Árið 2025, þriðjudaginn 4. mars, kom úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála saman til fundar í húsnæði nefndarinnar að Borgartúni 21, Reykjavík. Mætt voru Arnór Snæbjörnsson formaður, Aðalheiður Jóhannsdóttir prófessor, Geir Oddsson auðlindafræðingur, Karólína Finnbjörnsdóttir lögmaður og Þorsteinn Sæmundsson jarðfræðingur.
Fyrir var tekið mál nr. 103/2024, kæra á ákvörðun sveitarstjórnar Rangárþings ytra frá 11. september 2024 um að veita Landsvirkjun framkvæmdaleyfi til vegagerðar vegna Búrfellslundar, 120 MW vindorkuvers við Vaðöldu.
Í málinu er nú kveðinn upp svofelldur
úrskurður:
Með bréfi til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála, dags. 25. september 2024, er barst nefndinni sama dag, kæra samtökin Náttúrugrið þá ákvörðun sveitarstjórnar Rangárþings ytra frá 11. september 2024 að veita leyfi til vegalagningar á Vaðöldu á sunnanverðu miðhálendi Íslands í tengslum við fyrirhugað vindorkuver, Búrfellslund, með aðkomuvegum annars vegar frá Þjórsárdalsvegi 32 og hins vegar frá Sprengisandsleið 26. Jafnframt er kært ætlað brot á þátttökurétti almennings í mati á umhverfisáhrifum bæði framkvæmdar og áætlana og aðrir ágallar á málsmeðferð.
Þess er krafist að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að fallist verði á að þátttökuréttur almennings við mat á áhrifum framkvæmdar og áætlana á óbyggð víðerni og lögbundið valkostamat hafi ekki samrýmst löggjöf um mat á umhverfisáhrifum, enda hafi einungis farið fram mat á mismunandi stærð orkuvers og það hafi ekki breyst þrátt fyrir tilmæli í niðurstöðu álits Skipulagsstofnunar.
Gerð var krafa um að framkvæmdir yrðu stöðvaðar til bráðabirgða á meðan málið væri til meðferðar fyrir úrskurðarnefndinni, en þeirri kröfu var hafnað með úrskurði nefndarinnar uppkveðnum 9. október 2024.
Með hinni kærðu ákvörðun var jafnframt veitt leyfi til uppsetningar vinnubúða sem teknar verði niður að framkvæmdum loknum. Í útgefnu framkvæmdarleyfi dags. 27. september 2024, er sú lýsing sett fram að leyfið nái til „vegagerðar innan svæðisins auk undirbúnings fyrir vinnubúðir og til aðstöðusköpunar“. Tekið er fram að á síðari stigum þurfi framkvæmdaraðili því að sækja um leyfi vegna uppbyggingar vindorkuversins „svo sem til efnistöku, gönguleiða og gerð áningarstaðar og byggingar vindmylla, vinnubúða, safnstöðvar og tengivirkis.“
Gögn málsins bárust úrskurðarnefndinni frá Rangárþingi ytra 25. október 2024.
Málavextir: Hinn 15. september 2015 lagði Landsvirkjun fram frummatsskýrslu um Búrfellslund, vindorkuver með allt að 200 MW uppsettu rafafli norðaustan við Búrfell í Skeiða- og Gnúpverjahreppi og Rangárþingi ytra, til athugunar hjá Skipulagsstofnun samkvæmt þágildandi lögum nr. 106/2000 um mat á umhverfisáhrifum. Í mars 2016 lagði Landsvirkjun fram endanlega matsskýrslu hjá Skipulagsstofnun. Í skýrslunni var gert ráð fyrir að fjöldi vindmylla yrði 58–67 með 3–3,5 MW afli hver og að hámarkshæð þeirra, miðað við spaða í efstu stöðu, yrði 150 m. Árleg orkugeta var áætluð 705 GWst á ári. Var endingartími vindmylla talinn 25 ár. Voru í matsskýrslunni kynntar þrjár útfærslur á afmörkun framkvæmdarinnar sem tækju yfir 33–40 km2 svæði og gerð grein fyrir mögulegri skiptingu hverrar þeirra í fjóra 50 MW áfanga.
Álit Skipulagsstofnunar um mat á umhverfisáhrifum framkvæmdarinnar lá fyrir 21. desember 2016. Í niðurstöðukafla álitsins kom fram að stofnunin teldi að matsskýrslan uppfyllti að hluta skilyrði laga og reglugerðar um mat á umhverfisáhrifum hvað það varði að umhverfisáhrifum hafi verið lýst á fullnægjandi hátt. Væri áformuð framkvæmd líkleg til að hafa veruleg áhrif á landslag og víðerni auk ferðaþjónustu og útivist. Áhrifamatið væri þó háð óvissu, þar sem fullnægjandi greining lægi ekki fyrir á áhrifum á landslag og víðerni sem gerði það að verkum að óvissa ríkti um áhrif á ferðaþjónustu og útivist. Þá væri þörf á frekari skoðun á áhrifum á fuglalíf. Áhrif á aðra áhrifaþætti, þ.e. hljóðvist, gróður, jarðmyndanir og menningarminjar, væru almennt talin óveruleg, nema staðbundin á og næst framkvæmdasvæðinu þar sem gæti nokkurra neikvæðra áhrifa vegna beins rasks á landi og hljóðmengunar. Þá var það álit stofnunarinnar að framkvæmdin félli illa að áherslum Landsskipulagsstefnu 2015–2026 á vernd víðerna og landslagsheilda. Að lokum var sett fram ábending um að tilefni gæti verið til að endurskoða áform um framkvæmdina bæði hvað varðaði staðsetningu slíks vindmyllugarðs og umfang uppbyggingar hvað snerti hæð og fjölda vindmylla. Þyrfti slíkt mat að fara fram á öðrum vettvangi og þar myndi reyna á umhverfismat áætlana á grundvelli samnefndra laga, sem bæri að beita við gerð rammaáætlunar, landsskipulagsstefnu og skipulagsáætlana sveitarfélaga. Þá kynni framkvæmdin að koma aftur til skoðunar á grundvelli laga um mat á umhverfisáhrifum framkvæmda, yrðu breytingar á framkvæmdaáformum, sbr. 13. tölulið, 1. viðauka með lögum um mat á umhverfisáhrifum.
Um Búrfellslund er fjallað í svonefndri rammaáætlun, þ.e. verndar- og orkunýtingaráætlun skv. lögum nr. 48/2011, þar sem er mótuð stefna á landsvísu um hvort landsvæði þar sem er að finna virkjunarkosti megi nýta til orkuvinnslu eða hvort ástæða sé til að friðlýsa þau eða kanna frekar. Virkjunarkostir á viðkomandi svæðum eru samkvæmt því flokkaðir í orkunýtingarflokk, verndarflokk eða biðflokk. Virkjunarkostir í vindorku komu í fyrsta sinn til umfjöllunar verkefnisstjórnar 3. áfanga rammaáætlunar, sem var starfandi á árunum 2013–2017. Landsvirkjun afhenti Orkustofnun skilgreiningar á tveimur slíkum, Búrfellslundi og Blöndulundi, í mars 2015 og var þeim komið áleiðis til verkefnisstjórnar með erindi frá stofnuninni 12. mars s.á. Hinn 17. mars s.á. var faghópum rammaáætlunar falið að fjalla um vindorkukostina tvo. Um þá var fjallað með öðrum slíkum nýjum kostum í lokaskýrslu verkefnisstjórnar 3. áfanga, dags. í ágúst 2016. Lagt var til í skýrslunni að Búrfellslundur yrði settur í biðflokk, en í þann flokk er virkjunarkostum skipað þegar talið er að afla þurfi frekari upplýsinga, sbr. nánar ákvæði laga nr. 48/2011.
Í febrúar 2020 birti Landsvirkjun skýrslu um endurhönnun Búrfellslundar með breyttu umfangi til að koma til móts við athugasemdir og ábendingar sem fram höfðu komið í mati á umhverfisáhrifum framkvæmdarinnar og í ferli 3. áfanga rammaáætlunar. Var í skýrslunni gert ráð fyrir að uppsett afl virkjunar yrði 120 MW, vindmyllur yrðu 30 í stað 58–67, afl hverrar þeirrar 4–5 MW og að hámarkshæð spaða í efstu stöðu væri alltaf lægri en 150 m. Framkvæmdsvæðið var minnkað í 18 km2. Ársframleiðsla raforku var áætluð 440GWst í stað 705GWst áður.
Í febrúar 2022 mælti umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra fyrir tillögu til þingsályktunar um rammaáætlun, þ.e. áætlun um vernd og orkunýtingu landsvæða, þar sem lagt var til að Búrfellslundur yrði í biðflokki. Við síðari umræðu um ályktunina lágu fyrir álit og breytingartillaga meirihluta umhverfis- og samgöngunefndar. Var þar bent á að orkukostinum hafi verið raðað í biðflokk með þeim rökum að hann væri á röskuðu svæði sem hefði lágt verndargildi, en áhrif hans á ferðamennsku og útivist væru hins vegar mikil. Í umsögnum til þingnefndarinnar hefðu komið fram ábendingar um að hann kynni ekki að hafa þau víðtæku áhrif á ferðamennsku sem áætluð hefðu verið. Að auki henti svæðið vel til vindorkuframleiðslu um leið og samlegð væri við nýtingu vatnsafls og flutningskerfis raforku á svæðinu. Þá kom þar fram að þróun virkjunarkostsins hefði leitt til þess að sjónræn áhrif væru töluvert minni en upphaflega hafi verið áætlað. Loks var af þessu tilefni skírskotað til orkuöryggis. Við samþykkt þingsályktunarinnar, sem er nr. 24/152, var Búrfellslundur í orkunýtingarflokki. Var virkjunarkosturinn þar auðkenndur sem R4301B í stað R3301A áður, en með því var tekið tillit til þess að um væri að ræða breytta útfærslu þótt um sama virkjunarkost væri að ræða og áður, að því er greinir í áliti meirihluta umhverfis- og samgöngunefndar.
