvæðum.

Hinn 17. febrúar 2022 sendi Matvælastofnun kæranda bréf þar sem boðað var að stofnunin hygðist auglýsa rekstrarleyfi þannig að kærandi fengi úthlutað eldissvæðunum Lækjarbót og Hvestudal en ekki á eldissvæðinu í Trostansfirði. Í bréfinu kom fram að ástæða þess væri sú að stofnunin gæti hvorki tryggt að fjarlægðarmörk frá ám með villta stofna laxfiska og sjálfbæra nýtingu væru eigi styttri en 5 km, sbr. 6. mgr. 18. gr. reglugerðar nr. 540/2020 um fiskeldi, né tryggt að minnsta fjarlægð milli fiskeldisstöðva ótengdra aðila í sjókvíaeldi væri styttri en 5 km, sbr. 5. mgr. sömu reglugerðargreinar. Í bréfinu var m.a. vísað til umsagnar Hafrannsóknastofnunar frá 18. október 2021 þar sem fram kæmi að stofnunin gæti ekki lagt mat á sjálfbærni veiða í Sunndalsá og Norðdalsá, sem renna til sjávar í Trostansfirði, vegna skorts á gögnum.

Með bréfi, dags. 24. febrúar 2022, gerði kærandi athugasemdir við boðaða niðurstöðu Matvælastofnunar og óskaði eftir nánar tilgreindum gögnum. Hinn 17. mars s.á. gaf Umhverfisstofnun út starfsleyfi til handa kæranda fyrir sjókvíaeldi í Arnarfirði og 21. s.m. gaf Matvælastofnun út rekstrarleyfi fyrir sömu starfsemi, en í hvorugu leyfinu var gert ráð fyrir sjókvíaeldi í Trostansfirði. Auglýsing um útgáfu starfsleyfisins var birt á vefsíðu Umhverfisstofnunar 21. mars 2022.

Málsrök kæranda: Kærandi tekur fram að hann geri ekki athugasemd við útgefið starfsleyfi við Lækjarbót og Hvestudal. Hins vegar sé litið svo á að með útgáfu leyfisins hafi Umhverfisstofnun hafnað því að gefa út leyfi til kynslóðaskipts sjókvíaeldis á laxfiskum á sjókvíaeldissvæði í Trostansfirði. Sé tilgangurinn með kæru þessari að fá þá afstöðu endurskoðaða. Athafnaleysi við afgreiðslu umsókna um útgáfu starfs- og rekstrarleyfa hafi áður verið talin kæranleg til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, sbr. úrskurð í máli nr. 116/2020. Rökrétt sé að líta á höfnunina sem sjálfstæða stjórnvaldsákvörðun.

Ákvörðun Umhverfisstofnunar um að víkja frá auglýstri starfsleyfistillögu sé íþyngjandi, en hún hafi neikvæð áhrif á atvinnufrelsi kæranda og skerði varanlega þá möguleika sem hann hafi til að stunda sína starfsemi. Framleiðsluáætlun kæranda miði við öll þrjú eldissvæðin svo hin leyfða 4.000 tonna framleiðsla náist. Þegar eldissvæðin séu einungis tvö geti átt sér stað stöðvun á framleiðslu sem leiði til þess að leyfið fullnýtist ekki. Við töku íþyngjandi stjórnvaldsákvörðunar séu gerðar auknar kröfur til þess að lagastoð ákvörðunar sé ótvíræð, lagatúlkun stjórnvalds sé hafin yfir vafa og að grundvöllur málsmeðferðar, ákvarðanatöku og niðurstöðu stjórnvaldsins sé eins traustur og mögulegt sé. Á þessa grunnþætti hafi skort í hinni kærðu ákvörðun sem leiði til ógildingar hennar.

Skilyrði um að fiskeldisstöð sé í minnst 5 km fjarlægð frá „ám með villta stofna laxfiska og sjálfbæra nýtingu“ sé ekki að finna í lögum nr. 71/2008 um fiskeldi. Þá sé ekki að finna í lögunum sérstaka heimild til að setja í reglugerð nánari skilyrði fyrir staðsetningu fiskeldisstöðva við útgáfu rekstrarleyfa. Íþyngjandi ákvæði í reglugerð sem skorti lagastoð séu ólögmæt og því beri að horfa fram hjá þeim við úrlausn málslins. Til hliðsjónar vísar kærandi til niðurstöðu úrskurðarnefndarinnar í máli nr. 105/2021. Þar sem hin kærða ákvörðun Umhverfisstofnunar sé reist á ákvæðinu sé hún ógildanleg á grundvelli lögmætisreglu stjórnsýslu- og stjórnskipunarréttar.

Óháð þessu telur kærandi að 18. gr. reglugerðarinnar eigi ekki við. Þar sé kveðið á um skyldu Matvælastofnunar til að tryggja tiltekin fjarlægðarmörk frá ám með „villta stofna laxfiska“ og „sjálfbæra nýtingu“. Þessi hugtök séu bæði skilgreind í lögum nr. 61/2006 um lax- og silungsveiði. Þar sé sjálfbær nýting fiskstofna skilgreind sem nýting „þar sem ekki er gengið á fiskstofn. Eftir veiði er hrygningarstofn nægilega stór til þess að tryggja eðlileg nýliðun og til þess að viðhalda fjölbreytilega stofnsins.“ Þá sé villtur fiskstofn skilgreindur sem fiskstofn „þar sem meiri hluti fisks er klakinn í náttúrulegu umhverfi, elst þar upp og er kominn undan villtum foreldrum.“ Í sama lagabálki sé fiskstofn skilgreindur sem hópur „fiska sömu tegundar sem hrygnir á tilteknum stað og tíma en gerir það ekki í neinum mæli með öðrum hópum á öðrum stað eða tíma.“

Í greinargerð Matvælastofnunar með rekstrarleyfi kæranda fyrir sjókvíaeldi í Arnarfirði, sem hin kærða ákvörðun Umhverfisstofnunar byggi á, segi að uppi sé „verulegur vafi um það hvort umræddar ár teljist vera þess bærar að bera sjálfstæða stofna laxfiska. Þá er uppi vafi um það hvort veiðar í ánum séu sjálfbærar.“ Kærandi sé ósammála þessu og bendir á að það hafi alls ekki verið mat Hafrannsóknastofnunar að óvissa sé uppi um hvort í ánum séu villtir stofnar laxfiska og hvort þar séu stundaðar sjálfbærar veiðar. Þvert á móti sé því sem næst ótvíræð niðurstaða stofnunarinnar að svo sé ekki, en í áliti hennar frá 18. október 2021 segi: „Það er mat Hafrannsóknastofnunar að árnar séu það stuttar að mögulega geti þær ekki borið eiginlega stofna laxfiska til lengri tíma án innstreymis laxafiska úr öðrum ám. Líklega eru laxfiskar ánna hlutar stofneininga yfirstofna (e. metapopulation) en lög og reglugerðir taka ekki tillit til slíkra tilfella.“

Af þessari tilvitnun sé augljóst að það sé mat Hafrannsóknastofnunar að árnar geti ekki borið eiginlega stofna laxfiska. Hins vegar leiti mögulega laxfiskar úr öðrum ám upp í árnar og myndi það samansafn laxfiska sem finnist í ánum. Það sé því útilokað að árnar uppfylli skilyrði um að hýsa villta fiskstofna, enda sé ekki uppfyllt hin lagalega skilgreining á fiskstofni. Með öðrum orðum hrygni laxfiskar í Sunndals og Norðdalsá ekki á tilteknum stað og tíma heldur hrygni þeir ýmist í þeim ám eða öðrum ám í nágrenninu. Niðurstaða Hafrannsóknastofnunar í tilvísuðu áliti sé skýr: „Þegar litið er til fyrirliggjandi gagna um fiskstofna ánna í Trostansfirði eru þeir líklega það litlir einir sér að þeir falli utan skilgreiningar reglugerðar nr. 540/2020 um 5 km lágmarksfjarlægð.“

Þessi niðurstaða sé háð lítilli sem engri óvissu og langt í frá þeim mikla vafa sem haldið sé fram í greinargerð Matvælastofnunar. Óumdeilt sé að hvorki Matvælastofnun né Umhverfisstofnun hafi ráðist í sjálfstæðar rannsóknir á aðstæðum í Trostansfirði og reiði Matvælastofnun sig að öllu leyti á áliti Hafrannsóknastofnunar. Það séu því engin málefnaleg sjónarmið fyrir því að túlka álitið með þessum hætti. Ómálefnalegt sé að velta öllum hinum meinta vafa yfir á kæranda og láta hann bera hallann af því að t.d. engin veiðifélög séu starfandi í ánum og engum afladagbókum sé þar viðhaldið, sem þó sé hvort tveggja skylt að lögum ef sjálfbær veiði væri stunduð í ánum.

Þessu til viðbótar sé nefnt að í umsögn Hafrannsóknastofnunar um frummatsskýrslu framkvæmdarinnar hafi verið vikið að mikilvægi þess að framkvæmdir í fiskeldi væru innan áhættumats Hafrannsóknastofnunar á erfðablöndun villtra laxfiska frá árinu 2017. Samkvæmt umsögninni taki áhættumatið til laxáa þar sem regluleg laxveiði sé yfir 400 laxa á ári. Árnar í Trostansfirði séu með svo takmarkaða veiði að þær falli ekki undir áhættumatið. Bendi það eindregið til þess að þar sé ekki að finna villta stofna laxfiska með sjálfbæra nýtingu.

Í niðurstöðu umsagnar Hafrannsóknastofnunar komi fram að áhættumatið geri ráð fyrir að ef rannsóknir sýni fram á að innblöndun valdi varanlegum áhrifum á villta laxastofna beri að draga úr umfangi fiskeldis á nálægðum svæðum niður fyrir þau mörk sem talin séu ásættanleg. Ekki hafi verið sýnt fram á að forsendur umsagnar stofnunarinnar hafi breyst, enda sé það staðfest í greinargerð með rekstrarleyfi Matvælastofnunar að stofnunin geti ekki lagt mat á sjálfbærni veiða í Sunndalsá og Norðdalsá vegna skorts á gögnum. Við þær aðstæður beri að leggja umsögn Hafrannsóknastofnun til grundvallar sem leiði til þess að bæði Sunndals og Norðdalsá falli utan við áhættumatið og teljist þar með ekki vera með villta stofna laxfiska með sjálfbæra nýtingu. Einnig leiði það til þess að ef talin sé hætta á að innblöndun valdi varanlegum áhrifum á laxastofna þá séu viðbrögðin þau að umfang fiskeldis sé minnkað á nálægum svæðum en ekki útilokað eins og leiði af hinni kærðu ákvörðun.

Að auki telji kærandi vert að benda á skýrslu Hafrannsóknastofnunar um tillögu að skiptingu Arnarfjarðar í eldissvæði á grundvelli burðarþols og heildarnýtingar mögulegra eldissvæða frá 12. júní 2020. Í skýrslunni sé takið fram í kaflanum „Lagaumgjörð“ að við svæðaskiptingu skuli m.a. taka tillit til fjarlægðarmarka frá ám með villta laxfiska og sjálfbæra nýtingu. Með hliðsjón af þeirri lagaumgjörð leggi stofnunin til að Arnarfirði verði skipt í þrjú eldissvæði og sé eldissvæði A við Trostansfjörð. Því sé deginum ljósara að Hafrannsóknastofnun hafi nú þegar lagt mat á það hvort fjarlægðarmörk 6. mgr. 18. gr. reglugerðar nr. 540/2020 eigi við um árnar í botni Trostansfirði og sé augljóst að stofnunin telji svo ekki vera.

Að síðustu sé tekið fram að aldrei í hinu langa umsóknarferli fyrir starfs- og rekstrarleyfi í Arnarfirði hafi því sjónarmiði verið hreyft af fagstofnunum eða hagsmunaaðilum að eldissvæðið við Trostansfjörð bryti í bága við umrædd fjarlægðarmörk. Veki þessi málsmeðferð upp álitamál um hvort málefnalegra sjónarmiða hafi verið gætt við málsmeðferðina. Mögulegt sé að reglur um jafnræði og meðalhóf hafi verið virtar að vettugi og misbeiting valds við val á leiðum við úrlausn máls átt sér stað. Með öðrum orðum sé ástæða sem gefin sé í greinargerð Matvælastofnunar tylliástæða fyrir höfnun eldissvæðisins og hin raunverulega ástæða sé önnur. Þá er af hálfu kæranda fjallað um hvort fjarlægð eldissvæðisins í Trostansfirði í næstu fiskeldisstöð ótengds aðila sé minni en 5 km, sbr. 5. mgr. 18. gr. reglugerðar nr. 540/2020.

Málsrök Umhverfisstofnunar: Umhverfisstofnun bendir á að við útgáfu starfsleyfis kæranda hafi stofnunin ákveðið að taka út eldissvæði í Trostansfirði í samræmi við rekstrarleyfi Matvælastofnunar. Sú ákvörðun hafi verið tekin á grundvelli 6. og 7. gr. laga nr. 7/1998 um hollustuhætti og mengunarvarnir og 9. mgr. 6. gr. reglugerðar nr. 550/2018 um losun frá atvinnurekstri og mengunarvarnaeftirlit. Lögin geri ráð fyrir að við útgáfu starfsleyfis skuli Umhverfisstofnun taka matskennda ákvörðun, m.a. að teknu tilliti til annarrar löggjafar. Í tilvikinu sem um ræði hafi Matvælastofnun, með hliðsjón af áliti Hafrannsóknastofnunar frá 18. október 2021, talið vafa á að eldissvæði í Trostansfirði uppfyllti skilyrði 18. gr. reglugerðar um fiskeldi nr. 540/2020 um fjarlægð frá ám með villta stofna laxfiska og sjálfbæra nýting.

Í 21. gr. laga nr. 71/2008 segi að ráðherra skuli setja nánari reglur um framkvæmd laganna með reglugerð, m.a. um útgáfu rekstrarleyfa. Reglugerð nr. 540/2020 hafi verið sett með stoð í ákvæðum laga nr. 71/2008 og með hliðsjón af úrskurði úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála í máli nr. 105/2021 megi ætla að hafi reglugerðarákvæði skýr tengsl við framkvæmd laganna sé ekki um skort á lagastoð að ræða. Samkvæmt 6. mgr. 18. gr. reglugerðar nr. 540/2020 skuli Matvælastofnun tryggja að fjarlægðarmörk sjókvíaeldisstöðvar frá ám með villta stofna laxfiska og sjálfbær nýtingu séu eigi styttri en 5 km þegar um laxfiska sé að ræða í eldi. Ákvæðinu sé ætlað að tryggja verndun villtra nytjastofna og koma í veg fyrir hugsanleg spjöll á villtum nytjastofnum og lífríki þeirra og tryggja hagsmuni þeirra sem nýti stofnuna sem sé í samræmi við markmið laganna og reglugerðarinnar, sbr. 1. mgr. 1. gr. laga nr. 71/2008. Þá segi í 2. mgr. 1. gr. laganna að við framkvæmd þeirra skuli þess ávallt gætt að sem minnst röskun verði á vistkerfi villtra fiskstofna og að sjálfbærri nýtingu þeirra sé ekki stefnt í hættu.

Í umsögn Hafrannsóknastofnunar frá 18. október sé annars vegar lagt mat á hvort um sé að ræða villta stofna laxfiska og hins vegar sjálfbæra nýtingu. Hvað fyrra atriði varði þá segi að það sé möguleiki fyrir hendi að þær geti borið eiginlega „stofna laxfiska“, þetta sé því vafi. Þá segi varðandi síðara atriðið að ekki séu næg gögn til að geta lagt mat á sjálfbærni. Að mati Matvælastofnunar hafi þessi vafi verið talinn nægjanlegur til að skilyrði 6. mgr. 18. gr. reglugerðar nr. 540/2020 væru uppfyllt. Úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála hafi talið að starfsleyfi eigi að samræmast varúðarreglu umhverfisréttarins, sbr. varúðarreglu 9. gr. laga nr. 60/2013 um náttúruvernd, sbr. úrskurð í máli nr. 153/2021. Samkvæmt 7. gr. laga nr. 60/2013 skuli stjórnvöld við töku ákvarðana sem áhrif hafi á náttúruna taka mið af þeim meginreglum sem fram komi í 8.–11. gr. laganna. Í 9. gr. laganna segir að þegar ákvörðun sé tekin á grundvelli laganna, án þess að fyrir liggi með nægilegri vissu hvaða áhrif hún hafi á náttúruna, skuli leitast við að koma í veg fyrir mögulegt og verulegt tjón á náttúruverðmætum. Umhverfisstofnun hafi talið, með hliðsjón af ákvörðun Matvælastofnunar og umsagnar Hafrannsóknastofnunar, að nægileg þekking eða afleiðingar þess að heimila fiskeldi í Trostansfirði hafi ekki legið fyrir að svo stöddu. Hafi náttúrunni því verið leyft að njóta vafans í samræmi við varúðarregluna.

Mál teljist almennt nægilega upplýst þegar þeirra upplýsinga hafi verið aflað sem nauðsynlegar séu til þess að hægt sé að taka efnislega réttar ákvörðun í málinu. Vegna málshraðareglunnar sé ljóst að ekki eigi að rannsaka mál frekar ef allar nauðsynlegar upplýsingar liggi fyrir. Þá sé heldur ekki ástæða til að rannsaka mál frekar ef ófrávíkjanleg lagaskilyrði séu ekki uppfyllt. Með hliðsjón af málshraðareglunni og rannsóknarreglunni hafi Umhverfisstofnun talið málið nægilega upplýstur áður en ákvörðunin hafi verið tekin.

Viðbótarathugasemdir kæranda: Kærandi bendir á að eftir að kæra hafi verið lögð fram í máli þessu hafi hann fengið afhent svar Hafrannsóknastofnunar við fyrirspurn Samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi við fimm nánar tilgreindum spurningum um röksemdir að baki fjarlægðarreglu 6. mgr. 18. gr. reglugerðar nr. 540/2020 um fiskeldi. Athygli sé vakin á svari stofnunarinnar við fimmtu spurningu, nánar tiltekið um skilgreiningu hugtakanna „á með villta stofna laxfiska“ og „sjálfbæra nýtingu“ sem bæði séu notuð í umræddu ákvæði. Skilgreining stofnunarinnar á sjálfbærri nýtingu sé eftirfarandi: „Til að fiskstofn í veiðivatni geti talist nytjastofn þarf hann að þola að þar sé stunduð sjálfbær veiðinýting. Stofninn þarf að vera það stór að hann þoli veiðiálag og miða skal við að lágmarksmörk skráðrar veiði séu 50 fiska meðalveiði á samfelldu tíu ára tímabili.“ Þetta sé skilgreining sem stofnunin hafi gert í tillögu sinni til auðlinda- og nýsköpunarráðuneytis. Þar af leiðandi verði að leggja skilgreininguna til grundvallar þegar ákvæðið sé túlkað og því beitt í framkvæmd.

Af svari Hafrannsóknarstofnunar sé augljóst að til sé skilgreint lágmark á sjálfbærri nýtingu og við mat á því hvort lágmarkinu séð náð verði að byggja á skráðri veiði, þ.e.a.s. veiðiskýrslum sem ber að skrá, halda og varðveita skv. 13. gr. laga nr. 61/2006 um lax- og silungsveiði. Skylt sé að skrá alla veiði samkvæmt lögum. Tiltekið lágmark skráðrar veiði sé fortakslaust skilyrði þess að sjálfbær nýting teljist vera til staðar samkvæmt hugtaksskilgreiningu. Óumdeilt sé að engin skráð veiði sé stunduð í ánum. Engar staðfestar upplýsingar liggi fyrir um veiði í ánum síðastliðinn áratug. Framangreind skilgreining á sjálfbærri nýtingu þeirra laxfiska sem finnast í ánum sé því ekki uppfyllt. Einu upplýsingar sem liggi fyrir um veiði í ánum sé að finna í umsögn Hafrannsóknastofnunar frá 18. október 2021 þar sem segi: „Eftir því sem næst er vitað er um þrjá aðila að ræða sem deila með sér veiðinýtingu en ekki er þar starfandi veiðifélag. Samkvæmt upplýsingum er veiði þar nokkrir tugir laxa á ári og vottur af sjóbirtingu. Í Norðdalsá er veiddur sjóbirtingur. Ekki liggur fyrir veiðiskráning úr ánum í veiðibækur.“ Augljóst sé að framangreind lýsing á veiði í ánum næri ekki því lágmarki að teljast sjálfbær nýting samkvæmt 6. mgr. 18. gr. reglugerðar nr. 540/202, nánar tiltekið 50 fiska meðalveiði á samfelldu 10 ára tímabili. Því sé ljóst að ganga verði út frá því að veiði í ánum feli ekki í sér sjálfbæra nýtingu og þegar af þeirri ástæðu beri að verða við kröfu kæranda um ógildingu hinnar kærðu ákvörðunar.

Niðurstaða: Í máli þessu er deilt um áform kæranda um kynslóðaskipt sjókvíaeldi í Arnarfirði. Umhverfisstofnun gaf út starfsleyfi 17. mars 2022 með hámarkslífmassa allt að 4.000 tonnum, en í leyfinu er ekki veitt heimild, í samræmi við umsókn kæranda, til að starfrækja sjókvíaeldi á svæði sem kennt er við Trostansfjörð, einn innfjarða Arnarfjarðar. Hinn 21. s.m. gaf Matvælastofnun út rekstrarleyfi en í því leyfi var heldur ekki að finna heimild fyrir sjókvíaeldi í Trostansfirði þar sem Matvælastofnunar taldi að ekki væru uppfyllt skilyrði 6. mgr. 18. gr. reglugerðar um fiskeldi nr. 540/2020 um fjarlægð sjókvíaeldisstöðvar frá ám með villta stofna laxfiska og sjálfbæra nýtingu. Byggði hin kærða ákvörðun í þessu máli, þ.e. synjun Umhverfisstofnunar á að starfsleyfi kæranda nái til sjókvíaeldissvæðis við Trostansfjörð, á því mati Matvælastofnunar.

Í 4. gr. a. í lögum nr. 71/2008 um fiskeldi er tekið fram að til starfrækslu fiskeldisstöðva þurfi starfsleyfi Umhverfisstofnunar og rekstrarleyfi Matvælastofnunar. Afhenda skuli Matvælastofnun umsóknir um slík leyfi og skuli þær afgreiddar samhliða. Loks skuli Matvælastofnun framsenda umsókn um starfsleyfi til Umhverfisstofnunar til meðferðar samkvæmt lögum nr. 7/1998 um hollustuhætti og mengunarvarnir. Löggjafinn hefur með framangreindum hætti kveðið á um málefnaleg valdmörk milli nefndra stofnana þegar kemur að veitingu leyfa fyrir fiskeldi. Ber stofnunum að halda sig innan valdmarka sinna samkvæmt þeim lögum sem þær starfa eftir. Umhverfisstofnun er óheimilt að útfæra efni starfsleyfa með hliðsjón af þeim skilyrðum sem leiða af lögum nr. 71/2008 og reglugerð nr. 540/2020, öðrum en þeim er varða áhættumat erfðablöndunar og burðarþolsmat, sbr. 6. gr. a. og 6. gr. b. laganna. Skiptir þá ekki máli þótt í 1. mgr. 6. gr. laga nr. 7/1998 sé kveðið á um að starfsleyfi skuli veitt starfsemi sem uppfylli þær kröfur sem til starfseminnar eru gerðar samkvæmt þeim lögum og reglugerðum settum samkvæmt þeim að teknu tilliti til annarrar löggjafar, enda verður ekki séð að niðurlag þeirrar reglu hafi verið ætlað að útvíkka valdheimildir Umhverfisstofnunar.

Með hliðsjón af framangreindu verður hin kærða ákvörðun felld úr gildi.

