Árið 2025, þriðjudaginn 27. maí, tók Arnór Snæbjörnsson, formaður úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, með heimild í 3. mgr. 3. gr. laga nr. 130/2011, fyrir:
Mál nr. 52/2025, kæra á afgreiðslum Reykjavíkurborgar frá 18. júlí og október 2024 um að staðsetja lausa söfnunargáma, ofanjarðar, við grenndarstöð að Hrannarstíg.
Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur
úrskurður:
Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 27. mars 2025, er barst nefndinni sama dag kærir eigandi húss að Öldugötu 24, þær afgreiðslur Reykjavíkurborgar frá 18. júlí og október 2024 að staðsetja söfnunargáma, ofanjarðar, við grenndarstöð að Hrannarstíg. Verður að skilja málskot kæranda svo að krafist sé ógildingar hinna kærðu afgreiðslna. Þá er þess krafist að gámarnir verði fjarlægðir.
Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Reykjavíkurborg 12. maí 2025.
Málsatvik og rök: Með auglýsingu í B-deild Stjórnartíðinda 20. apríl 2022 tók gildi breyting á deiliskipulagi Landakotsreits í gamla Vesturbænum í Reykjavík. Í greinargerð kemur fram að breytingin sé fólgin í því að afmörkuð sé lóð fyrir grenndarstöð við horn Hrannarstígs og Öldugötu. Innan lóðarinnar sé afmarkaður byggingarreitur fyrir grenndarstöð (gáma/djúpgáma). Stöðin verði niðurgrafin þannig að gámar verði undir yfirborði og móttökulúga ofanjarðar. Gámarnir verði losaðir með krana og þannig útbúnir að þeir uppfylli Evróputilskipun 2000/14/EC um hávaðamengun og önnur skilyrði um hljóðvist. Var og tekið fram að slík lausn þætti hentugur kostur þar sem landrými væri takmarkað vegna þess að hún tæki minna pláss á yfirborði auk þess sem hún þætti snyrtilegur og aðgengilegur valmöguleiki við skil á endurvinnsluefnum. Útfærsla var sýnd með skýringarmyndum en tekið var fram að ekki væri um endanlega hönnun að ræða. Voru þar sýndir fjórir djúpgámar. Var þeim raðað þétt saman, en hluti lóðarinnar var sýndur auður næst bílastæðum við Hrannarstíg.
Hinn 22. desember 2023 var á vefsíðu Reykjavíkurborgar upplýst um að ný grenndarstöð hefði verið opnuð við fyrrgreind gatnamót. Kom þar fram að um djúpgámastöð væri að ræða og að slík stöð hentaði vel fyrir eldri og þéttari byggð eins og þarna væri og að slíkar stöðvar væru aðgengilegri en hefðbundnar grenndarstöðvar með gámum á yfirborði. Samkvæmt upplýsingum frá Reykjavíkurborg var lausum yfirborðsgámum komið fyrir á lóðinni árið 2024, þ.e. 18. júlí og í byrjun október, til söfnunar á textíl og skilagjaldsskyldum umbúðum. Eru yfirborðsgámarnir á þeim hluta lóðarinnar sem sýndur var auður á nefndum deiliskipulagsuppdrætti.
Af hálfu kæranda er vísað til þess að núverandi fyrirkomulag á lóðinni fari gegn gildandi deiliskipulagi, en grundvallar forsenda þess hafi verið að um niðurgrafna djúpgáma væri að ræða. Sjálfstæð stjórnvaldsákvörðun hafi falist í því að staðsetja lausa gáma á lóðinni. Móttökustöð Sorpu við Ánanaust sé í nokkur hundruð metra fjarlægð frá grenndarstöðinni og sé þar tekið á móti bæði textíl og skilagjaldsskyldum umbúðum.