Sveitarstjórn Rangárþings ytra samþykkti 10. apríl 2024 tillögu að breytingu á Aðalskipulagi Rangárþings ytra 2016–2028 vegna Búrfellslundar og tillögu að deiliskipulagi vegna sömu framkvæmdar, en tillögurnar tóku mið af þeim áformum sem fram komu í fyrrnefndri skýrslu Landsvirkjunar um endurhönnun vindorkuversins. Auglýsingar um gildistöku skipulagsáætlananna voru birtar í B-deild Stjórnartíðinda 24. og 28. maí 2024. Tekur skipulag framkvæmdasvæðisins með þessu tillit til þeirra framkvæmda sem bygging vindorkuvers gerir ráð fyrir, þ.e. vindmyllum, undirstöðum og geymslusvæði.
Hinn 12. ágúst 2024 gaf Orkustofnun út virkjunarleyfi fyrir vindorkuverið Búrfellslund, til raforkuframleiðslu með allt að 120 MW uppsettu afli og sætti sú ákvörðun kæru til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála. Kærandi í því máli var sami aðili og kærandi í þessu máli. Var í kæru vísað til þess að verulegir form- og efnisannmarkar væru á umhverfismati framkvæmdarinnar, þ. á m. að ekkert valkostamat hafi farið fram, skort hafi á vísindalegt mat á stöðu óbyggðra víðerna og áhrifum framkvæmdarinnar á þau og að ekki hafi verið vikið að vernd eldhrauna samkvæmt náttúruverndarlögum. Jafnframt var kært ætlað brot á þátttökurétti almennings við mat á umhverfisáhrifum framkvæmdarinnar.
Hinn 2. september 2024 lagði Landsvirkjun fram umsókn um framkvæmdaleyfi til Rangárþings ytra vegna Búrfellslundar. Á fundi sveitarstjórnar Rangárþings ytra 11. s.m. var umsóknin tekin fyrir og samþykkt að framkvæmdaleyfi skyldi veitt vegna vegagerðar og uppsetningar vinnubúða.
Með úrskurði þann 5. febrúar 2025 í máli nr. 98/2024 komst meirihluti úrskurðarnefndarinnar að þeirri niðurstöðu að matsskýrsla framkvæmdarinnar hafi eigi verið haldin slíkum annmörkum að hún yrði álitin misvísandi um umhverfisáhrif framkvæmdarinnar þannig að á henni yrði ekki byggt af hálfu leyfisveitanda. Einnig taldi meirihlutinn að matsskýrslan hefði gefið nægilegar upplýsingar um umhverfisáhrif framkvæmdarinnar þannig að almenningi hafi verið mögulegt að gæta þátttökuréttar við ferli mats á umhverfisáhrifum. Einn nefndarmaður skilaði séráliti og taldi að áformin um vindorkuver í Búrfellslundi hefðu tekið svo umtalsverðum breytingum að verulegur vafi léki á því hvort um sömu framkvæmd væri að ræða og skoðuð var af Skipulagsstofnun og að framkvæmdaraðili hefði átt að beina fyrirspurn til Skipulagsstofnunar um hvort endurskoðuð áform um framkvæmd þyrftu að sæta umhverfismati. Þá hafi verið gengið á svig við þátttökurétt almennings og með vísan til þessara raka taldi nefndarmaðurinn að fella bæri hið kærða virkjunarleyfi úr gildi í heild sinni.
Málsrök kæranda: Kærandi álítur að verulegir form- og efnisannmarkar séu á hinni kærðu ákvörðun og á umhverfismati því sem farið hafi fram á árunum 2014 til 2016. Í áliti Skipulagsstofnunar frá 21. desember 2016 um mat á umhverfisáhrifum framkvæmdarinnar hafi stofnunin komist að þeirri niðurstöðu að ástæða væri til að endurskoða áætlanir um 200 MW vindorkuver, m.a. vegna mikilla áhrifa á ferðaþjónustu og útivist annars vegar og landslag og víðerni hins vegar. Hafi stofnunin tekið fram að skoða ætti hvort önnur landsvæði hentuðu betur fyrir framkvæmdina, en með því hafi stofnunin talið að valkostir um staðarval hafi ekki verið skoðaðir í umhverfismatinu. Þá hafi stofnunin tekið fram að frekara mat á umhverfisáhrifum framkvæmdarinnar þyrfti að eiga sér stað á öðrum vettvangi og vísað til umhverfismats áætlana á grundvelli samnefndra áðurgildandi laga nr. 105/2006 sem beita ætti við gerð rammaáætlunar, landsskipulagsstefnu og skipulagsáætlana sveitarfélaga.
Af sameiginlegri umhverfismatsskýrslu sem tekin hafi verið saman við gerð aðalskipulagsbreytingar vegna Búrfellslundar og deiliskipulags framkvæmdarinnar verði skýrlega ráðið að ekkert valkostamat hafi farið fram á því hvort önnur landsvæði hentuðu betur fyrir framkvæmdina. Vísað sé til dóms Hæstaréttar frá 16. febrúar 2017 í máli nr. 575/2016 um afleiðingar þess að raunhæfir valkostir hafi ekki sætt mati á umhverfisáhrifum. Einnig vísar kærandi til dóms Hæstaréttar frá 13. október 2016 í máli nr. 796/2015 sem ógilti leyfisveitingu vegna annmarka á grundvelli þess að mat á valkostum skorti í umhverfismati. Þá hafi sérstaklega verið bent á það í umhverfismati deiliskipulagsins að önnur staðsetning við Búrfell, utan miðhálendis, væri raunhæfur kostur.
Í samræmi við 13. gr. áðurgildandi laga nr. 106/2000 um mat á umhverfisáhrifum þurfi leyfisveitandi að kynna sér matsskýrslu framkvæmdaraðila um framkvæmdina og kanna hvort umsótt framkvæmd sé sú sem lýst sé í matsskýrslu. Matsskýrslan hafi gert ráð fyrir 200 MW vindorkuveri með 58–67 vindmyllum og að framkvæmdasvæði yrði 33 til 45 km2 að stærð. Núverandi áform geri hins vegar ráð fyrir 120 MW vindorkuveri með 30 vindmyllum og mun minna framkvæmdasvæði. Umhverfismatið hafi gert ráð fyrir 1.200 m2 vinnuplani við hverja vindmyllu, en í nýlega samþykktu deiliskipulagi Búrfellslundar sé hins vegar gert ráð fyrir töluvert stærri undirstöðum. Það hafi því þurft að láta nýtt umhverfismat fara fram eða í það minnsta afla álits Skipulagsstofnunar á því hvort slíkt sé nauðsynlegt.
Þá hafi Rangárþing ytra átt að gera sérstaka könnun á því hvort umhverfismat á vegum og áhrifum framkvæmdar á óbyggð víðerni gæti talist í fullu gildi, en stofnuninni beri að fara yfir álit Skipulagsstofnunar með tilliti til þess hvort það teljist fullnægjandi grundvöllur ákvörðunar. Hafi sveitarfélagið ekki tekið rökstudda afstöðu til álits Skipulagsstofnunar í skilningi 13. gr. laga nr. 106/2000 og brotið gegn rannsóknarreglu stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Jafnframt hafi sveitarfélagið hvorki tekið afstöðu til tilmæla stofnunarinnar um að framkvæmdin ætti að vera á öðru landsvæði né til þeirra ummæla að framkvæmdin félli illa að áherslum Landsskipulagsstefnu 2015–2025 um vernd víðerna og landslagsheilda. Samantekið megi segja að sveitarfélagið hafi ekki fjallað um nema lítið brot af því sem fram komi í áliti Skipulagsstofnunar og hafi það ekki lagt álitið til grundvallar hinni kærðu ákvörðun.
Almennt sé viðurkennt að rannsóknarskyldur leyfisveitanda við málsmeðferð framkvæmdar sem hafi umtalsverð áhrif á umhverfið séu mjög ríkar, svo sem fram komi í athugasemdum með 27. gr. í frumvarpi því er orðið hafi að lögum nr. 111/2021 um umhverfismat framkvæmda og áætlana. Samkvæmt 10. gr. stjórnsýslulaga hafi sveitarfélaginu verið skylt að rannsaka málið, en sú skylda hafi fyrst og fremst staðið til þess að kanna hvort umsótt framkvæmd hafi verið sú sama og sætt hafi mati á umhverfisáhrifum. Það hafi ekki verið gert, en ekki sé um sömu framkvæmd að ræða. Mikilvægt sé að hafa í huga að um sé að ræða svokallaða öryggisreglu sem miði að því að mál séu vel upplýst áður en ákvörðun sé tekin svo niðurstaða verði efnislega rétt hverju sinni. Um sé að ræða fyrsta vindorkuverið á landinu sem hafi verið afar umdeilt frá upphafi og hafi „hrossakaup ríkisstjórnarinnar“ leitt til þess að virkjunin hafi verið færð í orkunýtingarflokk eftir að hið vísindalega ferli 3. áfanga rammaáætlunar og þátttökuréttur almennings hafi leitt til annarrar niðurstöðu. Tekið sé fram að sveitarfélaginu hafi ekki verið skylt að veita umsótt leyfi þar eð Búrfellslundur væri í orkunýtingarflokki, svo sem ráða megi af málflutningi forsvarsmanna sveitarfélagsins í fjölmiðlum.
