Árið 2025, föstudaginn 30. maí, tók Arnór Snæbjörnsson, formaður úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, með heimild í 3. mgr. 3. gr. laga nr. 130/2011, fyrir:
Mál nr. 70/2025, kæra á ákvörðun bæjarstjórnar Ísafjarðarbæjar frá 3. apríl 2025 um að samþykkja umsókn um framkvæmdaleyfi vegna lagningar jarðstrengs í norðanverðum Arnarfirði vegna framkvæmdarinnar Mjólkárlínu 2.
Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur
úrskurður:
Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 4. maí 2025, er barst nefndinni 5. s.m., kæra A, íbúi í Ísafjarðarbæ, og B og C, handhafar rækjuveiðiheimilda í Arnarfirði, þá ákvörðun bæjarstjórnar Ísafjarðarbæjar frá 3. apríl 2025 að samþykkja umsókn Landsnets um framkvæmdaleyfi vegna lagningar jarðstrengs í norðanverðum Arnarfirði vegna framkvæmdarinnar Mjólkárlínu 2. Er þess krafist að ákvörðunin verði felld úr gildi. Jafnframt er þess krafist að breyting á Aðalskipulagi Ísafjarðarbæjar 2008–2020 vegna Mjólkárlínu 2 verði felld úr gildi.
Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Ísafjarðarbæ 14. maí 2025.
Málsatvik og rök: Á fundi bæjarráðs Ísafjarðarbæjar 17. júlí 2023 var samþykkt tillaga um breytingu á Aðalskipulagi Ísafjarðarbæjar 2008–2020 vegna Mjólkárlínu 2 og tók breytingin gildi við birtingu í B-deild Stjórnartíðinda 28. september s.á. Í ágúst 2023 kærðu kærendur þessa máls ákvörðun bæjarstjórnarinnar til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála. Var kærumálinu vísað frá með úrskurði uppkveðnum 6. september 2023 í kærumáli nr. 106/2023 á þeim grundvelli að breyting á aðalskipulagi sæti ekki endurskoðun nefndarinnar. Hinn 10. september 2024 sótti Landsnet um framkvæmdaleyfi vegna Mjólkárlínu 2 er fólst í lagningu jarðstrengs frá landtökustað neðan við Hrafnseyri að tengivirki fyrirtækisins við Mjólká um 15 km leið. Á fundi skipulags- og mannvirkjanefndar 27. mars 2025 var samþykkt að leggja til við bæjarstjórn að heimila útgáfu framkvæmdaleyfis í samræmi við umsókn og fyrirliggjandi gögn. Staðfesti bæjarstjórn þá tillögu á fundi sínum 3. apríl s.á. Skipulagsfulltrúi gaf svo út umsótt leyfi 25. s.m.
Kærendur telja að upphafleg tilkynning til ákvörðunar um matsskyldu og öll málsmeðferðin í framhaldi af því hafi verið keyrð vísvitandi áfram á röngum og/eða villandi gögnum. Eðlilegast sé að framkvæmdaraðila verði gert að hefja málsmeðferð að nýju. Þannig hafi öll gögn Landsnets gefið til kynna að yfir Arnarfjörð liggi aðeins einn ljósleiðarastrengur, en líkt og legið hafi fyrir allan tímann og kærendur margoft bent á þá liggi yfir fjörðinn ljósleiðarastrengir á tveimur stöðum. Þegar áformin gangi út á að eyðileggja mikilvægustu rækjumið í Arnarfirði og breyta um 1.100 ha af veiðisvæði í helgunarsvæði sæstrengs, án þess að slíkt sé nauðsynlegt, þá sé tilefni til að staldra við. Líklega verði veiðar á innfjarðarrækju í firðinum ósjálfbærar vegna hins nýja sæstrengs og muni í kjölfarið leggjast af.