Úrskurðarorð:

Felld er úr gildi ákvörðun Umhverfisstofnunar frá 17. mars 2022 um að heimila ekki kynslóðaskipt eldi í sjókvíum í Trostansfirði. Lagt er fyrir Umhverfisstofnun að taka þann þátt ákvörðunar um starfsleyfi til endurskoðunar berist um það beiðni frá kæranda.

okt 17

Love0

59/2022 og 60/2022 Dalshraun

Með UUA

Árið 2022, föstudaginn 14. október, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Borgartúni 21, Reykjavík. Mættir voru Arnór Snæbjörnsson formaður, Ómar Stefánsson varaformaður og Þorsteinn Þorsteinsson byggingarverkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 59/2022, kæra á ákvörðun byggingarfulltrúa Hafnarfjarðar frá 27. apríl 2022 um að synja umsókn um byggingarleyfi fyrir breyttri skráningu eignar-hluta í húsinu að Dalshrauni 5, Hafnarfirði.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með tveimur bréfum til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 3. og 7. júní 2022, er bárust nefndinni 13. s.m., kærir Gosi trésmiðja ehf., eigandi eignarhluta 04-0201, 04-0202 og 04-0302 í húsinu að Dalshrauni 5, þær ákvarðanir byggingarfulltrúa Hafnarfjarðar frá 27. apríl s.á. að synja annars vegar umsókn um leyfi til að breyta íbúðarrými í eignarhluta 04-0302 í tvær íbúðir og hins vegar umsókn um leyfi til að breyta skráðum skrifstofurýmum í eignarhlutum 04-0201 og 04-0202 í þrjár íbúðir í fyrrnefndu húsi. Verður síðara kærumálið, sem er nr. 60/2022, sameinað máli þessu enda þykja hagsmunir kæranda ekki standa því í vegi. Þess er krafist að hinar kærðu ákvarðanir verði felldar úr gildi og að lagt verði fyrir byggingarfulltrúa að taka málin til afgreiðslu að nýju.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Hafnarfjarðarbæ 1. júlí 2022.

Málavextir: Í fasteignaskrá eru eignarhlutar 04-0201 og 04-0202 í húsinu að Dalshrauni 5 í Hafnarfirði skráðir skrifstofur og eignarhluti 04-0302 íbúð. Hinn 26. apríl 2022 sótti kærandi um byggingarleyfi til að breyta tveimur fyrrgreindum rýmunum í þrjár íbúðir og síðastnefnda rýminu í tvær íbúðir. Voru greindar umsóknir teknar fyrir á afgreiðslufundi skipulags- og byggingarfulltrúa 27. s.m. og þeim synjað með vísan til þess að erindin samræmdust ekki aðalskipulagi. Tilkynnti byggingarfulltrúi kæranda um nefndar afgreiðslur með bréfum, dags. 28. apríl 2022. Með tölvupósti 4. maí s.á. óskaði kærandi frekari rökstuðnings og var hann veittur með bréfum skipulagsfulltrúa, dags. 16. s.m.

Málsrök kæranda: Kærandi tekur fram að fjöleignarhúsið að Dalshrauni 5 sé þriggja hæða bygging. Á fyrstu hæð hússins séu verslanir og skrifstofur, samtals fimm matshlutar. Á annarri hæð séu fjórar íbúðir sem skráðar séu hjá fasteignaskrá sem þrjú skrifstofurými og hafi einu þeirra verið skipt upp í tvær einingar. Um sé að ræða eignarhluta 04-0201, 04-0202 og 04-0203, en þau séu öll nýtt sem íbúðir. Þeim hafi verið breytt til samæmis við það og uppfylli að öllu leyti þau skilyrði sem gerð séu til íbúðarhúsnæðis í byggingarreglugerð nr. 112/2012. Á þriðju hæðinni séu tvær samþykktar íbúðir, eignarhlutar 04-0301 og 04-0302. Þær breytingar sem sótt hafi verið um leyfi fyrir séu alfarið í samræmi við núverandi nýtingu rýmanna.

Synjun umsóknanna virðist eingöngu byggjast á því að í Aðalskipulagi Hafnarfjarðar 2013-2025 komi fram að íbúðir séu ekki heimilar á athafnasvæðum auk þess sem staða skipulagsmála á umræddu svæði sé með þeim hætti að ekki sé hægt að fjölga íbúðum á lóðinni. Vísað sé til þess að endurnýjun svæðisins standi yfir en breytingum á aðalskipulagi og deiliskipulagi væri ólokið. Átta ár séu nú liðin frá samþykkt aðalskipulagsins en þá hafi komið fram að unnið væri að breytingum á skipulagi svæðisins og að hluta þess yrði breytt í íbúðasvæði. Virðist sem staðan sé lítið sem ekkert breytt, en kæranda sé kunnugt um að unnin hafi verið drög að deiliskipulagi fyrir umrætt svæði þar sem gert sé ráð fyrir íbúðabyggð.

Ekki verði séð að aðalskipulag Hafnarfjarðar né deiliskipulag iðnaðarhverfis austan Reykjavíkurvegar standi í vegi fyrir því að hægt sé að fallast á umsóknir kæranda. Í aðalskipulaginu sé ekki að finna fortakslaust bann við íbúðum á athafnasvæðum eða á því svæði sem hér um ræði. Fram komi með skýrum hætti að unnt sé að gera „ráð fyrir íbúðum tengdri starfsemi fyrirtækja, s.s. húsvarðaríbúðum og starfsmannaíbúðum sbr. 3. mgr. 1. gr. laga um lögheimili nr. 21/1990 með síðari breytingum“. Falli notkun þeirra sem starfsmannaíbúðir vel að um-sóknum kæranda. Jafnframt hafi Hafnarfjarðarbær nú þegar samþykkt að breyta rýmum 04-0301 og 04-0302, sem áður hafi verið skráð skrifstofurými, í samþykktar íbúðir. Það hafi m.a. verið gert á grundvelli þess að rýmin hefðu um langan tíma verið nýtt sem íbúðir.

Mikilvægt sé að samræmis og jafnræðis sé gætt við afgreiðslu umsókna um byggingarleyfi. Í jafnræðisreglu 11. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 felist að mál sem séu sambærileg í lagalegu tilliti skuli hljóta sams konar úrlausn. Gangi hinar kærðu ákvarðanir þvert gegn tilvitnuðu ákvæði og beri þegar af þeirri ástæðu einni að fella þær úr gildi. Ákvörðun byggingarfulltrúa skuli byggð á málefnalegum forsendum þar sem gætt skuli að meginreglum stjórnsýslulaga, s.s. um jafnræði og meðalhóf.

Málsrök Hafnarfjarðarbæjar: Af hálfu sveitarfélagsins er þess krafist að kröfum kæranda verði hafnað. Meðferð sveitarfélagsins á umsóknum kæranda hafi verið samkvæmt lögum og reglum. Samkvæmt 1. mgr. 9. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki sé óheimilt að breyta notkun mannvirkis nema að fengnu leyfi byggingarfulltrúa og skal fyrirhuguð mannvirkjagerð vera í samræmi við skipulagsáætlanir á viðkomandi svæði, sbr. 11. gr. sömu laga.

Dalshraun sé á athafnasvæði samkvæmt Aðalskipulagi Hafnarfjarðar 2013-2025 og á slíkum svæðum séu ekki heimilaðar íbúðir. Við gerð skipulags á vegum sveitarfélaga séu landsvæði skilgreind með tilliti til notkunar þeirra og þjónustu sem við eigi í hverju tilfelli. Skipulag athafnasvæða geri ekki ráð fyrir fastri búsetu nema í algjörum undantekningartilfellum. Sé föst búseta í athafna- og iðnaðarhúsnæði ekki í samræmi við skipulags- eða byggingarlög og skipulagsreglugerð. Árið 1989 hafi verið settar reglur um húsvarðaríbúðir á atvinnusvæðum þar sem m.a. hafi verið samþykkt að ætti eigandi stærri eign en 1.000 m² væri heimilt að vera með húsvarðaríbúð á staðnum, en þær hafi verið felldar úr gildi á fundi bæjarráðs 30. júní 2016.

Viðbótarathugasemdir kæranda: Bent er á að Hafnarfjarðarbær hafi samþykkt íbúð í eignarhluta 04-0302 og það þrátt fyrir að eignin væri á athafnasvæði samkvæmt aðalskipulagi Hafnarfjarðar. Þá hafi tilvísun til reglna um húsvarðaríbúðir á atvinnusvæðum ekkert gildi því eftir sem áður standi heimildarákvæði í aðalskipulaginu.

Niðurstaða: Samkvæmt Aðalskipulagi Hafnarfjarðar 2013-2025 er fasteignin að Dalshrauni 5 á skilgreindu athafnasvæði, nánar tiltekið svæði AT1, þ.e. svæði milli Flatahrauns, Fjarðarhrauns og Reykjavíkurvegar. Í gr. 2.2.5 í aðalskipulaginu segir í almennum ákvæðum um athafnasvæði að þar skuli fyrst og fremst gera ráð fyrir atvinnustarfsemi þar sem lítil hætta sé á mengun, s.s. léttum iðnaði, vörugeymslum, hreinlegum verkstæðum og umboðs- og heildverslunum. Ekki séu heimilar íbúðir á athafnasvæðum. Þó sé unnt að gera ráð fyrir íbúðum tengdri starfsemi fyrirtækja, svo sem húsvarðaríbúðum og starfsmannaíbúðum sbr. 3 mgr. 1. gr. laga nr. 21/1990 um lögheimili, m.s.br. Nánar segir um svæði AT1 að það sé skilgreint sem athafnasvæði, annars vegar [fyrir] iðnað og hins vegar verslun og þjónustu. Unnið hafi verið óformlegt rammaskipulag fyrir svæðið sem samþykkt hafi verið að skyldi leggja til grundvallar fyrir aðal- og deiliskipulag, en það hafi ekki hlotið lögbundna meðferð að öðru leyti. Þar sé lagt til að hluta svæðisins verði breytt í íbúðarsvæði. Í samræmi við það sé hér gert ráð fyrir að mestur hluti þess svæðis verði áfram skilgreindur sem athafnasvæði, en að hluti þess verði skilgreindur sem íbúðarsvæði með blöndu af þessu tvennu, sbr. kafla 2.2.1. Svæðið sé fullbyggt, en reikna megi með endurnýjun þess, m.a. fyrir gistiheimili og hótel og snyrtilegri iðnað, sem sækist eftir staðsetningu þar og betri umhverfisgæðum en nú séu í hverfinu.

Túlka verður ákvæði aðalskipulags um landnotkun athafnasvæða með hliðsjón af núgildandi gr. 6.2. í skipulagsreglugerð nr. 90/2013. Þar segir að athafnasvæði sé „Svæði fyrir atvinnustarfsemi þar sem lítil hætta er á mengun svo sem léttur iðnaður, hreinleg verkstæði, bílasölur og umboðs- og heildverslanir. Einnig atvinnustarfsemi sem þarfnast mikils rýmis, t.d. vinnusvæði utandyra á lóðum eða starfsemi sem hefur í för með sér þungaflutninga, svo sem vörugeymslur og matvælaiðnaður.“ Er samkvæmt þessu ekki gert ráð fyrir íbúðum á athafnasvæðum í skipulagsreglugerð og geta heimildir aðalskipulags ekki vikið frá eða víkkað út tilvitnað ákvæði reglugerðarinnar. Var byggingarfulltrúa því rétt að synja umsóknum kæranda hvað sem líður skilmálum aðalskipulags Hafnarfjarðar um íbúðir á athafnasvæðum. Breytir það engu þótt sveitarfélagið hafi nú þegar heimilað skráningu íbúða í húsinu, en rétt þykir þó að benda á að samkvæmt gr. 4.6.1 í þágildandi skipulagsreglugerð nr. 400/1998 var unnt að gera ráð fyrir íbúðum tengdri starfsemi fyrirtækja á athafnasvæðum, svo sem fyrir húsverði.

Með vísan til þess sem að framan greinir verður kröfum kæranda í máli þessu hafnað.

Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu kæranda um að felldar verði úr gildi ákvarðanir byggingarfulltrúa Hafnarfjarðar frá 27. apríl 2022 um að synja annars vegar umsókn um leyfi til að breyta íbúðarrými í eignarhluta 04-0302 í tvær íbúðir og hins vegar umsókn um leyfi til að breyta skráðum skrifstofurýmum í eignarhlutum 04-0201 og 04-0202 í þrjár íbúðir í húsinu að Dalshrauni 5 í Hafnarfirði.

okt 17

Love0

62/2022 Bárugata

Með UUA

Fyrir var tekið mál nr. 62/2022, kæra á ákvörðun byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 31. ágúst 2021 um að samþykkja umsókn um leyfi til að breyta og hækka mæni og útveggi hússins að Bárugötu 14.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 23. júní 2022, er barst nefndinni sama dag, kæra eigendur íbúða að Ránargötu 13 þá ákvörðun byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 31. ágúst 2021 að samþykkja umsókn um leyfi til að breyta og hækka mæni og útveggi hússins að Bárugötu 14. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi og að framkvæmdir verði stöðvaðar á meðan málið er til meðferðar fyrir úrskurðarnefndinni. Þykir málið nægilega upplýst til að það verði tekið til endanlegs úrskurðar og verður því ekki tekin afstaða til stöðvunarkröfu kærenda.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Reykjavíkurborg 26. júlí 2022.

Málavextir: Á afgreiðslufundi byggingarfulltrúans í Reykjavík 12. janúar 2021 var lögð fram umsókn um leyfi til að breyta og hækka mæni og útveggi hússins að Bárugötu 14. Málinu var frestað og vísað til skipulagsfulltrúa til grenndarkynningar. Á afgreiðslufundi skipulagsfulltrúa 15. s.m. var samþykkt að grenndarkynna framlagða umsókn fyrir hagsmunaaðilum. Var hún grenndarkynnt 29. janúar 2021 með athugasemdafresti til 26. febrúar s.á. Fresturinn var framlengdur fimm sinnum eða til og með 7. júní 2021. Á fundi skipulags- og samgönguráðs 25. ágúst s.á. var erindið samþykkt með vísan til umsagnar skipulagsfulltrúa, dags. 20. s.m., og var erindinu vísað til fullnaðarafgreiðslu byggingarfulltrúa. Á afgreiðslufundi byggingar-fulltrúa 31. ágúst 2021 var umsóknin samþykkt og byggingarleyfi gefið út 31. maí 2022. Munu framkvæmdir hafa hafist í byrjun júní s.á. en byggingarfulltrúi stöðvaði þær til bráðabirgða 30. júní 2022 á grundvelli 55. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki og gr. 2.9.1. í byggingar-reglugerð nr. 112/2012. Samkvæmt fyrirliggjandi gögnum var stöðvuninni aflétt með tilkynningu í tölvupósti byggingarfulltrúa til leyfishafa 9. ágúst s.á.

Málsrök kærenda: Kærendur benda á að lóðir Ránargötu 13 og Bárugötu 14 liggi saman og því hafi kærendur sérstaka og lögvarða hagsmuni tengda framkvæmdum við Bárugötu 14 enda hafi grenndarkynning framkvæmdanna náð til þeirra. Við grenndarkynningu hafi kærendum verið kynnt að beiðni um breytingar á Bárugötu 14 fæli í sér að mænir hússins yrði hækkaður um 90 cm og að útveggir hússins yrðu hækkaðir um 20 cm. Þeir hafi mótmælt þeirri beiðni og komið á framfæri athugasemdum sínum er vörðuðu skuggavarp frá Bárugötu 14 eftir hækkun hússins. Kærendur hafi ákveðið að una ákvörðun skipulags- og samgönguráðs dags. 25. ágúst 2021 um að samþykkja beiðni um hækkun mænis og útveggja umrædds húss í samræmi við fyrirliggjandi kynningu og hafi staðið í þeirri trú að þá hefði verið samþykkt beiðni eigenda hússins um að hækka mæni þess um 90 cm og útveggi um 20 cm. Sú góða trú kærenda hafi byggt á grenndarkynntum gögnum frá byggingaryfirvöldum. Sérstaklega sé vísað til umsagnar skipulagsfulltrúa, dags. 20. ágúst 2021, sem lögð hafi verið fram á fundi skipulags- og samgönguráðs 25. s.m. Í umsögninni segi orðrétt um tillögu um hækkun Bárugötu 14: „Samkvæmt tillögunni er lagt upp með að hækka núverandi útveggi með steinsteypu um 20 cm (úr kóta 19,543 í 19,750) og mænishæð um 90 cm (úr kóta 21,574 í 22,500), þ.e. mynda portbyggt ris sem fellur vel að núverandi formi hússins.“ Samkvæmt grenndarkynntum teikningum hafi aðeins verið gert ráð fyrir hækkun útveggjar öðrum megin en ekki báðum megin.

Þegar hafist hafi verið handa við uppslátt mænis og útveggja í byrjun júní sl. hafi kærendum verið ljóst að framkvæmdir sem þá hafi verið hafnar væru í engu samræmi við þær breytingar sem kynntar hafi verið fyrir þeim og samþykktar á fundi skipulags- og samgönguráðs 25. ágúst 2021. Ljóst sé af ljósmyndum að framkvæmdir séu hafnar við að hækka húsið mun meira en 20 cm hækkun útveggja og 90 cm hækkun mænis. Byggingarleyfi hefði verið gefið út 31. maí 2022 og verði ekki annað ráðið en að leyfið sé í andstöðu við áðurnefnda samþykkt skipulags- og samgönguráðs og gögn sem kynnt hefðu verið fyrir kærendum. Verði ekki annað ráðið en að framkvæmdir hafi verið leyfðar fyrir meiri hækkun hússins en sem nemur 20 cm fyrir gafla og 90 cm fyrir mæni húss.

Kærendum hafi ekki verið gefinn kostur á að tjá sig um annað en fyrirhugaða hækkun gafla um 20 cm og mænis um 90 cm. Ákvörðun byggingarfulltrúa um útgáfu byggingarleyfis til meiri hækkunar hússins sé því ólögmæt enda hafi m.a. ekki verið gætt að ákvæði 44. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 um réttindi kærenda og þeim ekki gefinn kostur á að tjá sig um framkvæmdir sem nú séu hafnar. Enda þótt talið yrði að í samþykkt skipulags- og samgönguráðs hefði falist heimild til að hækka gafla hússins um meira en 20 cm og mæni um meira en 90 cm sé sú samþykkt ólögmæt og byggingarleyfið jafnframt þar sem grenndarkynning hefði ekki farið fram fyrir kærendum um það efni. Meðferð málsins hafi verið ólögmæt og ekki fylgt ákvæðum laga. Framkvæmdin brjóti að ýmsu öðru leyti gegn skipulagsskilmálum, skipulagslögum og lögum um mannvirki nr. 160/2010. Vísað sé til eðli máls og meginreglna laga. Þá hafi kærendur ekki fengið öll gögn málsins afhent þrátt fyrir óskir þess efnis.

Málsrök Reykjavíkurborgar: Af hálfu borgaryfirvalda er farið fram á frávísun málsins þar sem kærufrestur sé liðinn skv. 2. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála en byggingarleyfið hafi verið samþykkt 31. ágúst 2021. Þá hafi frestur skv. 27. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 einnig verið liðinn. Verði ekki fallist á frávísunarkröfu sé farið fram á að kröfum kærenda verði hafnað. Málsmeðferð hins kærða byggingarleyfis hafi að öllu leyti verið í samræmi við ákvæði skipulagslaga nr. 123/2010, laga um mannvirki nr. 160/2010 og stjórnsýslulaga.

Samkvæmt kynntum aðaluppdrætti hafi umbeðin hækkun mænis verið málsett 4,26 m frá efstu plötu. Við endurteknar framlengingar á grenndarkynningu og beiðni um frekari gögn hefði orðið mælivilla þannig að efri plata hússins hafi verið mæld 32 cm lægri en hún sé í raun. Við skoðun hafi komið í ljós að breyting skuggavarps vegna 32 cm hækkunar sé hverfandi. Það sé því ljóst að kynnt gögn sýni rétt skuggavarp þótt að innsláttarvilla hafi verið á gögnum og hafi afar lítil áhrif á kynnt skuggavarp.

Viðbótarathugasemdir kærenda: Kærendur telja að kærufrestur hafi ekki verið liðinn þegar kæra í máli þessu hafi verið send úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála 23. júní 2022. Fyrir liggi að byggingarfulltrúi hafi gefið út byggingarleyfi 31. maí 2022. Útgáfa þess sé stjórnvaldsákvörðun sem hefði verið kærð innan kærufrests. Þá hafi kærendum fyrst verið ljóst eftir að framkvæmdir hófust í kjölfar útgáfu byggingarleyfis að til stæði að hækka húsið meira en áður hefði verið kynnt þeim og síðar samþykkt í skipulags- og samgönguráði. Þá leggi kærendur áherslu á að við einfalda skoðun á framkvæmdum við Bárugötu 14 megi ráða að mænir hússins hafi verið hækkaður um a.m.k. 2,5 m. Reykjavíkurborg hafi stöðvað til bráðabirgða framkvæmdir við Bárugötu 14 með bréfi, dags. 30. júní 2022. Í bréfinu komi skýrt fram að samþykkt byggingarfulltrúa sé haldin annmörkum og kunni að vera ógildanleg. Framkvæmdum hefði verði hætt í skamman tíma en síðar hafist að nýju. Samkvæmt upplýsingum borgaryfirvalda hefði framkvæmdabanni verið aflétt. Ekki liggi þó fyrir formleg ákvörðun um afléttingu banns og ekkert sé um þá ákvörðun að finna á vefsíðu borgaryfirvalda. Því sé mótmælt að lítil „mælivilla“ hafi slæðst í teikningar af hækkun hússins. Þá sé það beinlínis rangt og ósannað að fyrrgreindar framkvæmdir hafi engin eða lítil áhrif á skuggavarp. Engin rannsókn hafi farið fram á skuggavarpi.

Leyfishafa var gefinn kostur á að koma á framfæri sjónarmiðum sínum í málinu en hann hefur ekki tjáð sig um málatilbúnað kærenda.

Niðurstaða: Í máli þessu er deilt um lögmæti byggingarleyfis sem heimilar breytingu og hækkun mænis og útveggja hússins að Bárugötu 14 þannig að fáist portbyggð hæð með fullri lofthæð. Kærendur eru íbúar að Ránargötu 13 og lúta athugasemdir þeirra einkum að auknu skuggavarpi, en Bárugata 14 er mót suðri við hús þeirra.

Í 2. mgr. 37. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 kemur fram sú meginregla að gera skuli deiliskipulag fyrir svæði eða reiti þar sem framkvæmdir séu fyrirhugaðar. Í 1. mgr. 44. gr. skipulagslaga er hins vegar að finna undantekningu frá framangreindir meginreglu um gerð deiliskipulags, en þar segir að þegar sótt sé um byggingar- eða framkvæmdaleyfi fyrir framkvæmd sem sé í samræmi við aðalskipulag og deiliskipulag liggi ekki fyrir geti sveitarstjórn eða sá aðili sem heimild hefur til fullnaðarafgreiðslu mála, sbr. 6. gr., ákveðið að veita megi leyfi án deiliskipulagsgerðar ef framkvæmdin er í samræmi við landnotkun, byggðamynstur og þéttleika byggðar. Skuli skipulagsnefnd þá láta fara fram grenndarkynningu.

Umsókn um greint byggingarleyfi var grenndarkynnt fyrir þeim sem hagsmuna áttu að gæta með lögmæltum fjögurra vikna athugasemdafresti skv. 2. mgr. 44. gr. skipulagslaga. Svo sem áður hefur komið fram var athugasemdafrestur framlengdur fimm sinnum og skuggavarps-myndir leiðréttar í þrígang. Kærendur komu að athugasemdum sínum við grenndar-kynninguna. Lutu þær m.a. að því að sótt væri um 90 cm hækkun á mæni hússins en miðað við teikningar væri hækkunin „augljóslega meiri“.

Umsóknin var tekin fyrir á fundi skipulags- og samgönguráðs 25. ágúst 2021 og hún samþykkt með vísan til umsagnar skipulagsfulltrúa, dags. 20. s.m. Var umsókninni vísað til fullnaðarafgreiðslu byggingarfulltrúa. Í umsögninni er ekki fallist á að aukið skuggavarp eða skert birtu-skilyrði á jafndægri hafi þau neikvæðu áhrif á lífsgæði íbúa á nærliggjandi lóð nr. 13 við Ránargötu sem athugasemdir þeirra lutu að.

