64/2025 Hafnarbraut

Árið 2025, fimmtudaginn 22. maí, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Borgartúni 21, Reykjavík. Mætt voru Ómar Stefánsson varaformaður, Aðalheiður Jóhannsdóttir prófessor og Þorsteinn Þorsteinsson byggingar­verkfræðingur.

Fyrir var tekið mál nr. 64/2025, kæra á ákvörðun bæjarstjórnar Kópavogs frá 25. mars 2025 um að synja umsókn um deiliskipulagsbreytingu vegna lóðar nr. 14 við Hafnar­braut.

Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur

úrskurður:

Með kæru til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, er barst nefndinni 24. apríl 2025, kærir Húsfélagið Hafnarbraut 14, Kópavogi, þá ákvörðun bæjarstjórnar Kópavogs frá 17. mars 2025 að synja umsókn um deiliskipulagsbreytingu vegna lóðar nr. 14 við Hafnarbraut. Skilja verður málatilbúnað kæranda á þann veg að gerð sé krafa um að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi.

Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Kópavogsbæ 28. apríl 2025.

Málavextir: Eftir samskipti við arkitekt hússins að Hafnarbraut 14 og skipulagsyfirvöld sótti kærandi hinn 17. febrúar 2025 um breytingu á deiliskipulagi Kársness, Vesturvarar 16–28 og Hafnarbrautar 20 sem Hafnarbraut 14 tilheyrir. Óskað var eftir að 18. gr. skipulagsskilmála yrði breytt þannig að felld yrði út setningin „Ekki er heimilt að gera svalalokanir á efstu hæðum húsa“. Á fundi skipulags- og umhverfisráðs 17. mars s.á. var umsóknin tekin fyrir og beiðninni synjað með vísan til umsagnar skipulagsfulltrúa, dags. 5. mars s.á. Var umsókninni vísað til afgreiðslu bæjarstjórnar sem staðfesti niðurstöðu skipulags- og umhverfisráðs á fundi sínum 25. mars s.á.

Málsrök kæranda: Bent er á að í nágrenni Hafnarbrautar 14 hafi verið heimilað að gera svalalokanir á efstu hæðum húsa, t.d. á Kópavogstúni sem og í Lundi og Naustavör. Þar hafi verið settar upp svalalokanir á öllum hæðum bygginga og í skipulagsskilmálum fyrir þessi svæði sé hvergi tekið fram að ekki sé heimilt að setja upp svalalokanir og frekar mælst til þess til að íbúar fái betri hljóðeinangrun frá umhverfinu. Hafnarbraut 14 sé fimm hæða hús ásamt bílakjallara og sé byggt á svæði þar sem flugumferð sé mikil og liggi beint á móti suður/norðurbraut Reykjavíkurflugvallar. Því fylgi mikil hljóðmengun frá þyrlum og einka­þotum. Þá sé vindasamt á svölum hússins og því lítil nýting fyrir íbúa að njóta útiveru á svölum sínum sem feli í sér mismunun. Í fyrsta lagi þegar litið sé til þess að arkitekt hússins hafi leyft 15 svalalokanir til viðbótar þeim sex sem settar hafi verið upp þegar húsið hafi verið byggt og í öðru lagi séu leyfðar svalalokanir á öðrum svæðum í Kópavogi.

Málsrök Kópavogsbæjar: Vísað er til þess að samkvæmt 3. mgr. 3. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 fari sveitarstjórnir með vald til skipulags innan marka sveitarfélags og beri ábyrgð á deiliskipulagsgerð. Unnt sé að óska eftir því við sveitarstjórn að deiliskipulagi sé breytt, en einstakir aðilar eigi almennt ekki lögvarinn rétt til þess að knýja fram slíka breytingu gegn vilja skipulagsyfirvalda. Við meðferð slíkrar umsóknar beri sveitarstjórn að gæta að málsmeðferðar­reglum stjórnsýsluréttar, meðal annars hvað varði rökstuðning ákvörðunar. Sveitarfélagið hafi byggt á því að synjun á umsókn kæranda hafi verið byggð á efnislegum rökum, en við afgreiðslu málsins hafi legið fyrir umsögn skipulagsfulltrúa, dags. 5. mars 2025. Umrædd lóð sé á íbúðarsvæði á vesturhluta Kársness samkvæmt Aðalskipulagi Kópavogsbæjar 2019–2040. Í kafla 2.2.4. aðalskipulagsins komi fram að byggðin á Kársnesi verði alla jafna 2–4 hæðir og ef um sé að ræða fimm hæða hús skuli efsta hæð vera inndregin.