Með hinni kærðu ákvörðun hafi Rangárþing ytra fallist á hluta af framkvæmdaleyfisumsókn Landsvirkjunar en undanskilið leyfi til efnistöku. Ákvörðunin beri þannig ekki með sér með hvaða hætti efnis verði aflað til vegagerðarinnar. Að taka slíka ákvörðun um hluta framkvæmdar án samhengis við aðra tengda þætti stríði gegn tilgangi laga um mat á umhverfisáhrifum og geti ekki átt stoð í lögum.
Í skipulagslögum nr. 123/2010 sé sveitarstjórnum heimilt að veita framkvæmdaraðila heimild til að vinna deiliskipulag, sbr. 2. mgr. 38. gr. laganna, en það sama eigi ekki við um gerð aðalskipulags. Það að Landsvirkjun hafi unnið aðalskipulagsbreytingu vegna Búrfellslundar sé annmarki á hinni kærðu ákvörðun sem leiði til ógildingar hennar þar sem ákvörðunin byggist í grundvallaratriðum á aðalskipulagsbreytingunni. Í minnisblaði um tíma- og kostnaðaráætlun fyrir breytingu á Aðalskipulagi Rangárþings ytra 2016–2028 vegna Búrfellslundar, sem unnið sé af verkfræðistofu fyrir Landsvirkjun, komi fram að ekki standi til að meta aðra valkosti en aðalvalkost og núllkost í umhverfismati aðalskipulagsbreytingarinnar og að yfirleitt séu litlar breytingar gerðar eftir að umsögnum hafi verið skilað við auglýsingu tillögunnar. Sýni þetta að framkvæmdaraðili og ráðgjafi hans hafi ekki haft neinar væntingar um að þátttökuréttur almennings yrði í samræmi við lög eða að farið yrði að tilmælum Skipulagsstofnunar um valkostamat á staðarvali.
Úrskurðarnefndinni beri að skoða hvort deiliskipulag framkvæmdarinnar sé nægilega traustur grunnur fyrir hina kærðu ákvörðun, bæði í efnislegu tilliti og með hliðsjón af þeim tilmælum í áliti Skipulagsstofnunar að bæta þyrfti úr því í umhverfismati skipulagsáætlana að skort hefði mat á áhrifum á óbyggð víðerni og hvort önnur landsvæði hentuðu betur fyrir framkvæmdina. Einnig beri nefndinni að skoða hvort gætt hafi verið að þátttökuréttindum almennings við gerð aðalskipulagsbreytingarinnar og deiliskipulagsins. Fyrir liggi að í umræddum skipulagsáætlunum hafi ekki verið brugðist við fyrrgreindum athugasemdum Skipulagsstofnunar, en um verulegan annmarka sé að ræða þar sem skylt sé að meta valkosti í umhverfismati áætlana. Um sé að ræða brot á lögum um umhverfismat og rannsóknarreglu sem skýra beri með hliðsjón af meginreglum náttúruverndarlaga, m.a. um heildarmat. Þátttökuréttur almennings hafi einnig verið hafður að engu með því að ekki hafi verið brugðist við ábendingum um að skoða önnur landsvæði. Samkvæmt 68. gr. laga nr. 60/2013 um náttúruvernd sé skylt við gerð skipulagsáætlana að leita umsagnar Náttúrufræðistofnunar Íslands þegar um sé að ræða eldhraun sem njóti sérstakrar verndar skv. 61. gr. laganna. Ekki verði séð að leitað hafi verið umsagnar þeirrar stofnunar við gerð deiliskipulagsins.
Í málsmeðferð 5. áfanga rammaáætlunar hafi ítrekað komið fram atriði er varði tengsl vindorkuvera við áhrif á vatnsgæði samkvæmt lögum nr. 36/2011 um stjórn vatnamála í tengslum við svokallað jöfnunarafl sem nauðsynlegt sé í framleiðslu á vindorku í lokuðu raforkukerfi eins og á Íslandi. Orkustofnun hafi borið að taka þetta atriði til ítarlegrar athugunar, þ.e. hvaða áhrif nýting vindorku á Vaðöldu geti haft á vatnsgæði, en það hafi hún ekki gert. Ekkert hafi verið litið til þessa í umhverfismati framkvæmdarinnar. Rangárþingi ytra hafi sem leyfisveitanda borið í samræmi við fyrirmæli 3. mgr. 28. gr. nefndra laga, sbr. 2. mgr. 13. gr. sömu laga og 10. gr. stjórnsýslulaga, að „tryggja að leyfið sé í samræmi við stefnumörkum um vatnsvernd sem fram kemur í vatnaáætlun.“ Sveitarfélagið hafi ekki uppfyllt ákvæði nefndra lagaákvæða og geti ekki vísað til þess að öðrum leyfisveitendum eða handhöfum valds, s.s. Orkustofnun eða Alþingi, beri að taka mið af umræddri löggjöf. Hafi sveitarstjórn heldur ekki tekið mið af hinni almennu varúðarreglu umhverfisréttar, sbr. einnig 8. gr. laga nr. 60/2013 um náttúruvernd sem fjalli um vísindalegan grundvöll ákvarðana, en ákvæðið gildi skv. 7. gr. sömu laga fullum fetum við allar ákvarðanir stjórnvalda. Hafi úrskurðarnefndin staðfest þann skilning með úrskurði frá 19. desember 2019 í máli nr. 30/2019. Rangárþing ytra sé einnig við ákvörðun sína bundin af ákvæði um að brýna nauðsyn og almannahagsmuni þurfi til að raska svæðum og jarðmyndunum sem njóti sérstakrar verndar skv. 61. gr. laga nr. 60/2013.
Rangárþingi ytra beri að líta til meginreglna umhverfisréttar, þ.e. varúðarreglunnar, mengunarbótareglunnar, reglunnar um verndarsjónarmið og reglunnar um að mengun sé upprætt við upptök. Í umhverfisrétti gildi sú meginregla, mótuð af dómstólum, að umhverfismatslöggjöf skuli túlka rúmt og með hliðsjón af markmiðum hennar. Samkvæmt Evróputilskipun um mat á umhverfisáhrifum sé framkvæmdaraðila skylt að leggja m.a. fram lýsingu á fyrirhuguðum ráðstöfunum til að koma í veg fyrir, draga úr og, ef hægt sé, ráða bót á verulegum skaðlegum áhrifum. Jafnframt sé honum skylt að leggja fram öll gögn sem nauðsynleg séu til að greina og meta helstu umhverfisáhrif framkvæmdarinnar og yfirlit yfir aðra kosti sem hafi verið kannaðir og forsendur fyrir vali, að teknu tilliti til umhverfisáhrifa. Þessi lágmarksskilyrði hafi verið tekin upp í 9. gr. laga nr. 106/2000. Það sé ljóst í máli þessu að framangreind skilyrði hafi ekki verið uppfyllt í matsskýrslu.
Þá hafi Rangárþingi ytra borið að gera könnun á því hvert væri umfang skerðingar birkiskóga, svokallaðra Hekluskóga, sem matsskýrsla Landsvirkjunar hafi fjallað með óljósum hætti um. Landgræðslan hafi í umsögn sinni um frummatsskýrslu lagt „þunga áherslu [á] að nákvæm grein verði gerð fyrir því hve mikið gróið land mun fara undir fyrirhugaðar framkvæmdir“. Í áliti Skipulagsstofnunar hafi stofnunin lagt til að í deiliskipulagi og leyfum yrði framkvæmdasvæði og byggingarreitir afmarkaðir þröngt til þess að draga eins og kostur væri úr raski á gróðri, en hvorki verði séð að deiliskipulagið né hin kærða ákvörðun taki mið af þessu, og engin rökstudd niðurstaða liggi fyrir af hálfu leyfisveitanda að því er varðar gróður. Það sé algjörlega óvíst og óumhverfismetið hve mikið af vegagerð hins kærða leyfis muni skerða birkiskóga.
Mikill vafi sé um hvort þörf sé á umræddri framkvæmd miðað við þá óljósu þörf sem henni sé ætlað að uppfylla, en af opinberri umfjöllun verði helst ráðið að vindorka sú sem framleidd verði hafi þegar verið seld fyrir landeldi í Vestmannaeyjum. Með vísan til meintrar þarfar almennings fyrir orkuna hafi Rangárþingi ytra borið að rannsaka málið sjálfstætt og ítarlega sem og með hliðsjón af varúðarreglu umhverfisréttar, ekki síst í ljósi þess að hún sé bundin af lögum um að fyrir liggi mat á heildarálagi af virkjuninni með vistkerfisnálgun, sbr. 10. gr. laga um náttúruvernd, og ganga úr skugga um að vísindalegri aðferð hafi verið beitt, sbr. 8. gr. sömu laga. Í 5. mg. 61. gr. komi fram að ákveði leyfisveitandi að heimila framkvæmd skuli hann rökstyðja þá ákvörðun sérstaklega, fari hún í bága við umsagnir umsagnaraðila. Sveitarfélagið hafi ekki leitað álits varðandi sérstaka vernd eldhrauna hjá Umhverfisstofnun, Náttúrufræðistofnun Íslands eða viðkomandi náttúruverndarnefnd, sem taldar séu upp í 3. mgr. ákvæðisins og 2. mgr. 68. gr. laganna. Sé málsmeðferð sveitarfélagsins að þessu leyti háð verulegum annmörkum.