Í gr. 5.9.7. í skipulagsreglugerð nr. 90/2013 er fjallað um hönnunargögn sem fylgja skulu grenndarkynningu byggingar- eða framkvæmdaleyfisumsóknar. Í greininni kemur fram að fylgja skuli afstöðumynd, hnitsett í mælikvarða 1:500 – 1:2000 eða í öðrum læsilegum mælikvarða sem sýni fyrirhugaða framkvæmd og afstöðu hennar gagnvart aðliggjandi byggð og að landi, þ.e. sýni mannvirki sem fyrir séu á svæðinu, hæðarlínur og annað í landslagi sem skipti máli fyrir útfærslu framkvæmdar. Gera þurfi grein fyrir landmótun, götumyndum og öðru sem nauðsynlegt sé til að hagsmunaaðilar geti tekið afstöðu til framkvæmdarinnar. Hönnunargögn þurfi ekki að vera fullunnin á þessu stigi. Með umræddri grenndarkynningu fylgdu uppdrættir, þ.m.t. götumynd, ásamt skuggavarpsmyndum. Fyrir liggur að skilað var inn leiðréttum gögnum um skuggavarp til Reykjavíkurborgar í þrígang á tímabilinu frá mars til maí og þau afhent kærendum. Landmælingadeild landupplýsingakerfis Reykjavíkurborgar, LUKR, á umhverfis- og skipulagssviði mun hafa annast uppmælingu á helstu hæðarkótum á báðum lóðum og þeim upplýsingum komið fyrir á sniðteikningu ásamt götumynd sem einnig var afhent kærendum.

Byggingarfulltrúi stöðvaði framkvæmdir til bráðabirgða með bréfi til byggingarleyfishafa, dags. 30. júní 2022. Fram kemur í bréfinu að mismunur væri á hæðarsetningu í grenndarkynntum gögnum og væri munurinn nokkur á aðaluppdráttum og skuggavarpsuppdráttum er varðaði „mænishæð fyrirhugaðrar hækkunar núverandi húss“. Mat embættisins væri að samþykkt byggingarfulltrúa væri haldin þeim annmörkum sem gætu valdið því að hún teldist ógildanleg, sbr. 2. tl. 25. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Byggingarfulltrúi féll frá stöðvun framkvæmda 9. ágúst 2022. Samkvæmt upplýsingum og gögnum frá byggingarfulltrúa höfðu embættinu borist upplýsingar frá arkitekt um að rétt mænishæð hússins væri 32 cm yfir þeirri hæð sem notuð var til að meta hið grenndarkynnta skuggavarp. Þá var einnig skilað inn uppdrætti þar sem bent var á innsláttarvillu í hæðarkóta og skuggavarp leiðrétt.

Þrátt fyrir framangreinda annmarka á grenndarkynntum skuggavarpsmyndum verður ekki talið að þeir séu slíkir að varði ógildingu hins kærða byggingarleyfis. Sjá má af grenndarkynntum og samþykktum aðaluppdráttum hver endanleg hæð hússins verður. Mesti munur á skuggavarpi samkvæmt aðaluppdráttum annars vegar og skuggavarpsmyndum hins vegar verður u.þ.b. tvöfaldur 32 cm hæðarmunur, þ.e. 64 cm lengri skuggi af þakinu á láréttan flöt á jafndægri þegar sólarhæð í Reykjavík er 26°. Hæð skugga á lóðréttan flöt mun breytast jafnt og hæðar-breyting fyrirhugaðrar hækkunar. Auk þess liggur fyrir að nýtingarhlutfall lóðarinnar að Bárugötu 14 eftir hækkun mun ekki skera sig úr nýtingarhlutfalli grannlóða og húsið verður ekki hærra en þau hús sem standa beggja vegna við götuna.

Með vísan til þess sem að framan er rakið verður ekki talið tilefni til þess að verða við kröfu um ógildingu hins kærða byggingarleyfis.

Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu kærenda um ógildingu ákvörðunar byggingarfulltrúans í Reykjavík frá 31. ágúst 2021 um að samþykkja umsókn um leyfi til að breyta og hækka mæni og útveggi hússins að Bárugötu 14.

okt 17

Love0

27/2022 og 69/2022 Löggilding og starfsleyfi

Með UUA

Fyrir var tekið mál nr. 27/2022, kæra á ákvörðun Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar frá 1. mars 2022 um að synja umsókn kæranda um þátttöku á námskeiði til löggildingar hönnuða.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með kæru til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, er barst nefndinni 1. apríl 2022, kærir A verkfræðingur, þá ákvörðun Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar frá 1. mars 2022 að synja honum um þátttöku á námskeiði sem haldið var á vegum stofnunarinnar til löggildingar hönnuða. Skilja verður málskot kæranda svo að krafist sé ógildingar umræddrar ákvörðunar.

Með kæru til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, er barst nefndinni 6. júlí 2022, kærir sami kærandi þá ákvörðun Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar frá 1. júlí 2022 að synja umsókn hans um starfsleyfi byggingarstjóra. Er þess krafist að ákvörðuninni verði hnekkt og kæranda veitt starfsleyfi. Verður það kærumál, sem er nr. 69/2022, sameinað máli þessu þar sem um samofin mál er að ræða sem sami aðili stendur að, enda þykja hagsmunir hans ekki standa því í vegi.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Húsnæðis- og mannvirkjastofnun 29. apríl og 4. ágúst 2022.

Málavextir: Samkvæmt gögnum málsins stundaði kærandi meistaranám í verkfræði á árunum 2009-2011. Hann lauk náminu með skilum á lokaritgerð í ágúst 2021 og útskrifaðist mánuði síðar. Í nóvember s.á. öðlaðist kærandi heimild ráðherra iðnaðarmála til þess að kalla sig verkfræðing. Í byrjun árs 2022 sótti hann um að sitja löggildingarnámskeið hjá Húsnæðis- og mannvirkjastofnun fyrir mannvirkjahönnuði sem haldið var í marsmánuði s.á. Umsókninni var synjað þar sem stofnunin taldi kæranda ekki uppfylla skilyrði um þriggja ára starfsreynslu eftir að verkfræðinámi hans lauk, sbr. c-lið 1. mgr. 26. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki.

Í júní 2022 sótti kærandi um starfsleyfi byggingarstjóra samkvæmt 28. gr. laga um mannvirki. Umsókn hans var synjað þar sem Húsnæðis- og mannvirkjastofnun taldi kæranda ekki uppfylla skilyrði 3. mgr. lagagreinarinnar um fimm ára starfsreynslu sem verkfræðingur. Kærandi sat áður námskeið á vegum stofnunarinnar vegna leyfisins og jafnframt var gæðastjórnunarkerfi hans samþykkt af stofnuninni.

Málsrök kæranda: Kærandi bendir á að hann hafi starfað sem verkfræðingur við mannvirkjahönnun í samtals fimm ár. Hann hafi verið lagna- og loftræsihönnuður hér á landi árin 2012-2016 og í Svíþjóð 2016-2017. Jafnframt hafi hann starfað sem hönnunarstjóri lagna- og loftræsikerfa og sem samræmingarverkstjóri tæknikerfa í Svíþjóð. Þá hafi kærandi starfað sjálfstætt sem ráðgjafi í nokkur ár á sviði lagna- og loftræsihönnunar og aðstoðað innlenda verkfræðistofu við tæknilega flókin viðfangsefni varðandi lagnir og loftræsingu.

Áður en kærandi hafi sótt sér framangreinda starfsreynslu hafi hann lokið öllum bóklegum áföngum í námi sínu. Það eina sem hafi komið í veg fyrir að hann hefði klárað háskólanám sitt hefðu verið skil á ritgerð en ritgerðarverkefnið sem slíkt hefði hvorki haft að gera með lagna- og loftræsihönnun eða byggingar né anga þeirrar verkfræði sem tengist hefðbundinni mannvirkjahönnun, framkvæmdareftirliti eða byggingarstjórn. Það séu því engin efnisleg tengsl milli þeirra eininga sem kærandi hafi lokið eftir að hann aflaði sér starfsreynslu og þess bóklega náms sem lögin geri kröfu um. Kærandi hafi því fullnægt kröfum um menntun og starfsreynslu þó ekki hafi það verið í þeirri tímaröð sem gert sé ráð fyrir í lögum um mannvirki nr. 160/2010. Starfsferill og starfsreynsla kæranda frá árinu 2012 sé að öllu leyti eins og ef hann hefði strax eftir bóklegt nám fengið meistaragráðu. Ekki sé málefnalegt að hafna umsækjanda á forsendum stífs lestrar á orðanna hljóðan í viðeigandi lögum og horfa með því fram hjá tilgangi þeirra og raunverulegu hæfi og reynslu umsækjanda.

Kærandi hafi sótt um starfsleyfi byggingarstjóra til Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar eftir að hafa setið námskeið um ábyrgð byggingarstjóra á vegum stofnunarinnar í febrúar 2022 og greitt fyrir það 45.000 kr. Áður hafi hann sent inn gögn því til staðfestingar að hann uppfyllti skilyrði þess að fá slíka löggildingu og um að eiga erindi á námskeiðið. Í júní 2022 hafi kærandi fengið gæðastjórnunarkerfi sitt samþykkt án athugasemda og greitt kostnað vegna úttektar þess að upphæð 34.844 kr. Engin höfnun og engar athugasemdir eða spurningar hafi komið fram vegna umsóknar hans um setu á námskeiðinu.

Með jafn strangri túlkun á 26. og 28. gr. laga um mannvirki og búi að baki ákvörðunum Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar sé komið í veg fyrir að umsækjandi sem í raun hafi bæði alla þá menntun og reynslu sem lögin geri kröfu um fái afgreiðslu umsókna sinna. Þessi stranga túlkun gangi gegn sjónarmiðum stjórnsýsluréttar um meðalhóf þar sem það sé afar viðurhlutamikið fyrir kæranda að sækja sér nýja starfsreynslu í þrjú til fimm ár áður en hann geti aftur sótt um löggildingu. Þetta sé sérstaklega bagalegt þar sem hann hafi þegar fimm ára reynslu í mannvirkjahönnun og byggingarstjórnun, hafi á undanförnum árum aðstoðað löggilta mannvirkjahönnuði sem sérfróður aðili „sem og starfað í 18 mánuði við verkstjórnun við nýbyggingu 15 hæða nýbyggingar og öryggisdómstóls í Stokkhólmi.“ Raunveruleg reynsla kæranda sé því meiri en lög geri kröfu um.

Málsrök Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar: Af hálfu stofnunarinnar er vísað til þess að kæranda hafi verið synjað um aðgang að námskeiði til löggildingar hönnuða þar sem stofnunin teldi hann ekki uppfylla skilyrði 26. gr. laga um mannvirki nr. 160/2010 til að geta sótt námskeið um löggildingu hönnuða þar sem hann hefði ekki getað sýnt fram á a.m.k. þriggja ára starfsreynslu eftir að námi í viðkomandi sérfræðigrein lauk.

Umsókn kæranda um útgáfu starfsleyfis byggingarstjóra hafi verið synjað þar sem stofnunin hefði ekki talið hann uppfylla skilyrði 3. mgr. 28. gr. laga um mannvirki. Þar komi fram að verkfræðingar, tæknifræðingar, arkitektar og byggingarfræðingar geti öðlast starfsleyfi til þess að hafa umsjón með framkvæmdum sem falli undir 1. og 3. tölul. 4. mgr. 27. gr. laganna. Skuli þeir hafa a.m.k. fimm ára reynslu sem slíkir við byggingarframkvæmdir, hönnun bygginga, byggingareftirlit eða verkstjórn við byggingarframkvæmdir.

Niðurstaða: Líkt og fram kom í málavöxtum stundaði kærandi meistaranám í verkfræði á árunum 2009-2011 og skilaði lokaritgerð sinni í ágúst 2021 og brautskráðist því ekki fyrr en áratug eftir að hann lauk tilskildum áföngum í náminu. Í millitíðinni starfaði hann við mannvirkjagerð og aflaði sér umtalsverðrar starfsreynslu sem hann hefur gert grein fyrir. Hann öðlaðist heimild ráðherra iðnaðarmála til þess að kalla sig verkfræðing 5. nóvember 2021. Svo sem segir í a. lið 1. mgr. 26. gr. laganna skulu umsækjendur hafa hlotið heimild ráðherra til starfsheitis samkvæmt lögum um löggildingu nokkurra starfsheita sérfræðinga í tækni- og hönnunargreinum, nr. 8/1996. Ljóst er af efni 2. gr. þeirra laga að menn hafa ekki rétt til þess að nota starfsheiti þau sem lögin taka til eða orð sem fela í sér þau heiti nema hafa fengið til þess leyfi eða staðfestingu ráðherra. Í 1. mgr. 3. gr. laganna er kveðið á um að engum megi veita slíkt leyfi nema hann hafi lokið fullnaðarprófi í viðkomandi starfsgrein.

Samkvæmt 25. gr. laga um mannvirki hafa þeir einir rétt til þess að leggja fram uppdrætti vegna byggingarleyfis sem hafa til þess hlotið löggildingu Húsnæðis og mannvirkjastofnunar og skiptist löggildingin í nánar tilgreind svið sem þar eru talin. Í b. lið 1. mgr. 26. gr. laga um mannvirki er fjallað um það skilyrði fyrir löggildingu hönnuða að umsækjendur þreyti próf og sæki námskeið. Samkvæmt c. lið 1. mgr. skulu m.a. verkfræðingar hafa sérhæft sig á viðkomandi löggildingarsviði og öðlast starfsreynslu hjá löggiltum fagmanni á sviðinu. Skal starfsreynslutíminn ekki vera skemmri en þrjú ár eftir að námi í viðkomandi sérfræðigrein lauk, þar af minnst eitt ár við mannvirkjagerð á Íslandi. Í lok málsgreinarinnar segir að starfsreynslutíma skuli lokið áður en námskeið og próf skv. b-lið séu sótt.

Samkvæmt. 1. mgr. 28. gr. laga um mannvirki er það skilyrði fyrir starfsleyfi byggingarstjóra að umsækjandi uppfylli viðeigandi hæfniskröfur 2.- 4. mgr. sömu lagagreinar, hafi sótt sérstakt námskeið sem Húsnæðis- og mannvirkjastofnun stendur fyrir og hafi gæðastjórnunarkerfi samkvæmt nánari fyrirmælum í byggingarreglugerð nr. 112/2012. Til þess að verkfræðingur geti öðlast starfsleyfi til þess að hafa umsjón með framkvæmdum sem falla undir 1. og 3. tölul. 4. mgr. 27. gr. er gert að skilyrði að hann hafi a.m.k. fimm ára reynslu sem slíkur af störfum við byggingarframkvæmdir, hönnun bygginga, byggingareftirlit eða verkstjórn við byggingarframkvæmdir. Ólíkt því sem á við um aðgang að námskeiði til löggildingar hönnuða er í ákvæðinu ekki gert að skilyrði að kröfu um starfsreynslu sé fullnægt áður en veittur er aðgangur að námskeiði, sbr. 3. mgr. 28. gr. laganna.

Fyrir liggur að kærandi hefur ekki uppfyllt kröfur um a.m.k. þriggja ára starfsreynslu á löggildingarsviði sínu eftir að námi hans lauk eða fimm ára starfsreynslu sem verkfræðingur eftir að hann öðlaðist rétt til starfsheitisins. Eru því ekki uppfyllt ótvíræð skilyrði framangreindra lagaákvæða. Að því virtu verður ekki hjá því komist að hafna kröfu kæranda um ógildingu hinna kærðu ákvarðana.

Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfum kæranda um ógildingu ákvarðana Húsnæðis- og Mannvirkjastofnunar frá 1. mars 2022 um að synja honum um þátttöku á námskeiði til löggildingar hönnuða og 1. júlí 2022 um að synja honum um starfsleyfi byggingarstjóra.

okt 17

Love0

71/2022 Stafafellsfjöll

Með UUA

Árið 2022, föstudaginn 7. október, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Borgartúni 21, Reykjavík. Mætt voru Ómar Stefánsson varaformaður, Aðalheiður Jóhannsdóttir prófessor og Þorsteinn Þorsteinsson byggingarverkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 71/2022, kæra á ákvörðun bæjarstjórnar Sveitarfélagsins Hornafjarðar frá 19. maí 2022 um að samþykkja breytingu á deiliskipulagi Stafafellsfjalla, frístundasvæðis, vegna lóðar nr. 8.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 10. júlí 2022, er barst nefndinni sama dag, kærir eigandi lóðar nr. 7 í Stafafellsfjöllum, þá ákvörðun bæjarstjórnar Sveitarfélagsins Hornafjarðar frá 19. maí 2022 að samþykkja breytingu á deiliskipulagi Stafafellsfjalla, frístundasvæðis, vegna lóðar nr. 8. Er þess krafist að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að farið verði með deiliskipulagbreytinguna í samræmi við 1. mgr. 43. gr. skipulagslaga nr. 123/2010. Þess var jafnframt krafist að framkvæmdir yrðu stöðvaðar til bráðabirgða á meðan málið væri til meðferðar hjá úrskurðarnefndinni, en þeirri kröfu var hafnað með úrskurði nefndarinnar uppkveðnum 26. júlí 2022.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Sveitarfélaginu Hornafirði 20. júlí 2022.

Málavextir: Hinn 16. ágúst 2021 fékk byggingarfulltrúi Sveitarfélagsins Hornafjarðar ábendingu um að framkvæmdir væru hafnar við byggingu húss á lóð nr. 8 í Stafafellsfjöllum. Í kjölfarið stöðvaði byggingarfulltrúi framkvæmdirnar á grundvelli heimilda í 55. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki. Á fundi umhverfis- og skipulagsnefndar 1. september 2021 var tekin fyrir beiðni eiganda umræddrar lóðar um heimild til að vikið yrði frá kröfu um breytingu deiliskipulags Stafafellsfjalla, frístundasvæðis, frá árinu 2014 vegna byggingar frístundahúss á lóðinni hvað varðaði skilmála deiliskipulagsins um stærð aukahúss og mænisstefnu. Málið var tekið fyrir að nýju á fundi nefndarinnar 3. nóvember s.á. þar sem samþykkt var að heimild yrði veitt til að víkja frá kröfu um breytingu á skipulagi skv. 2. mgr. 43. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 á grundvelli 3. mgr. sömu lagagreinar. Var jafnframt bókað að heimiluð breyting væri ekki líkleg til að hafa neikvæð áhrif á hagsmuni nágranna hvað varði landnotkun, útsýni, skuggavarp eða innsýn. Var sú afgreiðsla samþykkt af bæjarstjórn sveitarfélagsins á fundi hennar 11. s.m. Ákvörðunin var kærð til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála sem felldi hana úr gildi með úrskurði uppkveðnum 18. febrúar 2022 í máli nr. 176/2021 með þeim rökum að skilyrði 3. mgr. 43. gr. skipulagslaga hefðu ekki verið uppfyllt.

Umhverfis- og skipulagsnefnd samþykkti á fundi sínum 3. mars 2022 að unnin yrði tillaga um óverulega breytingu skv. 2. mgr. 43. gr. skipulagslaga á deiliskipulagi frístundasvæðis í Stafafellsfjöllum. Breytingin er efnislega samhljóða þeirri heimild um víkja frá kröfu um breytingu á deiliskipulagi sem felld var úr gildi með úrskurði í kærumáli nr. 176/2021. Breytingin var grenndarkynnt 15. mars 2022 með athugasemdafresti til 10. maí s.á. og bárust þrjár athugasemdir á kynningartíma, þ. á m. frá kæranda. Umhverfis- og skipulagsnefnd tók málið fyrir að nýju á fundi sínum 11. s.m. og bókaði að tillagan væri samþykkt með þeirri breytingu að gera skyldi ráð fyrir gróðursvæði á milli húsanna á lóðum nr. 7 og 8 í þeim tilgangi að takmarka innsýn á milli húsanna. Nefndin vísaði málinu til bæjarstjórnar sem á fundi sínum 19. s.m. samþykkti tillöguna með sömu breytingu um gróðursvæði. Deiliskipulagsbreytingin tók gildi við birtingu í B-deild Stjórnartíðinda 10. júní 2022.

Málsrök kæranda: Kærandi vísar til þess að fara hefði átt með hina kærðu deiliskipulagsbreytingu samkvæmt 1. mgr. 43. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 í stað 2. mgr. sömu lagagreinar. Það sé skilyrði fyrir málsmeðferð skv. 2. mgr. 43. gr. laganna að um óverulega breytingu á deiliskipulagi sé að ræða. Í athugasemdum við ákvæðið í frumvarpi því er orðið hafi að skipulagslögum segi að dæmi um óverulegar breytingar sé m.a. „glerjun útisvala, skyggni yfir útidyr, dúkkuhús sem settu eru í garð o.s.frv.“ Af dæmum og úrskurði úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála í máli nr. 176/2021 megi fullyrða að þær breytingar sem hér um ræði teljist ekki óverulegar.

Eftir deiliskipulagsbreytinguna sé ekki lengur kveðið á um að stefna aðalmænis fylgi sem mest meginstefnu í landi og verði að jafnaði samsíða hlíðum, en eftir standi skipulagsskilmáli um að miða eigi við að húsin falli sem best að landi. Ómögulegt sé að sjá að fyrirhugað hús falli sem best inn í landið. Bent sé á að á afstöðumynd vanti mænisstefnu og að ný rotþró verði nokkrum metrum frá vatnsbóli kæranda. Einnig sé gerð sú breyting að ekki sé lengur kveðið á um að aukahús/gestahús megi ekki vera stærra en helmingur af stærð aðalhúss, en eftir standi sá skipulagsskilmáli að aukahús/gestahús geti verið allt að 30 m². Húsið sem til standi að byggja verði 36,1 m² og því í ósamræmi við skilmálann. Þá uppfylli hæð hússins ekki skilyrði í i-lið gr. 2.3.5. í byggingarreglugerð nr. 112/2012.

Málsrök Sveitarfélagsins Hornafjarðar: Af hálfu sveitarfélagsins er farið fram á frávísun málsins þar sem óljóst sé hvaða lögvarða hagsmuni kærandi hafi af því að farið verði eftir 1. mgr. 43. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 í stað 2. mgr. 43. gr. Breytingin hafi þegar verið kynnt kæranda, tekið hafi verið á móti athugasemdum og þeim svarað. Sveitarfélagið fari með skipulagsvaldið og þótt athugasemdir séu gerðar við skipulagsgerð beri sveitarfélaginu ekki að fara eftir þeim. Bent sé á að nefndarmenn í umhverfis- og skipulagsnefnd hafi farið á staðinn, kannað aðstæður og komist að þeirri niðurstöðu að breytingin væri ekki slík að hún hefði áhrif á aðra en lóðarhafa sjálfan enda yrði stærð hússins vel undir stærðarmörkum sem sett væru í deiliskipulagi, staðsetning væri í samræmi við fjarlægðarmörk gagnvart öðrum lóðum og eðlilegt að stafn myndi snúa til suðvesturs miðað við aðstæður á lóðinni.

Í deiliskipulagi svæðisins segi að stefna aðalmænis fylgi sem mest meginstefnu í landinu og verði að jafnaði samsíða hlíðum. Hafi mænisstefnan átt að vera bindandi þá hefði verið æskilegt að skilgreina hana á uppdrætti. Hvað stærð hússins varði sé vakin athygli á því að miðað sé við að eldra hús verði aukahús og að nýbygging verði aðalhús. Þá sé engin breyting gerð á leyfilegri hæð húss með hinni kærðu ákvörðun. Það ákvæði í byggingarreglugerð nr. 112/2012 sem kærandi vísi til hafi verið fellt úr gildi með reglugerðarbreytingu nr. 1231/2012 auk þess sem það ákvæði hafi varðað tilkynningarskylda framkvæmd.

