Ár 2007, fimmtudaginn 22. mars, kom úrskurðarnefnd skipulags- og byggingarmála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Skúlagötu 21 í Reykjavík. Mættir voru Hjalti Steinþórsson forstöðumaður, Ásgeir Magnússon héraðsdómari og Þorsteinn Þorsteinsson byggingarverkfræðingur.
Fyrir var tekið mál nr. 20/2007, kæra Náttúruverndarsamtaka Íslands á ákvörðun skipulagsráðs Reykjavíkur frá 7. mars 2007 um að veita framkvæmdaleyfi til lagningar vatnsveitu frá Vatnsendakrikum um Heiðmörk innan lögsögu Reykjavíkurborgar.
Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur
úrskurður:
Með bréfi til úrskurðarnefndar skipulags- og byggingarmála, dags. 13. mars 2007, sem barst nefndinni sama dag, kæra Náttúruverndarsamtök Íslands þá ákvörðun skipulagsráðs Reykjavíkur frá 7. mars 2007 að veita framkvæmdaleyfi til lagningar vatnsveitu frá Vatnsendakrikum um Heiðmörk innan lögsögu Reykjavíkurborgar.
Kröfur kæranda og helstu málsrök: Kærandi krefst þess að umrædd ákvörðun verði felld úr gildi. Að auki er þess krafist að framkvæmdir samkvæmt hinu umdeilda leyfi verði stöðvaðar þar til úrskurðarnefndin hafi kveðið upp úrskurð sinn í málinu. Er til þess vísað af hálfu kæranda að fram hafi komið að framkvæmd sú sem leyfið taki til sé háð breytingu á aðalskipulagi sem ekki hafi enn verið gerð. Fleiri rök eru færð fram í kærunni sem ekki verða rakin hér.
Úrskurðarnefndin hefur af sjálfsdáðum tekið til athugunar hvort kærandi uppfylli skilyrði til aðildar að kærumáli þessu og var honum gefinn kostur á að koma að sjónarmiðum sínum um það álitaefni. Hefur nefndinni borist bréf kæranda, dags. 18. mars 2007, þar sem vísað er til 2. gr. reglugerðar nr. 621/1997 um úrskurðarnefndina og telur kærandi að í tilvitnuðu ákvæði sé að finna fullnægjandi kæruheimild fyrir samtök sem hafi það m.a. að markmiði að vera málsvari umhverfis- og náttúruverndarsjónarmiða. Orðalag reglugerðarákvæðisins sé heldur rýmra en orðalag 8. gr. skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997, en það girði þó ekki fyrir aðild kæranda að málinu.
Ekki verði séð að neitt sé því til fyrirstöðu að tryggja með þessum hætti almenningi, og samtökum hans, rúman rétt til kæruaðildar enda sé það bæði í samræmi við almenna lagaþróun og skuldbindingar íslenska ríkisins á alþjóðavettvangi. Vísar kærandi til þess að umhverfisráðherra hafi á árinu 1998 undirritað fyrir hönd íslenska ríkisins svonefndan Árósasamning, sem feli meðal annars í sér að almenningi og frjálsum félagasamtökum skuli tryggður réttur til þátttöku í ákvarðanatöku og aðgengi að réttarúrræðum við stjórnvaldsákvarðanir er varði umhverfið. Það sé eðlilegt að réttur almennings og samtaka hans til kæruaðildar sé ekki túlkaður þrengra en stjórnvöld hafi ætlað og sé það skoðun Náttúruverndarsamtaka Íslands að þau eigi lögum samkvæmt fullan rétt til aðildar að stjórnsýslukæru þeirri sem hér um ræði.
Kröfur og sjónarmið Reykjavíkurborgar: Af hálfu Reykjavíkurborgar er þess krafist að máli þessu verið vísað frá. Verði ekki fallist á frávísunarkröfuna áskilja borgaryfirvöld sér rétt til að koma að rökstuðningi og gögnum um efni málsins.
Frávísunarkrafan er byggð á þeim forsendum að Náttúruverndarsamtök Íslands eigi ekki kæruaðild að málinu þar sem þau hafi engra lögvarinna hagsmuna að gæta, sbr. 6. mgr. 8. gr. skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997. Framkvæmd sú sem hið kærða leyfi taki til falli ekki undir lög um mat á umhverfisáhrifum og eigi því umhverfis- og náttúruverndarsamtök enga aðild að málinu.
Niðurstaða: Náttúruverndarsamtök Íslands eru umhverfisverndarsamtök sem hafa það m.a. að markmiði að vera málsvari umhverfis- og náttúruverndarsjónarmiða. Hvergi er í lögum að finna heimild fyrir því að samtök sem þessi eigi aðild að kærumálum á sviði skipulags- og byggingarmála án þess að eiga jafnframt þá einstaklegu og lögvörðu hagsmuni sem að stjórnsýslurétti eru taldir skilyrði aðildar að kæru til æðra stjórnvalds. Hefur kærandi ekki sýnt fram á að hann eigi neinna þeirra hagsmuna að gæta er verið gætu grundvöllur aðildar hans að máli þessu samkvæmt almennum reglum stjórnsýsluréttarins. Þá verður ekki heldur fallist á að aðild kæranda geti átt stoð í 2. gr. reglugerðar nr. 621/1997 um úrskurðarnefndina, en telja verður ákvæði þetta úrelt eftir þær breytingar sem gerðar voru á 8. gr. skipulags- og byggingarlaga nr. 73/1997 með lögum nr. 74/2005, er tóku gildi hinn 1. október 2005. Er eftir nefnda breytingu skýrt kveðið á um það í 8. gr. skipulags- og byggingarlaga að þeir einir geti skotið máli til úrskurðarnefndarinnar sem eigi lögvarða hagsmuni tengda hinni kærðu ákvörðun. Eru engin efni til að skýra ákvæði reglugerðar nr. 621/1997 með þeim hætti að leiða eigi til rýmri kæruheimilda en lög standa til.
Sú undantekning er gerð frá framangreindri meginreglu 8. gr. laganna að sé um að ræða ákvarðanir vegna framkvæmda sem falli undir lög um mat á umhverfisáhrifum eigi umhverfisverndar- og hagsmunasamtök, sem varnarþing eigi á Íslandi, jafnframt kærurétt, enda séu félagsmenn 30 eða fleiri og það samrýmist tilgangi samtakanna að gæta þeirra hagsmuna sem kæran lúti að. Þessi undantekningarregla á hins vegar ekki við í málinu enda liggur fyrir niðurstaða Skipulagsstofnunar frá 23. júní 2003 um að umrædd framkvæmd skuli ekki háð mati á umhverfisáhrifum og hefur þeirri niðurstöðu ekki verið hnekkt.
Loks verður ekki fallist á að aðild kæranda geti átt sér stoð í Árósasamningnum sem kærandi hefur vísað til. Hefur samningur þessi ekki hlotið fullgildingu og ekki hafa verið gerðar neinar þær breytingar á íslenskum lögum er miða að því að innleiða ákvæði hans að því leyti sem hér skiptir máli.
Samkvæmt því sem að framan er rakið telst kærandi ekki eiga aðild að kærumáli um lögmæti hins umdeilda framkvæmdaleyfis og verður máli þessu vísað frá úrskurðarnefndinni.
Úrskurðarorð:
Kærumáli þessu er vísað frá úrskurðarnefndinni.
________________________________
Hjalti Steinþórsson
___________________________ ____________________________
Ásgeir Magnússon Þorsteinn Þorsteinsson