Af hálfu Reykjavíkurborgar er vísað til þess að ekki hafi verið tekin ákvörðun í málinu sem kæranleg sé til úrskurðarnefndarinnar. Í öllu falli sé kæra í málinu þó of seint fram komin. Lausir yfirborðsgámar teljist ekki til mannvirkja í skilningi byggingarreglugerðar nr. 112/2012 en samkvæmt henni séu mannvirki hvers konar jarðföst, manngerð smíð, svo sem hús og aðrar byggingar eða skýli. Yfirborðsgámarnir séu því hvorki byggingarleyfisskyldir né tilkynningarskyldir samkvæmt gr. 2.3.1. og gr. 2.3.6. í byggingarreglugerð. Staðsetning lauss yfirborðsgáms geti ekki talist framkvæmdaleyfisskyld í skilningi skipulagslaga nr. 123/2010 og sé ekki háð stöðuleyfi, þar sem þess sé einungis krafist þegar gámi sé ætlað að standa utan skipulagðs svæðis fyrir slíka hluti, sbr. 9. tl. 60. gr. laga nr. 160/2010 um mannvirki. Um sé að ræða lóð sem sé í deiliskipulagi sérstaklega skilgreind fyrir þjónustu grenndarstöðvar, þ.e. hýsingu á söfnunargámum og sé staðsetning þeirra því í samræmi við notkun hennar. Loks er í umsögn Reykjavíkurborgar fjallað um skyldur sveitarfélaga til meðhöndlunar úrgangs.
Niðurstaða: Í máli þessu er deilt um tvo söfnunargáma sem staðsettir hafa verið á lóð sem samkvæmt gildandi skipulagi er fyrir grenndarstöð og er af hálfu kæranda byggt á því að með því að koma þeim fyrir hafi verið tekin stjórnvaldsákvörðun. Í kjölfar þess að gámunum var komið fyrir á lóðinni átti kærandi í samskiptum við starfsmenn Reykjavíkurborgar. Í svari frá lögfræðingi á sviði stjórnsýslu og gæða 19. desember 2024 kom m.a. fram að heppilegt hefði verið að í grenndarkynningargögnum hefði komið fram að hugsanlega myndu ofanjarðargámar bætast við á síðari stigum og var þakkað fyrir ábendinguna. Þá kom fram að sú framkvæmd að bæta við lausum ofanjarðargámum á lóð sem skilgreind væri sem grenndarstöð teldist óveruleg enda samræmdist hún þeirri notkun sem lóðin væri skilgreind fyrir og krefðist framkvæmdin ekki deiliskipulagsbreytingar. Var og greint frá því að gámarnir yrðu ekki fjarlægðir.
Hinn 28. febrúar 2025 óskaði kærandi eftir því við Reykjavíkurborg að téðir gámar yrðu fjarlægðir ellegar yrði veittur frekari rökstuðningur og leiðbeint um kæruheimild. Var því erindi svarað 17. mars 2025 með vísan til fyrra svars og upplýst um að borgaryfirvöld hefðu ekki breytt afstöðu sinni og að kærandi gæti beint kvörtun til umboðsmanns Alþingis teldi hann stjórnsýsluframkvæmd borgarinnar ábótavant.
Samkvæmt 1. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála hefur nefndin það hlutverk að úrskurða í kærumálum vegna stjórnvaldsákvarðana og ágreiningsmálum vegna annarra úrlausnaratriða á sviði umhverfis- og auðlindamála eftir því sem mælt er fyrir um í lögum á þessu sviði. Með þessu er vísað til ákvarðana um rétt eða skyldu einstaklinga sbr. 2. mgr. 1. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Það verður ekki séð að í máli þessu sé slíkri ákvörðun til að dreifa, svo sem um staðsetningu gáma með veitingu stöðuleyfis.
Þrátt fyrir að í svörum borgaryfirvalda komi fram ákveðin afstaða til þess hvort staðsetning gáma samrýmist skipulagi verður því ekki jafnað saman við að fyrir liggi rökstudd afstaða til þess bærs stjórnvalds, en erindi kæranda hefur ekki verið afgreitt af byggingarfulltrúanum í Reykjavík. Liggur því að svo stöddu ekki fyrir nein kæranleg ákvörðun í máli þessu sem bindur enda á málið í skilningi 2. mgr. 26. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 og verður kærunni því vísað frá nefndinni.
Úrskurðarorð:
Kærumáli þessu er vísað frá úrskurðarnefndinni.