Af orðalagi 2. mgr. 43. gr. skipulagslaga megi gera ráð fyrir að ef breyting víki að miklu leyti frá notkun, nýtingarhlutfalli, útliti og formi viðkomandi svæðis teljist hún veruleg. Samkvæmt gr. 5.8.2. í skipulagsreglugerð nr. 90/2013 skuli einnig meta hvort um fordæmisgefandi breytingu sé að ræða eða breytingu sem varði almannahagsmuni. Hin kærða ákvörðun feli í sér breytingu á skipulagsskilmálum sem lúti að meginstefnu og stærð aukahúss á lóð nr. 8 í Stafafellsfjöllum en sú breyting víki ekki að miklu leyti frá útliti og formi viðkomandi svæðis. Stærð lóðarinnar sé einungis 0,16% af stærð skipulagssvæðisins og ekki sé verið að auka byggingarmagn á lóðinni. Hafa beri í huga að form þaka og mænisstefnur húsa á svæðinu séu mismunandi, þ. á m. í næsta nágrenni umræddrar lóðar. Sem dæmi megi nefna að mörg hús séu með mænisstefnur ósamsíða eða þvert á hlíðar eða með aðra útfærslu en mænisþak. Eftir að hafa skoðað útfærslu þaka á húsum á lóðum nr. 1–20 telji sveitarfélagið að ekki sé um fordæmisgefandi breytingu að ræða. Til stuðnings sjónarmiðum sveitarfélagsins sé einnig vísað til úrskurða úrskurðarnefndarinnar í málum nr. 134/2019, 34/2021 og 12/2021.

———-

Eiganda lóðar nr. 8 í Stafafellsfjöllum var gefinn kostur á að koma á framfæri sjónarmiðum sínum í málinu en hann hefur ekki tjáð sig um málatilbúnað kæranda.

Niðurstaða: Samkvæmt 3. mgr. 3. gr. og 1. mgr. 38. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 annast sveitarstjórnir og bera ábyrgð á gerð deiliskipulags. Í skipulagsvaldi sveitarstjórnar felst m.a. heimild til breytinga á gildandi deiliskipulagi eins og kveðið er á um í 43. gr. laganna. Samkvæmt 1. mgr. þeirrar lagagreinar skal fara um breytinga á deiliskipulagi eins og um nýtt deiliskipulag sé að ræða, þ. á m. um auglýsingu deiliskipulagstillögu. Þó er skv. 2. mgr. sömu lagagreinar heimilt að grenndarkynna óverulega breytingu á deiliskipulagi að ákveðnum skilyrðum uppfylltum. Skal við mat á því hvort breyting á deiliskipulagi teljist óveruleg taka mið af því að hve miklu leyti tillagan víkur frá notkun, nýtingarhlutfalli, útliti og formi viðkomandi svæðis. Sambærilegt ákvæði er að finna í gr. 5.8.2. í skipulagsreglugerð nr. 90/2013, en þar er jafnframt tilgreint að meta skuli hvort um fordæmisgefandi breytingu sé að ræða eða breytingu er varði almannahagsmuni.

Í greinargerð deiliskipulags Stafafellsfjalla er í kafla 2.2 að finna skipulagsskilmála um frístundalóðir. Segir þar að miða eigi við að húsin falli sem best að landi og að stefna aðalmænis „fylgi sem mest meginstefnu í landinu og verði að jafnaði samsíða hlíðum.“ Er sá skilmáli felldur úr gildi með hinni kærðu deiliskipulagsbreytingu vegna lóðar nr. 8. Jafnframt kemur fram í fyrrgreindri greinargerð að frístundahús/aðalhús megi að flatarmáli vera allt að 120 m² en ekki minna en 30 m². Þá geti aukahús/gestahús verið allt að 30 m² en þó ekki stærra en helmingur af flatarmáli aðalhúss. Er síðastnefndi hluti skilmálans, þ.e. að aukahús geti ekki verið stærra en helmingur af flatarmáli aðalhúss, einnig felldur úr gildi með hinni kærðu deiliskipulagsbreytingu vegna sömu lóðar. Í máli þessu er aðallega deilt um hvort gera hefði mátt umrædda breytingu á deiliskipulagi svæðisins með grenndarkynningu.

Á skipulagsuppdrætti deiliskipulags Stafafellsfjalla má finna þó nokkur hús sem fylgja ekki áðurgreindri viðmiðun um mænisstefnu. Þá liggur fyrir að á lóð nr. 8 í Stafafellsfjöllum er fyrir 22,3 m² hús sem mun koma til með að verða aukahús lóðarinnar, en fyrirhugað er að reisa 36,1 m² hús sem mun verða aðalhús lóðarinnar. Að þessu virtu verður hvorki séð að með hinni kærðu deiliskipulagsbreytingu sé vikið verulega frá útliti og formi viðkomandi svæðis né að um fordæmisgefandi breytingu sé að ræða. Samkvæmt því var heimilt að breyta deili-skipulaginu með grenndarkynningu í stað auglýsingar.

Samkvæmt 4. mgr. 37. gr. skipulagslaga skal setja deiliskipulag fram á skipulagsuppdrætti og skipulagsgreinargerð. Í greinargerðinni á m.a. að setja fram skipulagsskilmála í samræmi við stefnu skipulagsins en skv. 21. tl. 2. gr. laganna eru skipulagsskilmálar bindandi ákvæði í deiliskipulagi um útfærslu skipulags, svo sem um gróður.

Fyrir liggur í máli þessu að bæjarstjórn samþykkti hina grenndarkynntu deiliskipulagstillögu með þeirri breytingu að gera skyldi ráð fyrir gróðursvæði á milli húsanna á lóðum nr. 7 og 8 í þeim tilgangi að takmarka innsýn á milli húsanna. Engin breyting var hins vegar gerð á þeim deiliskipulagsuppdrætti sem var grenndarkynntur áður en hann var áritaður og stimplaður samþykktur en sá uppdráttur skal eðli máls samkvæmt fela í sér hina samþykktu breytingu. Liggur því fyrir að efni umræddrar deiliskipulagsbreytingar á samþykktum og birtum skipulagsuppdrætti er ekki í samræmi við endanlega samþykkt bæjarstjórnar. Sá annmarki getur þó ekki leitt til ógildingar hinnar kærðu deiliskipulagsbreytingar þegar litið er til þess að heimilt er að óbreyttu skipulagi að koma fyrir gróðursvæði á milli húsanna á umræddum lóðum.

Að framangreindu virtu verður kröfu kæranda um ógildingu hinnar kærðu ákvörðunar hafnað.

Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu kæranda um ógildingu ákvörðunar bæjarstjórnar Sveitarfélagsins Hornafjarðar frá 19. maí 2022 um að samþykkja breytingu á deiliskipulagi Stafafellsfjalla, frístundasvæðis, vegna lóðar nr. 8.

okt 17

Love0

51/2022 Birkimelur

Með UUA

Árið 2022, föstudaginn 7. október kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Borgartúni 21, Reykjavík. Mætt voru Ómar Stefánsson varaformaður, Aðalheiður Jóhannsdóttir prófessor og Þorsteinn Þorsteinsson byggingarverkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 51/2022, kæra á ákvörðun sveitarstjórnar Sveitarfélagsins Skagafjarðar frá 9. febrúar 2022 um að samþykkja deiliskipulag fyrir Birkimel í Varmahlíð.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 24. maí 2022, er barst nefndinni sama dag, kærir eigandi Víðimels í Varmahlíð, þá ákvörðun sveitarstjórnar Sveitarfélagsins Skagafjarðar, nú Skagafjarðar, frá 9. febrúar 2022 að samþykkja deiliskipulag fyrir Birkimel í Varmahlíð. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Skagafirði 27. júní 2022.

Málavextir: Á fundi skipulags- og byggingarnefndar Skagafjarðar 23. júní 2021 voru lögð fram drög að tillögu um deiliskipulag fyrir allt að 50 íbúða byggð í framhaldi af götunni Birkimel í Varmahlíð til suðurs. Uppfærð tillaga að deiliskipulagi og greinargerð fyrir 15 íbúðalóðir við Birkimel í Varmahlíð til suðurs var lögð fram á fundi skipulags- og byggingarnefndar 9. september 2021. Tillagan gerði ráð fyrir blandaðri byggð einbýlishúsa, parhúsa og raðhúsa með nýtingarhlutfalli lóða á bilinu 0,30 til 0,40. Þá var gert ráð fyrir stækkun íbúðasvæðisins til vesturs og suðurs í endurskoðuðu Aðalskipulagi Sveitarfélagsins Skagafjarðar 2020-2035. Nefndin samþykkti tillöguna og lagði til við sveitarstjórn að deiliskipulagstillagan yrði auglýst samkvæmt 1. mgr. 41. gr. skipulagslaga nr. 123/2010. Sveitarstjórn staðfesti framangreinda afgreiðslu á fundi sínum 10. september 2021.

Deiliskipulagstillagan var auglýst með athugasemdafresti frá 29. september til og með 11. nóvember 2021. Athugasemdir bárust á kynningartíma, þ. á m. frá kæranda. Á fundi skipulags- og byggingarnefndar 22. desember 2021 var farið yfir samantekt á innsendum athugasemdum. Frestaði nefndin afgreiðslu málsins og fól skipulagsfulltrúa að fara yfir tillöguna á grundvelli innsendra athugasemda. Málið var tekið fyrir á fundi nefndarinnar 2. febrúar 2022 og bókað að ekki væru gerðar grundvallarbreytingar á deiliskipulagstillögunni. Lagði nefndin til við sveitarstjórn að samþykkja tillöguna og senda hana Skipulagsstofnun til yfirferðar. Samþykkti nefndin jafnframt þau viðbrögð sem lögð voru fram við umsögnum og athugasemdum og fól skipulagsfulltrúa að senda svör til þeirra aðila sem sendu inn ábendingar á kynningartíma. Sveitarstjórn samþykkti á fundi sínum 9. s.m. framlagða tillögu að deiliskipulagi og að hún yrði send Skipulagsstofnun til yfirferðar. Í bréfi sínu, dags. 31. mars 2022, gerði stofnunin ekki athugasemdir við birtingu auglýsingar um samþykkt deiliskipulagsins í B-deild Stjórnartíðinda.

Í auglýsingu um samþykkt skipulagsins, sem birt var í B-deild Stjórnartíðinda 26. apríl 2022, var vísað til samþykktar sveitarstjórnar Sveitarfélagsins Skagafjarðar á fundi hennar 22. september 2021 um að auglýsa tillögu að deiliskipulagi fyrir íbúðarbyggð við Birkimel í Varmahlíð. Líkt og greinir að framan var samþykkt á fyrrnefndum fundi að auglýsa tillögu að deiliskipulagi til kynningar. Eftir að kæra barst í máli þessu til úrskurðarnefndarinnar var samþykkt deiliskipulagsins auglýst að nýju í B-deild Stjórnartíðinda 27. júní 2022 þar sem dagsetning samþykktar sveitarstjórnar á deiliskipulaginu hafði verið leiðrétt og breytt í 9. febrúar 2022.

Málsrök kæranda: Kærandi bendir á að fyrirhuguð sé umfangsmikil uppbygging íbúðarhverfis þar sem áður hafi verið grasi- og birkigróið opið svæði. Land kæranda sé í næsta nágrenni við hið deiliskipulagða svæði. Um sé að ræða kyrrlátt landbúnaðarsvæði þar sem stundaður sé búskapur af ýmsum toga. Hið kærða deiliskipulag muni hafa umtalsverð neikvæð áhrif á möguleika kæranda til að nýta sér landareign sína. Bæði kunni hin nýja byggð að leiða til þess að minnka þurfi umfang starfsemi kæranda og að honum verði gert ókleift að hefja nýja starfsemi í framtíðinni.

Í hinu kærða deiliskipulagi sé mynd úr aðalskipulagi Sveitarfélagsins Skagafjarðar 2009-2021 þar sem sérstaklega hafi verið merkt svæðið sem deiliskipulagið taki til. Nýtt aðalskipulag Sveitarfélagsins Skagafjarðar 2020-2035 hafi tekið gildi með auglýsingu í B-deild Stjórnartíðinda 7. apríl 2022. Samkvæmt 7. mgr. 12. gr. skipulagslaga skuli gildandi skipulagsáætlanir vera í innbyrðis samræmi. Deiliskipulag verði þannig að vera í fullu samræmi við það aðalskipulag sem sé í gildi á þeim tíma sem deiliskipulagið sé auglýst. Þegar deiliskipulagsuppdráttur hins kærða deiliskipulags sé borinn saman við þéttbýlisuppdrátt aðalskipulags Skagafjarðar 2020-2035 verði ekki annað séð en að misræmi sé til staðar á milli hins kærða deiliskipulags og hins nýsamþykkta aðalskipulags. Bæði sé stærð og lögun hins nýja íbúðarsvæðis mismunandi og mörk milli íbúðarsvæðisins og lands kæranda mismunandi.

Í skipulagslögum séu ítarleg ákvæði um málsmeðferð við kynningu og afgreiðslu deiliskipulags, sbr. m.a. 41. og 42. gr. laganna, og sé þessum ákvæðum ætlað að tryggja réttaröryggi við meðferð skipulagsmála í samræmi við markmiðsákvæði laganna, sbr. c- og d-liði 1. gr. skipulagslaga. Málsmeðferð sveitarfélagsins við vinnslu deiliskipulagsins hafi ekki samrýmst þessum ákvæðum skipulagslaga. Í svörum skipulagsfulltrúa, dags. 1. mars 2022, við athugasemdum kæranda komi fram að búið væri að breikka og opna svæðið fyrir ofan fjárhúsin og minnka lóðir og færa til suðurs til að koma til móts við athugasemdir sem borist hefðu á vinnslutíma deiliskipulagsins. Óskað hefði verið eftir nánari upplýsingum og ráða megi af svörum skipulagsfulltrúa að umræddar breytingar hafi verið gerðar haustið 2021 eftir óformlegar viðræður við landeigendur á Víðimel sem leitt hefðu til minniháttar breytinga á áformum sveitarfélagsins á upphafsstigum málsins. Þessi málsmeðferð geti ekki samrýmst 41. gr. skipulagslaga sem kveði skýrlega á um að þær tillögur sem berist á athugasemdatíma skuli teknar til umræðu að undangenginni umfjöllun skipulagsnefndar. Sveitarstjórn skuli þannig sérstaklega taka afstöðu til athugasemda sem berist og veita umsögn um þær, sbr. 1. mgr. 42. gr. skipulagslaga. Óformlegar viðræður ótilgreindra einstaklinga í skipulagsnefnd eða sveitarstjórn geti ekki komið í stað formlegrar málsmeðferðar samkvæmt skipulagslögum. Hafi sveitarstjórn og eftir atvikum skipulags- og byggingarnefnd sveitarfélagsins því borið að taka sérstaklega afstöðu til athugasemda kæranda sem hafi borist á athugasemdatímanum í samræmi við 41. og 42. gr. skipulagslaga. Athugasemdirnar beri að taka til umræðu í sveitarstjórn að undangenginni umfjöllun skipulagsnefndar og þeim svarað með fullnægjandi umsögn sveitarstjórnar. Umsögn sveitarstjórnar frá 1. mars 2022 geti ekki fullnægt skilyrðum 41. og 42. gr. skipulagslaga. Auk þess hafi sveitarstjórn borið að auglýsa niðurstöðu sína í kjölfar athugasemda, sbr. 3. mgr. 41. gr. laganna, en ekki verði séð að slík auglýsing hafi verið birt. Ekki sé útilokað að formlegar athugasemdir kæranda hefðu getað haft frekari áhrif á hið kærða deiliskipulag hefði lögbundinni málsmeðferð verið fylgt. Hefði kærandi þá fengið fullnægjandi umsögn sveitarstjórnar um athugasemdir sínar, en það sé til þess fallið að tryggja samráð og réttaröryggi á sviði skipulagsmála í sveitarfélaginu. Formannmarkar á málsmeðferð við afgreiðslu deiliskipulagsins hafi verið slíkir að fallast verði á ógildingu þess. Þá hafi kærandi boðið verulegt land í skiptum til uppbyggingar sem henti betur en skipulagssvæðið hvað varði svipmót byggðar en sveitarfélagið virðist ekki hafa kannað þann möguleika að nota landið. Sveitarfélaginu hafi borið að taka rökstudda afstöðu til þessa möguleika.

Efnislegur undirbúningur deiliskipulagsins hafi ekki verið í samræmi við skipulagslög og skipulagsreglugerð nr. 90/2013. Land kæranda sé lögbýli og á svæði sem skilgreint sé sem landbúnaðarsvæði samkvæmt Aðalskipulagi Skagafjarðar 2020-2035. Stundaður sé búskapur á jörðinni. Kærandi hafi staðið að tíma- og fjárfrekum undirbúningi við að koma upp starfsemi á svæðinu tengdri ferðaþjónustu sem styrktur hafi verið af sveitarfélaginu og Nýsköpunarsjóði. Hið kærða deiliskipulag breyti í grundvallaratriðum ásýnd og eðli svæðisins og hafi stórfelld áhrif á hagsmuni kæranda. Nálægð íbúðarbyggðar kunni að leiða til lagalegra takmarka á núverandi og framtíðarnýtingu kæranda á landareign sinni, en ýmis lagafyrirmæli leggi höft á landbúnaðarstarfsemi vegna nálægðar við aðliggjandi íbúðarbyggð. Uppbygging samkvæmt deiliskipulaginu og önnur áformuð uppbygging á svæðinu muni hafa í för með sér útsýnisskerðingu, hávaðamengun, stóraukna umferð og annað ónæði sem sé til þess fallið að raska hagsmunum kæranda og valda honum fjárhagslegu tjóni. Óljóst sé hvort dýrahald á jörðinni geti verið áfram í núverandi mynd enda séu einungis nokkrir tugir metra á milli lóða austan megin við fyrirhugaða götu og fjárhúss kæranda auk þess sem löng umferðargata sé áætluð rétt fyrir ofan fjárhúsið. Fyrirhuguð uppbygging setji framtíðaráform um ferðaþjónustu á jörðinni í uppnám enda vandséð að sú starfsemi fari saman með íbúðarbyggð í næsta nágrenni. Í ljósi styrkveitingar sveitarfélagsins og nýtingarheimilda eignarinnar hefði kærandi haft réttmætar væntingar um að hægt yrði að ráðast í þessi áform sem nú séu hugsanlega orðin að engu.

Samkvæmt q-lið gr. 6.2. í skipulagsreglugerð nr. 90/2013 sé landbúnaðarsvæði skilgreint sem svæði fyrir landbúnað og mannvirki sem tengist búrekstrinum, með áherslu á búfénað, matvæla- og fóðurframleiðslu. Draga verði í efa að kærandi geti nýtt svæðið sem raunverulegt landbúnaðarsvæði í skilningi skipulagslaga og skipulagsreglugerðar verði hið kærða deiliskipulag að veruleika. Sveitarfélagið hafi ekki undirbúið deiliskipulagið með fullnægjandi hætti hvað varði samspil hins áætlaða íbúðarsvæðis og þess landbúnaðarsvæðis sem fyrir sé. Áður en ráðist hafi verið í slíkar breytingar hefði sveitarfélaginu borið að framkvæma fullnægjandi rannsókn á aðstæðum og áhrifum breytinganna.

Fjallað sé um umhverfismat deiliskipulags í gr. 5.4.1. í skipulagsreglugerð. Mikið skorti upp á mat á áhrifum deiliskipulagstillögunnar á nærliggjandi landbúnaðarsvæði í samræmi við ákvæðið. Í greinargerð deiliskipulagsins komi fram að nálægð íbúðarbyggðarinnar við landbúnaðarstarfsemi sé talin hafa óveruleg eða jákvæð áhrif fyrir íbúa. Þá muni landbúnaðarstarfsemi á svæðinu ekki verða fyrir neikvæðum áhrifum af íbúðabyggð í næsta nágrenni. Engin gögn eða rannsóknir liggi til grundvallar þessum staðhæfingum og lítið sem ekkert faglegt mat á aðstæðum búi þeim að baki. Hafi undirbúningur hins kærða deiliskipulags því ekki verið í samræmi við ákvæði skipulagslaga og skipulagsreglugerðar.

Málsrök Skagafjarðar: Af hálfu sveitarfélagsins er farið fram á að kröfum kæranda verði hafnað. Áætlanir sveitarfélagsins, og áður Seyluhrepps, um að byggja á Birkimelsreit hafi staðið yfir í a.m.k. fjóra áratugi og hafi tæpast farið fram hjá íbúum í Varmahlíð. Umrætt land hafi verið keypt til þess að fara undir byggingalóðir svo sem sjáist í fundargerðum hreppsnefndar Seyluhrepps frá árunum 1980-1982. Þær áætlanir hafi komið fram í skipulagsáætlunum, þ.e. Aðalskipulagi Varmahlíðar 1995-2015, Aðalskipulagi Sveitarfélagsins Skagafjarðar 2009-2021 og nú Aðalskipulagi Sveitarfélagsins Skagafjarðar 2022-2035. Kæranda hefði mátt vera ljóst þegar hann keypti jörðina Víðimel á árinu 2018, sem umrætt byggingarland hafi verið tekið út úr árið 1982, að þar risi íbúðabyggð með þeirri landnotkun og byggðamynstri sem nú sé fyrirhuguð. Ætlað tjón og áhætta tengd meintri uppbyggingu hans á svæðinu sé því á hans ábyrgð.

Deiliskipulagið fari ekki gegn Aðalskipulagi Sveitarfélagsins Skagafjarðar 2009-2021 en það hafi verið í gildi þegar deiliskipulagsuppdráttur hafi verið sendur til Skipulagsstofnunar til yfirferðar. Þá sé ekki misræmi á milli deiliskipulagsins og hins nýsamþykkta aðalskipulags. Deiliskipulagsuppdrættinum sé ekki ætlað að sýna mörk viðkomandi íbúðarsvæðis og lands kæranda svo sem kærandi virðist gera ráð fyrir.

Það kunni að vera rétt að ekki hafi verið gerðar breytingar á deiliskipulagstillögu í samræmi við athugasemdir kæranda á athugasemdatímabili. Gerðar hafi verið breytingar á upphaflegum drögum að deiliskipulagstillögu til þess að koma til móts við hann. Athugasemdir kæranda og annarra á athugasemdafresti hafi hlotið umræðu og afgreiðslu í samræmi við ákvæði skipulagslaga. Þær hafi verið teknar til umræðu á fundum skipulags- og byggingarnefndar 22. desember 2021 og 2. febrúar 2022 og afstaða tekin til þeirra sem og á fundum sveitarstjórnar 12. janúar 2022 og 9. febrúar s.á. Því sé hafnað að sveitarfélagið hafi ekki auglýst niðurstöðu sína um afgreiðslu deiliskipulagsins. Þá hafi sveitarfélaginu ekki borið að taka rökstudda afstöðu til þess að skipta á landi kæranda og landi sveitarfélagsins. Kaup sveitarfélaga á jörðum eða jarðapörtum sé á einkaréttarsviði og gildi reglur stjórnsýsluréttar almennt ekki um slík kaup.

Sveitarfélagið líti ekki svo á að búskapur sé stundaður á jörðinni Víðimel. Þar sé fjárhús en notkun þess fyrir sauðfé og geitur hafi verið bönnuð frá því riða hafi komið upp á bænum fyrir nokkrum árum. Það að óásættanlegur hávaði komi til með að stafa frá lítilli íbúðargötu standist ekki þegar litið sé til þess að íbúðarhús kæranda standi í um 40 m fjarlægð og umrætt fjárhús í rúmlega 100 m fjarlægð frá þjóðvegi 1. Íbúðarhús og fjárhús kæranda standi innan þéttbýlismarka Varmahlíðar sem skilgreind séu miðað við inntak ákvæðis 24. tl. 2. gr. skipulagslaga. Afmörkunin komi fram á skipulagsuppdráttum sveitarfélagsins, bæði á núgildandi og þágildandi aðalskipulagsuppdrætti. Almennt verði íbúar í þéttbýli að gera ráð fyrir að útsýni geti skerst eða að þeim sé þrengt á annan hátt.