Búrfellslundur hafi ekki hlotið hefðbundna málsmeðferð samkvæmt lögum nr. 48/2011 um verndar- og orkunýtingaráætlun. Líkt og sé raunin með umhverfismat framkvæmdarinnar hafi á þeim vettvangi verið fjallað um aðra útfærslu en veitt hafi verið leyfi fyrir. Sé úrskurðarnefndinni eftirlátið að fjalla um hvaða áhrif þetta kunni að hafa á gildi leyfisins. Úrlausn kærumálsins muni væntanlega snúast að verulegu leyti um túlkun laga sem byggð séu á samningnum um Evrópska efnahagssvæðið, sbr. tilskipun 2011/92/ESB. Líklega sé þörf á áliti EFTA-dómstólsins og sé úrskurðarnefndin til þess bær samkvæmt EES-rétti að leita álits dómstólsins, þrátt fyrir að stjórnsýsluframkvæmd hingað til gangi í aðra átt.
Málsrök Rangárþings ytra: Sveitarfélagið bendir á að sú krafa kæranda að fallist verði á að þátttökuréttur almennings hafi ekki samrýmst löggjöf um mat á umhverfisáhrifum sé í eðli sínu viðurkenningarkrafa og beinist ekki að tiltekinni athöfn, athafnaleysi eða tilteknum ágalla á málsmeðferð. Uppfylli krafan því ekki áskilnað 4. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála, þar sem fram komi að í kæru skuli tilgreina hvaða ætlaða brot á þátttökurétti almennings sé kært. Einnig sé bent á að kröfugerðin sé ekki borin upp innan þess kærufrests sem tilgreindur sé í 2. mgr. sömu greinar. Verði kröfugerðin tekin til skoðunar sé bent á að kærandi hafi ekki átt rétt til kæruaðildar vegna þátttökuréttar almennings fyrir gildistöku laga nr. 89/2018, er breytt hafi lögum nr. 130/2011.
Útgáfa framkvæmdaleyfisins hafi verið í samræmi við lög, reglugerðir, umhverfismat og gildandi aðal- og deiliskipulag fyrir framkvæmdasvæðið. Því sé mótmælt að ágallar hafi verið á málsmeðferð við breytingu á Aðalskipulagi Rangárþings ytra 2016–2028 vegna Búrfellslundar. Öllum málsmeðferðarreglum hafi verið fylgt, brugðist hafi verið við athugasemdum sem fram hafi komið í bréfi Skipulagsstofnunar, dags. 19. september 2023, og hafi sama stofnun staðfest skipulagstillöguna í samræmi við 3. mgr. 32. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 og auglýst hana í Stjórnartíðindum. Þrátt fyrir að félagið Landsvirkjun hafi verið tilgreint sem verkkaupi tiltekins minnisblaðs vegna aðalskipulagsbreytingarinnar þá hafi sveitarfélagið eftir sem áður staðið að breytingunni. Alvanalegt sé að sveitarfélög fái ráðgjafa og sérfræðinga í skipulagsmálum til að vinna gögn í tengslum við skipulagsbreytingar auk þess sem það sé eðlilegt að samráð sé haft við hagsmunaaðila við vinnslu skipulags, þ.m.t. framkvæmdaraðila. Skipulagslög kveði ekki á um bann við kostnaðarþátttöku framkvæmdaraðila. Ekki þyki tilefni til að fjalla nánar um málsmeðferð umræddrar skipulagsbreytingar þar sem ákvörðun um aðalskipulagsbreytingu sæti ekki kæru til úrskurðarnefndarinnar.
Kærufrestur vegna samþykkis deiliskipulags Búrfellslundar sé liðinn og sé því ekki tilefni til að gera sérstaka grein fyrir málsmeðferð þess. Engu að síður hafi málsmeðferð þess, þ.m.t. umhverfismat áætlunar, verið í samræmi við skipulagslög og skipulagsreglugerð nr. 90/2013. Leitað hafi verið umsagnar Náttúrufræðistofnunar Íslands og hafi sú stofnun ekki gert neinar efnislegar athugasemdir varðandi áhrif framkvæmdarinnar á eldhraun, enda sé stór hluti framkvæmdasvæðisins þegar raskaður og mótvægisaðgerðir áætlaðar hvað varði verndun heillegra gíga og annað jarðrask. Það sé rangt að ekki hafi verið metin áhrif framkvæmdarinnar á gróður, þ.m.t. birkiskóga, og sé hvað það varði vísað til umsagnar Landgræðslunnar við frummatsskýrslu Landsvirkjunar frá árinu 2015. Brugðist hafi verið við væntanlegum áhrifum á gróður með því að minnka umfang framkvæmdarinnar.
Það sé bæði hagfelldara og eðlilegra að hafa framkvæmdaleyfi vegna annars vegar efnistöku og hins vegar vegagerðar aðskilin, enda sé efnistökusvæðið ekki á sama stað og fyrirhugaðar framkvæmdir og skilyrði leyfanna önnur. Engin skylda sé til þess að framkvæmdaleyfin þurfi að vera gefin út samhliða.
Kærandi geri ekki grein fyrir því hvernig sveitarfélaginu hafi borið að tryggja að leyfið væri í samræmi við stefnumörkun um vatnsvernd sem fram komi í vatnaáætlun eða hvernig ákvörðun um vegalagningu og uppsetningu vinnubúða falli innan gildissviðs laga nr. 36/2011 um stjórn vatnamála.
Því sé hafnað að sveitarfélaginu hafi borið að afla upplýsinga um nýtingu þeirrar raforku sem fyrirhugað sé að framleiða í vindorkuverinu m.t.t. varúðarreglu umhverfisréttarins. Hin kærða ákvörðun hafi ekki snúið að vindorkuverinu sjálfu auk þess sem það sé ekki á valdsviði sveitarfélagsins að taka ákvörðun um forgangsröðun virkjanakosta eða þörf á raforku. Þó sé bent á að við málsmeðferð skipulagsáætlana hafi verið gerð grein fyrir endurhönnun vindorkuversins og afstaða tekin til vals á staðsetningu.
Sveitarstjórn hafi tekið saman greinargerð vegna framkvæmdaleyfisins og sé þar að finna rökstudda afstöðu til álits Skipulagsstofnunar og fjallað um þau skilyrði sem stofnunin hafi sett fram í álitinu. Ítrekað sé að framkvæmdaleyfið lúti ekki að vindorkuverinu sjálfu en þær breytingar sem gerðar hafi verið hafi lotið að umfangi þess. Haldi umhverfismatið því gildi sínu hvað varði þá framkvæmd sem um ræði í máli þessu.
Við vinnslu aðalskipulagsbreytingarinnar og við gerð deiliskipulagsins hafi sérstaklega verið gætt að náttúruverndarsjónarmiðum. Þá hafi undirbúningur vindorkuversins staðið yfir í langan tíma og fjöldi rannsókna verið gerðar vegna áhrifa þess á náttúruna, auk þess sem umfang hafi verið minnkað til að lágmarka umhverfisáhrif.
Athugasemdir Landsvirkjunar: Af hálfu Landsvirkjunar er farið fram á að kröfu kæranda um að brotið hafi verið á þátttökurétti almennings verði vísað frá þar sem sú krafa sé of seint fram komin, sbr. 2. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála. Ekki sé ljóst af kæru hvenær brotið hafi átt að eiga sér stað en þó sé ljóst að kærufrestur sé liðinn. Í öllu falli beri að hafna kröfunni enda hafi verið gætt með fullnægjandi hætti að þátttökurétti almennings, allt frá því að vinna hafi hafist við umhverfismat framkvæmdarinnar. Þótt einhverjir annmarkar kunni að hafa verið á þátttökurétti almennings leiði það ekki til ógildingar á hinni kærðu ákvörðun.
Ávallt hafi legið fyrir að gefa þyrfti út sérstakt framkvæmdaleyfi fyrir efnistöku. Í greinargerð Landsvirkjunar með framkvæmdaleyfisumsókn sé reifað að efnistaka sé fyrirhuguð úr námum við Tungnaáreyrar og Langöldu. Umsókn Landsvirkjunar um framkvæmdaleyfi vegna efnistöku á efnistökustað E70 við Tungnaá hafi verið samþykkt á fundi sveitarstjórnar Rangárþings ytra 9. október 2024, en sú efnistaka eigi sér stoð í gildandi aðalskipulagi. Því til viðbótar hafi sveitarfélagið auglýst breytingu á aðalskipulagi vegna efnistöku í Langöldu og muni Landsvirkjun sækja um framkvæmdaleyfi þegar sú skipulagsbreytingin hafi gengið í gegn.