Um lóðina Hafnarbraut 14, sem áður hafi heitið Vesturvör 26–28, gildi deiliskipulag Kársness, Vesturvarar 16–28 og Hafnarbrautar 20. Svalalokanir séu þar heimilar á byggingunni með þeirri undantekningu að í 18. gr. deiliskipulagsskilmála komi fram að ekki sé heimilt að gera svalalokanir á efstu hæð sem sé inndregin. Slíkar hæðir í fjölbýlishúsum hafi fagurfræðileg áhrif á byggingar og umhverfi þeirra, en svalalokun á efstu hæð umrædds húss myndi gera bygginguna stórvaxna og þunga í götumyndinni. Tilgangurinn með því að hafa efstu hæðina inndregna sé að mýkja ásýnd byggingarinnar. Svalalokun á efstu hæð myndi jafngilda því að húsið væri 5 hæðir útlitslega séð án inndráttar svala og slíkt væri í andstöðu við ákvæði aðal­skipulags.

Það sé ekki æskilegt fordæmi að falla frá skilyrðum deiliskipulagsins hvað þetta varði. Tilvísanir kæranda til annarra bygginga í Kópavogi þar sem svalalokanir séu leyfðar á efstu hæðum eigi ekki við í málinu enda séu aðstæður misjafnar á þeim lóðum sem nefndar hafi verið. Veita verði skipulagsyfirvöldum ákveðið svigrúm til að móta byggð einstakra svæða. Að fallast á umsókn kæranda hefði enn fremur falið í sér óæskilegt fordæmi auk þess sem hönnuðir hússins hafi lagst gegn breytingunni.

Ekki sé gerð athugasemd við hávaðamengun vegna flugvallarins og þess að vindasamt sé á svölum, en það leiði ekki til þess að kærandi eigi lögvarðan rétt á því að deiliskipulagi verði breytt. Þekkt sé að ónæði geti skapast af hávaða vegna flugstarfsemi nálægt íbúðabyggð auk þess sem vindasamt er á landinu meirihluta ársins.

Viðbótarathugasemdir kæranda: Vísað er til þess að tvær tilvitnanir í hönnuð hússins komi fram bæði í umsögn skipulagsfulltrúa og greinargerð sveitarfélagsins þar sem fram komi að arkitekt hússins sé alfarið á móti svalalokunum á efstu hæð þess. Hið rétta sé að arkitektinn sé alfarið á móti svalalokunum á bæði fjórðu og fimmtu hæð, ásamt svalalokunum á hornum hússins. Þetta stangist á við það sem fram komi að svalalokanir séu heimilar á byggingunni með þeirri undantekningu að samkvæmt 18. gr. í deiliskipulagsskilmála sé ekki heimilt að gera svalalokanir á efstu hæð hússins. Samkvæmt tilvitnaðri 18 gr. sé ekki heimilt að gera svalal­okanir á efstu hæðum húsa, en ekki bara efstu hæð líkt og haldið sé fram.

Ekki hafi verið rökstutt hvers vegna hafi verið leyfðar svalalokanir á efstu hæðum húsa í öðrum hverfum Kópavogs. Uppsetning svalalokana á efstu hæð muni ekki breyta ásýnd götumyndar þar sem um sé að ræða gegnsæjar og léttbyggðar svalalokanir, auk þess sem einungis verði settar upp að hámarki 20 m² svalalokanir, en stærstu svalir séu allt að 80 m² að stærð. Kærandi geri sér grein fyrir valdi sveitarstjórna til skipulags innan marka sveitarfélagsins og ábyrgð á deiliskipulagsgerð, en hönnuður hússins eigi engan lögvarðan rétt á að hafna breytingum sem séu íbúum til hagsbóta og aukinna lífskjara, sbr. 13. gr. höfundalaga nr. 73/1972.

Niðurstaða: Í máli þessu er deilt um synjun bæjarstjórnar Kópavogs um breytingu á skilmálum deiliskipulags Kársness, Vesturvarar 16–28 og Hafnarbrautar 20. Kæru­heimild til úrskurðar­nefndarinnar er í 52. gr. skipulagslaga nr. 123/2010.

Skipulag lands innan marka sveitarfélags er í höndum sveitarstjórnar samkvæmt 3. mgr. 3. gr. og 1. mgr. 38. gr. skipulagslaga. Við beitingu þessara ákvæða ber að fylgja markmiðum skipulagslaga sem tíunduð eru í 1. gr. Meðal þeirra er að tryggja réttaröryggi í meðferð skipulagsmála þannig að réttur einstaklinga og lögaðila verði ekki fyrir borð borinn þótt hagur heildarinnar sé hafður að leiðarljósi, sbr. c-lið. Jafnframt skal tryggja að haft sé samráð við almenning við gerð skipulagsáætlana þannig að gefið sé tækifæri til að hafa áhrif á ákvörðun stjórnvalda við gerð slíkra áætlana, sbr. d-lið. Við töku skipulags­ákvarðana er sveitarstjórn bundin af meginreglum stjórnsýsluréttarins, þ. á m. lögmætis­reglunni. Að gættum framangreindum reglum hafa sveitarstjórnir mat um það hvernig deili­skipulagi og breytingum á því skuli háttað.