Viðbótarathugasemdir kæranda: Kærandi bendir á að sveitarstjórn hafi samþykkt nýtt Aðalskipulag Skagafjarðar 9. mars 2022 sem hafi öðlast gildi með auglýsingu í B-deild Stjórnartíðinda 7. apríl s.á. Hið nýja aðalskipulag hefði þar með öðlast gildi áður en deiliskipulag Birkimels hafi verið auglýst 27. júní 2022. Því hafi deiliskipulagið þurft að vera í samræmi við gildandi aðalskipulag, sbr. 7. mgr. 12. gr. skipulagslaga. Af gögnum málsins sé ljóst að deiliskipulagið hafi tekið mið af eldra aðalskipulagi og ekki uppfært með hliðsjón af nýja aðalskipulaginu. Samkvæmt skipulagslögum sé það fortakslaus skylda sveitarfélagsins að tryggja samræmi skipulagsáætlana. Þá liggi fyrir að endanleg útfærsla aðalskipulagsins hefði legið fyrir mörgum mánuðum áður en sveitarfélagið hafi tekið ákvörðun um hið kærða deiliskipulag. Sé hið deiliskipulagða svæði borið saman við þéttbýlisuppdrátt af Varmahlíð í núgildandi aðalskipulagi megi sjá að svæðið hafi tekið breytingum frá fyrra aðalskipulagi og nái nú töluvert styttra til suðurs. Þá virðist hið nýja íbúðarsvæði töluvert stærra, en samkvæmt eldra aðalskipulagi var svæði ÍB-5.1 9,75 ha en samkvæmt núgildandi aðalskipulagi sé svæði ÍB-502 19 ha. Þá sé ljóst að svæði deiliskipulagsins sé ekki í samræmi við stærð og lögun íbúðarsvæðis ÍB-502 eins og það sé skilgreint á þéttbýlisuppdrætti Varmahlíðar en skipulagsuppdrátturinn sýni vissulega mörk íbúðarsvæðis ÍB502 og landbúnaðarsvæðis kæranda sem sé á svæði L501.

Þá hafi komið fram í þágildandi aðalskipulagi að skipulagið skuli ekki koma í veg fyrir að bændur á landbúnaðarsvæði byggi og breyti landnotkun á jörðum sínum fyrir ferðaþjónustu. Það sé því ljóst að deiliskipulag geti enn síður komið í veg fyrir slíka notkun landbúnaðarsvæðis líkt og gert sé með hinu kærða deiliskipulagi. Einnig komi fram í aðalskipulagi að gert sé ráð fyrir að heimila fjölbreytta uppbyggingu sem tengist landbúnaði á landbúnaðarsvæðum, þ.á m. í Varmahlíð. Hafi kærandi því mátt gera ráð fyrir því að geta nýtt landbúnaðarjörð sína í bæði uppbyggingu á landbúnaðarstarfsemi sem og ferðaþjónustu og afþreyingu.

Yfirlýsing í greinargerð sveitarfélagsins um að ekki sé stundaður búskapur á jörðinni Víðimel stangist á við það sem fram komi í svörum sem send hefðu verið til kæranda 1. mars 2022 en þar komi fram að ekki verði séð að núverandi búskapur og fyrirhugaðar hugmyndir um uppbyggingu ferðaþjónustu á landbúnaðarlandinu takmarkist af uppbyggingu íbúða á Birkimel enda ljóst þeim, sem þar búi að landbúnaður sé stundaður í næsta nágrenni. Þá hafi riða, sem sveitarfélagið vísi til, komið upp fyrir 30 árum og hafi kærandi öðlast leyfi til að halda kindur eftir það.

Þrátt fyrir að land kæranda sé innan þéttbýlismarka hafi sveitarfélagið kosið að skilgreina svæðið sem landbúnaðarsvæði samkvæmt aðalskipulagi. Sveitarfélaginu beri að tryggja að samspil fyrirhugaðrar íbúðarbyggðar og þess landbúnaðarsvæðis sem þegar sé til staðar gangi upp fyrir alla aðila. Verði ekki síður að meta hvaða áhrif nýting landbúnaðarsvæðisins kunni að hafa á íbúðarbyggðina, t.d. hvað varði hávaða og lykt. Þessi skylda komi m.a. fram í gr. 5.3.2.13. í skipulagsreglugerð nr. 90/2013 þar sem segi að við staðsetningu mannvirkja sem séu óháð búrekstri landbúnaðarsvæðis, svo sem atvinnuhúsnæðis, íbúðar- eða frístundahúsa, skuli þess gætt að notkun þeirra og starfsemi sú sem sé á jörðinni geti farið saman. Þetta mat hafi ekki farið fram við undirbúning og gerð hins kærða deiliskipulags og hafi allar ábendingar kæranda um hugsanleg vandamál tengd samspili landbúnaðarjarðarinnar og hinnar fyrirhuguðu íbúðarbyggðar verið hunsaðar af sveitarfélaginu. Háttsemi sveitarfélagsins fari þvert gegn ákvæðum skipulagslaga og skipulagsreglugerðar og sé í andstöðu við rannsóknarreglu stjórnsýsluréttarins, sbr. 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993.

Þá hafi kærandi fyrst sumarið 2021 verið meðvitaður um að íbúðarbyggð ætti að rísa svo nálægt landi hans en áður hefði staðið til að byggja kirkju á svæðinu. Þrátt fyrir að svæðið, sem nú sé skilgreint sem ÍB-502, hafi að einhverju leyti verið ætlað íbúðarbyggð sé ljóst að hún hafi verið umfangsminni samkvæmt eldra aðalskipulagi og óvíst hvar byggt yrði. Í núgildandi deiliskipulagi komi fram að stærð og afmörkun íbúðarsvæðisins við Birkimel hafi verið breytt og gert ráð fyrir uppbyggingu til vesturs og fjölgun íbúða.

Niðurstaða: Í máli þessu er deilt um lögmæti þeirrar ákvörðunar sveitarstjórnar Skagafjarðar frá 9. febrúar 2022 að samþykkja deiliskipulag fyrir Birkimel í Varmahlíð þar sem gert er ráð fyrir 15 íbúðalóðum í framhaldi af núverandi götu Birkimels með einbýlis-, par- og raðhúsum fyrir allt að 24 íbúðir.

Skipulagsvald innan marka sveitarfélags er í höndum sveitarstjórnar skv. 3. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 og ber sveitarstjórn skv. 29. og 38. gr. sömu laga ábyrgð á gerð aðal- og deiliskipulags. Við skipulagsgerð ber að fylgja markmiðum og málsmeðferðarreglum laganna svo og öðrum efnisreglum skipulagsréttar. Sveitarstjórn er einnig bundin af meginreglum stjórnsýsluréttarins er felur m.a. í sér að með ákvörðun sé stefnt að lögmætum markmiðum, en þar að auki er sveitarstjórn sem endranær bundin af ákvæðum stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Að gættum þessum grundvallarreglum og markmiðum hefur sveitarstjórn mat um það hvernig deiliskipulagi skuli háttað.

Samkvæmt 7. mgr. 12. gr. skipulagslaga skulu gildandi skipulagsáætlanir vera í innbyrðis samræmi og er svæðisskipulag rétthærra en aðalskipulag og aðalskipulag rétthærra en deiliskipulag. Aðalskipulag Sveitarfélagsins Skagafjarðar 2021-2035 tók gildi með birtingu auglýsingar þess efnis í B-deild Stjórnartíðinda 7. apríl 2022. Sveitarstjórn samþykkti á fundi sínum 9. febrúar 2022 hið kærða deiliskipulag, en þá var eldra Aðalskipulag Sveitarfélagsins Skagafjarðar 2009-2020 í gildi. Í aðalskipulaginu kemur fram að stefna sveitarfélagsins um þéttbýli sé m.a. að íbúafjölgun í sveitarfélaginu verði í samræmi við landsmeðaltal eða meiri, íbúðarsvæði verði á þéttbýlisstöðunum og lóðir til fjölbreyttrar íbúðarbyggðar. Þá er Varmahlíð talin meðal þéttbýlisstaða í sveitarfélaginu. Um íbúðarsvæði í Varmahlíð segir að byggð verði einbýlishús, parhús og raðhús. Svæðið sem hið kærða deiliskipulag tekur til er samkvæmt aðalskipulaginu á íbúðarsvæði ÍB-5.1. Fram kemur í aðalskipulaginu að íbúðarsvæðið sé 9,75 ha að stærð, nýtingarhlutfall sé þar á bilinu 0,20-0,40 og fjöldi íbúða verði á bilinu 5-15 á hektara. Í sérákvæðum deiliskipulagsins segir að gert sé ráð fyrir tíu einbýlishúsalóðum, tveimur raðhúsalóðum og þremur parhúsalóðum með aðkomu frá Birkimel. Samkvæmt deiliskipulagsuppdrætti verður nýtingarhlutfall lóðanna á bilinu 0,30-0,40. Hið kærða deiliskipulag er því í samræmi við þágildandi aðalskipulag og stefnu þess, sbr. áðurgreinda 7. mgr. 12. gr. skipulagslaga. Þá er deiliskipulagið einnig í samræmi við núgildandi Aðalskipulag Sveitarfélagsins Skagafjarðar 2021-2035 og stefnu þess.

Samkvæmt 3. mgr. 41. gr. skipulagslaga skal sveitarstjórn taka skipulagstillögu til umræðu þegar frestur til athugasemda er liðinn að undangenginni umfjöllun skipulagsnefndar. Í þeirri umfjöllun skal taka afstöðu til athugasemda sem borist hafa og þess hvort gera skuli breytingar á tillögunni. Skipulagsfulltrúa var falið að vinna úr framkomnum athugasemdum. Í umsögn skipulagsfulltrúa var athugasemdum svarað, hverri fyrir sig, og talið að ekki væri tilefni til að bregðast við framkomnum athugasemdum og færð rök fyrir því. Skipulags- og byggingarnefnd samþykkti umsögnina á fundi 2. febrúar 2022 og sveitarstjórn staðfesti afgreiðslu nefndarinnar á fundi 9. s.m. Málsmeðferð deiliskipulagsins var því í samræmi við fyrrgreint lagaákvæði.

Fjallað er um umhverfismat deiliskipulags í gr. 5.4.1. í skipulagsreglugerð nr. 90/2013, en í 1. mgr. segir að við gerð deiliskipulags skuli meta líkleg áhrif af fyrirhuguðum framkvæmdum og starfsemi á aðliggjandi svæði og einstaka þætti áætlunarinnar sjálfrar svo sem á vistkerfi, auðlindir, landslag, ásýnd, útsýni, hljóðvist, loftgæði, hagkvæmni, veðurfar, varðveislugildi og svipmót byggðar og einstakra bygginga o.fl. umhverfisþætti eftir því sem efni skipulagsins gefi tilefni til. Í 2. mgr. segir að áætla skuli áhrif af landmótun, skógrækt, umferð, hávaða, umfangsmiklum mannvirkjum, svo sem háhýsum, ásamt fleiri atriðum sem talin eru þar upp. Þá er kveðið á um í 3. mgr. að gera skuli grein fyrir matinu og niðurstöðu þess í greinargerð deiliskipulagsins. Jafnframt skuli því lýst hvernig skipulagið samræmist markmiðum skipulagsreglugerðar, sbr. gr. 1.1., og markmiðum deiliskipulags, sbr. gr. 5.1.1.

Að framangreindu virtu hvílir sú skylda á sveitarstjórnum við gerð deiliskipulags að gera grein fyrir umhverfisáhrifum þess, m.a. með samanburði þeirra valkosta sem til greina koma, sbr. 5. mgr. 12. gr. skipulagslaga, eftir því sem mælt er fyrir um í gr. 5.4.1. í skipulagsreglugerð um umhverfismat skipulags. Aftur á móti er ljóst að þær kröfur sem gerðar eru til umhverfismats deiliskipulags eru breytilegar eftir efni þess og umfangi, enda segir í 1. mgr. nefnds reglugerðarákvæðis að meta skuli líkleg áhrif af þar tilgreindum atriðum eftir því sem efni skipulags gefur tilefni til. Í greinargerð hins umdeilda deiliskipulags er gerð nokkur grein fyrir áhrifum skipulagsins á umhverfið. Er það talið hafa óveruleg áhrif á flesta þá umhverfisþætti sem fjallað er um. Þá eru áhrif á samfélagið metin jákvæð. Skipulagið geri ráð fyrir fjölbreyttri íbúðagerð og þéttbýlið sé góð viðbót í búsetumöguleikum í sveitarfélaginu. Nálægð við landbúnaðarstarfsemi sé talin hafa óveruleg eða jákvæð áhrif fyrir íbúa. Þá er gerð grein fyrir niðurstöðu umhverfismatsins í sérstökum kafla í greinargerð deiliskipulagsins. Þar kemur m.a. fram að helstu umhverfisáhrif af uppbyggingu séu ásýndaráhrif af byggingum og meiri byggð fylgi aukin umferð. Staðsetningin sé talin hagstæð þar sem svæðið sé í framhaldi af núverandi byggð. Þrátt fyrir að landbúnaðarsvæði sé í næsta nágrenni sé ekkert því til fyrirstöðu að íbúðarbyggð rísi á Birkimel og ætti nálægð við landbúnaðarstarfsemi ekki að koma að óvörum. Ríkja þurfi gagnkvæmur skilningur svo ekki verði hagsmunaárekstrar vegna ólíkra þarfa. Því sé það metið svo að íbúðarbyggðin geti notið góðs af nálægð við landbúnaðarsvæðið og upplifun verði eins og að „búa í sveit með húsdýr í bakgarðinum“. Þá sé það metið svo að landbúnaðarstarfsemin verði ekki fyrir neikvæðum áhrifum af íbúðarbyggð í næsta nágrenni þar sem aðkoma að svæðunum sé ekki sú sama, tekið hafi verið tillit til nálægðar útihúsa við íbúðarbyggðina og ofan þess sé haft rúmt opið svæði til að auka fjarlægð og rými. Á þennan hátt var gerð grein fyrir umhverfis- og grenndaráhrifum í greinargerð deiliskipulagsins.

Með hliðsjón af öllu framangreindu verður ekki talið að þeir form- eða efnisannmarkar liggi fyrir sem leiða beri til ógildingar hinnar kærðu ákvörðunar. Verður kröfu kærenda þar um því hafnað.

Rétt þykir þó að benda á að geti kærandi sýnt fram á tjón vegna hins kærða deiliskipulags getur hann eftir atvikum átt rétt á bótum af þeim sökum, sbr. 51. gr. skipulagslaga. Það álitaefni á hins vegar ekki undir úrskurðarnefndina heldur dómstóla.

Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu kæranda um ógildingu ákvörðunar sveitarstjórnar Skagafjarðar frá 9. febrúar 2022 um að samþykkja deiliskipulag fyrir Birkimel í Varmahlíð.

okt 17

Love0

49/2022 Steinhella

Með UUA

Fyrir var tekið mál nr. 49/2022, kæra á ákvörðun skipulags- og byggingarráðs Hafnarfjarðarbæjar frá 12. apríl 2022 um að synja beiðni um endurnýjun leyfis fyrir skilti á gafli hússins að Steinhellu 14, Hafnarfirði.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 16. maí 2022, er barst nefndinni 24. s.m., kærir Geymsla Eitt ehf. þá ákvörðun skipulags- og byggingarráðs Hafnarfjarðarbæjar frá 12. apríl 2022 að synja beiðni um endurnýjun leyfis fyrir skilti á gafli hússins að Steinhellu 14, Hafnarfirði. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi og að Geymslu eitt ehf. verði veitt leyfi fyrir skiltinu.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Hafnarfjarðarbæ 23. júní 2022.

Málavextir: Árið 2015 sótti kærandi um leyfi til að setja upp skilti á gafli hússins að Steinhellu 14, Hafnarfirði. Var beiðni hans samþykkt til reynslu í eitt ár og rann leyfið út í febrúar 2016. Sótti kærandi um endurnýjun leyfisins með umsókn, dags. 14. febrúar 2022. Umsóknin var tekin til umfjöllunar hjá skipulags- og byggingarráði 25. mars s.á. sem óskaði eftir umsögn umhverfis- og skipulagssviðs. Í umsögn sviðsins, dags. 11. apríl s.á., kom fram að skiltið uppfyllti ekki samþykkt um skilti í lögsögu Hafnarfjarðar, en samkvæmt henni væri hámarksstærð skilta af þessu tagi 6 m að lengd og 9 m² að flatarmáli. Þá hefði umhverfis- og skipulagssviði borist kvartanir frá öðrum eigendum hússins þar sem skiltið hefði fokið í óveðri síðasta vetur og lokað fyrir neyðarútganga í húsinu. Mælti sviðið gegn því að leyfið yrði endurnýjað. Á fundi skipulags- og byggingarráðs 12. apríl 2022 var fyrrnefnd umsókn kæranda tekin fyrir og hafnað með vísan til umsagnar umhverfis- og skipulagssviðs.

Málsrök kæranda: Kærandi bendir á að rök um að skiltið samræmist ekki stærðarmörkum standist ekki þar sem annað hvert skilti í öllum Hafnarfirði sé mun stærra en 6 m að lengd og 9 m² að flatarmáli. Þá eigi umrædd stærðartakmörk einungis við um upplýst þjónustuskilti innan lóðar en skiltið sem kærandi hafi sótt um sé ekki upplýst og ekki standskilti innan lóðar, heldur áfast húsi. Þarna sé um sitthvora greinina að ræða í samþykkt um skilti í lögsögu Hafnarfjarðar. Ekki standist skoðun að sama skilti, sem hafi verið samþykkt árið 2015 sem ásættanlegt að stærð, sé núna talið of stórt.

Sú kvörtun sem umhverfis- og skipulagssviði hafi borist frá öðrum eigendum hússins um að skiltið hafi fokið og „blokkerað“ neyðarútganga í húsinu hafi verið röng. Einungis hafi verið um einn neyðarútgang að ræða og hann hafi verið vel nothæfur sem slíkur. Skiltið hafi verið á húsinu sl. sjö ár og einungis einu sinni hafi það fokið niður og lagst að hluta til fyrir neyðarútgang í fortakslausu fárviðri nýliðins vetrar. Kærandi hafi ekki verið upplýstur um kvörtunina og hann hafi einungis frétt af henni þegar ákvörðun um að synja um leyfið hafi legið fyrir. Honum hafi því ekki verið gefinn kostur á að tjá sig um málið.

Málsrök Hafnarfjarðarbæjar: Bæjaryfirvöld benda á að í samþykkt um skilti í lögsögu Hafnarfjarðar sé tilgreint hvernig skilti sé heimilt að setja upp á athafna-, iðnaðar- og hafnarsvæðum. Þar segi að heimilt sé að setja upplýst þjónustuskilti innan lóðar sem gefi til kynna heiti, starfsemi, vöru, þjónustu og afgreiðslutíma fyrirtækja. Heimilt sé að setja slík skilti á hús en stærð þeirra megi ekki fara yfir 6 m og heildarflatarmál yfir 9 m². Skiltið sem kærandi hafi sótt um leyfi fyrir sé stærra en heimilt sé samkvæmt ákvæðum samþykktarinnar. Synjun skipulags- og byggingarráðs og meðferð sveitarfélagsins hafi verið samkvæmt lögum og reglum.

Niðurstaða: Í máli þessu gerir kærandi kröfu um að ákvörðun byggingarfulltrúa verði felld úr gildi og að kæranda verði veitt leyfi fyrir hinu umþrætta skilti.

Samkvæmt 1. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála er það hlutverk nefndarinnar að úrskurða í kærumálum vegna stjórnvaldsákvarðana og í ágreiningsmálum vegna annarra úrlausnaratriða á sviði umhverfis- og auðlindamála eftir því sem mælt er fyrir um í lögum á því sviði. Í samræmi við þetta tekur úrskurðarnefndin lögmæti kærðrar ákvörðunar til endurskoðunar en tekur að jafnaði ekki nýja ákvörðun í málinu eða breytir efni ákvörðunar. Verður því einvörðungu tekin afstaða til þess hvort fella beri hina kærðu ákvörðun úr gildi.

Umsókn kæranda um leyfi fyrir umræddu skilti var synjað á þeim grundvelli að það væri stærra en heimilt væri samkvæmt samþykkt um skilti í lögsögu Hafnarfjarðar. Í 5. gr. samþykktarinnar er fjallað um skilti á athafna-, iðnaðar- og hafnarsvæðum innan sveitarfélagsins og eru þar tilgreindar mismunandi tegundir skilta og þær stærðartakmarkanir sem um hverja tegund gilda. Í 2. mgr. 5. gr. kemur fram að heimilt sé að setja upp upplýst þjónustuskilti innan lóðar sem gefi til kynna heiti, starfsemi, vöru, þjónustu og afgreiðslutíma fyrirtækja. Stærð slíkra skilta megi ekki fara yfir 6 m og heildarflatarmál yfir 9 m². Þá segir í 3. mgr. 5. gr: „Heimilt er að setja upp upplýst skilti á hús sem auglýsir viðeigandi verslun, fyrirtæki eða þjónustu.“ Engin stærðarmörk eru tilgreind í 3. mgr., en í 2., 4., 5. og 6. mgr. ákvæðisins er það hins vegar gert. Þá verður ekki ráðið af orðalagi nefndrar 5. gr. samþykktarinnar að sú hámarksstærð sem tilgreind er í 2. mgr. um upplýst þjónustuskilti innan lóðar eigi einnig við um skilti á húsum skv. 3. mgr.

Af því sem að framan er rakið verður að telja að rökstuðningi hinnar kærðu ákvörðunar hafi verið svo áfátt að fallast verður á kröfu kæranda um ógildingu hennar.

Úrskurðarorð:

Felld er úr gildi ákvörðun skipulags- og byggingarráðs Hafnarfjarðarbæjar frá 12. apríl 2022 um að synja beiðni um endurnýjun á leyfi fyrir skilti á gafli hússins að Steinhellu 14, Hafnarfirði.

okt 03

Love0

43/2022 Ásætuvarnir

Með UUA

Árið 2022, fimmtudaginn 29. september, fundaði úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála í gegnum fjarfundabúnað. Þátt tóku Arnór Snæbjörnsson formaður, Aðalheiður Jóhannsdóttir prófessor og Geir Oddsson auðlindafræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 43/2022, kæra á ákvörðun Skipulagsstofnunar frá 31. mars 2022 um að notkun ásætuvarna sem innihaldi koparoxíð í sjókvíaeldi í Dýrafirði skuli ekki háð mati á umhverfisáhrifum.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 2. maí 2022, er barst nefndinni sama dag, kærir náttúruverndarfélagið Laxinn lifi þá ákvörðun Skipulagsstofnunar frá 31. mars 2022 að notkun ásætuvarna sem innihaldi koparoxíð í sjókvíaeldi Arctic Sea Farm ehf. í Dýrafirði skuli ekki háð mati á umhverfisáhrifum. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Skipulagsstofnun 31. maí 2022.

Málavextir: Frá árinu 2009 hefur Arctic Sea Farm ehf. stundað sjókvíaeldi í Dýrafirði. Á árinu 2020 sætti fyrirhuguð framkvæmd fyrirtækisins um 10.000 tonna laxeldi í Dýrafirði, þ.e. framleiðsluaukning um 5.800 tonn, mati á umhverfisáhrifum, sbr. álit Skipulagsstofnunar þar um frá 23. mars 2020. Í maí 2021 veittu Umhverfisstofnun og Matvælastofnun framkvæmdaraðilanum starfsleyfi og rekstrarleyfi fyrir þeirri starfsemi.

Skipulagsstofnun barst tilkynning 14. janúar 2022 frá framkvæmdaraðila um fyrirhugaða notkun ásætuvarna í fiskeldi í Dýrafirði til ákvörðunar um matsskyldu framkvæmdanna, sbr. 19. gr. laga nr. 111/2021 um umhverfismat framkvæmda og áætlana. Í greinargerð með tilkynningunni kom fram að ásætur á nótum í kvíum skapi bæði aukið lífrænt álag og álag á búnað ásamt því að háþrýstiþvottur á nótum til að losa ásætur skapi streitu, skaða og jafnvel afföll á eldisfiskum. Til að lágmarka umhverfisáhrif og bæta dýravelferð sé því óskað eftir því að í starfsleyfi verði heimilað að nota umhverfisvænar ásætuvarnir sem innihaldi koparoxíð. Valin hafi verið sæfivaran Netwax E5 Greenline sem hafi markaðsleyfi frá Umhverfisstofnun. Vegna fyrirspurnarinnar leitaði Skipulagsstofnun umsagna Ísafjarðarbæjar, Náttúrufræði-stofnunar Íslands, Umhverfisstofnunar, Matvælastofnunar, Hafrannsóknastofnunar, Fiskistofu og Heilbrigðiseftirlits Vestfjarða. Ákvörðun Skipulagsstofnunar um matsskyldu framkvæmdarinnar lá fyrir 31. mars 2022. Var niðurstaða stofnunarinnar sú að á grundvelli fyrirliggjandi gagna væri framkvæmdin ekki líkleg til að hafa í för með sér umtalsverð umhverfisáhrif, sbr. þau viðmið sem tilgreind væru í 2. viðauka laga nr. 111/2021, og skyldi hún því ekki háð mati á umhverfisáhrifum.