Aðalskipulagsbreyting vegna Búrfellslundar hafi hlotið lögmæta afgreiðslu og tekið gildi lögum samkvæmt. Lögmæti þeirrar breytingar sæti ekki kæru til úrskurðarnefndarinnar og sé nefndin ekki bær til að endurskoða hana. Þegar af þeirri ástæðu verði að hafna sjónarmiðum kæranda sem byggist á að greind breyting hafi verið í andstöðu við lög. Í öllu falli sé ekkert athugavert við að framkvæmdaraðili standi straum af hluta þess kostnaðar sem falli til við aðalskipulagsgerð sveitarfélaga. Ekkert liggi fyrir um að aðkoma Landsvirkjunar hafi haft óeðlileg áhrif á gerð aðalskipulagsbreytingarinnar. Aukinheldur sé umrædd breyting gerð á grundvelli þeirrar lagaskyldu sveitarfélagsins að fylgja eftir ákvörðun Alþingis um að skipa Búrfellslund í orkunýtingarflokk í rammaáætlun. Breytingin hafi verið unnin í umboði og á ábyrgð sveitarfélagsins þótt samráð hafi verið haft við Landsvirkjun sem framkvæmdaraðila. Slíkt samráð tíðkist í tilvikum sem þessum.
Því sé hafnað að í engu hafi verið brugðist við athugasemdum í áliti Skipulagsstofnunar frá 21. desember 2016 um mat á umhverfisáhrifum framkvæmdarinnar. Í þeim tilgangi að koma til móts við ábendingar stofnunarinnar hafi Búrfellslundur verið endurhannaður þar sem afl og umfang vindorkuversins hafi verið minnkað verulega, vindmyllum fækkað og staðsetning ákvörðuð sérstaklega í því skyni að lágmarka ásýndaráhrif. Hafi sú hönnun verið lögð fyrir verkefnisstjórn 4. áfanga verndar- og orkunýtingaráætlunar. Til viðbótar hafi verið unnin ítarleg umhverfismatsskýrsla við gerð skipulagsáætlana Rangárþings ytra. Í henni hafi komið fram að hlutfall fræðilegs sýnileika á óbyggð víðerni innan 40 km frá vindorkuverinu yrði mjög lítið eða tæp 6%. Jafnframt hafi verið greint frá því að aðeins einn valkostur kæmi til greina varðandi staðarval vindorkuversins, þ.e. sá staður sem endurhönnun hafi miðað við. Jafnframt hafi verið tekið fram í skýrslunni að með endurhönnun hafi valkostir verið skoðaðir varðandi uppröðun og fjölda vindmylla innan svæðisins. Engar athugasemdir hafi borist í umsagnarferlinu, s.s. frá Skipulagsstofnun, um að misbrestur hafi verið á viðbrögðum við fyrri ábendingum að því er varðaði valkostagreiningu, en stofnunin hafi staðfest aðalskipulagsbreytinguna. Af framangreindu sé ljóst að staðarval endurhannaðs Búrfellslundar hafi byggt á vísindalegri greiningu og hafi verið svar við þeim ábendingum sem komið hafi fram í umhverfismatinu. Sé endurhannaður Búrfellslundur allur innan þess rannsóknarsvæðis sem fjallað hafi verið um í fyrri tillögu frá árinu 2016. Verði að telja að á kæranda hvíli sönnunarbyrði um að önnur staðsetning sé ákjósanlegri út frá umhverfisáhrifum, en hann hafi ekki bent á aðra staðsetningu sem hann telji raunhæfari eða heppilegri. Jafnframt sé rangt að í umhverfismati deiliskipulags hafi verið bent á að önnur staðsetning við Búrfell utan miðhálendis væri raunhæfur kostur.
Engin rök standi til þess að í umhverfismati hafi átt að meta allar mögulegar og ómögulegar staðsetningar fyrir vindorkuver á Íslandi til viðbótar því svæði sem hann sé nú fyrirhugaður á. Hafa verði í huga að vindorkuverinu hafi verið mörkuð tiltekin staðsetning í rammaáætlun. Aðrar staðsetningar fyrir vindorkuver á svæðinu sé ekki að finna í orkunýtingarflokki og því óraunhæft að vísa til þess að skoða hafi átt aðrar staðsetningar sem ekki séu í orkunýtingarflokki. Fari slík túlkun langt umfram það sem mælt sé fyrir um í áðurgildandi 1. mgr. 8. gr. laga nr. 106/2000 um mat á umhverfisáhrifum.
Varðandi þau sjónarmið að leita hefði átt umsagnar Náttúrufræðistofnunar Íslands á grundvelli ákvæða laga nr. 60/2013 um náttúruvernd sé bent á að umsögn þeirrar stofnunar hafi legið fyrir vegna auglýsingar á tillögu að deiliskipulagi framkvæmdarinnar. Þar segi að stofnunin geri engar efnislegar athugasemdir, en fram komi að framkvæmdasvæðið væri að hluta merkt sem gervigígasvæði, en vegna rasks sem nú þegar hefði orðið á svæðinu væri ekki að sjá að þar væru heillegir gervigígar. Að þessu leyti sé því ekki um annmarka á málsmeðferð deiliskipulagsins að ræða. Sama stofnun hafi einnig skilað umsögn við málsmeðferð virkjunarleyfis Orkustofnunar, en þar hafi ábendingu varðandi vöktun fuglalífs verið komið á framfæri.
Ekki sé rökstutt í kæru hvaða skilyrði hafi ekki verið uppfyllt í matsskýrslu. Sé leyfishafa því óhægt um vik að svara þessari fullyrðingu, en telur engu að síður að matsskýrslan hafi uppfyllt skilyrði ákvæðisins. Þá sé skýrt að greinargerð hins kærða framkvæmdaleyfis uppfylli öll skilyrði 13. gr. laga nr. 106/2000 um hvað eigi að tilgreina í greinargerð. Það leiði hvorki af ákvæðum greindra laga, né gildandi laga nr. 111/2021 um umhverfismat framkvæmda og áætlana, að endanleg framkvæmd þurfi að vera nákvæmlega sú sama og sú framkvæmd sem hafi verið umhverfismetin. Hvað varði skyldu leyfisveitanda til að kanna hvort um sömu framkvæmd sé að ræða sé bent á eftirfarandi athugasemdir við 27. gr. frumvarps þess sem orðið hafi að lögum nr. 111/2021: „Í því geta falist útfærslur og frávik sem orðið hafa við endanlega hönnun framkvæmdar, sem víkja þó ekki í meginatriðum frá þeirri framkvæmdalýsingu sem fram kemur í umhverfismatsskýrslu og álit Skipulagsstofnunar byggist á.“ Ef fallist yrði á að um nýjan virkjunarkost væri að ræða hefði það letjandi áhrif, enda hefðu framkvæmdaraðilar þá engan hvata til að minnka umfang virkjunarkosts og uppsett afl og gera virkjunarkost umhverfisvænni. Í umsögnum Skipulagsstofnunar við gerð skipulagsáætlana vegna endurhannaðs Búrfellslundar sé því hvergi haldið fram að nýtt umhverfismat þurfi fyrir framkvæmdina.
Ákvörðun um útgáfu framkvæmdaleyfis fyrir vegalagningu falli utan gildissviðs laga nr. 36/2011 um stjórn vatnamála eins og það sé afmarkað í 2. gr. laganna. Í ákvæðinu segi að lögin taki til yfirborðsvatns og grunnvatns ásamt árósavatni og strandsjó, til vistkerfa þeirra og til vistkerfa sem tengist þeim að vatnabúskap. Sú framkvæmd sem virkjunarleyfið lúti að varði ekki þá þætti sem tilgreindir séu í ákvæðinu. Þegar af þessari ástæðu geti lögin ekki gilt um hið kærða leyfi. Sama gildi ef horft sé á framkvæmdina með hliðsjón af gildissviði tilskipunar Evrópusambandsins um aðgerðaramma bandalagsins um stefnu í vatnamálum, 2000/60/EB (vatnatilskipun ESB). Einnig sé því hafnað að samlegðaráhrif vindorku og vatnsorku hafi það í för með sér að sveitarfélaginu hafi borið að líta til 3. mgr. 28. gr. laga nr. 36/2011 við útgáfu leyfisins, auk þess sem framkvæmdin leiði í sjálfu sér ekki til neinna breytinga á vatnshlotum þeim sem vatnsaflsvirkjanir Landsvirkjunar varði.
Samlegðaráhrif Búrfellslundar með miðlunarlónum Landsvirkjunar felist fyrst og fremst í því að vindstyrkur sé mestur að vetri þegar lítið vatn renni um miðlunarlónið af náttúrulegum orsökum. Þannig sé hægt að framleiða rafmagn úr vindorku á þeim tíma sem framleiðsla minnki í vatnsaflsvirkjunum. Þó svo að Landsvirkjun geti nýtt vindorkuna til að safna vatni í uppstöðulónum þegar vindur blási þá séu starfsemi og áhrif vatnsaflsvirkjana fyrirtækisins áfram háð þeim skilyrðum sem um þær virkjanir gilda, þ.m.t. um vernd yfirborðsvatnshlota, sbr. t.d. 2. mgr. 13. gr. laga nr. 36/2011. Landsvirkjun sé þar með áfram skuldbundin til að framfylgja settum reglum um vatnsaflsvirkjanir og muni hið kærða virkjunarleyfi ekki slaka á þeim kröfum.