Af hálfu Ísafjarðarbæjar er bent á að framkvæmdaleyfið nái einungis til lagningar jarðstrengs frá landtökustað við Hrafnseyri að tengivirki við Mjólká. Jarðstrengurinn sé eingöngu innan netlaga, sbr. 1. mgr. 4. gr. sveitarstjórnarlaga nr. 138/2011 og 1. mgr. 12. gr. skipulagslaga nr. 123/2010. Samgöngustofa fari með lögbundið hlutverk leyfisveitanda utan netlaga og hafi samþykkt legu sæstrengsins. Þá hafi Umhverfis- og orkustofnun jafnframt samþykkt lagningu sæstrengsins auk þess sem stofnunin hafi látið gera áhrifamat og óskað umsagnar Hafrannsóknastofnunar sem hafi talið „ólíklegt að nýr sæstrengur á svæði LV6 verði þess valdandi að ráðlagður rækjuafli hvers árs náist ekki.“
Landsnet bendir á að markmið framkvæmdarinnar sé að auka afhendingaröryggi og afhendingargetu raforku á Vestfjörðum. Við lagningu sæstrengja þurfi aðkomu sérstaks lagnaskips sem ekki sé tiltækt á Íslandi. Hafi Landsnet samið um komu lagnaskips í sumar sem muni leggja sæstreng yfir Arnarfjörð. Verði ekki unnt að gera það muni framkvæmdir við Mjólkárlínu 2 tefjast um ófyrirsjáanlegan tíma með tilheyrandi tjóni fyrir raforkukerfið á sunnanverðum Vestfjörðum. Rækjuveiðisvæðið sem kærendur byggja lögvarða hagsmuni sína á standi alfarið utan netlaga Ísafjarðarbæjar. Eigi kærendur því ekki beina, sérstaka eða lögvarða hagsmuni að gæta af ógildingu framkvæmdaleyfisins.
Aðilar hafa fært fram frekari rök máli sínu til stuðnings sem ekki þykir ástæða til að rekja nánar
Niðurstaða: Um kæruaðild í þeim málum sem undir úrskurðarnefndina heyra er fjallað í 3. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála. Þar er kveðið á um að þeir einir geti kært stjórnvaldsákvarðanir til úrskurðarnefndarinnar sem eigi lögvarða hagsmuni tengda þeirri ákvörðun sem kæra eigi. Verður að skýra þetta ákvæði í samræmi við almennar reglur stjórnsýsluréttarins um aðild að kærumálum þar sem áskilið er að kærandi eigi einstaklingsbundinna hagsmuna að gæta af úrlausn máls umfram aðra og jafnframt að þeir hagsmunir séu verulegir. Almennt ber þó að gæta varfærni við að vísa málum frá á þeim grunni að kærendur skorti lögvarða hagsmuni tengda kærðri ákvörðun nema augljóst sé að það hafi ekki raunhæfa þýðingu fyrir slíka hagsmuni að fá úr ágreiningi leyst.
Í máli þessu byggir einn kærenda lögvarða hagsmuni sína á því að hann sé að gæta að hagsmunum atvinnulífs og íbúa Ísafjarðarbæjar. Slík gæsla almannahagsmuna leiðir almennt ekki til kæruaðildar. Aðrir kærendur byggja kæruaðild sína á atvinnuréttindum, þ.e. handhöfn aflahlutdeildar í stofni innfjarðarrækju í Arnarfirði og er höfðað til þess að lagnaleið fyrirhugaðs sæstrengs muni skaða eða eyðileggja rækjumið. Í umsögn leyfisveitanda til nefndarinnar í máli þessu er ekki brugðist við þeim sjónarmiðum í verulegu en bent á að hið kærða leyfi varði einungis lagningu jarðstrengs í eða úti fyrir fjöru frá landtökustað sæstrengs við Hrafnseyri að tengivirki Landsnets við Mjólká og að í þeirri framkvæmd felist ekki röskun á rækjuveiðihagsmunum. Fallast verður á þau sjónarmið og með því álíta að ekki sé til að dreifa einstaklingsbundnum lögvörðum hagsmunum að máli þessu sem réttlætt geti kæruaðild. Máli þessu er því vísað frá nefndinni.
Úrskurðarorð:
Kærumáli þessu er vísað frá úrskurðarnefndinni.