Málsrök kæranda: Af hálfu kæranda er krafa um ógildingu hinnar kærðu ákvörðunar reist á þeim sjónarmiðum sem rakin eru í umsögn Hafrannsóknastofnunar 24. febrúar 2022. Þar komi fram sérfræðilegt mat stofnunarinnar þess efnis að hin tilkynnta breyting skuli háð mati á umhverfisáhrifum. Undir þetta mat sé tekið og því byggt að hin kærða ákvörðun sé röng að efni til og ekki reist á forsvaranlegu mati Skipulagsstofnunar á fyrirliggjandi gögnum málsins, sbr. 1. mgr. 20. gr. laga nr. 111/2021 um umhverfismat framkvæmda og áætlana. Þá sé jafnframt byggt á því að í ljósi þeirra sjónarmiða sem fram komi í umsögninni, og hníga í andstæða átt við niðurstöðu hinnar kærðu ákvörðunar, hafi ekki verið lagður fullnægjandi grundvöllur að ákvörðuninni í samræmi við 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 og ekki færð fullnægjandi rök fyrir henni í samræmi við 22. gr. sömu laga.

Málsrök Skipulagsstofnunar: Skipulagsstofnun bendir á að umsagnir umsagnaraðila séu ekki bindandi gagnvart Skipulagsstofnun eins og úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála hafi margoft tekið fram í úrskurðum sínum. Litið hafi verið heildstætt á gögn málsins og innbyrðis mat lagt á þau. Hafrannsóknastofnun hafi fært fram rök fyrir því að framkvæmdin skuli háð mati á umhverfisáhrifum. Framkvæmdaraðili hafi svarað þeirri umsögn með bréfi til Skipulagsstofnunar, dags. 9. mars 2022. Að virtu því svari og því sem fram komi í niðurstöðukafla hinnar kærðu ákvörðunar, auk umsagna annarra umsagnaraðila, telji Skipulagsstofnun að umsögn Hafrannsóknastofnunar gefi ekki tilefni til að ætla að framkvæmdin sé líkleg til að hafa í för með sér umtalsverð áhrif.

Þótt Skipulagsstofnun hafi ekki lagt umsögn Hafrannsóknastofnunar til grundvallar eða byggt á þeim sjónarmiðum sem þar hafi komið fram þá þýði það ekki sjálfkrafa að ófullnægjandi grundvöllur hafi verið lagður að hinni kærðu ákvörðun og því hafi verið farið gegn 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Í því sambandi sé bent á að í úrskurði úrskurðarnefndar í máli nr. 16/2021, þar sem um hafi verið að ræða sambærilega framkvæmd, hafi úrskurðarnefndin ekki gert athugasemd við að Skipulagsstofnun hafi ekki lagt umsögn Hafrannsóknastofnunar til grundvallar í megindráttum.

Því sé hafnað að Skipulagsstofnun hafi ekki fært fullnægjandi rök fyrir hinni kærðu ákvörðun í samræmi við 22. gr. stjórnsýslulaga. Þegar niðurstöðukafli ákvörðunarinnar sé virtur sé ljóst að rökstuðningur stofnunarinnar fullnægi þeim kröfum sem komi fram í 1. og 2. mgr. 22. gr. laganna. Auk þess sé bent á að í framangreindum úrskurði hafi verið komist að þeirri niðurstöðu að stofnunin hefði rökstutt niðurstöðu sína með fullnægjandi hætti, en sem fyrr segi hafi verið um sambærilega framkvæmd að ræða og rökstuðningur að mestu leyti sambærilegur þeim rökstuðningi sem komi fram í hinni kærðu ákvörðun.

Framkvæmdir skuli háðar mati á umhverfisáhrifum þegar þær séu taldar líklegar til að hafa í för með sér umtalsverð umhverfisáhrif með hliðsjón af viðmiðum 2. viðauka laga nr. 111/2021 um umhverfismat framkvæmda og áætlana. Meðal viðmiða sem þar séu tilgreind sé möguleikinn á að draga úr umhverfisáhrifum, sbr. lið vii. Líkt og fram komi í ákvörðun Skipulagsstofnun telji stofnunin, með vísan til umsagnar Umhverfisstofnunar, að fyrirhuguð notkun ásætuvarna sé ekki líkleg til að valda umtalsverðum umhverfisáhrifum að teknu tilliti til vöktunar og mótvægisaðgerða.

Athugasemdir framkvæmdaraðila: Framkvæmdaraðili telur að hafna eigi kröfu kæranda um ógildingu hinnar kærðu matsskylduákvörðunar með vísan til jafnræðisreglu stjórnskipunar- og stjórnsýsluréttar. Matsskyldufyrirspurn framkvæmdaraðila sé nákvæmlega eins að formi og efni til og matsskyldufyrirspurnin í máli nr. 16/2021 og þegar af þeirri ástæðu beri að staðfesta hina kærðu ákvörðun, enda fæli önnur niðurstaða í sér mismunun sem færi gegn jafnræði borgaranna.

Úrskurðarnefndinni séu settar verulega þröngar skorður við ógildingu stjórnvaldsákvörðunar. Sýna þurfi fram á að ógildingarreglur stjórnsýsluréttar eigi við um ákvörðunina, að verulegir annmarkar hafi verið á málsmeðferð eða efnislegri niðurstöðu sem og að ríkar ástæður séu fyrir ógildingu. Engin slík sjónarmið eigi við í þessu máli. Skipulagsstofnun hafi lagt mat á þá þætti sem máli hafi skipt um það hvort umtalsverð umhverfisáhrif hlytust af framkvæmdinni og við það tekið viðhlítandi tillit til viðeigandi viðmiða 2. viðauka laga nr. 111/2021 um umhverfismat framkvæmda og áætlana.

Ásætuvarnir er innihaldi koparoxíð hafi verið notaðar um árabil þó öðru hafi verið haldið fram af kæranda og Hafrannsóknastofnun. Hin umrædda ásætuvörn sé umhverfisvæn vara sem hlotið hafi markaðsleyfi Umhverfisstofnunar og vottanir í yfir 90 löndum. Nær engin áhætta sé af notkun efnisins með réttum hætti og staðreyni allar mælingar það. Vaktanir bendi til þess að ásætuvörnin hafi engin óafturkræf áhrif á dýralíf, en hafi aftur á móti í för með sér bættar og öruggari aðstæður til eldis þegar komi að dýraheilbrigði og velferð. Þá verði að sjálfsögðu brugðist við leiði vaktanir og mælingar í ljós uppsöfnun kopars í botnseti. Skipulagsstofnun hafi talið rétt að í starfsleyfi kæmu fram skýr ákvæði um hvernig vöktun og samráð við Umhverfisstofnun skyldi vera háttað, sem og hvaða skilyrði þyrftu að vera fyrir hendi svo heimilt væri að nota ásætuvarnir sem innihaldi koparoxíð. Hafi því fullt tillit verið tekið til athugasemda og sjónarmið sem fram komi í umsögn Hafrannsóknastofnunar, en sjónarmið Skipulagsstofnunar séu bæði lögmæt og efnisleg rétt.

Niðurstaða: Í máli þessu er deilt um þá ákvörðun Skipulagsstofnunar að notkun ásætuvarna sem innihaldi koparoxíð í sjókvíaeldi í Dýrafirði skuli ekki háð mati á umhverfisáhrifum.

Fyrirhuguð framkvæmd var tilkynnt til Skipulagsstofnunar til ákvörðunar um matsskyldu samkvæmt flokki B, sbr. lið 13.02 í viðauka laga nr. 111/2021 um umhverfismat framkvæmda og áætlana. Framkvæmdir sem tilgreindar eru í flokki B skulu háðar umhverfismati þegar þær eru taldar líklegar til að hafa í för með sér umtalsverð umhverfisáhrif vegna umfangs, eðlis eða staðsetningar, sbr. 1. mgr. 19. gr. sömu laga. Í tilkynningu framkvæmdaraðila um fyrirhugaða framkvæmd skal leggja fram upplýsingar um framkvæmdina og líkleg umtalsverð umhverfisáhrif hennar. Þá skal í tilkynningu, þar sem við á, taka tillit til fyrirliggjandi niðurstaðna um umhverfisáhrif framkvæmdarinnar og leggja fram, þar sem við á, upplýsingar um fyrirhugaðar mótvægisaðgerðar. Þegar framkvæmdaraðili hefur tilkynnt Skipulagsstofnun um fyrirhugaða framkvæmd í flokki B, sbr. 2. mgr. nefndrar 19. gr., tekur stofnunin ákvörðun um hvort framkvæmdin skuli háð umhverfismati í samræmi við 20. gr. laganna. Þar er í 1. mgr. kveðið á um skyldu stofnunarinnar til að leita umsagnar umsagnaraðila eftir því sem við á eftir eðli máls hverju sinni. Þá segir í 2. mgr. lagagreinarinnar að sé niðurstaða stofnunarinnar sú að tilkynningarskyld framkvæmd skuli ekki háð umhverfismati geti Skipulagsstofnun þá sett fram ábendingar um tilhögun framkvæmdarinnar í því skyni að koma í veg fyrir umtalsverð umhverfisáhrif. Þá verður að líta svo á að Skipulagsstofnun beri að rökstyðja niðurstöðu sína með hliðsjón af þeim viðmiðum sem talin eru upp í 2. viðauka laganna, en vægi hvers þáttar er, eðli málsins samkvæmt, breytilegt eftir því hvaða framkvæmd um ræðir hverju sinni.

Í tilefni af tilkynningu framkvæmdaraðila um matsskyldu á fyrirhugaðri framkvæmd leitaði Skipulagsstofnun umsagna Fiskistofu, Hafrannsóknastofnunar, Heilbrigðiseftirlits Vestfjarða, Matvælastofnunar, Náttúrufræðistofnunar Íslands, Ísafjarðarbæjar og Umhverfisstofnunar. Í umsögn Fiskistofu er tekið fram að stofnunin hafi ekki yfir að ráða sérþekkingu á áhrifum mögulegra mengunarvalda, en bendir þó á að það kunni að vera breytilegt hver áhrifin verða m.t.t. staðsetningar og umfangs notkunar. Því sé tæplega hægt að vísa til fyrri afgreiðslu Skipulagsstofnunar vegna notkunar ásætuvarna. Heilbrigðiseftirlit Vestfjarða vísar til þess í sinni umsögn að litaðar nætur hafi lengi verið notaðar í fiskeldi og að fylgjast þurfi með uppsöfnun á kopar í botnseti. Ekki sé þörf á sérstöku mati á umhverfisáhrifum vegna framkvæmdarinnar. Í umsögn Matvælastofnunar er tekið fram að breytingin muni hafa í för með sér bættar og öruggari aðstæður til eldis hvað varði dýraheilbrigði og -velferð. Stofnunin telji mikilvægt að sett verði skilyrði um viðmiðunarmörk fyrir kopar í starfsleyfi Umhverfisstofnunar. Í umsögn Náttúrufræðistofnunar Íslands er bent á að niðurstöður vöktunar hjá öðrum rekstraraðilum sjókvíaeldis í Patreksfirði og Tálknafirði hafi hingað til ekki bent til þess að óæskileg uppsöfnun kopars eigi sér stað. Þó hafi magn kopars við Gemlufall í Dýrafirði verið yfirhverfismörkum II skv. reglugerð nr. 796/1999 um varnir gegn mengun vatns en undir umhverfismörkum III. Þar sé mest hætta á að mengandi efni berist innar í fjörðinn þar sem séu viðkvæm og verðmæt fjörusvæði sem Náttúrufræðistofnun hafi m.a. tilefni á B-hluta náttúruminjaskrá. Ef fylgt sé réttum viðmiðum um mengunarhættu af völdum efnanna og tryggt sé að fullnægjandi vöktun sé til staðar þá muni mat á umhverfisáhrifum litlu bæta við. Jafnframt bendir stofnunin á að vegna umfangs sjókvíaeldis á þessum slóðum hjá fleiri en einum rekstraraðila séu uppsprettusvæði kopars frá ásætuvörnum allnokkur og mikilvægt að horfa á möguleg sammögnunaráhrif.

Umhverfisstofnun greinir frá því í umsögn sinni að samkvæmt vöktun framkvæmdaraðila við Haukadalsbót árin 2020 og 2021 og við Eyrarhlíð árið 2020 hafi styrkur kopars mælst á bilinu 39,1–53,5 mg/kg en við Gemlufall hafi styrkur kopars mælst á bilinu 63,9–77,8 mg/kg árið 2020. Styrkur kopars í Haukadalsbót og Eyrarhlíð hafi því verið undir umhverfismörkum II skv. B-hluta í fylgiskjali reglugerðar nr. 796/1999 um varnir gegn mengun vatns en Gemlufall undir umhverfismarkmiðum III. Þá bendir stofnunin á að verði starfsleyfisskilyrðum breytt þannig að notkun ásætuvarna verði heimil verði einnig ákvæði um endurskoðun á heimildinni ef mælingar sýna fram á aukningu yfir viðmiðunarmörkum auk þess sem kveðið verður á um reglubundnar mælingar á styrk kopars í botnseti í vöktunaráætlun og þær mótvægisaðgerðir sem rekstraraðili skal grípa til ef styrkur kopars í botnseti mælist yfir viðmiðunarmörkum. Nótapokar verði þvegnir í þvottastöð á landi þar sem gera megi ráð fyrir því að mest af koparnum falli til og tekið sé á þar. Að gefnum forsendum, m.a. um að starfsemi muni uppfylla skilyrði í breyttu starfsleyfi, þá telji stofnunin að áhrif framkvæmdar á umhverfi liggi ljós fyrir og umhverfismat sé ekki til þess fallið að varpa skýrari mynd á áhrifin.

Þá skilaði Hafrannsóknastofnun umsögn um fyrirhugaða framkvæmd og taldi að hún skyldi sæta mati á umhverfisáhrifum. Vísaði stofnunin til þess að í fyrirspurn framkvæmdaraðila væri ekki gerð nægjanleg grein fyrir framkvæmdinni, umhverfisáhrifum sem hún kynni að hafa í för með sér eða mótvægisaðgerðum. Gerð sé athugasemd við fullyrðingu um að ásætuvörnin sé umhverfisvæn vara, en samkvæmt þeim áhættuflokkum sem hún falli í sé efnið mjög eitrað í vatni/sjó með langvarandi áhrifum. Gera þurfi grein fyrir eignleikum þess koparoxíðs sem eigi að nota, m.a. með tilliti til leysni þess, oxunarstigs og eituráhrifa fyrir lífríki, og bera saman við aðra valkosti. Fram þurfi að koma hversu mikill kopar losni út í umhverfið m.t.t. fjölda eldiskvía og annarra umhverfisþátta, en samkvæmt viðmiðum Evrópusambandsins losni 80% af þeim kopar sem notaður sé í ásætuvarnir út í umhverfið. Af tilkynningu framkvæmdaraðila megi ráða að þvottur neta fari fram í sjó og á landi, en það fari gegn skilyrðum Umhverfisstofnun í breyttu starfsleyfi framkvæmdaraðila um að koparhúðaðar nætur skyldu þvegnar einungis á landi en ekki sjó. Ekki sé í tilkynningunni fjallað um möguleg áhrif uppsöfnunar kopars undir og við eldiskvíar á botndýralíf eða annað líf í firðinum. Þótt kopar safnist ekki upp í lífkeðjum þá virki hann staðbundið sem eitur á t.d. þörunga og ýmsa hryggleysingja. Í Noregi séu uppi áhyggjur af þeim neikvæðu umhverfisáhrifum sem leiði af notkun kopars sem ásætuvarnar og séu nú taldar líkur á að sum eldissvæði í Noregi nái ekki fram umhverfismarkmiðum vegna langvarandi losunar kopars til umhverfisins frá eldissvæði. Sterk vísindaleg þekking liggi fyrir um afdrif og þráláta virkni kopars og annarra þungmálma nærri losunarstöðum og hefði verið ákjósanlegt að fjalla um þau áhrif í tilkynningunni.

Framkvæmdaraðili kom að frekari athugasemdum vegna umsagnar Hafrannsóknastofnunar. Í því svari er m.a. lýst fyrirkomulagi sem talið er af framkvæmdaaðila að verði ákveðið í starfsleyfi, þar sem tilgreind verði umhverfisviðmið og að vöktun fari fram með botnsýnatökum og efnagreiningu sem muni gera kleift að stöðva notkun ásætuvarna ef vart verður uppsöfnunar. Þá verði nætur þrifnar í landi og litaðar aftur fyrir næstu notkun. Þegar komi að þvotti í sjó þá verði þvegið með lágþrýstingi sem losi ekki koparinn eins og háþrýstiþvottur. Jafnframt er vísað til þess, sem segir í umsögn Matvælastofnunar, að framkvæmdin sé líkleg til að hafa í för með sér bættar og öruggari aðstæður til eldis hvað varði dýraheilbrigði og -velferð.

Í niðurstöðukafla Skipulagsstofnunar er vísað til þess að framkvæmdin sem um ræði feli ekki í sér breytingu á stærð og umfangi sjókvíaeldis, nýtingu náttúruauðlinda eða aukna úrgangsmyndun. Að mati stofnunarinnar kunni áhrif af notkun koparoxíðs sem ásætuvarnar fyrst og fremst að felast í hugsanlegri uppsöfnun kopars í botnseti sem geti haft skaðleg áhrif á botndýralíf og ástand sjávar á tilteknum svæðum. Vísað er til þess að styrkur kopars í seti við Haukadalsbót í Dýrafirði árin 2020-2021 hafi mælst á bilinu 39,1-53,5 mg/kg en 63,9-77,8 mg/kg við Gemlufall árið 2020, en styrkur undir 70 mg/kg flokkist sem lág eða mjög lág gildi samkvæmt reglugerð nr. 796/1999 þar sem finna megi umhverfismörk fyrir málma í sjávarseti hér við land. Telur stofnunin rétt að í starfsleyfi séu skýr ákvæði um hvernig vöktun og samráði við Umhverfisstofnun skuli vera háttað sem og hvaða skilyrði þurfi að vera fyrir hendi svo heimilt sé að nota ásætuvarnir sem innihaldi koparoxíð. Með tilliti til umsagnar Umhverfisstofnunar og með hliðsjón af fyrirhugaðri vöktun og mögulegum mótvægisaðgerðum, þ.m.t. mögulegum viðbrögðum og inngripum leyfisveitenda ef tilefni sé til, telur Skipulagsstofnun að framkvæmdin sé ekki líkleg til að valda umtalsverðum umhverfisáhrifum. Þeir þættir sem falli undir eðli, staðsetningu og eiginleika hugsanlegra áhrifa kalli ekki á að framkvæmdin sæti mati á umhverfisáhrifum.

Svo sem henni var skylt að gera aflaði Skipulagsstofnun umsagna umsagnaraðila á grundvelli 1. mgr. 20. gr. laga nr. 111/2021, sbr. og 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Þrátt fyrir þá lögbundna skyldu er stofnunin ekki bundin af þeim umsögnum sem henni berast heldur ber henni að taka sjálfstæða ákvörðun um matsskyldu framkvæmdar á grundvelli fyrirliggjandi gagna og upplýsinga. Getur stofnunin því komist að öndverðri niðurstöðu en þeirri sem umsagnaraðili eða -aðilar telja rétta, en við slíkar aðstæður verður þó að gera ríkari kröfur til rannsóknar málsins og rökstuðnings niðurstöðunnar. Að virtum gögnum málsins er það álit úrskurðarnefndarinnar að Skipulagsstofnun hafi lagt viðhlítandi og sjálfstætt mat á það hvort framkvæmdin væri líkleg til að hafa í för með sér umtalsverð umhverfisáhrif að teknu tilliti til viðmiða í 2. viðauka laga nr. 111/2021. Var sú niðurstaða studd fullnægjandi rökum með hliðsjón af fyrirliggjandi reynslu og vöktun og mögulegum mótvægisaðgerðum leyfisveitenda.

Að öllu framangreindu virtu verður kröfu kæranda um ógildingu hinnar kærðu ákvörðunar hafnað.

Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu kæranda um að felld verði úr gildi ákvörðun Skipulagsstofnunar frá 31. mars 2022 um að notkun ásætuvarna sem innihaldi koparoxíð í sjókvíaeldi í Dýrafirði skuli ekki háð mati á umhverfisáhrifum.

okt 03

Love0

41/2022 Ásætuvarnir

Með UUA

Fyrir var tekið mál nr. 41/2022, kæra á ákvörðun Skipulagsstofnunar frá 31. mars 2022 um að notkun ásætuvarna sem innihaldi koparoxíð í sjókvíaeldi í Patreksfirði og Tálknafirði skuli ekki háð mati á umhverfisáhrifum.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með kæru til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, er barst nefndinni 1. maí 2022, kærir eigandi Efri-Tungu II og eigandi helmings hlutar í Efri-Tungu, þá ákvörðun Skipulagsstofnunar frá 31. mars 2022 að notkun ásætuvarna sem innihaldi koparoxíð í sjókvíaeldi Arctic Sea Farm ehf. í Patreksfirði og Tálknafirði skuli ekki háð mati á umhverfisáhrifum. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi og að úrskurðarnefndin taki nýja ákvörðun þess efnis að fyrirhuguð framkvæmd verði háð mati á umhverfisáhrifum. Til vara er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi.

Með bréfi, dags. 2. maí 2022, er barst nefndinni sama dag, kærir náttúruverndarfélagið Laxinn lifi sömu ákvörðun Skipulagsstofnunar með kröfu um ógildingu hennar. Verður það mál, sem er nr. 42/2022, sameinað kærumáli þessu þar sem um sömu ákvörðun er að ræða og hagsmunir kærenda þykja ekki standa því í vegi.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Skipulagsstofnun 31. maí 2022.

Málavextir: Á árinu 2016 sættu fyrirhugaðar framkvæmdir Arctic Sea Farm ehf. vegna sjókvíaeldis í Patreksfirði og Tálknafirði mati á umhverfisáhrifum, sbr. álit Skipulagsstofnunar þar um frá 23. september 2016. Í desember 2017 veittu Umhverfisstofnun og Matvælastofnun framkvæmdaraðilanum starfsleyfi og rekstrarleyfi fyrir þeirri starfsemi, en með úrskurðum úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála í kærumálum nr. 3/2018 og 4/2018, uppkveðnum 27. september 2018 og 4. október s.á., voru þau leyfi felld úr gildi, m.a. vegna skorts á umfjöllun um valkosti og samanburði á umhverfisáhrifum þeirra. Í kjölfar þess lagði framkvæmdaraðili til meðferðar hjá Skipulagsstofnun skýrslu um valkosti sem viðbót við matsskýrslu vegna mats á umhverfisáhrifum framkvæmdanna og lá álit stofnunarinnar vegna valkostagreiningarinnar fyrir 16. maí 2019. Í ágúst sama ár gáfu Umhverfisstofnun og Matvælastofnun út að nýju starfsleyfi og rekstrarleyfi vegna sjókvíaeldis framkvæmdaraðila í Patreksfirði og Tálknafirði.

Skipulagsstofnun barst tilkynning 14. janúar 2022 frá framkvæmdaraðila um fyrirhugaða notkun ásætuvarna í fiskeldi í Patreksfirði og Tálknafirði til ákvörðunar um matsskyldu framkvæmdanna, sbr. 19. gr. laga nr. 111/2021 um umhverfismat framkvæmda og áætlana. Í greinargerð með tilkynningunni kom fram að ásætur á nótum í kvíum skapi bæði aukið lífrænt álag og álag á búnað ásamt því að háþrýstiþvottur á nótum til að losa ásætur skapi streitu, skaða og jafnvel afföll á eldisfiskum. Til að lágmarka umhverfisáhrif og bæta dýravelferð sé því óskað eftir því að í starfsleyfi verði heimilað að nota umhverfisvænar ásætuvarnir sem innihaldi koparoxíð. Valin hafi verið sæfivaran Netwax E5 Greenline sem hafi markaðsleyfi frá Umhverfisstofnun. Vegna fyrirspurnarinnar leitaði Skipulagsstofnun umsagna Vesturbyggðar, Tálknafjarðarhrepps, Náttúrufræðistofnunar Íslands, Umhverfisstofnunar, Matvælastofnunar, Hafrannsóknastofnunar, Fiskistofu og Heilbrigðiseftirlits Vestfjarða. Ákvörðun Skipulagsstofnunar um matsskyldu framkvæmdarinnar lá fyrir 31. mars 2022. Var niðurstaða stofnunarinnar sú að á grundvelli fyrirliggjandi gagna væri framkvæmdin ekki líkleg til að hafa í för með sér umtalsverð umhverfisáhrif, sbr. þau viðmið sem tilgreind væru í 2. viðauka laga nr. 111/2021, og skyldi hún því ekki háð mati á umhverfisáhrifum.