Gætt hafi verið að varúðarreglu umhverfisréttar þar sem endurhönnun vindorkuversins hafi miðað að því að taka tillit til framkominna ábendinga, m.a. hvað varði áhrif á náttúru. Undirbúningur orkuversins hafi staðið yfir í fjölda ára og byggi á fjölmörgum rannsóknum. Umhverfismati sé lokið en í framkvæmdaleyfi sé að finna sértækt skilyrði um skyldu Landsvirkjunar til að gæta að umhverfinu, s.s. að sem minnst rask verði á landslaginu og að endurheimt verði gróðursvæði sem tapist. Vegna ályktana kæranda um ráðstöfun á raforku og raforkuþörf sé bent á að raforkusala Landsvirkjunar sé ekki tengd ákveðnum virkjunarkostum. Eftir að erfið vatnsár síðustu ára hafi orðið til þess að skerðingum hafi verið beitt og afhendingaröryggi raforku verið ógnað sé ljóst að skortur sé á raforku. Orkustofnun hafi í raforkuspám sínum bent á aukna raforkuþörf heimila og fyrirtækja og sé því fráleitt að halda því fram að stjórnvöld hafi ekki með sjálfstæðum hætti metið brýna nauðsyn og almannahagsmuni við töku ákvarðana.
Þeirri fullyrðingu kæranda að hið fyrirhugaða vindorkuver hafi ekki fengið hefðbundna málsmeðferð samkvæmt lögum nr. 48/2011 um verndar- og orkunýtingaráætlun sé hafnað. Þegar Búrfellslundi hafi verið skipað í biðflokk í rammaáætlun hafi verið gert ráð fyrir 200 MW vindorkukosti, en þegar Alþingi hafi 15. júní 2022 samþykkt þingsályktun nr. 24/152 og fært kostinn í orkunýtingarflokk hafi verið gert ráð fyrir umfangsminni áformum eða 120 MW, eins og fram hafi komið. Meirihluti umhverfis- og samgöngunefndar hafi áréttað í nefndaráliti sínu um tillögu til þingsályktunarinnar að um sama virkjunarkost væri að ræða, en í breyttri útfærslu. Alþingi, Orkustofnun og Rangárþing ytra hafi komist að sömu niðurstöðu. Það komi ekki í hlut úrskurðarnefndarinnar að endurskoða framangreinda málsmeðferð eða lögmæti samþykkta Alþingis. Ekki sé um að ræða stjórnsýslu eða ákvörðun framkvæmdarvaldshafa heldur athöfn sem sé liður í almennum þingstörfum. Með þingsályktun hafi Alþingi falið ráðherra og stjórnvöldum að framfylgja þeirri stefnu sem hún hafi að geyma. Þar að auki hafi Alþingi á engan hátt verið bundið af tillögum verkefnisstjórnar, eins og fram komi í athugasemdum við frumvarp það sem orðið hafi að lögum nr. 48/2011.
Viðbótarathugasemdir kæranda: Kærandi bendir á að meint óljós kröfugerð geti ekki varðað frávísun enda séu málsmeðferðarreglur fyrir úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála ólíkar því sem gildi um meðferð mála fyrir dómstólum. Mál þetta sé nátengt tveimur öðrum kærumálum hjá úrskurðarnefndinni sem varði vindorkuverið Búrfellslund. Umfjöllun um þau verði ekki slitin í sundur með vísan til þeirra grunnraka umhverfismatslöggjafar að ekki sé heimilt að skilja að umfjöllun um einstaka þætti framkvæmdar, sbr. einnig tölulið 13.02 í 1. viðauka og v-lið 3. töluliðar 2. viðauka laga nr. 111/2021 um umhverfismat framkvæmda og áætlana. Ekkert leyfi hafi verið gefið út fyrir vinnuplani undir vindmyllur og því fyrirséð að leyfisveitingar verði fleiri. Almenningi hafi enn sem komið er ekki verið veittur þátttökuréttur vegna þeirrar framkvæmdar sem um sé deilt í máli þessu, en sá réttur sé tryggður með Árósasamningnum. Sá réttur verði fyrir borð borinn gangi það eftir að orkuvirki, vegagerð og efnistaka verði slitin í sundur í málsmeðferðinni þannig að umhverfismat efnistökunnar til vegagerðarinnar fari ekki fram með þátttöku almennings. Einnig sé bent á að á fundi sveitarstjórnar Rangárþings ytra 9. október 2024 hafi verið fært til bókar, í tengslum við frekari leyfisveitingar sveitarfélagsins vegna vindorkuversins, að enn skorti og leita þyrfti svara frá umhverfis-, orku- og loftslagsráðuneytinu um hagræn áhrif vindorkuversins fyrir sveitarfélagið. Ástæða sveitarfélagsins fyrir því að skipta leyfisveitingum upp með þessum hætti sé ómálefnaleg auk þess sem hún geri málsmeðferðina torskildari og óaðgengilegri en ella fyrir almenning sem eigi þá erfiðara með að fylgja eftir rétti sínum til þátttöku í málsmeðferð umræddra ákvarðana.
Við útgáfu hins kærða framkvæmdaleyfis hafi sveitarfélagið byggt á málsmeðferðarreglum laga nr. 111/2021. Samkvæmt e-lið 17. gr. laganna ljúki ferli umhverfismats ekki með áliti Skipulagsstofnunar heldur með því að leyfisveitandi taki afstöðu til álitsins. Í samræmi við það hafi sveitarfélaginu verið skylt að taka afstöðu til þess hvort allir þættir umhverfismatsins væru enn í fullu gildi (e. up to date), sbr. 8. gr. a. í tilskipun 2011/92/ESB svo sem henni var breytt með tilskipun 2014/52/ESB, sbr. 1. mgr. 27. og 1. mgr. 28. gr. laga nr. 111/2021. Í þessu máli hafi langur tími, eða átta og hálft ár, liðið frá því að framkvæmdaraðili hafi lagt fram matsskýrslu, þ.e. í mars 2016, þar til hið kærða leyfi hafi verið veitt. Vegna þess og ekki síður þar sem ný náttúruverndarlög hafi tekið gildi á árinu 2013, með meginreglum sínum, verndarmarkmiði um óbyggð víðerni o.fl., svo og þar sem efnistökufyrirætlanir séu nú allt aðrar en þær hafi verið í matsskýrslu auk þess sem vegum að vindtúrbínum sé ætlað að vera fimm metra breiðir en ekki fjögurra metra, hafi það verið liður í rannsóknarskyldu sveitarfélagsins að fjalla með ítarlegum hætti um það hvort einhverjir þættir umhverfismatsins væru mögulega úr sér gengnir. Þar sem sveitarfélagið hafi ekki gengið úr skugga um að umhverfismatið væri enn í fullu gildi hafi það brotið gegn rannsóknarskyldum sínum.
Dómur Hæstaréttar frá 10. febrúar 2011 í máli nr. 579/2010, sem leyfishafi vísi til, hafi ekkert fordæmisgildi í þessu kærumáli, enda sé enginn ágreiningur um greiðslur milli aðila heldur um það hver eigi að undirbúa gerð aðalskipulags. Það sé eðlis- en ekki stigsmunur á því að láta framkvæmdaraðila sjá um undirbúning aðalskipulagsbreytingar og svo því að greiða fyrir skipulagsvinnu sveitarfélags. Það sé lögbrot að láta framkvæmdaraðila vinna aðalskipulagsbreytingu en bundið sé í stjórnarskrá að sveitarfélag fari sjálft með skipulagsvald og skipulagsskyldu.
Kærandi andmælir því loks að kæra hafi ekki borist innan kærufrests því kæranda hafi ekki verið kunnugt um neinar þær ákvarðanir, athafnir eða athafnaleysi sem fjallað er um í málinu fyrr en hann ákvað að láta á þær reyna.
—–
Aðilar máls þessa hafa fært fram ítarlegri rök fyrir máli sínu, sem ekki verða rakin hér frekar, en úrskurðarnefndin hefur haft þau öll til hliðsjónar við úrlausn málsins.
Niðurstaða: Í máli þessu er deilt um ákvörðun sveitarstjórnar Rangárþings ytra frá 11. september 2024 um að veita Landsvirkjun framkvæmdaleyfi til vegagerðar vegna Búrfellslundar, 120 MW vindorkuvers við Vaðöldu. Kæruheimild til úrskurðarnefndarinnar er í 52. gr. skipulagslaga nr. 123/2010.
Samkvæmt lögum nr. 130/2011 um úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála er það skilyrði aðildar í málum fyrir úrskurðarnefndinni að kærandi eigi lögvarinna hagsmuna að gæta tengda viðkomandi ákvörðun, sbr. 3. mgr. 4. gr. laganna. Umhverfisverndar-, útivistar- og hagsmunasamtök teljast eiga lögvarinna hagsmuna að gæta þegar um er að ræða ákvarðanir um að veita leyfi vegna framkvæmda sem falla undir lög nr. 111/2021 um umhverfismat framkvæmda og áætlana, sbr. b-lið 3. mgr. 4. gr. laga nr. 130/2011, að nánar tilgreindum skilyrðum uppfylltum. Kærandi, sem er náttúruverndarsamtök, uppfyllir skilyrði kæruaðildar og verður því játuð kæruaðild að máli þessu. Af hans hálfu er á því byggt að verulegir form- og efnisannmarkar séu á umhverfismati hinnar heimiluðu framkvæmdar, þ. á m. að ekkert valkostamat hafi farið fram, skort hafi á vísindalegt mat á stöðu óbyggðra víðerna og áhrifum framkvæmdarinnar á þau, ekki hafi verið vikið að vernd eldhrauna samkvæmt náttúruverndarlögum og að brotið hafi verið á þátttökurétti almennings.