Hafnarbraut 14 er á svæði þar sem í gildi er deiliskipulag Kársness, Vesturvarar 16–28 og Hafnarbrautar 20 sem tók gildi með birtingu í B-deild Stjórnartíðinda 12. febrúar 2018. Í 18. gr. skipulagsskilmálanna kemur fram að ekki sé heimilt að gera svalalokanir á efstu hæðum húsa. Í kafla 2.2.4 Aðalskipulags Kópavogs 2019–2040 er að finna skilmála um yfirbragð og markmið byggðar á Kársnesi hvað varðar hæðir bygginga. Þar kemur fram að byggðin verði alla jafna 2–4 hæðir, en ef um sé að ræða fimm hæða hús skuli efsta hæðin vera inndregin. Hið umdeilda hús að Hafnarbraut 14 er tveggja til fimm hæða fjölbýlishús á Kársnesi. Verður að skilja skipulagsskilmála deiliskipulagsins með hliðsjón af skilmálum aðalskipulags Kópavogs­bæjar á þann veg að óheimilt sé að hafa svalalokanir á fimmtu og efstu hæð hússins. Eiga skipulagsskilmálarnir þannig ekki við um svalalokanir á fjórðu hæð hússins, en svo virðist sem synjun hönnuða hússins komi í veg fyrir svalalokun á þeirri hæð. Verður í máli þessu einungis horft til svalalokunar á fimmtu og efstu hæð sem greindir deiliskipulagsskilmálar varða og synjun bæjaryfirvalda á breytingu á þeim.

Við synjun á beiðni um breytingu á greindum skipulagsskilmála lá fyrir umsögn skipulags­fulltrúa Kópavogs, dags. 5. mars 2025. Í henni er vísað til nefnds kafla 2.2.4. í Aðalskipulagi Kópavogs 2019–2040, en þar er fjallað um yfirbragð og markmið byggðarinnar á Kársnesi. Þar komi fram að byggðin verði alla jafna 2–4 hæðir, en ef um sé að ræða 5 hæða hús skuli efsta hæðin vera inndregin. Er fjallað um að inndregnar hæðir í fjölbýlishúsum hafi bæði fagurfræðileg áhrif á byggingar og umhverfi þeirra. Inndregnar efstu hæðir dragi úr sjón­rænum áhrifum byggingarinnar og láti hana virka lægri og veiti byggingu fjölbreyttara form og oft meiri glæsileika. Þá láti inndregin efsta hæð byggingu virka vinalegri/mildari fyrir gangandi veg­farendur. Ef svalalokun sé leyfð á efstu inndreginni hæð fjölbýlishúss geti það haft nokkur áhrif á útlit byggingarinnar, bæði fyrir íbúa og umhverfið í kring. Hvorki aðalskipulag né deili­skipulag heimili svalalokun á fimmtu hæð og að veita undanþágu frá því myndi skapa óæskilegt fordæmi. Þar að auki hefðu hönnuðir hússins lagst gegn breytingunni. Þá séu svalalokanir í Naustavör ekki fordæmisgefandi þar sem fjölbýlishúsin þar séu öll fjögurra hæða, en ákvæði í aðal­skipulagi eigi við um fimmtu hæð. Með vísan til umsagnar skipulagsfulltrúa verður að telja að synjun um breytingu á gildandi deiliskipulagi umrædds svæðis hafi byggst á málefnalegum sjónar­miðum.

Kærandi hefur einnig vísað til jafnréttissjónarmiða og bent á fordæmi um sambærilegar svalalokanir í Lundi. Lundur tilheyrir Digranesi en ekki Kársnesi og ekki er að finna sömu skilmála um hæðir bygginga og svalir á því svæði í aðalskipulagi Kópavogs. Þar sem um ólíka skipulagsskilmála er að ræða verður ekki talið að hin kærða ákvörðun fari á svig við jafnréttissjónarmið stjórnsýsluréttar.

Að öllu framangreindu virtu liggja ekki fyrir þeir form- eða efnisannmarkar á hinni kærðu ákvörðun sem raskað geta gildi hennar og verður kröfu um ógildingu ákvörðunarinnar því hafnað.

Úrskurðarorð:

Hafnað er kröfu kæranda um ógildingu ákvörðunar bæjarstjórnar Kópavogs frá 17. mars 2025 um að synja umsókn um deiliskipulagsbreytingu vegna lóðar nr. 14 við Hafnarbraut.