Málsrök kærenda: Um lögvarða hagsmuni kæranda í máli nr. 41/2022 vísar sá kærandi til þess að hann sé eini eigandi Efri Tungu II og eigandi helmings hlutar í jörðinni Efri Tungu, en síðarnefnda jörðin nái að sjó. Hin kærða ákvörðun lúti að því að heimila Arctic Sea Farm ehf. að nota eitraða koparoxíð ásætuvörn á fiskeldiskvíar sem framkvæmdaraðili hyggist staðsetja 400 m utan við netlög fasteignar kæranda án þess að þurfa að undirgangast mat á umhverfisáhrifum. Jörðin Efri-Tunga njóti umfangsmikillar verndunar á grundvelli 61. gr. laga nr. 60/2013 um náttúruvernd. Hafnarvaðallinn, Tungurif, leirurnar og skeljasandsfjörur séu viðkvæm svæði sem beri uppi fjölskrúðugt lífríki og þ.m.t. æðarvarp sem teljist til hlunninda jarðarinnar. Hagsmunir kæranda byggja á eignarrétti hans að jörðinni Efri Tungu og lúta í máli þessu einkum að því að jörðin verði ekki fyrir tjóni vegna umhverfisáhrifa. Nái fyrirhuguð framkvæmd framkvæmdaraðila fram að ganga, þ.e. að staðsetja sjókvíaeldi beint út af Örlygshöfn og mála kvíarnar með koparoxíð ásætuvörn, sé fyrirséð að kærandi þurfi algjörlega að hverfa frá áætlunum sínum um vistvæna ferðaþjónustu og vinnuaðstöðu á Gjögrum í Örlygshöfn. Kærandi hafi því beinna, sérstaklegra og verulegra hagsmuna að gæta af úrlausn kröfu sinnar.

Allur sá úrgangur og uppsöfnuð efni frá eitraðri koparoxíð ásætuvörn berist því beint upp á land og inn í vistkerfi Örlygshafnar, en engar rannsóknir hafi verið gerðar í sambandi við þá mengun sem hér um ræði. Á öryggisblaði á vef Umhverfisstofnunar fyrir Netwax E5 Greenline sé með afgerandi hætti gert grein fyrir því hversu eitrað efnið sé mannfólki. Umsögn Hafrannsóknastofnunar, sem hafi hvað mesta sérfræðiþekkingu á þeim málaflokki sem snúi að umræddri efnanotkun, sé algjör áfellisdómur á ákvörðun Skipulagsstofnunar. Skipulagsstofnun og tilteknir umsagnaraðilar hafi við málsmeðferðina brotið gegn rannsóknarreglu stjórnsýsluréttar, sbr. 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993, þar sem þeim hafi mátt vera ljóst að skoða þyrfti sérstaklega þau svæði sem þær eitranir sem um ræði gætu haft áhrif á og hvert úrgangur gætu mögulega borist. Bent sé að upphaflegar áætlanir eldisfyrirtækja á þessu svæði standist greinilega ekki og heldur ekki það mat á umhverfisáhrifum sem sé grundvöllur leyfisveitinga.

Af hálfu kæranda í máli nr. 42/2022 er krafa um ógildingu hinnar kærðu ákvörðunar reist á þeim sjónarmiðum sem rakin eru í umsögn Hafrannsóknastofnunar 24. febrúar 2022. Þar komi fram sérfræðilegt mat stofnunarinnar þess efnis að hin tilkynnta breyting skuli háð mati á umhverfisáhrifum. Undir þetta mat sé tekið og því byggt að hin kærða ákvörðun sé röng að efni til og ekki reist á forsvaranlegu mati Skipulagsstofnunar á fyrirliggjandi gögnum málsins, sbr. 1. mgr. 20. gr. laga nr. 111/2021 um umhverfismat framkvæmda og áætlana. Þá sé jafnframt byggt á því að í ljósi þeirra sjónarmiða sem fram komi í umsögninni, og hníga í andstæða átt við niðurstöðu hinnar kærðu ákvörðunar, hafi ekki verið lagður fullnægjandi grundvöllur að ákvörðuninni í samræmi við 10. gr. stjórnsýslulaga og ekki færð fullnægjandi rök fyrir henni í samræmi við 22. gr. sömu laga.

Málsrök Skipulagsstofnunar: Skipulagsstofnun telur að hafna eigi kröfu um ógildingu hinnar kærðu matsskylduákvörðunar. Í ljósi kröfu kæranda um að úrskurðarnefndin taki nýja ákvörðun þess efnis að framkvæmd framkvæmdaraðila verði háð mati á umhverfisáhrifum sé bent á að eins og lög nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála séu úr garði gerð þá falli það ekki undir valdsvið hennar að taka nýja ákvörðun.

Í tilviki sjókvíaeldis eigi í matsskyldufyrirspurn að greina frá leirum og sjávarfitjum í nágrenni við eldissvæði, enda njóti vistkerfin verndar á grundvelli 61. gr. laga nr. 60/2013 um náttúruvernd. Ekki hafi verið greint frá nálægð vistkerfanna í greinargerð framkvæmdaraðila og hafi hún heldur ekki komið fram við meðferð Skipulagsstofnunar. Að því leyti hafi verið annmarki á málsmeðferðinni. Stofnunin telji þó að niðurstaða ákvörðunarinnar hefði verið sú sama hafi upplýsingar um verndarsvæðin legið fyrir. Fjallað hafi verið um nálægð eldissvæðis við Sandodda í Patreksfirði við leirur í áliti Skipulagsstofnunar um 14.500 tonna eldisaukningu á laxi í Patreksfirði og Tálknafirði hinn 16. maí 2019. Í álitinu hafi verið vísað til umsagnar Náttúrufræðistofnunar Íslands þar sem segi að íslenskar rannsóknir hafi bent til þess að fiskeldi innan fjarða hagi lítil áhrif á fjörulífríki þar sem lífræn mengun sé nánast eingöngu undir sjókvíum og í næsta nágrenni. Upplýsingar um leirur og sjávarfitjar hefðu ekki breytt niðurstöðu stofnunarinnar en hefðu þó leitt til þess að stofnunin hefði bent á að ástæða væri til að kveða sérstaklega á um vöktun á leirum og sjávarfitjum í starfsleyfi. Því sé unnt að bæta úr framangreindum annmarka á meðferð málsins þegar komi til leyfisveitinga.

Áhrif af notkun koparoxíðs sem ásætuvarnar kunni fyrst og fremst að felast í hugsanlegri uppsöfnun kopars í botnseti sem geti haft skaðleg áhrif á botndýralíf og ástand sjávar á tilteknum svæðum. Styrkur kopars í seti í Patreksfirði og Tálknafirði hafi mælst á bilinu 26,9-45,4 mg/kg, sbr. vöktun á eldissvæðum Arctic Sea Farm ehf. við Hvannadal og Kvígindisdal árið 2019 sem og á eldissvæðum Arnarlax ehf. við Eyri árin 2018 og 2020 og Laugardal árið 2019. Styrkur undir 70 mg/kg flokkist sem lágur eða mjög lág gildi samkvæmt reglugerð nr. 796/1999 um varnir gegn mengun vatns, en þar séu sett umhverfismörk fyrir málma í sjávarseti hér við land. Þá sé bent á að í umsögn Náttúrufræðistofnunar komi fram að eftirlit með mögulegri uppsöfnun á kopar í botnseti sé hluti af almennum vöktunaráætlunum á botnseti sem Umhverfisstofnun samþykki og sé forsenda starfsleyfis. Slík vöktun sé hafin á öllum eldissvæðum og hafi einnig verið stunduð hjá öðrum rekstraraðilum sjókvíaeldis í Patreksfirði og Tálknafirði. Niðurstöður vöktunar hafi hingað til ekki bent til þess að óæskileg uppsöfnun kopars eigi sér stað. Rétt sé að geta þess að Skipulagsstofnun hafi verið með vöktunaráætlun framkvæmdaraðila frá febrúar 2019 fyrir tímabilið 2019–2025 og kynnt sér hana vel. Lögð sér áhersla á að umdeild framkvæmd feli ekki í sér breytingu á stærð og umfangi sjókvíaeldis, nýtingu náttúruauðlinda eða aukna úrgangsmyndun.

Samkvæmt 1. mgr. 19. gr. laga nr. 111/2021 um umhverfismat framkvæmda og áætlana skuli tilkynningarskyldar framkvæmdir, sem tilgreindar séu í flokki B í 1. viðauka við lögin, háðar mati á umhverfisáhrifum þegar þær eru taldar líklegar til að hafa í för með sér „umtalsverð umhverfisáhrif“ vegna umfangs, eðlis eða staðsetningar. Með tilliti til lýsingar á framkvæmdinni, sem fram komi í tilkynningu framkvæmdaraðila, efnis umsagnar Umhverfisstofnunar og með hliðsjón af fyrirhugaðri vöktun og mögulegum mótvægisaðgerðum, þ.m.t. mögulegum viðbrögðum og inngripum leyfisveitenda ef tilefni sé til, telji Skipulagsstofnunin að notkun ásætuvarna sem innihaldi koparoxíð sé ekki líkleg til að valda umtalsverðum umhverfisáhrifum. Gögn málsins bendi ekki til kynna að koparoxíð hafi áhrif á lýðheilsu manna eða að uppsöfnun eiturefna í sjávargróðri sé mikill áhættuþáttur með tilliti til þeirrar framkvæmdar sem kæran lúti að.

Umsagnir umsagnaraðila séu ekki bindandi gagnvart Skipulagsstofnun en stofnunin hafi litið heildstætt á gögn málsins og lagt innbyrðis mat á þau. Hafrannsóknastofnun hafi fært fram rök fyrir því að framkvæmdin skuli háð mati á umhverfisáhrifum. Framkvæmdaraðili hafi svarað þeirri umsögn með bréfi til Skipulagsstofnunar, dags. 9. mars 2022. Að virtu því svari og því sem fram komi í niðurstöðukafla hinnar kærðu ákvörðunar, auk umsagna annarra umsagnaraðila, telji Skipulagsstofnun að umsögn Hafrannsóknastofnunar gefi ekki tilefni til að ætla að framkvæmdin sé líkleg til að hafa í för með sér umtalsverð áhrif. Ekki sé tekið undir með kæranda að Hafrannsóknastofnun sé sú stofnunin sem hafi mestu sérfræðiþekkingu með tilliti til efnanotkunar, en bent sé á að skv. 48. gr. efnalaga nr. 61/2013 annist Umhverfisstofnun eftirlit með framkvæmd laganna og reglugerðar sem settar séu samkvæmt þeim lögum. Að lokum sé bent á að í úrskurði úrskurðarnefndarinnar í máli nr. 16/2021, sem hafi varðar notkun eldisnóta með ásætuvörn í sjókvíaeldi í Patreksfirði og Tálknafirði, hafi ekki verið gerð athugasemd við það að Skipulagsstofnun hafi ekki farið eftir umsögn Hafrannsóknastofnunar.

Samkvæmt mælingum á straumum liggi sterkur straumur á 30-50 m dýpi inn fjörðinn að sunnanverðu, þ.e. 90-135°, og út að norðanverðu. Það sé í samræmi við dýptarlínur á svæðinu en eðliseiginleikar efnis á hreyfingu séu að fylgja þeim fyrirstöðum sem þeir verði fyrir. Það séu því ekki beinir sjávarstraumar inn í Gjögrabót eða inn Hafnarvaðalinn þó svo að sjávarfalla gæti þar. Sterkir straumar og lega sjávarbotns sjái til þess að það sem falli frá leiti frekar niður í dýpið austan og norðan við kvíastæðin. Einnig séu kvíastæði í meira en 500 m fjarlægð frá stórstraumsfjöru við Örlygshöfn sem sé yfir mörkum þess fjarlægðar sem áhrifa eldis gæti á sjó eða botn. Þá megi telja ljóst að áhrif muni ekki gæta á dýralíf þar sem sýnt hafi verið fram á að kopar frá umræddum ásætuvörnum safnist ekki fyrir í holdi eða lifur eldisfiska sem lifi í mesta návígi við efnið.

Viðbótarathugasemdir kæranda í máli nr. 41/2022: Kærandi bendir á að Skipulagsstofnun hafi staðfest afgerandi annmarka í allri málsmeðferðinni þegar ekki á nokkurn hátt hafi verið litið til þess svæðis í Patreksfirði sem njóti hvað víðtækastar verndar. Telji stofnunin að annmarkinn skipti ekki neinu máli þar sem áður hafi verið skoðuð nálægð við leirur við Sandodda. Kærandi bendi á afgerandi munur sé á svæðunum með tilliti til verndunarákvæða og að svæðin séu ekki landfræðilega sambærileg á nokkurn hátt. Önnur matsskylduákvörðun sem varði Arnarlax ehf. hafi ekkert gildi í þessu máli þar sem þar hafi ekki verið sama nálægð við verndað svæði. Vegna þeirra ummæla framkvæmdaraðila að kopar frá ásætuvörnum safnist ekki fyrir í holdi eða lifur eldisfiska bendi kærandi á að eldislax hafi mjög stuttan líftíma, hrærist ekki í botnfalli eða gróðri og nærist ekki á þeim lífverum sem safni sérstaklega í sig koparoxíð.

Framkvæmdaraðili leggi til í máli sínu algjörlega samhengislaus straumakort og tilvísun í straumrás við Kvígindisdal sem sé staðsett 4 km innar í firðinum. Ekki sé sýnt eða vitnað í haföldukort umhverfismats sem sannarlega sýni á hvaða hátt vestan- og norðvestanáttir standi beint af væntanlegum kvíastæðum rakleitt inn í Örlygshöfn. Þar sem fyrirhuguð kvíastæði muni þvera aðrennslileið sjávar inn í Örlygshöfn þá segi það sig sjálft hvaða leið úrgangurinn muni berast undan öflugum sjávarföllum. Straumakerfi Patreksfjarðar sé vitanlega drifið af sjávarföllum þar sem hafstraumar renni ekki í gegnum fjörðinn.

Í stöðuskýrslu Hafrannsóknastofnunar og Veiðimálastofnunar til Umhverfisstofnunar frá 2014 um gerðir árósa og strandlóna segi að víða skorti rannsóknir á vistkerfum árósa og strandlóna. Séu þau svæði því mjög viðkvæm fyrir allri mengun og illa leikin víða í Evrópu. Sú fullyrðing framkvæmdaraðila að nær engin áhætta sé af notkun umræddra ásætuvarna með réttum hætti og að hún hafi engin óafturkræf áhrif á dýralíf sé ekki rökstudd á nokkurn hátt. Hafrannsóknastofnun dragi þessar fullyrðingar réttilega í efa, en um sé að ræða stærstu rannsóknastofnun landsins á sviði hafs- og vatnarannsókna. Þá sé bent á að í skýrslu MATÍS um ásætuvarnir sem unnin hafi verið árið 2013 komi fram að notkun á koparoxíði á kvíapokum sæti mikilli gagnrýni og hafi víða verið bönnuð vegna neikvæða áhrifa á umhverfið.

Niðurstaða: Í máli þessu er deilt um þá ákvörðun Skipulagsstofnunar að notkun ásætuvarna sem innihaldi koparoxíð í sjókvíaeldi í Patreksfirði og Tálknafirði skuli ekki háð mati á umhverfisáhrifum.

Í 3. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála kemur fram að þeir einir sem eiga lögvarinna hagsmuni að gæta geti kært stjórnvaldsákvarðanir til nefndarinnar. Verður að skýra þetta ákvæði í samræmi við almennar reglur stjórnsýsluréttarins um aðild að kærumálum þar sem áskilið er að kærandi eigi einstaklingsbundinna hagsmuna að gæta af úrlausn máls umfram aðra og jafnframt að þeir hagsmunir séu verulegir. Almennt ber að gæta varfærni við að vísa frá málum á þeim grunni að kærendur skorti lögvarða hagsmuni tengda kærðri ákvörðun nema augljóst sé að það hafi ekki raunhæfa þýðingu fyrir lögvarða hagsmuni þeirra að fá leyst úr þeim ágreiningi sem stendur að baki kærumálinu.

Kærandi í máli nr. 41/2022 er eigandi jarðarinnar Efri-Tungu II og helmings hlutar í jörðinni Efri-Tungu, en báðar jarðirnar eru í Örlygshöfn í Patreksfirði. Var hann talinn hafa lögvarða hagsmuni í kærumáli nr. 180/2021, en þar var kærð sú ákvörðun Skipulagsstofnunar að breyting á eldissvæðum og hvíldartíma sjókvíaeldis í Patreksfirði og Tálknafirði skyldi ekki háð mati á umhverfisáhrifum. Sú framkvæmd sem um var að ræða í því máli fól m.a. í sér færslu á eldiskvíum sem staðsettar yrðu út af Örlygshöfn. Taldi úrskurðarnefndin að ekki væri hægt að útiloka að kærandi yrði fyrir áhrifum af sjókvíaeldinu umfram aðra vegna nándar landareigna hans við umrætt eldissvæði sem og með hliðsjón af hinum sérstöku landfræðilegu aðstæðum á svæðinu. Í þessu máli er ekki um slíka tilfærslu á eldissvæði að ræða heldur lýtur ákvörðunin að notkun ásætuvarna sem innihaldi koparoxíð. Ekki verður talið að áhrif af þeirri notkun varði hagsmuni kæranda svo verulega að hann teljist eiga þá einstaklingsbundnu hagsmuni tengda hinni kærðu ákvörðun umfram aðra sem skapi honum kæruaðild. Verður kröfu umrædds kæranda því vísað frá úrskurðarnefndinni.

Umhverfisverndar-, útivistar- og hagsmunasamtök teljast eiga lögvarinna hagsmuna að gæta þegar um er að ræða ákvarðanir Skipulagsstofnunar um matsskyldu framkvæmda samkvæmt lögum um umhverfismat framkvæmda og áætlana, sbr. a-lið 3. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011, að nánar tilgreindum skilyrðum uppfylltum. Náttúruverndarfélagið Laxinn lifi er náttúruverndarsamtök sem uppfyllir skilyrði kæruaðildar skv. lögum nr. 130/2011 og verður mál þetta því tekið til efnismeðferðar.

Fyrirhuguð framkvæmd var tilkynnt til Skipulagsstofnunar til ákvörðunar um matsskyldu samkvæmt flokki B, sbr. lið 13.02 í 1. viðauka laga nr. 111/2021 um umhverfismat framkvæmda og áætlana. Framkvæmdir sem tilgreindar eru í flokki B skulu háðar umhverfismati þegar þær eru taldar líklegar til að hafa í för með sér umtalsverð umhverfisáhrif vegna umfangs, eðlis eða staðsetningar, sbr. 1. mgr. 19. gr. sömu laga. Í tilkynningu framkvæmdaraðila um fyrirhugaða framkvæmd skal leggja fram upplýsingar um framkvæmdina og líkleg umtalsverð umhverfisáhrif hennar. Þá skal í tilkynningu, þar sem við á, taka tillit til fyrirliggjandi niðurstaðna um umhverfisáhrif framkvæmdarinnar og leggja fram, þar sem við á, upplýsingar um fyrirhugaðar mótvægisaðgerðir. Þegar framkvæmdaraðili hefur tilkynnt Skipulagsstofnun um fyrirhugaða framkvæmd í flokki B, sbr. 2. mgr. nefndrar 19. gr., tekur stofnunin ákvörðun um hvort framkvæmdin skuli háð umhverfismati í samræmi við 20. gr. laganna. Þar er í 1. mgr. kveðið á um skyldu stofnunarinnar til að leita umsagnar umsagnaraðila eftir því sem við á eftir eðli máls hverju sinni. Þá segir í 2. mgr. lagagreinarinnar að sé niðurstaða stofnunarinnar sú að tilkynningarskyld framkvæmd skuli ekki háð umhverfismati geti Skipulagsstofnun þá sett fram ábendingar um tilhögun framkvæmdarinnar í því skyni að koma í veg fyrir umtalsverð umhverfisáhrif. Þá verður að líta svo á að Skipulagsstofnun beri að rökstyðja niðurstöðu sína með hliðsjón af þeim viðmiðum sem talin eru upp í 2. viðauka laganna, en vægi hvers þáttar er, eðli málsins samkvæmt, breytilegt eftir því hvaða framkvæmd um ræðir hverju sinni.

Í tilefni af tilkynningu framkvæmdaraðila um matsskyldu á fyrirhugaðri framkvæmd leitaði Skipulagsstofnun umsagna Fiskistofu, Hafrannsóknastofnunar, Heilbrigðiseftirlits Vestfjarða, Matvælastofnunar, Náttúrufræðistofnunar Íslands, Tálknafjarðarhrepps, Umhverfisstofnunar og Vesturbyggðar. Í umsögn Fiskistofu er tekið fram að stofnunin hafi ekki yfir að ráða sérþekkingu á áhrifum mögulegra mengunarvalda, en bendir þó á að það kunni að vera breytilegt hver áhrifin verða m.t.t. staðsetningar og umfangs notkunar. Því sé tæplega hægt að vísa til fyrri afgreiðslu Skipulagsstofnunar vegna notkunar ásætuvarna. Heilbrigðiseftirlit Vestfjarða vísar til þess í sinni umsögn að litaðar nætur hafi lengi verið notaðar í fiskeldi og að fylgjast þurfi með uppsöfnun á kopar í botnseti. Ekki sé þörf á sérstöku mati á umhverfisáhrifum vegna framkvæmdarinnar. Í umsögn Matvælastofnunar er tekið fram að breytingin muni hafa í för með sér bættar og öruggari aðstæður til eldis hvað varði dýraheilbrigði og -velferð. Stofnunin telji mikilvægt að sett verði skilyrði um viðmiðunarmörk fyrir kopar í starfsleyfi Umhverfisstofnunar. Í umsögn Náttúrufræðistofnunar Íslands er bent á að niðurstöður vöktunar hjá öðrum rekstraraðilum sjókvíaeldis í Patreksfirði og Tálknafirði hafi hingað til ekki bent til þess að óæskileg uppsöfnun kopars eigi sér stað. Ef fylgt sé réttum viðmiðum um mengunarhættu af völdum efnanna og tryggt sé að fullnægjandi vöktun sé til staðar þá muni mat á umhverfisáhrifum litlu bæta við. Jafnframt bendir stofnunin á að vegna umfangs sjókvíaeldis á þessum slóðum hjá fleiri en einum rekstraraðila séu uppsprettusvæði kopars frá ásætuvörnum allnokkur og mikilvægt að horfa á möguleg sammögnunaráhrif. Í umsögn Tálknafjarðarhrepps lýsti sveitarfélagið yfir áhyggjum af því að nota ætti mengandi efni eins og kopar í kvíum í Tálknafirði, taldi að vöktun þyrfti að vera fullnægjandi og erfitt væri að sjá að notkun koparlitaðra nóta hefði ekki umhverfisleg áhrif á lífríki fjarðarins. Vesturbyggð taldi í sinni umsögn að miðað við fyrirliggjandi gögn, mælingar og fyrri ákvörðun Skipulagsstofnunar í sambærilegu máli ætti framkvæmdin ekki að vera háð mati á umhverfisáhrifum.