—–
Kærandi hefur bent á að leyfisveitandi hafi við undirbúning hins kærða leyfis vísað til ákvæða laga nr. 111/2021 og ljáir í því samhengi máls á fyrirmælum 1. mgr. 27. þeirra laga þar sem m.a. er mælt fyrir um skyldu leyfisveitanda til að leggja mat á það hvort forsendur umhverfismats hafi breyst verulega frá umhverfismatsskýrslu og áliti um umhverfismat framkvæmdarinnar og eftir atvikum óska umsagnar Skipulagsstofnunar um hvort þörf sé á endurskoðun umhverfismats, sbr. 1. mgr. 28. gr. laganna. Þessa var ekki gætt í máli þessu en þar sem um er að ræða framkvæmd, þar sem umhverfismati lauk fyrir gildistöku laga nr. 111/2021, 1. september 2021, fer um málsmeðferð leyfisveitinga til hennar samkvæmt ákvæðum eldri laga nr. 106/2000 um mat á umhverfisáhrifum, sbr. 1. ákvæði til bráðabirgða við lög nr. 111/2021. Verður því ekki talið að annmarka geti verið til að dreifa á undirbúningi málsmeðferðar af þessum völdum. Þá verður ekki ráðið af undirbúningi hins kærða leyfis að röng tilvísun til heimildarlaga um undirbúning leyfisveitingar til matsskyldrar framkvæmdar, hafi leitt til annars málsmeðferðarannmarka.
Í áliti Skipulagsstofnunar um mat á umhverfisáhrifum Búrfellslundar frá 21. desember 2016 er málsmeðferðinni lýst og tiltekin þau gögn sem lögð voru fram við undirbúning þess. Tilgreint er hverjir veittu umsögn og frá hverjum athugasemdir bárust. Fjallað er um frávik frá matsáætlun og framkvæmdinni og markmiðum hennar lýst. Gerð er grein fyrir niðurstöðum í matsskýrslu framkvæmdarinnar um umhverfisáhrif hennar. Að endingu er gerð grein fyrir niðurstöðum varðandi einstaka þætti, þ.e. áhrif framkvæmdarinnar á hljóðvist, menningarminjar, jarðmyndanir, gróður, fugla, landslag, þ. á m. víðerni, og ferðaþjónustu og útivist. Einnig víkur stofnunin að skipulagi og leyfum sem vindorkuverið sé háð.
Í niðurstöðukafla álitsins er því lýst að matsskýrsla framkvæmdaraðila uppfylli að hluta skilyrði laga og reglugerðar um mat á umhverfisáhrifum hvað varðar að umhverfisáhrifum hafi verið lýst á fullnægjandi hátt. Þá kemur fram að framkvæmdin sé líkleg til að hafa veruleg áhrif á landslag og víðerni auk ferðaþjónustu og útivist. Áhrifamatið sé þó háð óvissu þar sem fullnægjandi greining liggi ekki fyrir á áhrifum framkvæmdarinnar á landslag og víðerni sem geri það að verkum að óvissa ríki um áhrif á ferðaþjónustu og útivist. Miðað við fyrirliggjandi upplýsingar um landslagsáhrif og rannsóknir á ferðaþjónustu og útivist telji stofnunin þó hægt að álykta að framkvæmdin sé líkleg til að hafa talsverð til verulega neikvæð áhrif á ferðaþjónustu og útivist á og nærri framkvæmdasvæðinu og víðar um Suðurhálendið. Þá voru gerðir nokkrir fyrirvarar við ályktanir matsskýrslu um fuglalíf þar sem talið var að þær byggðust á takmörkuðum gögnum og mikilvægt væri að við frekari skipulagsgerð vegna vindorkuversins og undirbúning leyfisveitinga væri haft samráð við Náttúrufræðistofnun Íslands varðandi þörf á frekari rannsóknum áður en ákvörðun verði tekin um uppbyggingu og ef af verði um tilhögun framkvæmda og um nauðsynlega vöktun og mótvægisaðgerðir m.t.t. áhrifa á fuglalíf. Áhrif á aðra áhrifaþætti séu almennt talin óveruleg, nema staðbundið á og næst framkvæmdasvæðinu.
Hinn 5. febrúar 2025 kvað úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála upp úrskurð í máli nr. 98/2024 þar sem krafist var ógildingar þeirrar ákvörðunar Orkustofnunar frá 12. ágúst 2024 að veita virkjunarleyfi fyrir Búrfellslund. Við meðferð kærumálsins leit úrskurðarnefndin m.a. til þess hvort byggt yrði á áliti Skipulagsstofnunar um umhverfisáhrif vindorkuversins. Í úrskurði nefndarinnar var farið yfir umfjöllun í matsskýrslu framkvæmdar og álit Skipulagsstofnunar hvað aðra matsþætti snertir og var ekki talin ástæða til gera athugasemd við umfjöllun skýrslunnar um þá. Samantekið var álitið að matsskýrslan væri eigi haldin slíkum annmörkum í umfjöllun um umhverfisáhrif framkvæmdarinnar að hún verði álitin misvísandi þannig að á henni verði ekki byggt af hálfu leyfisveitanda. Var um leið talið að hún hafi gefið nægilegar upplýsingar um umhverfisáhrif framkvæmdarinnar þannig að almenningi hafi verið mögulegt að gæta þátttökuréttar við ferli mats á umhverfisáhrifum. Verður um þetta vísað nánar til umfjöllunar í téðum úrskurði. Þá verður jafnframt í tilefni af röksemdum kæranda hvað varðar skort á raunhæfum valkostum, ófullnægjandi lýsingu tiltekinna umhverfisþátta sem og skyldu til að leita álits EFTA dómstólsins, jafnframt vísað til sama úrskurðar.
Kærandi gagnrýnir í röksemdum sínum að með hinu kærða leyfi sé veitt heimild fyrir einum hluta stærri framkvæmdar sem umhverfismetin hafi verið. Þetta fari í bága við þau grunnrök umhverfismatslöggjafar að ekki sé heimilt að skilja að umfjöllun um einstaka þætti framkvæmdar, sbr. einnig tölulið 13.02 í 1. viðauka og v-lið 3. töluliðar 2. viðauka laga nr. 111/2021 um umhverfismat framkvæmda og áætlana. Bent er á að ekkert leyfi hafi verið gefið út fyrir vinnuplani undir vindmyllur og því fyrirséð að leyfisveitingar verði fleiri. Af þessu tilefni verður bent á að ekki er með lögum girt fyrir að fleiri en eina leyfisveitingu þurfi til sömu framkvæmdar, þótt óheppilegt megi teljast. Höfuðatriði verður að telja að slík leyfi nái samanlagt, ef svo má segja eftir efni þeirra, til matsskyldrar framkvæmdar í heild sinni.
Verður nú fjallað um undirbúning hinnar kærðu ákvörðunar, þ.e. framkvæmdaleyfis til vegalagningar í Búrfellslundi að teknu tilliti til þess sem nú hefur verið rakið.
—–
Umsókn um framkvæmdaleyfi skal vera skrifleg og henni skulu fylgja gögn sem kveðið er á um í reglugerð, sbr. 3. mgr. 13. gr. laga nr. 123/2010. Umsókn framkvæmdaraðila í máli þessu var ítarleg og verður að telja að hún fullnægi áskilnaði 2. mgr. 14. gr. laganna, sbr. og ákvæði reglugerðar nr. 772/2012 um framkvæmdaleyfi. Afstaða var tekin til umsóknarinnar í sérstakri greinargerð leyfisveitanda, dags. 9. september 2024. Í henni er fjallað um umfang framkvæmdarinnar, skipulagsáætlanir á svæðinu, álit Skipulagsstofnunar um matsskýrslu framkvæmdaraðila, önnur leyfi sem framkvæmdin er háð og loks þau skilyrði sem framkvæmdinni eru sett.
Samkvæmt 4. mgr. 13. gr. skipulagslaga skal sveitarstjórn við útgáfu framkvæmdaleyfis fjalla um og taka afstöðu til þess hvort framkvæmd sé í samræmi við skipulagsáætlanir og er í greinargerð sveitarstjórnar tekið fram að hún sé í samræmi við aðalskipulag og deiliskipulag svæðisins. Úrskurðarnefndin hefur kynnt sér deiliskipulag svæðisins og verður ekki annað ráðið en að framkvæmdin sé í samræmi við það.
Við töku hinnar kærðu ákvörðunar kom fram að skipulags- og byggingarfulltrúi leyfisveitanda hefði tekið saman greinargerð þar sem gerð væri rökstudd grein fyrir samræmi við niðurstöðu álits Skipulagsstofnunar um umhverfismat framkvæmdarinnar. Samkvæmt 2. mgr. 13. gr. laga nr. 106/2000 bar leyfisveitanda við undirbúning að útgáfu hins kærða framkvæmdaleyfis að kynna sér matsskýrslu framkvæmdaraðila um framkvæmdina og leggja álit Skipulagsstofnunar um mat á umhverfisáhrifum hennar til grundvallar. Þá var jafnframt skylt skv. 3. mgr. sömu lagagreinar að taka saman greinargerð um afgreiðslu leyfis þar sem gerð var grein fyrir samræmi milli leyfis og niðurstöðu álits Skipulagsstofnunar og rökstyðja sérstaklega ef í leyfinu var vikið frá niðurstöðu álitsins, auk þess sem stofnuninni bar jafnframt að taka afstöðu til tengdra leyfisveitinga. Þótt álit Skipulagsstofnunar skuli lagt til grundvallar með þessum hætti er það ekki bindandi í þeim skilningi að leyfisveitandi geti ekki vikið frá athugasemdum eða ábendingum sem þar eru settar fram, enda sé það gert með fullnægjandi rökstuðningi. Til að þessum fyrirmælum verði fullnægt þarf atviksbundið mat leyfisveitanda um leyfisveitingu að koma fram, sem felur í sér að rökstuðningur vegna hennar verður að lágmarki að uppfylla áskilnað 22. gr. stjórnsýslulaga um efni rökstuðnings.