Umhverfisstofnun greinir frá því í umsögn sinni að samkvæmt grunnsýnatöku framkvæmdaaðila við Hvannadal og Kvígindisdal árið 2019 hafi styrkur kopars reynst á bilinu 26,9–45,4 mg/kg þurrefnis sem sé innan umhverfismarka II, þ.e. lág gildi, skv. B-hluta í fylgiskjali reglugerðar nr. 796/1999 um varnir gegn mengun vatns. Þá bendir stofnunin á að verði starfsleyfisskilyrðum breytt þannig að notkun ásætuvarna verði heimil verði einnig ákvæði um endurskoðun á heimildinni ef mælingar sýna fram á aukningu yfir viðmiðunarmörkum auk þess sem kveðið verður á um reglubundnar mælingar á styrk kopars í botnseti í vöktunaráætlun og þær mótvægisaðgerðir sem rekstraraðili skal grípa til ef styrkur kopars í botnseti mælist yfir viðmiðunarmörkum. Nótapokar verði þvegnir í þvottastöð á landi þar sem gera megi ráð fyrir því að mest af koparnum falli til og tekið sé á þar. Að gefnum forsendum, m.a. um að starfsemi muni uppfylla skilyrði í breyttu starfsleyfi, þá telji stofnunin að áhrif framkvæmdar á umhverfi liggi ljós fyrir og umhverfismat sé ekki til þess fallið að varpa skýrari mynd á áhrifin.

Þá skilaði Hafrannsóknastofnun umsögn um fyrirhugaða framkvæmd og taldi að hún skyldi sæta mati á umhverfisáhrifum. Vísaði stofnunin til þess að í fyrirspurn framkvæmdaraðila væri ekki gerð nægjanleg grein fyrir framkvæmdinni, umhverfisáhrifum sem hún kynni að hafa í för með sér eða mótvægisaðgerðum. Gerð sé athugasemd við fullyrðingu um að ásætuvörnin sé umhverfisvæn vara, en samkvæmt þeim áhættuflokkum sem hún falli í sé efnið mjög eitrað í vatni/sjó með langvarandi áhrifum. Gera þurfi grein fyrir eiginleikum þess koparoxíðs sem eigi að nota, m.a. með tilliti til leysni þess, oxunarstigs og eituráhrifa fyrir lífríki, og bera saman við aðra valkosti. Fram þurfi að koma hversu mikill kopar losni út í umhverfið m.t.t. fjölda eldiskvía og annarra umhverfisþátta, en samkvæmt viðmiðum Evrópusambandsins losni 80% af þeim kopar sem notaður sé í ásætuvarnir út í umhverfið. Af tilkynningu framkvæmdaraðila megi ráða að þvottur neta fari fram í sjó og á landi, en það fari gegn skilyrðum Umhverfisstofnun í breyttu starfsleyfi framkvæmdaraðila um að koparhúðaðar nætur skyldu þvegnar einungis á landi en ekki sjó. Ekki sé í tilkynningunni fjallað um möguleg áhrif uppsöfnunar kopars undir og við eldiskvíar á botndýralíf eða annað líf í firðinum. Þótt kopar safnist ekki upp í lífkeðjum þá virki hann staðbundið sem eitur á t.d. þörunga og ýmsa hryggleysingja. Í Noregi séu uppi áhyggjur af þeim neikvæðu umhverfisáhrifum sem leiði af notkun kopars sem ásætuvarnar og séu nú taldar líkur á að sum eldissvæði í Noregi nái ekki fram umhverfismarkmiðum vegna langvarandi losunar kopars til umhverfisins frá eldissvæði. Sterk vísindaleg þekking liggi fyrir um afdrif og þráláta virkni kopars og annarra þungmálma nærri losunarstöðum og hefði verið ákjósanlegt að fjalla um þau áhrif í tilkynningunni.

Framkvæmdaraðili kom að frekari athugasemdum vegna umsagna Tálknafjarðarhrepps, Náttúrufræðistofnunar Íslands og Hafrannsóknastofnunar. Í svari við umsögn Hafrannsóknastofnunar er m.a. lýst fyrirkomulagi sem talið er af framkvæmdaaðila að verði ákveðið í starfsleyfi, þar sem tilgreind verði umhverfisviðmið og að vöktun fari fram með botnsýnatökum og efnagreiningu sem muni gera kleift að stöðva notkun ásætuvarna ef vart verður uppsöfnunar. Þá verði nætur þrifnar í landi og litaðar aftur fyrir næstu notkun. Þegar komi að þvotti í sjó þá verði þvegið með lágþrýstingi sem losi ekki koparinn eins og háþrýstiþvottur. Jafnframt er vísað til þess, sem segir í umsögn Matvælastofnunar, að framkvæmdin sé líkleg til að hafa í för með sér bættar og öruggari aðstæður til eldis hvað varði dýraheilbrigði og -velferð.

Í niðurstöðukafla Skipulagsstofnunar er vísað til þess að framkvæmdin sem um ræði feli ekki í sér breytingu á stærð og umfangi sjókvíaeldis, nýtingu náttúruauðlinda eða aukna úrgangsmyndun. Að mati stofnunarinnar kunni áhrif af notkun koparoxíðs sem ásætuvarnar fyrst og fremst að felast í hugsanlegri uppsöfnun kopars í botnseti sem geti haft skaðleg áhrif á botndýralíf og ástand sjávar á tilteknum svæðum. Vísað er til þess að styrkur kopars í Patreksfirði og Tálknafirði á eldissvæðum Arctic Sea Farm við Hvannadal og Kvígindisdal árið 2019, sem og á eldissvæðum Arnarlax við Eyri árin 2018 og 2020 og Laugardal 2019, hafi mælst á bilinu 26,9-45,3 mg/kg, en styrkur undir 70 mg/kg flokkist sem lág eða mjög lág gildi samkvæmt reglugerð nr. 796/1999 um mengun vatns þar sem finna megi umhverfismörk fyrir málma í sjávarseti hér við land. Telur stofnunin rétt að í starfsleyfi séu skýr ákvæði um hvernig vöktun og samráði við Umhverfisstofnun skuli vera háttað sem og hvaða skilyrði þurfi að vera fyrir hendi svo heimilt sé að nota ásætuvarnir sem innihaldi koparoxíð. Með tilliti til umsagnar Umhverfisstofnunar og með hliðsjón af fyrirhugaðri vöktun og mögulegum mótvægisaðgerðum, þ.m.t. mögulegum viðbrögðum og inngripum leyfisveitenda ef tilefni sé til, telur Skipulagsstofnun að framkvæmdin sé ekki líkleg til að valda umtalsverðum umhverfisáhrifum. Þeir þættir sem falli undir eðli, staðsetningu og eiginleika hugsanlegra áhrifa kalli ekki á að framkvæmdin sæti mati á umhverfisáhrifum.

Að öllu framangreindu virtu verður kröfu um ógildingu hinnar kærðu ákvörðunar hafnað.

Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu náttúruverndarfélagsins Laxinn lifi um að felld verði úr gildi ákvörðun Skipulagsstofnunar frá 31. mars 2022 um að notkun ásætuvarna sem innihaldi koparoxíð í sjókvíaeldi í Patreksfirði og Tálknafirði skuli ekki háð mati á umhverfisáhrifum.

Kærumáli þessu er að öðru leyti vísað frá úrskurðarnefndinni.

sep 30

Love0

53/2022 Miðbær Stykkishólms

Með UUA

Árið 2022, þriðjudaginn 27. september, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Borgartúni 21, Reykjavík. Mætt voru Ómar Stefánsson varaformaður, Aðalheiður Jóhannsdóttir prófessor og Þorsteinn Þorsteinsson byggingarverkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 53/2022, kæra á ákvörðun bæjarstjórnar Stykkishólms frá 9. desember 2021 um að samþykkja deiliskipulag miðbæjar Stykkishólms – reitur austan Aðalgötu.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með kæru til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, er barst nefndinni 27. maí 2022, kærir eigandi, Víkurgötu 5, Stykkishólmi, þá ákvörðun bæjarstjórnar Stykkishólms frá 9. desember 2021 að samþykkja deiliskipulag miðbæjar Stykkishólms – reitur austan Aðalgötu. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi en ella að sá hluti deiliskipulagsins sem lúti að tilfærslu á mörkum lóðanna Víkurgötu 3 og 5 verði felldur úr gildi.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Stykkishólmsbæ 1. júlí 2022.

Málavextir: Að undangenginni málsmeðferð lýsingar á deiliskipulagi miðbæjar Stykkishólms vegna reits austan Aðalgötu samþykkti skipulags- og byggingarnefnd 3. maí 2021 að auglýsa tillögu að deiliskipulagi skv. 41. gr. skipulagslaga nr. 123/2010. Staðfesti bæjarstjórn þá afgreiðslu á fundi sínum 12. s.m. Tillagan var auglýst 19. s.m. með athugasemdafresti til 30. júní s.á. og bárust athugasemdir á kynningartíma, þ. á m. frá kæranda. Var málið tekið að nýju fyrir á fundi skipulags- og byggingarnefndar 19. júlí s.á. þar sem nefndin lagði til að bæjarstjórn myndi samþykkja deiliskipulagstillöguna með nánar tilgreindum breytingum og bókaði jafnframt um svör við innsendum athugasemdum. Á fundi bæjarstjórnar 26. ágúst 2021 var afgreiðsla nefndarinnar staðfest. Skipulags- og byggingarnefnd samþykkti á fundi sínum 8. nóvember s.á. frekari breytingar á tillögunni og á fundi bæjarstjórnar 9. desember s.á. var bókað um að tillagan væri óbreytt í grundvallaratriðum og þyrfti því ekki að auglýsa hana á nýjan leik skv. 4. mgr. 41. gr. skipulagslaga. Staðfesti bæjarstjórn jafnframt fyrirliggjandi svör við efni athugasemda og umsagna. Deiliskipulagstillagan var send Skipulagsstofnun til yfirferðar og með bréfi stofnunarinnar, dags. 10. mars 2022, gerði hún ekki athugasemd við að auglýsing um samþykkt skipulagsins yrði birt í B-deild Stjórnartíðinda, en benti á atriði sem þyrfti að lagfæra og skýra. Deiliskipulagið tók gildi við birtingu í B-deild Stjórnartíðinda 27. apríl 2022.

Málsrök kæranda: Kærandi bendir á að hann og fyrri eigendur Víkurgötu 5 hafi nýtt aðkomu að húsinu sem standi á lóðinni um áratugaskeið, s.s. til að leggja bifreiðum sínum. Hindrun á þau afnot feli í sér skerðingu á eignarréttindum hans sem grundvallist á sjónarmiðum um hefð.

Eigandi Víkurgötu 3 hafi stækkað geymsluskúr sem standi á horni við innkeyrsluna að Víkurgötu 5, en eftir þá stækkun standi geymsluskúrinn í 50 cm fjarlægð frá lóðamörkum Víkurgötu 3. Þegar kærandi hafi mótmælt stækkun geymsluskúrsins hafi þáverandi skipulagsfulltrúi sagt í svari við athugasemdum að tekið yrði tillit til mótmælanna í komandi deiliskipulagsgerð. Þrátt fyrir það hafi í tillögu að hinu kærða deiliskipulagi verið gert ráð fyrir að lóð Víkurgötu 3 myndi stækka um 1,5 m út frá geymsluskúrnum. Kærandi hafi mótmælt því en tillagan hafi verið samþykkt óbreytt. Afleiðingarnar séu þær að áratugagömul aðkoma að húsinu á lóð Víkurgötu 5 sé farin og ásýnd hússins gjörbreytt. Gangi þetta gegn meðalhófsreglu 12. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Einnig sé vísað til gr. 5.2.1. í skipulagsreglugerð nr. 90/2013 þar sem kveðið sé á um þá skyldu að viðhafa samráð við eigendur aðliggjandi lóða þegar tillaga að deiliskipulagi eða deiliskipulagsbreytingu taki til svæðis sem liggi að lóðamörkum.

Stykkishólmsbær hafi ekki aflað sér nægjanlegra gagna varðandi aðkomu að Víkurgötu 5 áður en deiliskipulagið hafi verið samþykkt. Í húsakönnun fyrir deiliskipulagið sé í umfjöllun um Víkurgötu 5 að finna mynd frá árinu 1906 sem virðist sýna aðkomuna að húsinu. Sömuleiðis sé til fjöldi ljósmynda og myndband frá u.þ.b. árinu 1968 sem sýni mjög greinilega aðkomuna að húsinu eins og hún hafi verið. Á fundi þeim þar sem farið hafi verið yfir athugasemdir við deiliskipulagstillöguna hafi þáverandi skipulagsfulltrúi sagt að lóðarmörk Víkurgötu 5 væru óljós enda hafi lóðaleigusamningurinn ekki verið endurnýjaður frá árinu 1921. Fullt tilefni hafi verið til þess að skoða nánar notkun lóðarinnar eins og hún virðist hafa verið samfellt í 117 ár. Þessi yfirsjón sveitarfélagsins uppfylli ekki kröfur um rannsókn máls, sbr. 10. gr. stjórnsýslulaga, með tilheyrandi tjóni fyrir kæranda.

Athygli veki að fyrirtækið sem hafi smíðað nýjan geymsluskúr á lóð Víkurgötu 3 sé í eigu formanns skipulags- og byggingarnefndar. Hann hafi vikið af fundi þegar ákvörðun hafi verið tekin um að grenndarkynna umsóknina, en hafi svo verið viðstaddur á þeim fundi þegar umsóknin hafi verið samþykkt. Viðveran stangist á við 2. mgr. 4. gr. stjórnsýslulaga en formaðurinn sé vanhæfur til að taka þátt í meðferð málsins eða úrlausn þess skv. 5. mgr. 3. gr. sömu laga. Hann hafi einnig verið viðstaddur þegar umsókn um byggingarleyfi fyrir breytingu á þaki og stækkun hússins að Víkurgötu 3 hafi verið samþykkt. Þá telji kærandi að viðvera bæjarstjóra, sem sé sonur húseiganda Víkurgötu 3, á þeim fundum þar sem byggingarleyfisumsókn geymsluskúrsins hafi verið tekin fyrir stangist einnig á við 2. mgr. 4. gr. stjórnsýslulaga. Teljist hann því vanhæfur skv. 2. mgr. 3. gr. sömu laga. Líta verði til þessara sjónarmiða við heildarmat á lögmæti hins samþykkta deiliskipulags.

Málsrök Stykkishólmsbæjar: Sveitarfélagið telur að málsmeðferð deiliskipulagsins hafi verið í samræmi við ákvæði skipulagslaga nr. 123/2010, skipulagsreglugerðar nr. 90/2013, stjórnsýslulaga nr. 37/1993 og ólögfestar reglur stjórnsýsluréttarins. Engar forsendur séu fyrir því að ógilda skipulagið, hvorki í heild né að hluta.

Mörk lóðar nr. 3 við Víkurgötu séu alveg skýr enda sé til nýlegur lóðarleigusamningur með hnitsettum mörkum. Í lóðarleigusamningi Víkurgötu 5 sé lóðinni lýst og mörk hennar liggi því líka fyrir. Nokkur óvissa sé um nákvæma staðsetningu lóðarmarkanna þar sem mörkin séu ekki hnitsett í samningum en fyrir liggi lengd, breidd og stærð og að lóðin sé ferhyrnd. Við gerð og afgreiðslu hins kærða deiliskipulags hafi því verið skýrt að aðkoma að lóð nr. 5 tilheyrði hvorki þeirri lóð né lóð nr. 3. Hafi því ekki verið þörf á að rannsaka það atriði betur. Þar að auki sé sveitarfélaginu heimilt við gerð deiliskipulags að breyta lóðamörkum standi til þess lögmæt og málefnaleg sjónarmið og skipulagslegar forsendur. Jafnvel þó svo lóð kæranda næði yfir umrædda aðkomu væri sveitarfélaginu engu að síður heimilt að breyta því með gerð skipulags, en réttarstöðunni yrði þó ekki breytt nema með samningum við kæranda eða með eignarnámi. Bent sé á að úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála sé ekki til þess bær að skera úr um eignaréttarlegan ágreining.

Landspilda á milli lóða Víkurgötu 3 og 5 sé í eigu sveitarfélagsins og tilheyri hvorugri lóðinni. Með hinu kærða skipulagi sé umræddu landi skipt á milli lóðanna með þeim hætti að meiri hluti þeirrar spildu verði eftirleiðis innan lóðar nr. 5. Geri deiliskipulagið því ráð fyrir að lóð kæranda stækki úr tæplega 390 m² í 467 m² eða rúmlega 77 m², en auglýst tillaga hafi gert ráð fyrir aðeins minni stækkun. Lóð nr. 3 stækki líka eða úr 497 m² í 514 m² eða um 17 m². Með deiliskipulaginu sé því verið að koma til móts við sjónarmið kæranda og hafi því meðalhófsreglan ekki verið brotin.

Byggingarleyfi eiganda lóðar nr. 3 við Víkurgötu fyrir stækkun á geymsluskúr sé ekki til umfjöllunar í kærumáli þessu enda hafi leyfið ekki verið kært. Engin ástæða sé til að fjalla um málsmeðferð leyfisins eða meint vanhæfi einstakra nefndarmanna. Þó til sanns vegar megi færa að með byggingu skúrsins hafi verið þrengt að aðkomu að Víkurgötu 5, miðað við það sem áður hafi verið, sé jafnframt bent á að byggingin hafi verið alfarið reist innan lóðar nr. 3. Svæðið sem kærandi hafi haft til umráða hafi því hvorki verið skert með byggingunni né deiliskipulaginu. Þá eigi kærandi enga kröfu að lögum að því svæði yrði haldið ónotuðu til að tryggja rýmri aðkomu að lóð hans.

Athugasemdir eiganda Víkurgötu 3: Af hálfu eiganda lóðar nr. 3 við Víkurgötu er bent á að hin kærða ákvörðun hafi verið gerð að frumkvæði sveitarstjórnar og teljist vera stjórnvaldsfyrirmæli. Jafnframt hafi það ekki einkenni stjórnvaldsákvörðunar enda feli setning skipulagsins ekki í sér afgreiðslu á erindi einstaks eða einstakra lóðarhafa. Af þessari ástæðu eigi tilvísanir kæranda til rannsóknarreglu og meðalhófsreglu stjórnsýsluréttarins ekki við, heldur beri einungis að taka til skoðunar hvort fylgt hafi verið málsmeðferðarreglum skipulagslaga nr. 123/2010 við meðferð málsins. Hið kærða deiliskipulag geri ráð fyrir að lóð kæranda stækki um 20% miðað við þinglýstan lóðarleigusamning en með þeirri ráðstöfun verði tryggð viðunandi aðkoma að lóðinni. Skipulagsáætlun skeri ekki úr ágreiningi varðandi eignarrétt en með deiliskipulagi sé hægt að ákveða nýja lóðarskiptingu óháð eignarhaldi eða því hvort lóðarmörk séu óumdeild eða ekki, sbr. 5. tl. 2. mgr. 50. gr. skipulagslaga um heimild sveitarstjórnar til að taka lóð eða lóðarhluta eignarnámi. Bent sé á að gr. 5.2.1. í skipulagsreglugerð nr. 90/2013 eigi ekki við í málinu þar sem lóð kæranda sé að öllu leyti innan skipulagssvæðisins. Þá eigi meint vanhæfi nefndarmanna vegna afgreiðslu á byggingarleyfisumsóknum ekkert skylt við hina kærðu ákvörðun. Þar að auki komi hæfisreglur stjórnsýslulaga ekki til álita í máli þessu þar sem kærð ákvörðun sé ekki stjórnvaldsákvörðun.

Niðurstaða: Heimild til að skipuleggja landnotkun innan marka sveitarfélags er í höndum sveitarstjórnar skv. 3. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 og ber sveitarstjórn skv. 38. gr. sömu laga ábyrgð á gerð deiliskipulags. Við gerð deiliskipulags ber að byggja á stefnu aðalskipulags auk þess sem deiliskipulag skal rúmast innan heimilda þess, sbr. 2. mgr. 37. gr. og 7. mgr. 12. gr. nefndra laga. Við skipulagsgerð ber enn fremur að fylgja markmiðum skipulagslaga sem tíunduð eru í 1. gr. þeirra, málsmeðferðarreglum laganna og öðrum efnisreglum skipulagsréttar. Sveitarstjórn er einnig bundin af skráðum og óskráðum meginreglum stjórnsýsluréttarins er felur m.a. í sér að með ákvörðun sé stefnt að lögmætum markmiðum. Að gættum þessum grundvallarreglum og markmiðum hefur sveitarstjórn mat um það hvernig deiliskipulagi skuli háttað.

Í samræmi við 1. mgr. 40. gr. skipulagslaga var tekin saman lýsing fyrir deiliskipulag miðbæjar Stykkishólms vegna svæðis austan Aðalgötu. Tillaga að hinu kærða deiliskipulagi var auglýst í samræmi 41. gr. laganna og að lokinni auglýsingu var tekin afstaða til þeirra athugasemda sem bárust við tillöguna, þ. á m. athugasemda kæranda. Að lokinni samþykkt bæjarstjórnar og lögboðinni yfirferð Skipulagsstofnunar tók skipulagið gildi við birtingu í B-deild Stjórnar-tíðinda 27. apríl 2022. Var formleg málsmeðferð deiliskipulagsins því í samræmi við ákvæði skipulagslaga.

Skipulagslög áskilja að samráð sé haft við almenning við gerð skipulagsáætlana þannig að honum sé gefið tækifæri til að hafa áhrif á ákvörðun stjórnvalda við gerð slíkra áætlana, sbr. c- og d-lið 1. gr. laganna. Það samráð fer fyrst og fremst fram á grundvelli málsmeðferðarreglna sem mælt er fyrir um í skipulagslögum, en sem áður segir var þeim reglum fylgt við gerð deiliskipulagsins. Þá segir í 3. mgr. gr. 5.2.1. í skipulagsreglugerð nr. 90/2013 að ef tillaga að deiliskipulagi tekur til svæðis sem liggur að lóðamörkum, landamörkum eða sveitarfélagamörkum skuli haft samráð við eiganda þess lands, lóðarhafa eða viðkomandi sveitarfélag áður en tillaga er samþykkt til auglýsingar. Greint reglugerðarákvæði á ekki við í máli þessu þar sem lóð kæranda er innan skipulagssvæðisins. Þá liggur fyrir að kærandi kom athugasemdum sínum að á auglýsingartíma og lágu því sjónarmið hans fyrir þegar hið kærða deiliskipulag var samþykkt. Var og komið til móts við athugasemdir kæranda að nokkru en á það skal bent að í því samráði sem skipulagslög áskilja felst ekki að fallist sé alfarið á framkomnar athugasemdir.

Ágreiningur þessa máls lýtur aðallega að afmörkun lóða Víkurgötu 3 og 5 í hinu kærða deiliskipulagi, en kærandi telur að með því sé brotið á rétti sem hann hafi öðlast fyrir hefð til aðkomu að Víkurgötu 5. Í deiliskipulagi eru teknar ákvarðanir um afmörkun lóða, sbr. 1. mgr. 37. gr. skipulagslaga, en skipulagsáætlun ein og sér getur hvorki ráðstafað né hróflað við eignarréttindum nema að undangengnum samningi eða eignarnámi, séu talin skilyrði til þess, sbr. 50. gr. skipulagslaga. Þá þykir rétt að benda á að ágreiningur um bein eða óbein eignaréttindi verður ekki leiddur til lykta fyrir úrskurðarnefndinni heldur eftir atvikum fyrir dómstólum.

Að lokum verður ekki talið að mögulegt vanhæfi formanns skipulags- og byggingarnefndar eða bæjarstjóra sveitarfélagsins vegna afgreiðslu á byggingarleyfisumsóknum eiganda Víkurgötu 3 hafa þýðingu við úrlausn kærumáls þessa enda um aðrar og óskyldar ákvarðanir að ræða.

Með hliðsjón af því sem að framan er rakið liggja ekki fyrir þeir annmarkar sem raskað geta gildi hinnar kærðu ákvörðunar og verður kröfum kæranda þess efnis því hafnað.

Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu kæranda um ógildingu ákvörðunar bæjarstjórnar Stykkishólms frá 9. desember 2021 um að samþykkja deiliskipulag miðbæjar Stykkishólms – reitur austan Aðalgötu.

36/2022 Trostansfjörður

59/2022 og 60/2022 Dalshraun

62/2022 Bárugata

27/2022 og 69/2022 Löggilding og starfsleyfi

71/2022 Stafafellsfjöll

51/2022 Birkimelur

49/2022 Steinhella

43/2022 Ásætuvarnir

41/2022 Ásætuvarnir

53/2022 Miðbær Stykkishólms

Um okkur

Opnunartími