Í áliti Skipulagsstofnunar kemur fram um vegarlagningu að í matsskýrslu sé gert ráð fyrir að aðföng verði flutt að framkvæmdasvæðinu um Þjórsárdalsveg, en mögulega verði Landvegur notaður við flutning á stærstu einingunum. Leggja þurfi aðkomuvegi og útbúa um 1.200 m2 plan við hverja vindmyllu. Vegir verði hannaðir samkvæmt veghönnunarreglum Vegagerðarinnar og sé gert ráð fyrir 4 m breiðum vegum. Fram kemur að vegirnir þurfi að „mæta þeim kröfum sem gerðar séu til flutninga með vindmyllur og tilheyrandi búnað.“ Líkur séu á að ekki þurfi að skipta um undirlag heldur verði vegir og plön grunduð á núverandi yfirborði. Gert er ráð fyrir að lega Landvegar verði óbreytt. Frá Landvegi verði lagðir vegir að vindmyllunum með lágmarksfjölda af tengingum. Fram kemur að heildarlengd nýrra vega verði á bilinu 27 til 45 km eftir því hvaða valkostur sem fjallað er um í matsskýrslunni verði lagður til grundvallar.
Í greinargerð leyfisveitanda með framkvæmdaleyfinu kemur fram að framkvæmdasvæðið sé um 17 km2 að stærð. Aðkoma inn á svæðið verði á tveimur stöðum og lagðir verði vegir innan framkvæmdasvæðis alls um 23 km að lengd. Vegir séu að jafnaði 5 m breiðir að meðtöldum öxlum og með mætiútskotum. Almennt verða rafstrengir, ljósleiðarar o.fl. lagðir meðfram vegum. Af þessu verður ekki annað ráðið en að hin kærða framkvæmd sé sú sem lýst sé í matsskýrslu framkvæmdaraðila og áliti Skipulagsstofnunar um hana. Það frávik sem kærandi bendir einkum á felst í því að vegir eru að jafnaði 5 m breiðir. Það er í samræmi við deiliskipulag svæðisins. Verður að telja að þetta frávik sé ekki svo verulegt að telja verði til annmarka enda þótt leyfisveitandi hefði mátt gera sérstaka grein fyrir þessu atriði.
—–
Kærandi heldur því fram að leyfisveitandi hafi ekki leitað álits að því er varðar sérstaka vernd eldhrauna hjá Umhverfisstofnun, Náttúrufræðistofnun Íslands eða viðkomandi náttúruverndarnefnd, sem taldar eru upp í 3. mgr., sbr. 5. mgr. 61. gr. laga nr. 60/2013 um náttúruvernd ásamt 2. mgr. 68. gr. laganna og sé það verulegur annmarki á málsmeðferð við töku hinnar kærðu ákvörðunar. Leyfisveitandi hefur andmælt þessu sem röngu og bendir á að umsagnar hafi verið leitað hjá Náttúrufræðistofnun Íslands sem hafi ekki gert athugasemdir hér að lútandi, enda stór hluti framkvæmdasvæðisins þegar raskaður. Með þessu er vísað til undirbúnings deiliskipulags fyrir framkvæmdasvæðið, en ekki er skylt að óska eftir umsögn að nýju um leyfi til framkvæmdar sem raskað getur vernduðum náttúruminjum, liggi slík umsögn áður fyrir við skipulagsgerð, sbr. 3. mgr. 61. gr. laga nr. 60/2013. Verður með hliðsjón af þessu og umfjöllun í matsskýrslu eigi talið að annmarka sé til að dreifa á undirbúningi hinnar kærðu ákvörðunar að þessu leyti til.
Í áliti Skipulagsstofnunar um matsskýrslu framkvæmdaraðila er ekki fjallað sérstaklega um hugsanleg áhrif af vegalagningu á gróður á framkvæmdasvæðinu. Í álitinu kemur fram það almenna mat að gróður yrði fyrir beinum neikvæðum áhrifum vegna rasks en það myndi aðeins nema litlum hluta af umfangi gróins lands innan framkvæmdasvæðisins sem væri að stærstum hluta lítt eða ógróið land. Gróður á svæðinu væri að mestu tilkominn vegna landgræðslu og mundi framkvæmdin hafa óveruleg áhrif á gróður. Kærandi telur að leyfisveitandi hefði átt að gera könnun á því hvert væri umfang skerðingar birkiskóga, svokallaðra Hekluskóga, sem fjallað hafi verið um í matsskýrslunni. Þá bendir hann á að Skipulagsstofnun hafi lagt til að í deiliskipulagi og leyfum til framkvæmda yrði framkvæmdasvæði og byggingarreitir afmarkaðir þröngt til þess að draga eins og kostur er úr raski á gróðri en ekki verði séð að deiliskipulag eða kærð ákvörðun taki neitt mið af þessu. Verður af þessu tilefni bent á að þótt plantað hafi verið birki á framkvæmdasvæðinu á síðustu árum, í nokkrum mæli, verður eigi talið að til sé að dreifa sérstæðum eða vistfræðilega mikilvægum birkiskógum eða leifum þeirra, þar sem m.a. eru gömul tré, sbr. b. lið 61. gr. náttúruverndarlaga nr. 60/2013. Verður og bent á athugasemdir leyfisveitanda þess efnis að brugðist hafi verið við áhrifum á gróður með því að minnka umfang framkvæmdarinnar. Þá hefur verið tekið tillit til álits Skipulagsstofnunar að þessu leyti með skilyrði í framkvæmdaleyfi um að framkvæmdaraðila sé skylt að endurheimta gróðursvæði sem tapist vegna framkvæmdanna með uppgræðslu. Verður með vísan til þessa ekki talið að annmarka sé til að dreifa að þessu leyti til.
—–
Kærandi álítur að í mati á umhverfisáhrifum bæði framkvæmdar og áætlana hafi verið brotið á þátttökurétti almennings. Um þessi sjónarmið verður vísað til umfjöllunar og niðurstöðu meirihluta úrskurðarnefndarinnar í máli nr. 98/2024, þar sem komist var að þeirri niðurstöðu að matsskýrsla Skipulagsstofnunar hafi gefið nægilegar upplýsingar um umhverfisáhrif framkvæmdarinnar þannig að almenningi hafi verið mögulegt að gæta þátttökuréttar við ferli mats á umhverfisáhrifum virkjunarinnar. Var jafnframt bent á að fjallað hafi verið um endurhönnun virkjunarinnar í umhverfismatsskýrslu vegna breytingar á Aðalskipulagi Rangárþings ytra 2016–2028 og deiliskipulags Vaðölduvers (Búrfellslundar), en við málsmeðferð þeirra skipulagsáætlana hafi almenningi gefist færi á að kynna sér gögn og koma að athugasemdum. Nefndin telur að sömu sjónarmið eigi við um hina kærðu framkvæmd í máli þessu.
Kærandi telur að breyting á Aðalskipulagi Rangárþings ytra 2016–2028 hafi verið unnin af framkvæmdaraðila. Slíkt sé lögbrot, skipulagslög heimili í 2. mgr. 38. gr. laga nr. 123/2010 að sveitarstjórnir feli framkvæmdaaðila að vinna deiliskipulag, en ekki aðalskipulag. Vegna þessa sé aðalskipulagsbreytingin ekki sá grunnur undir deiliskipulag og síðar hina kærðu ákvörðun sem lög mæla fyrir um. Ákvörðunin sé því reist á ólögmætum grunni. Af þessu tilefni verður að benda á að kæruefni máls þessa varðar ekki skipulag framkvæmdasvæðisins og er kærufrestur vegna deiliskipulags svæðisins löngu liðinn. Að auki verður vísað til 1. mgr. 52. gr. skipulagslaga nr. 123/2010 þar sem mælt er fyrir um að ákvarðanir sem Skipulagsstofnun og ráðherra ber að skipulagslögum að staðfesta verði ekki bornar undir úrskurðarnefndina. Í 3. mgr. 29. gr. sömu laga kemur fram að aðalskipulag sé háð samþykki sveitarstjórnar og staðfestingu Skipulagsstofnunar og ráðherra í þeim tilvikum sem hann skal staðfesta aðalskipulag. Breyting á aðalskipulagi er að sama skapi háð staðfestingu Skipulagsstofnunar og eftir atvikum ráðherra, sbr. 1. mgr. 36. gr. sömu laga. Samkvæmt þessu og með hliðsjón af 1. gr. laga nr. 130/2011, brestur úrskurðarnefndina vald til að endurskoða ákvarðanir sem felast í breytingum á aðalskipulagi.
Með hliðsjón af öllu framangreindu og þar sem ekki verður séð að neinir þeir annmarkar liggi fyrir sem raskað geta gildi hinnar kærðu ákvörðunar verður kröfu kæranda þar um hafnað.
Úrskurðarorð:
Hafnað er kröfu kæranda um að ógilda ákvörðun Rangárþings ytra frá 11. september 2024 um að veita Landsvirkjun framkvæmdaleyfi til vegagerðar vegna Búrfellslundar, 120 MW vindorkuvers við Vaðöldu.
